1,077. I appear for the family, your Worship, in this matter, my learned friends Mr. Maisel and Mr. Bizos

Transcription

1 1,077. DIF HOF HERVAT OP 22 JUNIE M F.?.J. HARE; I appear for the family, your Worship, instructed by the Attorneys on record. Counse;! who appeared in this matter, my learned friends Mr. Maisel and Mr. Bizos are unavailable today. My purpose, your Worship, for appearing is to ask your Worship to consider the possibility of postponing this matter to enable the cross-examination of Major General Buys to be completed. I understand that your Worship has in possession a letter from the Deputy State Attorney dated the 20th June, 1972, which is in response to a letter from my attorney. From this letter, sir, it appears that the General back in his office doing light work or 'ligte werk' it is described in the letter. Now according to his doctor he may be available to give evidence, to complete his evidence within two to three months or possibly a few weeks, if I read the letter correctly, the last sentence on the first page is somewhat ambiguous although it is perfectly clear that within two to three months he will be able to complete his evidence. I'm instructed, sir, that his evidence is of importance in this matter. COURT; What particular aspect of his evidence is important? MR. HARE; detail.. COURT; I'm at a disadvantage to go into it in great Because he has been examined at quite great length already and as far as my knowledge goes the only point, remaining point I think Mr. Maisels really wanted to go into is this question of the information he gave to Rapport. MR. HARE; COURT; That is so. I accept that that is the only point. / MR. HARD..

2 1,078. M R. HARE; And from that apparently inferences may be drawn as to the investigation-.. COURT; Do you say now that that is the only outstanding point? M R. HARD; COURT; I assume that that is so. Good, then I accept that is the only outstanding point that if he had to be in Court, the main cross-examination would have centres round just this one question of his report to Rapport- That was the only point of contension as far as I remember. MR. HARE; Yes and from that certain arguments would have been addressed to your Worship. Now this matter is in your Worship's discretion, of course, and I can do no more than to submit to your Worship, it is on that basis that I ask your Worship to consider postponing this matte: for the General to complete his evidence. MR. CILLIERS; Your Worship, I can confirm your Worship's impression, my learned friend, Mr. Maisels, said that the only point in which he was interested was the question of the report to the newspaper Rapport. Your Worship will note from the letters which passed between the attorneys of which your Worship have copies, that Dr. de Villiers said that he is constantly reviewing the General's condition, that his health is not such that he can, that it is advisable that he submit himself to any strain, in particular the strain of Court proceedings and that he is constantly reviewing the position but that the situation may last, he may be in a better state of health in several weeks, perhaps two to three months but that he can give no definite prognosis. I want to say nothing more than that. S «A Edelagbare, ek mag net se dat General Bester, adjunk- / kommissaris..

3 1*079. kommissaris van Polisie het gister die Senior Staatsaanklaer van Johannesburg gebel en hy het meegedeel dat generaal Buys teruggestuur is bedtoe, dat hy tans nie op kantoor is om enige dienste te verrig nie. Dit is my inligting wat ek gekry het. COURT; Mr. Hare, as far as your application is concerned, as you have quite correctly conceded, the matter is entirely in the Court's discretion. I really think in the circumstances it is in the interest of justice and in the interest of the public that this Inquiry which lasted over a period of six months should be concluded as soon as possible. Now the only point, as you have mentioned and also as has been confirmed by Mr. Cilliers is that this is one of the points... the report which the Major General gave to Rapport. I feel that as far as my research is concerned into the whole question, to the whole matter, that no good purpose will be served in any case in postponing the matter, no good purpose whatsoever would be served. And I also feel that the position is exactly the same in regard to Major- General Buys' health. At the moment, as it was when last Mr. Maisels and also Mr. Bizos appeared for the Timol family, there it was decided and agreed that it would not be necessary in the circumstances to have him recalled. So I think the position as far as I'm concerned is exactly the same and I must refuse the application. M R. HARE; S.A. As your Worship pleases. Edelagbare, het die Hof by die vorige geleentheid gevra dat majoor Fick n verdere verklaring indien. DIE HOF; Daar is 'n verdere verklaring ingedien, dit is alles voltooi. Alvorens ek oorgaan tot my uitspraak wil ek net s< dat dit nie gebruiklik is onder normale omstandig- / hede...

4 1,080, hede om 'n volledige gemotiveerde uitspraak te lewer by 'n geregtelike ondersoek gehou kragtens Wet 58 van 1959 nie. Maar hierdie geregtelike ondersoek het reeds soveel publisiteit geniet en is dit ook duidelik dat dit baie groot belang gewek het by die algemene publiek sodat ek myself verplig voel om 'n volledige uitspraak te lewer, Benewens die Staat is daar person^ in hierdie ondersoek wat 'n besondere belang het soos uiteengesit in artikel 11 van die Wet en is hulle regsverteenwoordig naamlik die ouers van die oorledene, mnr. Yusuf Ahmed Timol en sy vrou, mevrou Hawa Timol wat verteenwoordig word deur Adv. I.A. Maisels bygestaan deu adv. G. Bisos en die Suid-Afrikaanse Polisie wat verteenwoordig word deur Adv, S.A. Cilliers. Ek wil ook my innige dank uitspreek aan Prof. Simson, my geleerde assessor, wat my op baie bekwame wyse bygestaan het. Sonder sy hulp wat die mediese aspek in besonder betref sou ek verlore gewees het. Die oorledene, Ahmed Timol, het, volgens getuienis gelewer in hierdie ondersoek, in polisie hegtenis gekom om ongeveer nm op die 22ste Oktober 1971, 'n Vrydag en was van toe af deurgaans in polisie bewaring tot sy dood wat plaasgevind het pas na 3.48 nm. op Woensdag, die 27ste Oktober Hy was derhalwe in polisie hande vir 4 dae en 17 ure. Oorledene was gedurende die aand van die 22ste Oktober 1971 in geselskap van ene Mahomed Essop in oorledene se tante, Amien Desai, se motorkar, n Anglia met registrasie nommer TU toe hulle om ongeveer nm. in Fuelweg, Coronationville tot stilstand gedwing is deur lede van die Suid-Afrikaanse Polisiemag wat daar 'n padblokade opgestel het. Die motor is deur Essop bestuur en die oorledene was 'n passasier in die kar. / Hulle...

5 1,081. Uitspraak. Hulle is toe ondervra deur sersant Leonard Kleyn terwyl ander lede van die mag onder andere ook 'n kleurling sersant, Adam Thinnies, die kar genader het en toe teen- woordig was. Essop en oorledene is gevra om die kattebak van die kar oop te maak wat wel gedoen is en in die gedeelte van die Anglia is daar toe 'n hele aantal dokument gevind wat versteek was in koerantpapier, gedeeltes van 'n Rand Daily Mail. By ondersoek van die dokumente is dit gevind dat hulle pamflette was van 'n verbode organisasie. As gevclg van hierdie vonds is oorledene en Essop aangehou deur sersant Kleyn en is hulle met die motorkar, TU.22315, geneem na Newlands Polisiestasie waar sersant Kleyn telefonies in verbinding getree het met die Veiligheids- polisie. Later het speurder adjudant-offisier Els van die Veiligheidspolisie opgedaag. 'n Rapport is aan hom gemaak en die dokumente wat in die kattebak van die betrokke Anglia was is aan hom getoon. Daarna het adjudant- offisier Els beslag geld op die dokumente en sy offisiere geskakel. Later het kaptein Dirker en kolonel Greyling, beiae van die Veiligheidspolisie opgedaag. Hulle het toe Essop en oorledene, motorkar TU sowel as die dokumente oorgeneem. Volgens kaptein Dirker se getuienis het hy omstreeks vm. op die 23ste Oktober 1971 by die Newlands Polisiestasie aangekom nadat hy telefonies 'n boodskap van adjudant-offisier Els ontvang het. Nadat hy die dokumente in die Anglia, TU.22315, nagegaan het en gesien dat dit pamflette is van die verbode organisasies "African National Congress" en t:suid Aifrikaansr Kommuniste Party", het hy eers Mahomed Essop gespreek wat sekere persoonlike besonderhede aan hom verstrek het. En / daarna.

6 1>082 Uitspraak. daarna ook vir die oorledene, Ahmed Timol, wat ook sekere persoonlike besonderhede aan hom verstrek het. Hy deel mee dat hy die twee Indiermans afsonderlik gespreek het en dat sersant Kleyn deurgaans teenwoordig was. Om 2.40 vm. op die 23ste Oktober 1971 is oorledene alleen, met al die dokumente wat in die Anglia gevind is, geneem na John Vorster Plein deur kaptein Dirker, vergesei van sersant Kleyn. Sersant Kleyn getuig ook dat hy oorledene by John Vorster Plein bewaak het tot 5.30 vm. op die 23ste Oktober 1971 en se hy dat oorledene nooit deur hom of deur enige ander persoon in sy teenwoordigheid aangerand is nie. In kruisverhoor deur mnr. Maisels het sersant Kleyn ook bevestig dat op geen tydstip terwyl die oorledene in sy bewaring was vanaf 11 nm. op die 22ste Oktober 1971 tot 5.30 vm. op die 23ste Oktober 1971 enige persoon oorledene enigsins aangerand het nie. By die ondervraging deur kaptein Dirker en luitenant kolonel van Wyk te John Vorster Plein was oorledene op sy gemak so getuig sersant Kleyn voorts. Oorledene i^as ten voile geklee en kon sersant Kleyn geen letsels aan die oorledene gesien het nie. Hy het geen uiterlike letsels opgemerk nie. Dit blyk uit kaptein Dirker se getuienis dat hy en luitenant-kolonel van Wyk, wat omstreeks 3.15 vm. by hom in sy kantoor te John Vorster Plein aangesluit het, saam oorledene ondervra het tot om vm. toe kolonel van Wyk oorledene uit kaptein Dirker se kantoor geneem het en, s kaptein Dirker dat hy daarna nie weer die oorledene gesien het nie. Hy getuig ook dat oorledene terwyl hy in sy bewaring was nie deur hom of enige ander lid van die / polisiemag...

7 Uitspraak. polisiemag aangerand was nie. Kolonel van Wyk bevestig kaptein Dirker se getuienis dat liy net na 3 vm. op die 23ste Oktober 1971 te John Vorster Plein aangekom het en se hy dat hy kaptein Dirker5, sersant Kleyn en oorledene in eersgenoemde se kantoor aangetref het. Hy getuig dat met sy aankoms in kapt Dirker se kantoor, kon hy geen wonde aan oorledene se gesig. hande ensovoorts sien nie, ofskoon hy nie 'n behoorlike inspeksie van oorledene se persoon gemaak het nie. Hy getuig voorts dat op die stadium hy saam met kaptein Dirker talle dokumente wat na bewering in oorledene se besit gevind is, deurgelees het om te bepaal of die name van ander verdagtes daarin voorkom ten einde hulle ook te arresteer en te visenteer. Volgens die inhoud van die dokumente, se kolonel van Wyk dat dit duidelik was dat oorledene n kommunis was wat voortdurend in verbinding was met die Sentrale Komitee van die Kcmmuniste Party in Engeland en dat oorleden in bevel was van die sogenaamde "Main Unit" in Suid-Afrika. Gevolglik was oorledene van onskatbare waarde vir die Veiligheidspolisie. Dit is toe ook besluit om oorledene aan te hou in die kantore van die Veiligheidspolisie te Jolm Vorster Plein omrede dat in die verlede kommuniste uit tronke of selle ontsnap het, of dat pogings deur hulle aangewend is om te ontsnap en dat hulle ook op een of ander onverklaarbare wyse inligting uit selle gesmokkel het of in selle ontvang het. Om 4.30 vm. op die 23ste Oktober 1971 het kolonel van Wyk, kaptein van Niekerk van hulle hoofkantoor versoek om horn te kom bystaan met die ondervraging en het kaptein van Niekerk en kaptein Glo^r om 6 vm. dieselfde dag by horn / aangesluit...

8 1,084. Uitspraak. aangesluit. Kolonel van Wyk het toe opdrag gegee aan kaptein van Niekerk en kaptein Gloy om oorledene te begin ondervra. Kolonel van Wyk het eers weer op Maandag, 25ste Oktober 1971f van ~ 8.30 vm. tot 7.30 nm. deel gehad aan die ondervraging van oorledene en is toe bygestaan deur kaptein Bean. Kaptein Bean het deelgeneem aan die ondervraging van die oorledene as volgs 8.30 vm. tot 7.30 nm. op die 25ste Oktober 1971 en weer op 26 Oktober 1971 vanaf 8.30 vm. tot 8 nm., beide kere saam met kolonel van Wyk. Die oorledene is ondervra deur kaptein van Nieker1 en kaptein Gloy vanaf 6 vm. tot 7 nm. op die 23ste Oktober 1971 en weer op die 24ste Oktober 1971 vanaf 8 vm. tot 8 nm. Daarna weer op die 27ste Oktober 1971 vanaf 3.30 vm. tot 3.30 nm. Beide getuig dat die oorledene vry was van beserings of wonde toe hulle hom ocrgeneem het op die 23ste Oktober 1971 om 6 vm.van kolonel van Wyk en was hy steeds vry van wonde of enige beserings die oggend van die 27ste Oktober Gedurende die oggend van 27 Oktober 1971 het kolonel van Wyk besoek afgeld by kantoor 1026 van John Vorster Plein waar kaptein van Niekerk en kaptein Gloy besig was om oorledene te ondervra met die doel om vas te stel hoe sake vorder. Hy het oorledene gevind heeltemal P sv gemak besig om te sit en skrywe by 'n tafel en het oorledene nie gekla dat hy sleg behandel is nie. Gedurende die nagte wat oorledene in aanhouding was, naamlik die nagte van die 23ste Oktober 1971, die 24ste Oktober 1971, die 25ste Oktober 1971 en 26ste Oktober 1971 was hy in bewaring van twee sersante van die Veiligheirl^ / polisie.»

9 1 f085. Uitspraak. polisie, sersante Bouwer en Louw, wat oorledene op al die tersaaklike geleenthede oorgeneem het in die middag of aand van of kaptein van Niekerk en kaptein Gloy of kolonel van Vyk of kaptein Bean en het hulle oorledene weer op die betrokke oggende aan hierdie persone oorhandig. Terwyl in die bewaring van Sersante Louw en Bouwer 5 is volgens hulle getuienis, oorledene se slaap geensins versteur nie. Iiy het goed geslaap en het daar geen onder- vraging deur hulle in die nag plaasgevind nie. Oorledene is P geleenthede, op sy versoek geneem na die was'kamer en die toilet., Hy het in sy onderbroekie geslaap met sy bolyf kaal omrede dit warm was. Soms in die nag het oorledene wakker geword, het hy gevra vir water om te drink wat horn gegee is en op geleenthede is hy ook van hulle eie koffie gegee. As tydverdryf het hulle kaart gespeel, dog nie met oorledene nie. Oorledene het tevrede voorgekom en het hy nooit gekla nie. Hulle het sy kaal bolyf gesien op verskeie geleenthede maar geen merke of letsels aan hom gesien nie. Die lig was goed en indien daar enige merke was aan sy liggaam, so getuig hulle voor Woensdag, die 27ste Oktober, 1971, sou hulle dit gesien het. Die merke wat op sy liggaam gesien kon word op foto, Bewysstuk U 9 het hulle nie gesien nie. Oorledene het goed gerus en rustig geslaap. Hy het baie kalrn voorgekom en geen klagtes gehad nie. Oorledene het 'n matras gehad om op te slaap en die nodige komberse. Die ondervraging van die oorledene is deur kaptein van Niekerk en kaptein Gloy voortgesit op Veensdag, die 2_7ste Oktober Hy het oenskynlik met hulle saam gewerk en het inligting verstrek, merendeels inligting / waaroor...

10 1,086. Uitspraak. waaroor hulle reeds beskik het. Hy het 'n hele aantal name en adresse van persone verstrek onder andere die name van sy broer Mohamed Timol te Durban en sy tante Amien Desai en verskeie ander persone. Dan is daar ook sekere drie name gevind in dokumente wat uit die Anglia gekom het waarin hy betrap is naamlik die name Quentins Henry en Martin. Hy is uitgevra na die persone. Hy was ontwykend en het geen verdere inligting in verband met hierdie persone verstrek nie behalwe dat hulle maar geleentheidsvriende was, dat hy nie hulle adresse geken het nie en dat Quentin 'n kleurling was. Om ongeveer 3.50 nm. op die 27ste Oktober 1971 het n lid van die Veiligheidspolisie by kantoor 1026 ingekonio Sy naam is nie geopenbaar nie in belong van landsveiligheid en is sy naam in die getuienis verwys as mnr. X. Ply het vlak by die deur gestaan en kaptein van Niekerk en kaptein Gloy meegedeel dat dit positief vasgestel is wie Quentin en Martin en Henry is en waar hulle hullesell bevind. Op die tydstip was sersant Rodriques wat om 3.30 nm. die kantoor binnegekom het om salaris tjeks aan kaptein van Niekerk en kaptein Gloy te oorhandig, wat hy gebring het van Hoofkantoor te Pretoria waar hy gestasioneer was. Hy het terselfdertyd 'n skinkbord met drie koppies koffie na die kantoor geneem vir die twee offisiere en die oorledene. Toe die mededeling gemaak is het Rodriques gestaan teen 'n tafel min of meer noord-oos van die lessenaar waar die oorledene toe besig was om te skryf en waar hy nog gesit het op 'n stoel aan die noordekant van die tafel. Kaptein Gloy en kaptein van Niekerk het gesit onderskeidelik aan die westelike en suidelike kant van die / tafel...

11 1,087. Uitspraak. tafel. Die mededeling deur X in verband met Quentin ensovoorts het volgens die getuies 'n waarneembare uitdrukking van skok of teleurstelling veroorsaak op oorledene se gesig. Onmiddellik na die mededeling het kaptein Gloy en kaptein van Niekerk die kamer verlaat saam met X, ten einde die inligting wat so pas aan hulle meegedeel is te gaan kontroleer. Alvorens hulle vertrek het het hulle Rodriques versoek om 'n oog oor oorledene te hou gedurende hulle afwesigheid en het Rodriques die stoel ingeneem aan die suidekant van die tafel regoor die oorledene. Kort na Gloy en van Niekerk se vertrek, so getuig Rodriques, het oorledene 'n versoek gerig aan horn om hom na die toilet te neem, Oorledene het toe opgestaan van sy stoel en so ook Ro&iques. Rodriques het na links, dit is in!n westelike rigting begin beweeg,!n stoel wat aan die westelike kant van die tafel in sy pad was onder die tafel ingestoot, met sy oe op die stoel. Toe hy opkyk toe sien hy dat oorledene besig was om na die venster in die suid-oostelike hoek te storm by die oostelike kant van die tafel verby, aan die oorkant van die tafel waar Rodriques was. Rodriques het toe terug beweeg, dit is langs die noordekant van die tafel ooswaarts om oorledene te probeer keer. Hy het half oor die stoel wat hy pas tevore ontruim het geval en kon oorledene nie keer toe hy die venster oopgestamp het en uitgeduik het nie. Die venster was nie op knip nie en die skroef onder was nie vasgedraai nie. Rodriques het by die venster uitgekyk en die oorledene onder langs die gebou sien le. Hy het onmiddellik uitgehardloop na kolonel Greyling se kantoor om 'n rapport / te.c c

12 Uitspraak. te gaan maak. Hy het laasgenoemde in sy kantoor aangetref en hom meegedeel wat gebeur het. Hy en kolonel Greyling en andere is toe a.f na buite Die getuienis van adjudant-offisier Deysel is dat dit toe gevind is dat die oorledene onder langs die gebou aan die suidekant geld het. Die getuie het onmiddellik toe hy iemand in die gebou hoor skree het dat die oorledene by die venster uitgespring het, twee komberse in sy kantoor op die lode vloer gegryp en inderhaas na onder gegaan het. Deysel het beskryf hoe die oorledene geld het op sy maag, sy regterarm onder sy lyf, sy linkerarm effens weg met die palm na bo,, die linkerbeen reguit, die regterbeen gebuig na binne effens weg van sy linkerbeen. Hy het nie sy regter- skoen aangehad nie, dit is later 'n endjie vanwaar die liggaam geld het gevind. Adjudant-offisier Deysel getuig voorts dat hy oorledene se pols gevoel het en dat dit toe nog geklop het. Oorledene is toe met behulp van kollegas die gebou ingedra. By die ingangsportaal het Deysel weer oorledene se pols gevoel maar daar was toe geen pols nie. Oorledene se lyk is geneem na 'n kantoor op die 9de vloer waar Dr. V.D. Kemp volgens sy verklaring, dit is volgens Kemo se verklaring, om 4.05 nm, die liggaam van die oorledene ondersoek het en vasgestel het dat hy pas dood is. Deysel getuig verder dat hy een van die eerstes was wat op die toneel gekom het. Op die toneel se hy is daar struike, soos ek ook persoonlik gesien het tydens 'n inspeksie ter plaatse. geld het op 'n struik. Deysel getuig dat die oorledene By sy skouers en bors het geld vans afgebreekte struike. Op 29 Oktober 1971 is 'n nadoodse ondersoek uit- gevoer op die lyk van die oorledene deur Dr. N.J. Schepers,

13 1,089. Uitspraak. 'n Staatspatoloog in die teenwoordigheid van 'n privaat.. patoloog, Dr. Jonathan Gluckman, wat die ondersoek bygewoon het op die versoek van die regsverteenwoordigers van die oorledene se ouers, mnr. en mevr. Timol. Wat die oorsaak van dood betref het Dr. Schepers bevind dat die oorledene gesterf het as gevolg van erge breinbeskadiging en blood- verlies. Ek wil net hier aanvul en sd dit is nie wat hy in sy verslag aanvanklik ges het nie, hy het gese dat die oorledene dood is as gevolg van veelvuldige beserings maar nadat my geleerde Assessor sekere vrae aan hom gestel het het hy gese dat die bevinding is dat die oorledene dan dood is aan erge breinbeskadiging en bloedverlies. Ten einde te bepaal wat gebeur het in kamer 1026 op die tiende verdieping van die gebou bekend as John Vorste Plein op die middag van 27 Oktober 1971 toe oorledene wat in die kamer ondervra is, daar uitgekom het en te lande gekom het op die grond langs die suidekant van die gebou, is dit nodig om die getuienis van sekere getuies redelik breedvoerig te behandel. In die eerste instansie is dit nodig om vas te ste of oorledene vermoor is. Indien dit nie die geval is het hy per ongeluk by die venster uitgeval, en indien dit nie die geval is het hy self by die venster uitgespring en selfmoord gepleeg. Moord, met die oog op die gelewerde getuienis, word uitgeskakel en om dit seifs n gedagte te gee is belaglik. Volgens die getuienis was hy!n waardevolle vonds wat die polisie bitter graag wou behou. Wat ek gese het in verband met moord is ewe wel van toepassing op 'n moontlikheid dat oorledene per ongeluk by die venster uitgeval het. Om enigiets anders te aanvaar behalwe dat / oorledene...

14 1,090. Uitspraak. oorledene self deur die venster gespring het en na onder geval het, kan ook nie anders as belaglik beskou word nie. As dit dan nou aanvaar word dat oorledene selfraoord gepleeg het, moet ek probeer vasstel indien moontlik op die getuienis voor my, wat oorledene se motief was, waarin die oorsaak van selfmoord te vinde is. Het oorledene die stap gedoen as gevolg van in die eerste plek marteling of mishandeling deur die polisie of in besonder deur die Veiligheidspolisie 1 Tweedens, is dit toe te skryf aan selfverwyt? Derdens, kan dit toegeskryf word aan die feit dat hy geweet het dat hy vir jarelank tronk toe sou gaan? Vierdens, is daar 'n politieke motief agter- sy optrede naamlik dat hy dit gedoen het as gevolg van die kommuniste ideologic? Die getuienis \^at meer pertinent betrekking het op hierdie vraagstuk is die volgende en ek sal dit dan ook in hierdie volgorde behandel, naamlik die getuienis van - 1. Luitenant-kolonel van Wyk; 2. ICaptein Bean; 3. Kaptein Johannes Gloy; 4. Kaptein Johannes van Niekerk; 5. Sersant Frederik Bouwer; 6. Sersant Jacob Louw; 7. Joao Rodriques; 8. Brig. Cecil Pattle. 9. Sersant Peter van der Merwe; 10. Hawa Timol; 11. Yusuf Timol; 12. Adjudant-offisier Carel Janse van Rensburg; 13. Adjudant-offisier Johannes Liebenberg; 14. Speurder-sersant Petrus du Preez. 15. Generaal-majoor Christoffel Buys. / lb...

15 1,091. Uitspraak. 16. Majoor Johannes Fick; 17. Mnr. Frederik Swart. Daarna sal ek met die mediese getuienis handel. Kaptein Dirker se getuienis, wat dit betref ek het reeds gese ek gaan dit nie volledig behandel nie. Ek kan net dit noern dat sy getuienis word gestaaf deur die getuienis van sersant Kleyn, edurende die voile periode wat die oorledene in die bewaring was van kaptein Dirker. Kaptein Dirker se getuienis het algemeen gesproke gegaan oor sy aanvanklike ondervraging van beskuldigde meer om sekere blykbaar primdre inligting van hom te verkry en ook was sy tyd opgeneem gedurende daardie tyd om dokumente na te gaan. Dan kom ons by die getuienis van kolonel Willem van Wyk. Hy het getuig dat hy 'n luitenant-kolonel is in die Veiligheidspolisie gestasioneer te Pretoria. Op die 23ste Oktober 1971 om 2.30 vm., so getuig hy, is hy ontbied na John Vorster Plein waar hy aangekom het om 3 vm. Met S3^ aankoms is hy na die negende vloer, na kaptein Dirker se kantoor. Daar het hy aangetref kaptein Dirker, sersant Kleyn asook die oorledene. Hy is kortliks deur kaptein Dirker ingelig in verband met wat gebeur het en het hy en kaptein Dirker onmiddellik aan die werk gespring om fn klomp dokumente na te gaan wat daar op die tafel geld het, dokumente wat soos ingelig in die besit van die beskuldigde sou gevind gewees het. Hy sd dat hy gesien het die beste sou wees om eers die dokumente na te gaan. Hy het dit vinnig gedoen. Hy het daar sekere name ook in die dokumente waargeneem. Kaptein Dirker het op daardie tydstip notas gemaak en lede van die mag het gekom en gegaan. H}r het gesit en werk, die oorledene het gesit. Sersant Kleyn het / daar o o

16 1,092. Uitspraak. daar rondgestaan. Hy het vir die oorledene gevra of hy kon tik. By die oorledene op die tafel het dan ook 'n tikmasjien gestaan wat die getuie vermoed het die oorledene s'n was. Die oorledene het gese hy kan tik en toe het kolonel van Wyk vir hom gevra om sy persoonlike geskiedenis uit te tik. Hy, die oorledene, was gewillig en het begin tik. 'n Uur of wat later sd die getuie het hy besef dat dit 'n geweldige groot taak was naamlik die ondervraging van die het oorledene, die ondersoek van die saak, en/hy toe kaptein van Niekerk te Pretoria geskakel om hom te kom help. Heelwat later as 6 vm. het kaptein van Niekerk en kaptein Gloy opgedaag. Hy het hulle kortliks ingelig en toe ook 'n paar van die dokumente wat op die tafel was in hulle besit gestel en vir hulle opdrag gegee om die oorledene te begin ondervra. Hy homself het besig gebly met die ondersoek tot laat Saterdagmiddag, die 23ste Oktober 1971 toe hy huistoe is. Voor sy vertrek het hy weer met verskeie persone oor die saak gesels. Hy en kaptein Dirker het ooreengekom dat van Niekerk en Gloy sou aangaan met die ondervraging en dit is besluit dat hy, Kolonel van Wyk, weer Maandag sou kom en dan sou kom help met die ondervraging. Hy getuig dan dat dit ook duidelik was uit die dokumente dat oorledene en sy trawante besig was met n veldtog van sabotasie en seifs massamoord. Verskeie name het voorgekom in die dokumente, persone wat dit toe besluit is gearresteer sou moes word. Maandag, die 25ste Oktober, 1971 om 8.30 vm. het hy weer te John Vorster Plein aangekom en het hy oorledene ontvang op die lode vloer, hy ken nie die nommer van die kamer nie. Die oorledene was toe in die bewaring gewees van sersant Bouwer wat hom aan die getuie oorhandig het. Sersant Louw sd hy was ook teenwoordig gewees. Kaptein Bean het op die / stadium...

17 l s093. Uitspraak. stadium ook bygekom om hom by te staan met die ondervraging. Die ondervraging het begin so 8 tot 8.30 vm in 'n kamer op die lode vloer. Iiy is Maandag en Dinsdag ondervra, beide kere van so 7 uur in die oggend tot omtrent 8 nm. Die oorledene was stil van geaardheid, hy het sag gepraat en hy het altyd die indruk geskep asof hy saamwerk maar inteendeel het hy nie saam met hulle gewerk nie, hy was nie bereid om die waarheid te vertel nie. Daar was verskeie name en adresse op die dokumente en het hy gese dat hy weet van die van mense en dat hy jammer is dat/hierdie mense ook gearresteer moet word. Hy is ook gevra wie die ander persone was behalwe die wat se name op die dokumente verskyn het en sd die getuie dat volgens die dokumente wat in sy besit gevind is het dit geblyk dat hy die leier van die "Main Unit" van die Kommuniste Party in Suid-Afrika was. Die getuie sd ook hy wou weet wie die leiers van die ander sogenaamde "Main Units" in Suid-Afrika was asook die leiers van die "sub-units". Hy sd dan ook volgens die dokumente word persone aangestel uit die "sub-units" deur leiers van "Main Units". Die oorledene het te kenne gegee dat hy nie weet wie hierdie persone was nie. Hy sd dan voorts dat die oorledene in hierdie verband verskeie leuens aan hulle vertel het, onder andere dat 'n persoon wat aan hom geskrvwe het vanaf Engeland Stephanie Kemp was terwyl dit later vasgestel is dat sy Stephanie Kemp was nie maar ene Rika Hodges, 'n Persoon met die naam van Quentin het ook ter sprake gekom. Die name sd hy het ook verskyn in die dokumente wat in oorledene se besit gevind is. Ook was daar die name gewees van ene Martin Smith. Hy sd met 'n latere ondersoek het hulle ook 'n papier kardoes by 'n Indiervrou gevind en dieselfde name het op die bruin papier / voorgekom...

18 1,094. Uitspraak. voorgekom en langsaan was daar ook 'n telefoon nommer, telefoon nommers, en s dat dit gelei het tot die opsporing van Quentin en ander persone. Toe hy die oorledene gevra het na Quentin het die oorledene gesd dat hy 'n kleurling is en hy weet nie waar hy is nie en die ander persone het hy gesd het hy glad nie geken nie. Hy het geen vanne gegee nie en so op die trant het dit aangegaan. Woensdag, die 27ste Oktober 1971 tussen en vm.j, sd kolonel in sy getuienis, het hy vinnig ingeloer by die ondervraging vir 'n paar tellings. Gloy en van Niekerk was toe aanwesig en hy het toe gesien dat die oorledene sit en skryf en hy het gevra hoe dit gaan en hy is toe weer weg. Dit was tussen 3.30 en 3.45 nm. op die 27ste Oktober 1971 dat hy weer teruggekom het. Hy was skaars terug gewees op die negende vloer toe hy ingelig is dat die oorledene dood is. Hy s hy het dit nie geglo nie maar hy het later wel vasgestel dat dit so is. Die oorledene het herhaalde kere gese dat hy bewus was van die feit dat hy sal minstens 20 tot 25 jaar tronk toe gaan en se die getuie voorts, dat hy kan sd in die oorledene se guns dat hy nie bereid was om ander in die gemors in te bring nie. Die oorledene sou ook aan hom gesd het dat hy, oorledene, nie weet waarom hy die dokumente gehou het en dat hy, oorledene, wel opdrag gehad het om hulle te vernietig en dat dit dan nou die oorsaak was waarom baie mense en hulle gesinne nou gaan ly onder sy swak optrede. Die getuie het voorts getuig dat hy verbonde is aan die Veiligheidspolisie vir die afgelope plus-minus 12 jaar. Hy is 'n senior man op veiligheid, was ses jaar weg gewees en nadat hy weer teruggekom het is hierdie feitl.ik sy eerste saak. Hy het ook gehelp met die ondersoek van die saak teen Bram Fischer en ook die Rivonia saak. / Nou o o o

19 1*095. Uitspraak. Nou in kruisverhoor het die getuie onder meer ges< dat die oorledene vir om en by die 17 uur in sy geselskap was en het hy gese dat geen normale mens 'n persoon aanhoudend vir 17 uur aaneen kan ondervra nie. CT Hy het ook die dokumendeurgegaan en dit moes bepaal word wie die ander persone is wie gearresteer moes word uit die inligting wat bekom moes word deur die deurgaan van hierdie papiereo Hy het toegegee in kruisverhoor dat dit kan wees dat die voorval baie publisiteit geniet het. Bewysstukke M en N, dit is twee briewe van 'n persoon wat homself noem International het hy ook die oggend tussen die dokumente gesien. Nou op die kardoes wat hy gekry het, wat gekry is in die besit van die Indiervrou wat hy genoem het, het Smith se naam ook voorgekom en het hy in sy getuienis ges dat Bewysstuk M en N die enigste dokumente is waar daar die name Quentin, Henry en Martin voorkom. Hy het voorts getuig dat dit blykbaar vasgestel is dat Henry die tweelingbroer van Quentin Jacobsen was. Martin was Martin Cohen. En hy het ook toe gegee dat die feit dat die oorledene in verbinding was met Quentin van groot belang vir hulle was. Hy het volstaan by sy mening dat Quentin en Timol sabotasie beplan het. Hy het ook gese dat hy bewus is dat Quentin Jacobsen vervolg is maar dat hy nie by daardie saak betrokke was nie. In daardie saak het hy toegegee dat dit baie eienaardig was dat die oorledene, Timol, se naam nie genoem is nie. Hy het later gehoor dat Jacobsen onskuldig bevind is en ontslaan is en het hy in sy getuienis voorts gese dat hy beskou Jacobsen as 'n baie gelukkige man onder omstandighede. Hja se hy het baie male gevra wie Quentin is. Voorts het hy gese in kruisverhoor dat die oorledene niks in sy teenwoordigiieid bespreek het nie. Quentin se hy was vir hom baie belangrik, die oorledene / het...

20 1,096. Uitspraak. het hom gesd dat Quentin 'n kleurling is. In verband met bewerings dat daar druk op die oorledene uitgeoefen is het hy gesd hy weet niks daarvan nie en het hy gesd dat dit noodsaaklik was om die goeie gesindheid van die oorledene te verkry; dat hulle bale geduld het en dat hulle eerste taak is om vertroue te wen. Verder het hy bygevoeg dat die oorledene van onskat- bare waarde vir hulle was. Mnr. Maisels het die volgende vraag aan hom gestel: "If the medical evidence is that he received certain injuries", het die getuie geantwoord nie in sy teenwoordigheid nie. En toe hy hoor van die oorledene se dood dat hy baie geskok was. Hy het die berig ontvang plus-,inus 4 nm. op die 27ste Oktober 1971 toe hy op die negende vloer was. Hy was baie geskok, so geskok dat hy daar en dan sy kar geneem het en huistoe gery het. Hy het voorts getuig in kruisverhoor dat hy die oorledene om 11 vm. op die 27ste Oktober 1971 sou gesien het toe h3r gesit en skrywe het by die tafel. Hy het toe op sy gemak gelyk. Die volgende dag, na die voorval, sd hy is hy terug na John Vorster Plein. Hy het toe gehoor dat oorledene by die venster uitgespring het terwyl hy in die bewaring was van Rodriques. Hy het gevra wat gebeur het. Rodriques, sd hy is 'n lid van die Veiligheidspolisie te Pretoria en ver^iet hy getuig dat hy nie in bevel was van die ondersoek nie, waarby Timol betrokke was maar wel kaptein Dirker. In verband met kaptein Bean het hy getuig in kruisverhoor dat die 'n jonger lid as hy is en dat Bean slegs 'n paar vrae gevra het, die meeste vrae is deur hom, kolonel van Wyk, gevra. Hy het later gesien wat die oorledene geskryf het naamlik die geskrif op Bewysstuk 0. / Die o o e

21 1,097. Uitspraak. Die het hy die Sondag gesien. In verband met Bewysstuk 0 het h3r gese dat die hele dokument, Bewysstuk 0, is in die oorledene se handskrif behalwe die laaste paar vrae en antwoorde wat hy gemeen het die handskrif is van kaptein Gloy. Hy het nie die dokument deurgelees nie. Daar kom verskeie name voor op bladsy 1 van Bewysstuk 0, onder andere ook die naam Essop. Hy het gehoor dat Essop ook aangehou is tesame met die oorledene. Hy het ook toegegee dat dit algemeen bekend was daardie tyd dat Essop na die hospitaal is, hy het Woensdag so verneem, hy weet nie of Essop Maandag of Dinsdag hospitaal toe gegaan het nie. Bewysstuk 0, bladsy 2 tot 8, het hy eers gesien na die oorledene se dood. Hy het dit nie gelees nie, hy kan nie onthou of Jacobsen _,. stip al op daardie tyd/gearresteer is nie. In ieder geval het hy al hierdie dokument gesien voor Jacobsen se arrestasie. Voorts se hy dat hy Quentin beskou as saam met oorledene in komplot. Die hetrolie Woensdag, die 27ste Oktober, het hy nie van Jacobsen gehoor nie dog na die oorledene se dood het hy gehoor van Jacobsen. Op daardie tydstip s< hy was dit bekend gewees dat die oorledene hoof was van die Kommunisties Party hier in Suid-Afrika en dat Quentin saam met hom in 'n komplot was. Dit was derhalwe baie belangrik om uit te vind wie Quentin was. Wat Bewysstuk P betref het die getuie getuig dat hy onthou net die eerste helfte naamlik P.l. Hy onthou hierdie skets wat hy gesien het, hy het dit vinnig deurgekyk. Nou hy se dat hy ken naasteby die handskrifte van sy kollegas en het die mening gehuldig dat die handskrif op P.2 en 0.8 lyk na dieselfde handskrif en dat dit lyk na die handskrif van kaptein Gloy. Kaptein Gloy en van Niekerk, so getuig hy dan / verder...

22 1,098. Uitspraak. verier het die oorledene ondervra vanaf die 24ste Oktober 1971 tot die 25ste Oktober Hy is gevra na 'n moontlike rede waarom die oorledene selfmoord gepleeg het. In die verband het hy gese hy weet nie waarom die oorledene self- moord gepleeg het nie. Hy se hy het Rodriques wel later gevra wat gebeur het,'n dag of wat later, dit was binne 'n dag of twee na die voorval. Dan het hy gesd dat generaal Buys die ondersoekbeampte was. In antwoord op vrae wat mnr. Cilliers gevra het het die getuie gese dat hulle goed klaargekom het met die oorledene ofskoon hulle soms besef het dat hy leuens vertel het. Hy het ook gesd dat dit absoluut noodsaaklik was om die vertroue van so 'n persoon te hd en dan geleidelik kom hy na jou kant toe. Hy sd hy was oortuig gewees dat dit mettertyd sou geskied. Die oorledene was baie waardevol vir die polisie en weet hy van geen motief wat die oorledene kon beweeg het om selfmoord te pleeg nie, en hulle wou hom baie graag behou het om die feite te bekom. Kaptein Bean wat saam met kolonel van Wyk die oorledene ondervra het het as volg getuig. Hy het getuig dat hy ook 'n lid is van die Veiligheidstak en dat hy gehelp het met die ondervraging van die oorledene op die 25ste Oktober 1971 vanaf 8.30 vm tot 7.30 nm. en weer op die 26ste Oktober 1971 vanaf 8.30 tot 8 nm. behulpsaam op beide geleenthede. Hy was kolonel van Wyk Op wat kolonel van Wyk hom meegedeelhet het hy besef dat die hoofsaak was om sekere name van "main and sub-groups" vas te stel. Verder ss hy het hy afgelei dat kolonel van Wyk die oorledene se vertroue wou wen en het oorledene dan ook aan kaptein Bean die indruk gegee dat hy saam werk. Hy was baie kalm en hy was vr.iendelik en war oorledene homself betref was hy / openlik...

23 l s099. openlik, hy het erken dat hy 'n kommunis was. Uitspraak. Hy s dat die oorledene aan hom meegedeel het dat terwyl hy op 'n geleentheid in Engeland was hy 'n oortuigde kommunis geword het. nie. Hy wou egter geen name van ander persone bekendmaak Die oorledene het gesit of gestaan, soos hy verkies het. Die oorledene het saam met hulle gebet* tee gehad asook koeldranke gedrink. op die lode vloer. Hierdie ondervraging het plaasgevind Hy kon nie die nommer van die kantoor verstrek nie. Op beide geleenthede toe hy deelgeneem het aan die ondervraging van die oorledene het hy oorledene gevind in die bewaring van sersante Bouwer en Louw en op beide geleenthede het hulle dan weer die oorledene in die aand aan sersante Bouwer en Louw oorhandig. Hy het geen beserings aan die oorledene opgemerk nies die oorledene het ook nie gekla nie en in sy teenwoordigheid het niemand die oorledene aangerand nie of seifs ook gedreig nie. In kruisverhoor het hy in antwoord op 'n vraag wat aan hom gestel is deur mnr. Maisels gese dat hy sy verklaring genommer Q, aan die einde van Oktober 1971 gemaak het9 nie lank na die voorval nie. generaal Buys voorgeld. Hy het dit uitgeskryf en toe aan Hy het opdrag ontvang om die geskrif te laat tik, wat hy wel gedoen het en hy het toe die verklaring geteken voor majoor Fick. Die konsep een wat hy aanvanklik gehad het het hy vernietig, hy se hy doen dit gewoonlik. In verband met die ondersoekdagboek het hy gesd dat die dokument gehou word deur die speurder wat die ondersoek doen. Hy homself het nie 'n ondersoekdagboek gehou nie. Hy het geen notas gemaak nie en ook het kolonel van Wyk nie notas gemaak nie. Hy weet nie wat die ander gedoen het nie. Hy het ook getuig dat hy werklik nie 'n ondervraer

24 Uitspraak. in die ware sin van die woord was nie, hy het opdrag gehad orn kolonel van Wyk behulpsaam te wees en het hy baie min vr-ae gevra, slegs ter opheldering van vrae. Nou in verband met Bewysstuk P het hy gese dat hy nie kan onthou dat hy dit gesien het nie, cfskoon hy bewus is dat die dokument gemaak is op die 24ste Oktober Nou op die 25ste Oktober 1971 was dit die eerste dag wat hy te doen gehad het met die oorledene en weet hy nie wie horn voor dit ondervra het nie. Soos hy horn uitgedruk het of heelwaarskynlik maar net beaam wat mnr. Maisels aan horn gestel het, dat hy maar 'n "passive onlooker" was. Op 27 Oktober 1971 se hy was hy nie by John Vorster Plein nie. Op die 28ste Oktober 1971 was hy wel daar maar het hy nie vir Rodriques gesien nie, hy het wel verneem wat gebeur het en ook persoonlik gevra wat gebeur het en het hy verneem dat sersant Rodriques teenwoordig was toe beskuldigde by die venster uitgespring het. Hy het Rodriques toe nie geken nie, hy se hy is gestasioneer by Johannesburg terwyl Rodriques gestasioneer is te Pretoria en het hy Rodriques die eerste keer die week tevore gesien, voordat hy in hierdie Hof getuig het. Nou korn ek by die getuienis van kaptein Gloy. Hy het getuig dat hy 'n kaptein is verbonde aan die Veiligheids- polisie en het hy getuig dat hy verklaring G gemaak het in verband met hierdie ondersoek en het.hy toe ook sy verklaring uitgelees. Ek glo nie dit is nodig vir my om hierdie verklaring op hierdie tydstip uit te lees nie, dit is vervat in die rekord. Hy het voorts getuig in verband met Bewysstuk 0, dat dit aantekeninge was wat gemaak is deur die oorledene en deur die oorledene self geskryf. Op die laaste bladsy, 0.8, is daar twee vrae en antwoorde in sy eie handskrif. Bewysstuk Q was ook geskryf deur die / oorledene...

25 1, Uitspraak oorledene waar die getuie teenwoordig was en so ook is die sketse ook deur die oorledene gemaak. Bewysstuk 0 se bladsye kom uit 'n memo boek, bladsye 1 tot 14 is deur homself gebruik. Bewysstuk Q het hy getuig, bladsye 1 tot 15 is notule wat gemaak was van notas op die 27ste Oktober 1971 en dit is gemaak die laaste dag wat die oorledene ondervra is, dit is gemaak terwyl oorledene ondervra is. Bewysstuk Q is gedeeltelik in sy handskri.f, vanaf bladsy 9 tot 13 is weer in die handskrif van kaptein van Niekerk en het hy, die getuie, weer geskryf op bladsy 14 en 'n gedeelte van bladsy 15. Die eerste gedeelte van bladsy 15 is uitgeskeur toe bladsye 15 tot 22 aan generaal Buys oorhandig is vir oorhandiging aan 'n handskrifdeskundige. Die afgeskeurde gedeelte van bladsy 15 het in die getuie se besit gebly en was in die getuie se handskrif en het dit verlore geraak. Hy s hy het van bladsy 14 aangegaan op bladsy 15. Hy het aan die oorledene die volledige memo boek gegee en die notas wat hulle gemaak het, s hy, was toe alreeds in die boek geskryf. Bladsye 1 tot 15 was nie uitgeskeur nie. Die oorledene het begin skrywe onder die getuie se handskrif op bladsy 15. Bladsy 1 tot 22 is eers 'n maand later uitgeskeur en ofskoon sy handskrif op bladsy 22 voorkom is dit weens 'n oorsig nie afgeskeur nie. 'ngedeelte op bladsy 22 was geskryf op die 27ste, direk na oorledene geskryf het. Die oorledene se laaste skrif verskyn net voor die getuie s'n op bladsy 2 2. Hy getuig dan ook voorts dat sersant Rodriques hoegenaamd niks met die ondervraging van die oorledene te doen gehad het nie. In antwoord op kruisvrae aan hom gestel deur mnr. Maisels wil ek die volgende noem wat die getuie gesd het? Voordat hy die oorledene in hierdie saak ondervra het het hy / al o c

26 1,102. Uitspraak. al vantevore persone ondervra maar nie baie nie. In verband met die ondervraging van die oorledene, se hy het hy en van Niekerk om die beurt die oorledene ondervra. Hy sal aanvaar as dit so gesd word dat hy, die oorledene vir 32 uur ondervra is. Op Saterdag, die 23ste Oktober 1971, van 7.30 vm tot 8,30 nm, die oorledene het nie moeg gelyk nie. Op Sondag, die 24ste Oktober 1971 van 8.00 vm. tot 8.00 nm. Hier sd hy was die oorledene weer behulpsaam met sekere uitsonderings. Die oorledene is nie ondervra tot die 27ste Oktober 1971 deur hom en van Niekerk nie, vanaf 8 vm. tot 3.30 nm. Sommige dinge wat hulle van belang geag het wou die beskuldigd nie aan hulle meedeel nie, hy was nie behulpsaam nie. Hy gesproke was al drie dae algemeen/behulpsaam maar nie in alle gevalle nie, sommige dinge het in gebreke gebly. was min of meer dieselfde op al die dae. Sy gedrag dwarsdeur Bewysstuk R bestaan uit twee bladsye notas, het die getuie gesd is in van Niekerk.. kaptein van Niekerk se handskrif. Hy kan nie sd wanneer kaptein van Niekerk daardie notas gemaak het nie. In verband met sy verklaring het hy getuig dat hy dit gemaak het aan generaal Buys op die 4de November 1971, eers 'n papier uit~ geskryf, aan generaal Buys getoon en toe het generaal Buys 'n verklaring van hom geneem wat generaal Buys afgeskryf het en wat later getik is. Sy verklaring het hy aanvanklik 'n paar dae tevore uitgeskryf, dit was juis en akkuraat en was daar geen verskil tussen daardie aanvanklike verklaring van hom en sy verklaring, Bewysstuk G nie, in hierdie saak inge- handig. In verband met Bewysstuk Q het hy gesd dat bladsy P.6 daar 'n verwysing is na Quentin, Martin en Henry was nie genoem nie. Nou International is 'n persoon wat bewysstuk N geskryf het, 'n persoon met die naam van Ebrahim Essop. Nou in verband met Bewysstuk R het hy getuig dat

27 1,103. Uitspraak. bo staan International, dit begin so "International" en is daar ook geskryf dat hy is 'n gawe vriend vir 'n aantal jare, hy is 'n regte losbol sonder vaste heenkome, hy het baie vriende en geld dog geen vaste verblyf of werk nie en is hy ook van 'n twyfelagtige afkoms. Hy besoek gereeld Wits en het baie vriende daar, ken ook vir Quentin, Martin en Ii hry, dikwels saam met hulle rondgery ensovoorts. In hierdie dokument, Bewysstuk R, inligting wat oorledene geskryf het het hy ook melding gemaak dat hy op daardie geleentheid dronk geword het. Die volgende vraag is aan hom gestel deur mnr. Maisels, "may we take it then that all that is recorded in connection with Quentin, Martin and Henry is simply^exhibit R and which seems to relate to International, who he is and who his friends are". Getuie het geantwoord dit is reg. 'n Verdere vraag van mnr. Maisels, "and then in Exhibit Q, it is also under the heading of International and the introduction to Quentin, how long did you question him about Martin, Henry and Quentin". "Ek het nie tyd geneem nie" so antwoord die getuie, heelwaarskynlik sal dit 'n intensiewe ondervraging wees om te bepaal wie hierdie drie persone is". Vcorts het hy getuig dat hy kan nie onthou wanneer hy die eerste maal gevra is om 'n verklaring te maak nie, hy kan nie die dag onthou wanneer hy vir generaal Buys vir die eerste keer gesien het nie en sd hy voorts dat Statement G is die enigste verklaring wat nog bestaan, die voriges is vernietig en dit was ook net los notas. Hy is voorts gevra deur mnr. Maisels "tell me, why did you specifically mention these three names and not what must have been many other sources CT and pieces of information that you obtained during the firstwo days"? Die antwoord was"net voor die oorledene self moord gepleeg het was dit die heel laaste onderwerp wat in

28 1,104. Uitspraak. sy teenwoordigheid bespreek is". Voorts het hy getuig dat Quentin gearresteer is op die 2de November 1971 en is daar gevind in Quentin Jacobsen se besit 'n boek met die naam van "The Anarchist s Cook Book" wat van groot belang was. Voorts is hy gevra deur mnr. Maisels, "the position was that on Saturday and Sunday the deceased was calm and collected and on Wednesday too"? Die antwoord "dit is so". Question; "And on Wednesday he wrote out as far as I know for the first time a lot of things"? Die antwoord was, "nie vir die eerste keer nie, hy het op die 23ste en 24ste ook goed geskryf. Bewysstuk P is in twee dele geskryf, bladsy 1 op die 23ste, bladsy 2 en 3 ensovoorts op die 24ste. Hy het baie meer geskryf op die 27ste, op die laaste dag soos gesien kan word op Bewysstuk Q." Voorts het die getuie gesd as mens kyk na die dokumente dan lyk dit of hy beter saamgewerk het Woensdag dan tevore maar dit was nie die geval nie. Hulle het nie alles neergeskryf nie, baie onthullings gemaak deur die oorledene is nie neergeskrywe nie. Nou voorts het hy gese dat die betrokke middag, Woensdag, die 27ste, het X ingekom en inligting gegee. Kort tevore het Rodriques koffie gebring, dit was omstreeks 3.30 nm. X het so om en by 3.50 nm. gekom. Rodriques het gebl3^ nadat hy koffie gebring het. Rodriques het hulle salaris tjeks vir hulle gebring. Rodriques het gesels met van Niekerk en en ook met horn. Hy het die heeltyd gestaan sover by weet. Die koffie wat gebring is was vir die getuie homself, vir van Niekerk asook vir die oorledene. Nou op die stadium is aan horn getoon Bewysstuk S, 'n foto van die kamer 1026 en het hy gesd dat toe die koffie kom het hy op die stoel A gesit, van Niekerk op die stoel C en die oorledene op die stoel B. Die vensters was ten alle tye toe gewees vanwee die geraas buite. Sover hy weet het Rodriques nooit gesit / nie...

29 1,105. Uitspraak. nie maar so teen die tafel gestaan. Die oorledene is in hierdie tyd ondervra. Oorledene het geskok gelyk toe X inkom en die inligting verstrek, dit was die enigste tyd wat hy geskok gelyk het. Getuie sd hy het regoor hom gesit en hy het onmiddellik van die getuie na van Niekerk gekyk en sy oe was verward, dit was star gewees. Hy het ook sy kop laat sak. Sover die getuie kan onthou het oorledene toe niks gesd nie, hy het ook niks gevra nie. Getuie sd hy het dadelik opgestaan en na X gegaan en is hy en van Niekerk uit. Kaptein van Niekerk het ook saam met hom die kamer verlaat, hulle het saam met X gegaan en het vir Rodriques gevra om by die oorledene te bly. Hulle is toe af na die negende vloer. Hulle het geloop met die trappe af, hy en van Niekerk saam met X. Verder sd hy hy glo nie dat die oorledene vir X gesien het nie want die oorledene was met sy rug na deur. X het egter plus-minus twee tree in die kamer gekom, die oorledene het nie omgekyk nie. Hy sd terwyl hulle nog besig was om van die hoofgang op die negende vloer links te draai na 'n sekere kantoor waar hulle die inligting wat aan hulle verstrek is deur X wou gaan konstrolee?r het hulle ene sersant Joubert teegekom wat na hulle aangehardloop gekom het en gesd het Timol het gespring. Hy sd hy het vir Joubert gese hy maak grappe. Joubert was egter ernstig en hy moes hom glo. Hy is dadelik terug na die kantoor 1026, beide hy en van Niekerk. Met sy aankoms daar het hy niemand daar aangetref nie. Hy het na die oop venster gegaan, daar deur geloer en 'n persoon sien Id onder langs die gebou. Die venster was oop plus-minus dieselfde as dit voorkom op Bewysstuk S. Hy was baie geskok gewees. Later het hy Rodriques gesien in kolonel Greyling se kantoor. Hy het hom gevra wat gebeur het en het Rodriqu^ / hom...

30 1,106. Uitspraak. hom meegedeel dat die oorledene by die venster uitgespring het. Rodriques het verduidelik dat hy, Rodriques, gesit het op die stoel A soos dit voorkom op Bewysstuk S. Die oorledene het horn gevra om na die toilet te gaan. opstaan toe staan die oorledene ook op. Toe Rodriques Die oorledene rnaak toe asof hy na die deur wil gaan, hy het skielik omgevlieg na die venster toe, pluk die venster oop en hy val daaruit. Rodriques het ook verduidelik dat hy probeer het om die oorledene te keer deur agter om die tafel om te spring, dit is aan die suidekant van die tafel. Hy het egter oor 'n stoel geval. Hy kon nie keer nie. Getuie sd hy het oorledene geskat as 'n man van omtrent 5 voet 6 lank. Op daardie tydstip toe Rodriques hierdie mededeling aan hom gemaak het, verduideliking gegee het, was kolonel Greyling nie teenwoordig nie, net hy en Rodriques was teenwoordig. En sd hy voorts dat tot vandag is hy nog tevrede met Rodriques se verduideliking. Hy sluit sy getuienis af onder kruisverhoor deur mnr. Maisels, dat terwyl die oorledene in sy beheer was hy geen beserings opgedoen het nie, dat hy nooit gekla het van enige pyn terwyl hy hom ondervra het nie. In antwoord op vrae wat mnr. Cilliers gestel het namens die, as regsverteenwoordiger van die Suid-Afrikaanse Polisie, het kaptein Gloy gesd dat hy Rodriques vantevore geken het, dat Rodriques verbonde is aan^hoofkwartier van die Veiligheidspolisie te Pretoria waar Rodriques klerklike werk verrig. Rodriques doen geen ondervraging nie en is Rodriques al twee jaar verbonde aan die klerklike afdeling van hulle hoofkantoor. Die betrokke dag, sd hy voorts, het Rodriques net 'n lder gebring en salaris tjeks vir hom en van Niekerk. Die oorledene het gesd dat Quentin *n kleurlin was en dat hy hom slegs geken het op sosiale vlak wat 'n leu-n / was...

31 1,107. Uitspraak. was. Oorledene wou absoluut niks vertel in verband met al drie persone nie, dit is Quentin, Martin en Henry en het die getuie dan voorts gesd dat waar die oorledene nie behulpsaam was nie, blykbaar dinge vertel het wat nie geglo is nie en hier geen notas gemaak is nie. Die vrae sd hy is ook versprei. Al drie van hulle het koffie gedrink, die koffie wat Rodriques gebring het. Die oorledene het normaal sy koffie gedrink en hierdie getuie het gesd in verband met oorledene se spraak dat dit normaal was en dat oorledene "soft-spoken" was. Hy het ook nooit gehoes nie. Voorts het hy gesd dat die oorledene vir hulle van baie waarde was en dat hy van verdere waarde vir hulle kon gewees het en dat daar verdere inligting was wat hulle graag van horn wou bekom het. In verband met ondervraging van aangehoudenes het hy dan ook gesd as hy die vertroue van 'n persoon wen gesels hy meer en dit was ook hulle oogmerk wat betref die oorledene Kaptein Gloy het op die tydstip afgestaan, hy is lateraan herroep en is hy weer ondervra deur mnr. Maisels en het hy toe onder andere in verdere kruisverhoor deur mnr. Maisels gesd, toe hy verwys is na sy verklaring, Statement G paragraaf 5, wat hy gesd het dat dit vatbaar is vir 'n uitleg dat op daardie tydstip die oorledene nog besig was om te skryf maar dat dit wel nie die geval was nie. Bewysstuk 0, het hy dan ook gesd, is neergeskryf deur die oorledene uit sy eie op vrae wat aan hom die vorige dag gestel is en dat op die dag geen vrae aan hom gestel is nie en het hy ook toegegee dat dit mag volgens die dokument lyk asof wat daar geskryf is antwoorde op vrae kon wees. Dan was daar die besondere eienaardige merke tussen die paragrawe op Bewysstuk 0 en ten opsigte van hierdie merke het die getuie gese / dat...

32 1,108. Uitspraak. dat net bo sy skrif is die merk deur hom aangebring maar die ander merke origens verder in die dokument tussen die paragrawe is oorledene se merke en was dit nie die getuie se merke op die ander bladsye nie. Ek gaan dan aan met die getuienis van kaptein Johannes van Niekerk. Die getuie het ook getuig dat hy 'n kaptein is verbonde aan die Veiligheidsafdeling van die Suid-Afrikaanse Polisie en Statement H is n beedigde verklaring wat deur hom gemaak is. Hy het die inhoud uit~ gelees aan die Hof en het dit ook bevestig. Hier weer voel ek dat dit nie nodig is om hierdie inhoud uiteen te sit nie, dit is vervat in die rekord van die saak. Hy is onder kruisverhoor toe geneem deur mnr. Bizos en het hy gesd in verband met Statement H dat hy net een verklaring gemaak het en dat dit die een H is. Hy s hy het die dag na oorledene se dood notas gemaak in die vorm van 'n verklaring, die gebeure was toe nog vars in sy geheue en dit is die rede waarom hy dit gemaak het. Die inhoud van daardie verklaring was dieselfde en is daar geen wesenlike verskil tussen daardie verklaring en Statement H nie. Hy het toegegee dat as 'n offisier met ondervinding weet hy dat notas wat gemaak word gelyktydig met 'n gebeurtenis van groot waarde is maar onder omstandighede het hy dit nie noodsaaklik beskou nie, hy het vier tot vyf bladsye uitgeskryf. Dit is in verband met sy verklaring. Op die 28ste Oktober 1971, s< hy, het hy oor die radio en in koerante van die voorval verneem en het hy toegegee dat daar "public disquiet" was maar dit het geen verskil aan hom gemaak nie. Hy het besef dat hy sal moet getuig. Die notas wat hy aanvanklik gemaak het in verband met sy verklaring het hy later in die snippermandjie gegooi. Hy het geen nodigheid gesien om daardie konsep verklaring te / behou...

33 1,109. Uitspraak. behou nie. Die notas wat hy aanvanklik gemaak het of on dit te noem die konsep verklaring het hy aan generaal Buys getoon, dit was nie geteken nie. Die verklaring. H is op die 4de November 1971 gemaak en die eerste keer na Generaal Buys gegaan 'n dag of twee voor die 4de November 1971 en sd hy dat die konsep verklaring hy nie voor generaal Buys geteken het nie. Wat Rodriques aan hom gesd het het nie in sy notas voorgekom nie. Hy het generaal Buys gesien in kolcnel Greyling se kantoor waarheen hy ontbied is 'n dag of twee voor die 4de November. Toe hy generaal Buys gesien het was dit min of meer die tyd dat Jacobsen gearresteer is. Mnr. Bizos het hierdie vraag aan hom gestel;,!i put it to you that information was given to General Buys prior to the arrest of Jacobsen? Getuie het dit ontken. 'n Verdere vraag; You see, I'm going to suggest to you having regard to certain public statements that were made prior to the 2nd November, 1971, and your affidavit which was made after the 2nd November, 1971, there was a substantial change in front as to how Timol came to meet his death? Getuie het geantwoord ek kan net sd ek verwerp die stalling geheel en al. Hy sd dan voorts dat hy dieselfde middag, dit is Woensdagmiddag, met Rodriques gepraat het. Hy het hom in die gang ontmoet in die gebou naby kolonel Greyling se kantoor en hom gevra wat gebeur het. Rodriques het toe gesd nadat hulle uit is, dit is kaptein van Niekerk en Gloy; oorledene hom gesd het hy wil na die latrine gaan en oor~ ledene het toe opgestaan van die stoel, Rodriques het ook opgestaan. Dit het vir Rodriques gelyk of die oorledene wil loop. Rodriques het om die tafel waaragter hy gesit het uitgekom terwyl oorledene op daardie stadium by die ander hoek van die tafel was. Die oorledene het skielik

34 Uitspraak. na die venster gespring, die venster oopgemaak en daardeur geduik. Hyself, dit is Rodriques, wou eers aan die linkerkan van die tafel omspring, hy is toe regs om agter om die tafel waar hy gesit het maar was toe te laat. Aan hom is getoon Bewysstuk E, die verslag wat in die koerant, Rapport, verskyn het en het die getuie gese dat Rodriques hom nie so gesd het nie. Hy het voorts gesd hy kan nie onthou dat hy ooit hierdie verslag in Rapport gelees het nie en glo hy nie dat hy dit ooit gesien het nie. Hy het wel opskrifte van die Rand Daily Mail gesien op straat die volgende dag maar hy het nie die koerant gelees nie. Nou volgens sy getuienis in kruisverhoor deur mnr. Bizos het hy die oorleden as volg ondervras Die eerste dag, Saterdag, van 6 vm. tot 7 nm., 13 ure. Sondag, van 8 vm. tot 8 nm., 12 ure. Woensdag, van 8 vm. tot 3.30, 8 ure, dit is 33 ure. het toegegee dat dit min of meer 30 ure sou wees. Hy Oorledene s hy is nie gedurende die nag ondervra nie en dat hy en kaptein Gloy saam vir oorledene ondervra het gedurende die tye genoem. Na ure is die oorledene aan lede van die Mag oorhandig wat verantwoordelik was om hom op te pas en wat beslis instruksies gehad het om hom nie te ondervra nie. Beide sersante Louw en Bouwer, hulle moes hom alleen aanhou in die kamer en se hy ook dat daar baie redes was waarom hy in hierdie kamer aangehou moes word. Dit is ook op hoer gesag besluit om hom daar aan te hou en dat die rede was veiligheid. Hy sd ook soos hy hom in Engels uitgedruk het dat die oorledene moes opgepas word of behandel word "so as not to become physically exhausted". Hy het geleentheid gekry om te slaap en het hy hom ook self tevrede gestel dat die oorledene wel in die nag geslaaphet. Hy kon niks daarmee verkeerd sien dat die oorledene in daardie kamer aange- / hou...

35 1, 111. Ultspraak. hou word. Hy het toegegee dat hy 'n ervare ondersoekbeampte is en dat hy etlike mense al ondervra het wat aangehou is kragtens Artikel 6 van die Wet op Terrorisme. Dit was in hierdie geval 'n instruksie gewees naamlik om die oorledene te ondervra wat gekom het vanaf kolonel Greyling. Die oorledene homself het gesd dat hy geslaap het en kon die getuie sien dat hy is verfris. Woensdagoggend, die 27ste Oktober 1971, het oorledene nie vir hom moeg gelyk nie. Dan se hy ook dat waar hy teenwoordig was niks met die oorledene gebeur het nie, die oorledene het ook nie gekla nie. Die oorledene het wel sekere versoeke aan hom gerig soos byvoorbeeld om na die latrine te gaan of om sy tande te gaan borsel en het hy geen kennis gedra van enige beserings aan die oorledene nie. Hy was nie gemoeid gewees met die ondersoek van Jacobsen nie en het hy gesd dat daar mag 'n verband wees tussen die skok toe inligting in verband met Quentin Jacobsen bekend geword het en die latere gebeure. Hy het gese hy sal dit nie sd dat dit "important" was nie, maar dit mag van belang wees. Hy sd hy het rede gehad om te glo dat oorledene en Jacobsen "co-conspirators" was. Mur. Bizos het toe die volgende vraag gestels "Now you must have believed that this announcement about Quentin and Henry having been traced, so to speak, is something of great importance to the deceased"? "Dit is die indruk wat ek gekry het", so het die getuie geantwoord. 'n Paar verdere vrae t "And what I am putting to you is this, that subsequent events have shown objectively that Jacobsen did not mean anything in Timol s life". Die antwoord was; "Daarenteen in enige ondersoek is daar altyd onderliggende faktore wat nie altyd voor 'n Hof geld kan word nie by wyse van erkennings en ander feite". En het hy voorts gesd / dat...

36 1,112. Uitspraako dat die feit dat Jacobsen later onskuldig bevind is verander geensins sy getuienis nie. Voorts het hy getuig dat toe X gekom het het hy in die deur gestaan van die kantoor. Geen poging is aangewend om X se identiteit te weerhou nie«niemand behalwe die getuie en kaptein Gloy het geweet dat X se identiteit geheim gehou moet word nie. Hulle het hom geken, hulle het geweet wie hy is met die gevolg dat sy naam nie genoem is nie en sd hy dan ook dat die oorledene nie vir X gesien het nie. Hy getuig voorts dat ander mense het van tyd tot tyd gekom en gegaan sodat oorledene beslis nie sou kon onderskei tussen daardie persone en X nie. dat die koms van X in die kantoor 'n set was. Hy het ontken Hy het voorts getuig dat hy volstaan dat hy wou weet wie daardie mense was en toe hy weet wie hulle is het hy onmiddellik stappe geneem om hierdie inligting te kontroleer en daarom het hy en kaptein Gloy die kantoor op daardie tydstip verlaat. Op die tydstip toe X die rapport gemaak het het hy oorledene nie gevra omtrent hierdie mense nie,hy het nie 'n woord met hom gepraat nie op daardie tydstip nie. Hy is toe gevra "But what did Timol do which gave you the impression that he was shocked"? Sy antwoord was "ek het op my stoel langs die tafel gesit, X het ingekom. As ek reg onthou was sy eerste woorde ek weet wie Quentin, Martin en Henry is en onmiddellik daarna het hy die naam Quentin Jacobsen genoem. Ek het vir 'n oomblik na Timol gelyk en ek het waargeneem dat hy klaarblyklik geskok is. 'n Vraag "how"? Antwoords "Sy o was effens groter, daar was 'ntrek op sy gesig en hy het vinnig van my na kaptein Gloy en weer terug na my gekyk en daarna miskien effens agter toe en sy kop laat sak sonder om 'n woord te s<. dit noodwendig raaksien". Dit was so opvallend dat jy moes Voorts het hy gesd dat die / oorledene...

37 1, 113» Uitspraak. oorledene se antwoord op vrae op Bewysstuk 0, "who assisted you to distribute the pamphlets on the 13th August, 1970 in Durban, Cape Town and in Port Elizabeth on the 14th August, 1970? No one assisted me," was 'n leuen. Die vraag deur mnr. Bizos "you knew bombs had spread pamphlets in Johannesburg and several other cities were more or less simultaneous"? Die antwoord was"ja, daar was geleenthede dat van die bomme gelyktydig afgegaan het maar waarna hier verwys word was nie bomme nie maar verspreiding deur die pos, dit was beplan en dit was nie toeval nie. Die tikskrif op die verskillende pamflette het ons bepaal is almal met dieselfde tikmasjien getik wat later identifiseer is as die oorledene s n. Die oorledene se antwoord het my nie ontstel nie", so getuig die getuie. Hy getuig voorts dat oorledene vir hulle bale waardevolle inligting gegee het sover as wat oorledene homself betref het asook wat betref die Kommuniste Party in London, sy hoofkwartier maar s< hy dat die oorledene ook baie vaag was om inligting te verstrek wat hier plaaslik plaasgevind het wat vir hulle van baie waarde kon wees om die organisasie op te breek. Sy reaksie hierop sd hy was normaal gewees en het hy gesd dat hy b'e.wus daarvan was dat hulle wel uiteindelik agter die waarheid sou kom. Hulle was bewus van die feit dat hy medepligtiges gehad het in ander stede en dat oorledene hulle tog gehelp het en dat hulle baie belangrike feite vasgestel het. Dan het hy verder ges< dat waar 'n aangehoudene valse inligting verstrek sal hulle hom nie te lyf gaan nie, dit help nie om kwaad te word nie, geduld is die moeder van wysheid. Dit is nie raadsaam om jou humeur te verloor nie, jy bereik absoluut niks daardeur nie. Waarmee jy baie meer bereid is om die man se vertroue te wen en hom op 'n mooi manier

38 1,114. Uitspraak. te laat verstaan dat hy speel 'n speletjie wat lankal aan jou bekend is. Hy sd verder dat Quentin, Martin en Henry nie onmiddellik voor oorledene se dood bespreek is nie, hulle was besig om die verspreiding van dokumente te bespreek toe X ingekom het. Bewysstuk P, bladsy 1, se die getuie was op Saterda die 23ste Oktober 1971 deur oorledene opgestel terwyl bladsye 2 en 3 op die 24ste Oktober 1971 deur hom opgestel was, ook in die getuie se teenwoordigheid. Bewysstuk R sd die getuie was in sy eie skrif, dit is die getuie se skrif en is geskryf die oggend van die 23ste Oktober 1971 in die voor- middag. Dit verwys na Quentin en Henry, hulle was onder bespreking gedurende die tyd wat die notas gemaak is. Die naam van die persoon International was ook hier genoem gewees en het later geblyk te wees ene Ebrahim Laher. Bewysstukke M en N is twee van die dokumente wat in die oorledene se besit gevind is in die kar. Die getuie se dat oorledene gesd het dat die persoon wat die brief, Bewysstuk M, geteken het dieselfde persoon is wat die brief Bewysstuk N ook geteken het as International. Daar was ook ander dinge in die verband gesd gewees en die getuie was angstig om did persoon, dit is International, op te spoor. Oorledene het hom meegedeel dat International saam met Quentin oorsee gegaan het en dit was een van die redes waarom die getuie graag meer van International te wete wou gekom het, hy was geintereseerd in International want, se hy, sou International hom uiteindelik kon lei na Quentin Jacobsen. Oorledene het hulle gesd dat Quentin Jacobsen 'n kleurling was, later is dit bewys dat dit verkeerd is. En sd die getuie, dat die oorledene rede gehad het om Quentin te beskerm maar waarom weet hy nie. Hy het voorts gesd in / verband...

39 1»115. Uitspraak. verband met ondervraging dat daar hoegenaamd geen praktyk bestaan wat gereeld gevolg moet word nie, dit hang af van elke individuele geval. Elke saak het sy eie individuele probleme. Hy sd voorts dat hulle baie dokumente, ook Bewysstukke M en N, aan die oorledene getoon het en daarop het oorledene vir hulle gesd dat E is International of Ebrahim. Nou in verband met Bewysstukke M en N sd hy dat die dokumente nie daar was nie toe Rodriques die betrokke middag by hulle in die kantoor was nie. Toe X inkom sd hy het eers hy en Gloy in die kantoor gepraat, daarna buite die kantoor en toe is hulle af na die negende vloer, hys Gloy en ook X. Hulle was nog op pad gewees toe kom iemand aan en skreeu dat Timol het gespring. Hy en Gloy is toe beide terug na 1026 op die tiende vloer na die venster wat oopgestaan het. Hulle het daar afgekyk en vir 'n oomblik kon sy od nie mooi fokus nie maar hy het wel opgemerk waar die oorledene geld het. Hy sd hy ken nie die gebou goed nie en hy is met die gewone hysbak af na onder. Nou in verband met wie almal daar onder was, blykbaar in die warboel, soos die getuie getuig het kan hy nie sd wie almal daar was nie, hy het ook nie besonder belan gestel nie, daar was by hom net een belang gewees en dit was die oorledene. Hy onthou dat kolonel Greyling daar was en ook adjudant-offisier Deysel. Dit sd hy onthou hy spesifiek. Hy kan nie onthou dat hy 'n man daar in uniform opgemerk het nie. Mnr. Bizos het die volgende vraag op did tydstip aan hom gestel; "On your evidence nobody could have got the information about the identify of the deceased or the fact that the deceased had jumped out of the window before you yourself got it?" Sy antwoord was; "Nee, daar was / beslis «

40 1, Uitspraak. beslis ander mense wat geweet het want 'n buitestaander het my kom inllg op die negende vloer", deur die buitestaander het hy verduidelik het 'n bedoel 'n lid van die Mag wat niks met hulle te doen gehad het nie. Nou hy getuig dan voorts dat die oorledene na binne gedra is en se hy ook dat dit vir hom so 'n skok was dat hy nie belang gehad het in verband met wie almal daar in die omtrek was nie. Sy enigste belong was by die oorledene. Hy het ook bevestig dat Dr. Kemp binne 'n paar minute opgedaag het. Nou op 'n stadium gedurendo die ondervraging se die getuie is daar verskeie grappe gemaak tussen hulle en die oorledene. Hy sd hy het vir die oorledene gesd baie dankie vir die bewysstukke wat die oorledene saam gebring het. Die oorledene het gelag maar daarna het sy houding skielik verander. Hy het sy kop laat sak en gesd al wat julle moet doen, die Aanklaer moet net opstaan en hierdie dokumente - hy sd die oorledene het nog so met sy hande gewys - een na die ander inhandig in die Hof en ek sal ten minste 20 jaar kry. Die getuie sd hy het die oorledene gesd hy moet daardie idee uit sy gedagte kry so gou as moontlik en die getuie het vir hom gesd daar mag 'n rewolusie plaasvind en dat indien die oorledene die inligting gee, hy miskien die volgende dag nog 'n vry man kon wees. Hy het ook vir oorledene gesd dat hulle nie vervolgers is nie en dat daar geen-voorafbepaalde vonnisse is nie, elke saak word op sy eie verhoor. Dit sd hy het voor die 27ste gebeur. Oorledene sd hy het hom nie beindruk gelyk met hierdie mededeling wat hy aan die oorledene gedoen het nie en het hy by herhaling gesd dat hy 'n lang tronkstraf op die lyf sou raakloop. Daarna sd hy het oorledene dit weer herhaal, hulle het die onderwerp vir sekere 'n uur of meer bespreek. / Nou oo

41 1,117. Uitspraak. Nou in verband met die verskil in skrif op Bewysstuk 0 en P het hy verduidelik dat verskillende penne gebruik is. Daar is sekere name op Bewysstuk P wat opsetlik deur oorledene doodgekrap is en die naam wat daar doodgekrap is het later prominent ter sprake gekom. Dit is die naam wat voorkom net onder die naam Solly Jaskelson. Dit het aan die lig gekom dat hierdie naam nie vir die Veiligheidspolisie se oe bedoel was nie. Hy het beslis geen klagte van die oorledene verneem dat hy enige pyn het nie, hy het ook geen gebaar van pyn aan die oorledene opgemerk nie. In verband met Essop het hy gesd dat hy niks met horn te doen gehad het nie, hy het op 'n stadium gehoor dat Essop na die hospitaal is. In antwoord op vrae wat mnr. Cilliers aan hom "J^_ gestel het het die getuie gesd dat daar niks/normaal in oorledene se spraak was nie, hy het met 'n sagte maar 'n duidelike stem gepraat. Hy het drie etes op 'n dag saam met die getuie en kaptein Gloy gehad, hy het nie met moeite geeet of gedrink nie en was daar ook geen moeilikheid met sy sluk nie. Hy sd dan ook hier in sy getuienis dat 'n paar minute voor sy dood hy saam met hulle koffie gedrink het en daardie middag het hulle almal saam aartappelskyfies gedet. Dan sd hy ook dat die studios waarna verwys word in Bewysstuk M klaarblyklik studios was van Quentin Jacobsen. Henry,sd die getuie, het hy vasgestel is Quentin se tweelingbroer. In antwoord op vrae wat die Hof aan hom gestel het op hierdie stadium het die getuie gesd dat toe X inkom was die oorledene nie meer besig om te skryf nie. Gloy het geskryf en hy was net besig om klaar te maak. Hy sd ook dat onmiddellik na die voorval niks in die kantoor deur hom

42 1J.18. Uitspraak. of deur enige ander persoon verwyder is nie, alles het net so gebly, seifs die koeldrank bottels s by staan vandag nog in die kantoor. Ek kom nou by die getuienis van sersant Frederik Bouwer en die getuienis van sersant Jacob Louw, dit is die twee persone wat die oorledene in bewaring gehad gedurende sekere nagte. Die verklaring wat gernaak is deur Frederik Bouwer is Statement I, wat uitgelees is en wat die getuie bevestig het as die waarheid. Volgens die verklaring, Statement I, het sersante Bouwer en Louw die oorledene in bewaring gehad van 7 nm. op die 23ste Oktober 1971 tot die volgende oggend, 8 vm., dit sal wees op die 24ste Oktober. En weer van die aand 24 Oktober 1971 om 3 nm, weer tot die volgende oggend, die 25ste Oktober 1971 om 8.30 vm. En dan weer vanaf die aand van die 25ste Oktober 1971 om 7.30 nm. tot weer die volgende oggend om 8 vm., dit is die 26ste Oktober En dan weer op die 26ste Oktober 1971 vanaf die aand om 8 nm. tot die volgende oggend, die 27ste Oktober, 1971 om 8 vm. Die getuie Bouwer s dat gedurende die tyd wat die oorledene in hulle bewaring was geen druk op hom uitgeoefen is nie en is sy slaap ook geensins versteur nie. In kruisverhoor deur mnr. Bizos het hy gesd dat hy en sersant Louw plus-minus 50 ure altesame met die oorledene deurgebring het. Hulle het, dit is hy en sersant Louw het saam in die kamer gebly behalwe op geleenthede wanneer een of ander van hulle na die toilet toe gaan. Hulle het nie geslaap nie, hulle het opdrag ten eerste gekry van kolonel Greyling. Hy het toegegee dat daar is selle te John Vorster Plein maar nie op die lode vloer nie, die selle is heeltemal apart in 'n ander deel van die gebou / en...

43 1,119. Uitspraak. en hy het ook niks daarmee verkeerd gesien dat die oorledene in die kantoor aangehou is nie. Hy het gesd dat dit nie was om hom uit te put nie en het toegegee dat indien hy in 'n sel was 'n konstabel aan diens hom wel kon opgepas het. Hy het as mening waarom die oorledene in die kantoor aangehou is gesd sodat hy, die oorledene, nie in aanraking met ander prisoniers moes kom nie. Voorts het hy getuig dat hy nie geslaap het nie, hy het op 'n stoel gesit en dit is die gebruik ook waar twee persone iemand oppas. Hy het gesit en koerant lees, hy en Louw het ook kaart gespeel. Die oorledene het gesd hy wil gaan Id. Die oorledene het gevra om te gaan was, hy is geneem na die toilet toe of badkamer toe waar hy gaan was het. Die oorledene het gaan Id en slaap in 'n onderbroekie, die oorledene het gesd dat dit warm is. Die oorledene het sommige nagte wakker geword en gevra om na die toilet toe te gaan, hy is daarheen geneem. Somtyds het die oorledene ook in die nag water gevra en het hy water gedrink en,se hy, het hulle hom op geleenthede ook koffie gegee wat hy by hom gehad het. Hulle het nie juis met hom gesels nie, die enigste geselsie wat hy hom herinner was die tweede aand terwyl hy en Louw gesit en kaart speel het en toe het oorledene gesd hy sal saamspeel maar hy wil Five Card speel. Blykbaar is dit 'n kaartspel wat by hom^bekend was en het hulle nie met oorledene gespeel nie. Die oorledene het nooit enige klagtes gehad in verband met pyn nie. Hy het ook nie gevra daarna nie omrede dat dit vir hulle voorgekom het dat hy tevrede was en dat hy ook nooit gekla het nie. Hy het sy arms vrylik gebruik wanneer hy w a s. Getuie sd hy het die liggaam gesien, hy het geleentheid gehad verskeie male om die oorledene se liggaam te sien, hy het geen merke aan die oorledene se liggaam gesien nie. / lig... Die

44 1,120. Uitspraak. lig was goed. Indien daar enige kneusmerke voor Woensdag, die 27ste Oktober 1971, aan die oorledene se liggaam sou gewees het sou hy dit gesien het. Met die blote oog se hy het hy niks gesien nie. Aan hom is getoon 'n foto, Bewysstuk U, 'n foto van die liggaam van die oorledene waarop daar sekere merke voorkom en het hy getuig dat hy sien die kolle op die foto aan die linkerkant en ook op die linker bo' arm. Dit is aan die getuie gestel dat indien daar getuienis is dat hierdie kneusplekke veroorsaak is voor die oorledene se dood en getuie het geantwoord dat hy hierdie merke nie gesien het nie en het hy gese dat hy herhaal dat hy geen merke opgemerk het nie en hy het ook nie gekla nie. Hy het nie sy bene ondersoek nie of notisie geneem daarvan nie. In die badkamer het hy toegegee dat die oorledene sy hemp ook uitgetrek het. In antwoord op vrae wat mnr. Cilliers gestel het het die getuie gese dat die oorledene se vel bias is en donkerder as'n blanke s'n. Hy s hy het die oorledene gevra of die lig hom hinder en die oorledene het gesd geensins nie. Hy het op twee oggende hom gesien eet, spek en eiers, wors, brood, ensovoorts, Die oorledene het ontspanne voorgekom. En het hy in herondervraging, op 'n vraag wat mnr. Kotze aan hom gestel het, gesd hy het nie spesiaal rede gehad om op te let na die oorledene se liggaam nie. DIE HOF VERDAAG. DIE HOF HER.VAT; Die nagte wat oorledene opgepas is is daar nog die verdere getuienis van sersant Jacob Louw. Dit sal oor- bodig wees, myns insiens, om sy getuienis geheel en al breedvoerig ook uiteen te sit. Sy getuienis is feitlik 'n herhaling van wat sersant Bouwer ons gesd het. Ek wil sd / dat

45 1,121. Uitspraak. dat Louw ook deeglik ondervra is deur mnr. Bizos en dat hy ook onder andere gese het dat hy geen beserings te enige tyd of merke aan die oorledene se liggaam opgemerk het nie. Dit is heel duidelik uit sy getuienis^dat hy wel geleentheid gehad het indien hy spesiaal sou opgelet het om sulke merke te kon sien. En dan kom ek by die getuienis van.. ek wil eers handel met die getuienis van sersant Rodriques. Joao Rodriques getuig dat hy 'n sersant is verbonde aan die Veiligheidspolisie te Pretoria gestasioneer te Hoofkantoor. Hy is in die klerklike afdeling en sd hy dat op die 27ste Oktober 1971 hy na Johannesburg gekom het. Hy moes sekere dokumente gebring het na John Vorster Plein en onder meer moes hy ook dan twee tjeks oorhandig het aan kaptein Gloy en van Niekerk. Hy is na sy aankoms te John Vorster Plein dan ook op na die lode verdieping, na kantoor 1026, waar hy die twee tjeks heen geneem het en terselfdertyd het hy n skinkbord met drie koppies koffie na die kantoor geneem. Hy het aangetref in die kantoor kaptein Gloy en kaptein van Niekerk asook die oorledene. Die tyd van sy aankoms s< hy was om en by 3.30 nm. Hy het die koffie op die tafel neergesit. Gloy en van Niekerk asook die oorledene het die koffie gedrink. Later sd hy het 'n persoon ingekom wat sekere inligting aan Gloy en van Niekerk meegedeel het in verband met 'n persoon met die naam van Quentin Jacobsen. Hy sd oorledene het toe vir hom geskok gelyk, hy het sy kop heen en weer gedraai en sy os, hy het verwilderd gelyk. Hy het toe op daardie tydstip ook na die getuie Rodriques gekyk. Gloy en van Niekerk het toe opgestaan, het vir hom gevra om die oorledene op te pas terwyl hulle gaan ondersoek instel in verband met die inligting wat so pas aan hulle / meegedeel oo o

46 1, Uitspraak. meegedeel is. Hulle is toe uit. Hy se hy het toe gaan sit op die stoel aan die suidekant van die tafel, ek meen dit is die stoel wat Glojr so pas ontruim het. Andersins toon die foto, Bewysstuk S, 'n foto van die kamer en die inhoud daarvan en het die getuie gesd dat hy toe op die stoel A gesit het terwyl die oormene op stoel B gesit het. 'n Kort tydjie na Gloy en Van Niekerk uit is het die oorledene hom gevra om hom na die toilet te neem. Die oorledene het toe op die stoel B gesit soos ek reeds genoem het. Beide van hulle het opgestaan. Rodriques sd hy het links om die tafel beweeg waar die stoel C in sy pad was. Op die tydstip sd hy was sy oe op die stoel, dit is op stoel C. Hy stoot dit in en toe gewaar hy oorledene wat aan die regterkant van die tafel soos wat Rodriaues gestaan het beweeg en dat die oorledene storm in die rigting van die venster. Die getuie sd hy het probeer om eers links om te gaan, hy sien egter dat die stoel wat die oorledene so pas ontruim het, stoel B, in sy pad sou wees en toe het hy terug beweeg na sy regterkant toe maar weer hier het hy probleme ondervinding, stoel A was in sy pad gewees. Op die tydstip was die oorledene reeds by die venster, was die venster reeds oop en was hy besig om deur die venster te duik. Hy het in sy poging om die oorledene te gryp oor die stoel h geval. Hy kon die oorledene nie eers aanraak nie. Toe hy by die venster kom sd hy het hy gesien dat die oorledene onder op die grond langs die gebou Id. Hy het onmiddellik uitgehardloop en na kolonel Greyling se kantoor om te rapporteer. Hy het kolonel Greyling in sy kantoor aangetref en toe 'n rapport aan hom gemaak. Hy en kolonel Greyling en ander persons is toe af na onder, hy weet nie wie almal afgegaan het nie, hy is 'n vreemdeling blykbaar daar, hy het hierdie persone / nie...

47 1,123 Uitspraak. nie goed geken nie. Onder het hy die liggaam weer gesien en die liggaam is toe na binne gebring. Nou hy sd hierdie was die enigste en die eerste geleentheid wat hy die oorledene ooit in sy lewe gesien het. Hy het hom nie ondervra nie. Hy het hom ook geensins gedreig nie, hy het hom ook nie aangerand nie. H}^ het ook bevestig dat die verklaring, Statement R, deur hom gemaak is op die llde November In kruisverhoor het hy gesd dat Bewysstuk R ge~ dateer die llde November 1971 die enigste verklaring is wat hy gemaak het, hy het geen ander skriftelike rapport gemaak nie en het niemand hom gevra om so 'n skriftelike verslag te maak nie. Hy is die eerste keer gespreek deur generaal Buys die dag na die voorval, naamlik op die 28ste Oktober 1971, die Donderdag. Toe hierdie gesprek met generaal Buys plaasgevind het, getuig Rodriques, dat generaal Buys geen notas gemaak het van wat hy gesd het nie. Majoor Fick sd hy het hom gespreek die middag net na die voorval plaasgevind het naamlik Woensdagmiddag. Hy het ook geen notas gemaak nie en sd Rodriques, het hy majoor Fick presies vertel soos hy dan ook hier in die Hof getuig het wat plaasgevind het. gawe verstrek. Aan generaal Buys het hy dieselfde weer- Ook het kaptein van Niekerk en kaptein Gloy hom gevra, hy het altyd dieselfde storie vertel. Nou die stoel C, sd h y, was so uit gewees en moes hy dit terug stoot. Sy oe was op die stoel en het hy aan sy regterknt 'n beweging opgemerk en dinge het, dit was 'n vinnige beweging in die rigting van die venster. Hy sd dan ook in sy kruis verhoor verder dat dit het vinnig gebeur en dat dit moeilik is om dit presies te beskryf. Hy het probeer agter die oorledene aangaan en se hy noem dit dat die oorledene gestorm het na die venster en sd hy dan ook dat hy, Rodriques, eers / gepoog 6 0 o

48 1, Uitspraak. gepoog het/om die noord-westelike hoek van die tafel te gaan maar stoel B, dit is die stoel wat die oorledene 'n rukkie vantevore okkupeer het, was in sy pad en dit is toe wat hy teruggespring het om die oorledene voor te keer. Op die tydstip sd hy het die oorledene alreeds die venster bereik. Hy was toe langs A, dit is die stoel A wat ook, en ook aan die westekant van hierdie stoel. Hy wou horn probeer gryp maar hy was te laat. Hy kon nie presies sd hoe die oorledene gestaan het toe hy opstaan in verhouding met die stoel B nie en sd hy ook dat hy nie 'n beweging van die oorledene opgemerk het voordat hy gekom het by C nie. Hy het nie opgemerk waar die oorledene was toe hy, Rodriques, begin loop het nie. Hy het niks verwag nie en nie spesifiek het opgemerk nie. Hy sd wat sy aandag toe getrek/is die feit dat die man toe gestorm het en sd hy ook dat hy baie naby was aan die oorledene toe hy deur die venster gaan. In verband met die oorledene se bewegings aanvanklik het hy gesd dat die oorledene vorentoe gemik het en toe draai hy om. Hy het voorts gesd dat hy, Rodriques, oor A geval het toe hy terug beweeg het. Hy het nie gesien dat die oorled:u beweeg na die deur nie, hy het geen beweging na die deur gesien nie. In verband met die weergawe wat kaptein Gloy in sy getuienis aan die Hof meegedeel het wat Rodriques hom sou gegee het in verband met hierdie gebeure het Rodriques gesd dat hy nie presies so gesd het nie en dat dit 'n mis- verstand mag wees. So ook het hy gesd in verband met wat kaptein van Niekerk in die verband gesd het. Hy het voorts bevestig dat sy weergawe aan generaal Buys was soos hy dit uiteengesit het in sy verklaring en het hy ook gedemonstreer wat plaasgevind het. In verband met foto, Bewysstuk S, net

49 1,125. Uitspraak. hy ook gesd dat die persoon wat op die foto verskyn hy is en dat die foto geneem is dieselfde middag. Hy kan nie onthou of hy gevra is om presies daar te staan nie. Brig Pattle was in bevel gewees van die neem van die fotos en sd hy hy kan nie spesifiek onthou of hy gevra is om in daardie posisie te staan. Ook in verband met foto, Bewysstuk Z, het hy getuig dat hy die persoon is wat op die foto voorkom en dink hy was die foto dieselfde aand geneem. Hy kan nie onthou wat dit verteenwoordig nie en sd hy dan ook verder dat toe hy inkom met die koffie was die venster toe. Hy het nie opgelet na lawaai nie. Dit was redelik stil, hy kan nie 'n lawaai onthou nie. Hy het ook toegegee dat wanneer die venster toe is kan 'n mens 'n bietjie van die geraas van die verkeer buite hoor. Hy het nie die venster die betrokke middag ondersoek voor die voorval plaasgevind het nie. Nou hy sd dat die knip van die venster was blyk- baar af en het oorledene die venster oopgemaak. Voorts het hy gesd dat hy kon nie alles waarneem nie, dat dit baie vinnig gebeur het. In verband met die uitdrukking op die oorledene se gesig het hy getuig dat hy die oorledene se gesig se kant kon sien en het die eerste keer die oorledene se voile gesig gesien toe hy oorkant hom gesit het. Hy was plus-minus 15 tot 20 minute in die kamer voordat die voorval gebeur het-. Weer hier in kruisverhoor het hy gesd dat die oorledene het heen en weer gekyk, verwilderd voorgekom, dit is nadat die persoon die inligting verstrek het in verband met Quentin. Hy kan nie onthou of hy omgekyk het nie. 'n Plan van die kamer, Bewysstuk AA, is aan hom getoon en het hy gesd toe hy verder ondervra is in verband met wat hy kon gesien het van die gesig van die oorledene, het hy / gesd...

50 1,126. Uitspraak. ges hy kon die oorledene se oe van die kant af sien en as hy sy kop draai kon hy sy oe sien. Hy het verduidelik dat hy aan die kant van die tafel gestaan het en dat hy nog in dieselfde posisie was toe die persoon X ingekom het. Nadat Gloy en van Niekerk uit is, sd hy het hy nie met die oorledene gepraat nie, dit was net 'n rukkie gewees toe die toilet insident plaasgevind het. In verband met sy ver- klaring het hy gesd dat voordat hy getuig het hy die afskrif van sy verklaring nagegaan het, dit is aan hom 'n paar dae tevore gegee en het hy dit 'n paar dae tevore nagegaan. In antwoord op vrae wat mnr. Cilliers hom gevra het het hy gesd in verband met die oorledene se beweging, dat dit feitlik een beweging was, die oopmaak en uitduik van die venster en het hy verder verduidelik dat toe hy gestaan het langs die tafel, soos die tafel voorkom op Bewysstuk AA, hy teen die tafel geleun het en hy kon die oorledene se gesig sien. Hy het voorts gesd dat hy ook geskok was na die voorval. Hierdie getuie, Rodriques, is deur die Hof herroep nadat Brig. Rattle getuienis afgeld het en in sy verdere getuienis sd hy dat hy Brig. Pattle vir die eerste keer gesien het in kamer 1026 kort na die gebeure, hy kon nie onthou hoe laat nie. Hy het getuig dat hy kolonel Burger nie ken nie maar sd hy moontlik was kolonel Greyling ook daar gewees, teenwoordig in kamer 1026 toe hy daar saam was met brig. Pattle en is hy toe gevra om te vertel wat gebeur het. 'n Fotograaf is later laat kom en toe was daar teenwoordig gewees hy, brig. Pattle en die fotograaf. Die eerste keer se hy het brig. Pattle hom gevra om 'n verduideliking te gee van wat plaasgevind het. Hy kan nie onthou dat hy weer daarna gevra is nie deur brig. Pattle / toe...

51 1,127. Uitspraak. toe die fotograaf reeds teenwoordig was nie. Hy was baie deurmekaar en sd hy dit is moontlik dat hulle hom gevra net om sekere posisies in te neem. Hy sd dit was vir hom 'n baie groot skok gewees en dit was nog 'n groter skok toe hy pas daarna nog die lyk gesien het en dat die gebeure pas daarna vir hom baie vaag is. Hy kon nie sd waarom hy met sy rug na die kamera gestaan het soos dit voorkom op Bewysstuk Z nie. Hy kon hom nie herinner dat die fotograaf hom gevra het om met sy rug na die kamera te staan nie. Dan sd hy voorts hy kan nie sd wat hy vir Pattle gesd het nie, vir brig. Pattle gesd het nie en sd hy dat brig. Pattle hom miskien verkeerd kon verstaan het. Die stoele was nog in dieselfde posisie gewees toe die fotos geneem is. Persoonlike besonderhede wat hy verstrek het is dat hy 33 jaar oud is, dat hy 16 jaar reeds diens het in die Polisie. Hy het 13 jaar diens gehad in die uniform afdeling as 'n klerk, en daarna 2 jaar klerklike diens in die Veiligheids- afdeling. In ander woorde, sy hele loopbaan het hy deurgebring in 'n klerklike hoedanigheid. Onder verdere kruisverhoor deur mnr. Maisels het hy gesd dat die stoel A op Bewysstuk Z die posisie is waarin dit was, dat die stoel nie verskuif is sover hy weet nie. Dit is 'n groot stoel, 'n draaistoel. En dan sd hy hy het probeer in sy poging om die oorledene te verhoed om by die venster te kom om uit te gaan het hy oor die stoel gekom, hy het probeer om om die stoel te kom en nie om dit uit die pad uit te loop nie. En sd hy het hy die stoel miskien bietjie gestamp. Verder sd hy hy het nie geweet wat se getuienis brig. Pattle sou gee nie en sd hy is hy ook nie gevra wat hy vir brig. Pattle sou gesd het nie. Dit is die eerste maal wat hy nou hoor van wat brig. Pattle / sd...

52 1,128. Uitspraak. s< hy vir horn gese he"t. Verder het hy gesd dal hy nog nooit in sy lewe iemand gearresteer het nie. Brigadier Cecil Pattle getuig dat hy verklaring, Statement X, gemaak het en sd hy onder andere, ek gaan nie die hele verklaring uiteensit nie, dat hy op die 27ste Oktober 1971 omstreeks hier teen 4.10 nm. in sy kantoor gesit het, kamer Nr. 705 op die sewende vloer van John Vorster Plein toe 'n rapport aan hom gemaak is deur brig. Burger dat daar gesien is dat 'n liggaam geval het vanaf die tiende vloer in Commissionerstraat, aan die Commissionerstraat van John Vorster Plein 'n paar minute tevore. Nou lateraan sd hy in sy verklaring ook dat op 'n latere stadium, ongeveer 4.20 nm. het hy 'n onderhoud gehad met luitenant-kolonel Greyling in sy kantoor waar kolonel Greyling 'n verdere rapport aan hom gemaak het, as gevolg waarvan hy saam met luitenant-kolonel Greyling gegaan het na kamer 1026 op die tiende vloer van die gebou waar hy voorgestel is aan speurder- sersant Rodriques van die Veiligheidspolisie. Hy sd dat Rodriques het later 'n volledige rapport aan hom gemaak in verband met wat plaasgevind het en as gevolg van wat Rodriques aan hom meegedeel het het hy toe hierdie kamer, 1026, onder- soek. Hy sd hy het daarna ook die kamer behoorlik ondersoek en het hy geen klaarblyklike tekens gevind dat daar in die kamer meubels versteur is nie of dat daar 'n stoeiery daarin kon plaasgevind het nie. Daar was geen tekens van bloed- vlekke op die vloer, die mure, die plafon of aan die meubels in die kantoor nie. Die linkerkantse venster was oop gewees vir min of meer 45 grade en die skroef waarmee die venster gewoonlik vasgeskroef word onder - hy noem dit "the retaining screw" het hy gevind was los, "unscrewed". Verder sd hy in verband met hierdie ondersoek by die venster " that / no...

53 1,129. Uitspraak. no scratch marks or any other marks which might indicate a struggle were found on the window or walls, nor were traces of hair or other... found". In verband met die fotos, Bewysstukke S, Z en BB het hy getuig dat hierdie fotos in sy teenwoordigheid geneem is in kamer Hy sd hy het vir Rodriques gevra om die stoele in die posisie te plaas soos hulle was toe die beweerde voorval plaasgevind het, wat Rodriques wel gedoen het. Nou foto, Bewysstuk BB, sd hy is 'n foto van die stoele en die tafels so gerangskik soos dit was ten tye van die voorval. Wat foto Z betref, Bewysstuk Z betref sd hy het hy vir Rodriques gevra om 'n posisie op te neem waarin hy beweer hy was toe die oorledene volgens inligting wat Rodriques ook aan hom verstrek het, weg beweeg het van sy stoel in die rigting van die venster. Bewysstuk S sd hy het hy Rodriques gevra om n posisie op te neem waar hy gestaan het toe die oorledene gespring het, by die venster uitgespring het. Hy het ook vir hom gevra om die venster so oop te maak, so wyd oop te maak soos dit was nadat die oorledene daardeur gegaan het. Hy sd dat Rodriques het verduidelik hoe hy gekom het in die posisie socs hy voorkom op Bewysstuk S. Rodriques het vir hom gesd hy het om die tafel beweeg vanwaar hy gesit het in die stoel A. Die oorledene het op die stoel B gesit. hom gevra om na die toilet te gaan. Die oorledene het vir Rodriques het toe op daardie stadium van sy stoel opgestaan en het om beweeg na C. Toe hy aangekom het by C met sy hand op die rug van die stoel het hy opgemerk uit die hoek van sy oog dat die oorledene besig was om te beweeg van B in die rigting om die tafel en na die venster toe. Rodriques het hom toe gevolg, die oorledene toe gevolg om die tafel in dieselfde / rigting e o o

54 1,130. Uitspraak. rigting en "toe hy die punt bereik het aangedui in die foto waar hy gestaan het het die oorledene deur die venster gespring en was hy nie daartoe in staat gewees om enigiets daaromtrent te doen nie. Hy was baie ontsteld sd brigadier Pattle toe hy hierdie rapport aan hom gemaak het, hy was spierwit. In kruisverhoor deur mnr. Maisels het brig. Pattle gese dat hierdie onderhoud met Rodriques plaasgevind het tussen 4.30 nm. en 4.45 nm. Hy sd dat kolonel Greyling het ook vir hom gesd "go slowly, this man is very upset". Dan sd hy ook dat die tweede verduideliking wat Rodriques gegee het dieselfde was as wat hy aanvanklik aan hom gegee het en toe was die fotograaf teenwoordig gewees en dit het plaasgevind om 5.30 nm., tussen 5.30 nm. en 6 nm. Hy kan nie onthou of daar enige vingerafdrukke geneem is nie en s hy dat die fotograaf, van der Merwe, wat ook later op die toneel gekom het is ook 'n vingerafdrukdeskundige. Hy bevestig dan ook dat hy met die kaal oog geen tekens van bloedvlekke gevind het nie. Hy het goed rondgekyk en sd hy ook dat die venster oop was toe hy op die eerste geleentheid ingekom het en was die venster oop gewees tot so 'n mate soos dit voorkom op Bewysstuk S. In antwoord op vrae gestel deur mnr. Cilliers het die getuie gesd dat die fotograaf vir Rodriques gesd het om sy rug na die kamera te draai en dat Rodriques geloop het na die posisie waar hy afgeneem is. Dit is gewone polisie gebruik waar fotos op hierdie wyse geneem word, dat die persoon met sy rug na die kamera staan. In antwoord op vrae wat die Hof aan hom gestel het het die getuie onder meer gesd dat hy vir die eerste maal die kamer, 1026, betree het omstreeks 4.40 tot 4.45 / daardie...

55 1,131. Uitspraak. daardie middag. Nou hy sd dan ook voorts dat alvorens die meubels weer gerangskik is toe hy Rodriques daarna gevra het hulle feitlik in dieselfde posisie was ofskoon Rodriques party stoele reg gestoot het. Hy sd voorts dat Rodriques hom die indruk gegee het dat stoel C in sy pad was. Wat die koppies betref wat 'n mens ook op die foto kan sien, se hy dat die koppies nog daar was. Hy bevestig dat daar geen tekens was van 'n worsteling in hierdie kamer nie. Hy sluit geheel en al uit dat die oorledene by die venster uitgegooi is en hy het ook voorts getuig waarom hy tot hierdie slotsom gekom het en verduidelik dat dat in ag genome die posisie waarin die liggaam geval het dit vir hom duidelik was dat volgens die posisie waarin die oorledene se lyk geld het, die oorledene se liggaam geld het onder, dat dit strock meer met 'n persoon wat daar uitgespring het of uitgeduik het Ek gaan nie die getuie Peter van der Merwe, die fotograaf, se getuienis volledig behandel nie. Ek kan net sd dat wat sy getuienis betref bevestig hy die getuienis van brig. Pattle, in besonder in verband met wat se verduideliking Rodriques aan brig. Pattle verstrek het. Ek kom nou by die getuienis van die oorledene se ouers, Hawa Timol en Yusuf Timol en ek wil hulle getuienis gelyktydig behandel met die getuienis van adjudant-offisier Carel Janse van Rensburg en adjudant-offisier Johannes Lieoenberg. Ek wil hier ook nie in voile besonderhede ingaan nie, dit is duidelik dat op die betrokke geleentheid, die 26ste Oktober 1971 het die getuies, dit is van Rensburg en Liebenberg, na die Timols se woning gegaan het om daar te gaan soek na sekere dokumente. Hulle het die Timols daa: aangetref, Hawa, die moeder en Yusuf, die vader. Wat die persone se getuienis tot 'n mate van belang maak is / wat o

56 1,132. Uitspraak. wat daar sou gesd gewees het deur die twee lede van die polisiemag. Dit is die indruk van die getuienis van mevrou Timol en mnr. Timol dat daar 'n soort van dreigement vervat is in wat daar gesd is. Mevrou Timol het gesd dat sy Afrikaans gepraat het met hierdie persone en in besonder sou ek sd met adjudant-offisier van Rensburg. Ek wil dit net sd op hierdie tydstip dat ek glo nie dat mevrou Timol 'n baie eerlike getuie was nie, sy het gepoog toe sy getuior afgeld het terwyl sy ondervra is deur mnr. Kotze, om vir die Hof te laat verstaan dat sy nie Afrikaans behoorlik magtig is nie en dat sy nie juis sou kon volg wat hier in hierdie verklaring van haar staan, Bewysstuk 0, nie. Dit het egter later aan die lig gekom dat sy Afrikaans wel baie deeglik magtig is en toe sy lateraan gevra is om te sd wat daar te sd is het sy byna woord vir woord in Afrikaans herhaal wat daar plaasgevind het. Die getuienis van haar man is dat mevrou Timol 'n jong dogter was toe sy vanuit Indie gekom het en hulle getroud geraak het en hulle jare lank gebly het op 'n plattelandse dorp, in 'n Afrikaanssprekn omgewing, Breyten en dat sy daar op hierdie wyse Afrikaans magtig geword het. Hoe dit ookal sy, wil ek net stilstaan vir 'n oomblik by die woorde wat daar gebesig is. Sy sd dat toe hierdie persone loop het een van hulle gesd ons het jou seun. Dit was op die eerste geleentheid, op die 23ste Oktober 1971 toe hulle daar gekom het. En ek verwys nou weer na die geleentheid op die 26ste Oktober 1971 waarb3/ adjudant-offisier Carel Jansen van Rensburg betrokke is en ook adjudant-offisier Johannes Liebenberg. Op hierdie geleentheid het hulle kom soek na 'n boek. Sy sd sy het vir hulle gevra, so sd sy in haar verklaring, Statement L, dat sy vir hulle toe gevra het wie het julle gestuur vir / die o o o

57 1,133» Uitspraak. die boek? Die een sd "jou seun het ons gestuur. Sy sd sy vra toe "waar is my seun, was asseblief my seun". Die een sd toe jy kan nie meer jou seun sien nie". Sy vra hom toe "hoekom, meneer, jy sd so, my hart is so seer, ons vas nou1. Die betrokke lid van die polisie sou toe gesd het "hy moet pak kry". Sy het hom toe gevra "hoekom, meneer, Jy See my kind pak, ek het nie my kind pak gegee nie. Hy antwoord toe "jy het hom nie pak gegee nie, daarom ons gee hom pak. Sy het toe gesd "julle sd julle gee my seun Pak 9 jy moet mooi hoor, meneer, soos een gee vir jou seun pak sy ma se hart is seer. Julie moet nie my seun pak gee nie. Dit is haar weergawe en dan is daar die weergawe van adjudant-offisier Carel Petrus Janse van Rensburg soos dit voorkom in Statement N en sd hy dat die gesprek as volg plaasgevind het. Mevrou Timol vra ek wil my seun sien. Hy antwoord "jy kan hom nie sien nie. Mevrou Timol; "Hoekom het julle hom gevang? Antwoord; "Hy was stout. Mevrou Timol; "My kind was nooit stout nie, ek het hom nooit pak gegee nie". Antwoord daarop; "Kyk, ou mamma, 'n kind moet pak kry, as jy hom daardie tyd geslaan het dan het jy nie nou gehuil nie". Nou dit is die verskillende weergawes wat daar gegee is in hierdie verband. Nou ek het reeds kommentaar gelewer op wat my mening is in verband met die geloofwaardigheid van mevrou Timol as 'n getuie. Ek glo nie eers dat dit vir my nodig is in hierdie verband om te sd of ek mevrou Timol se weergawe verwerp nie, of ek die van mnr. van Rensburg aanvaar nie, dit is heel duidelik dat dit is 'n gesprek wat plaasgevind het en ek wil volstaan deur self te sd al aanvaar ek wat mevrou Timol gesd het is dat dit seer sekerlik nie 'n opset openbaar nie, 'n voorneme nie dat die oorledene 'n pak sou gegee word nie of / dat o c o

58 1,134. Uitspraak. dat hy alreeds 'n pak gehad het. Van die getuies wil ek sd het adjudant-offisier van Rensburg en adjudant-offisier Liebenberg my meer beindruk as persone wat die regte weerga^o kon gee. Ek kom nou by die getuienis van sersant, speurdersersant Petrus du Preez, ook van die Veiligheidspolisie, 'n ondersoeker van geskrifte, 'n handskrifdeskundige. Nou hy getuig dat die end van Oktober 1971 hy 'n monster geneem het van 'n tikmasjien en het hy verskeie dokumente ondersoek wat hy van kaptein Dirker ontvang het. Bewysstuk A, 'n dokument "Inkululeko is een van die dokumente en Bewysstuk 1 wat in die Hof getoon is is die tikmasjien. Die nommer van die tikmasjien is Hy het vasgestel dat Bewysstuk 1, die tikmasjien, gebruik is om die tikskrif aan te bring op Bewysstuk A. Bewysstuk B waarna hy verwys het is 'n wasvel, ook aan horn gegee deur kaptein Dirker. Hy het ook vasgestel dat Bewysstuk A afgerol is van die wasvel, Bewysstuk B. Hy het ook verskeie ander dokumente met handskrifte daarop van kaptein Dirker ontvang. Nou die handskrif op Bewysstuk 0 wat hy ook van kaptein Dirker ontvang het het hy die skrif vergelyk met die op kaarte, Bewysstuk L, en sd^ket hy gevind dat die skrif op Bewysstuk 0 ooreenstem met die skrif op Bewysstuk L, naamlik dat dit dieselfde skrywer was. Hy het ook ontvang Bewysstuk G, briewe deur Timol. Hy het ook vasgestel dat dit dieselfde skrywer is wat Bewysstuk 0 geskrywe het. Hy het Bewysstuk 0 later weer ontvang van majoor Fick met die versoek om sekere merke wat daarop voorkom na te gaan. Op Bewysstuk 0 is daar 'n eienaardige, ek sal nie juis sd eienaardig nie maar _wat 'n besondere merk /tussen die paragrawe op bladsye 4, 5, 6. 7 on 8 voorkom. Dit was betwis gewees deur die verteen / woordigers

59 1»135. Uitspraak. woordigers van die Timol familie dat die merke gemaak op tussen paragrawe op Bewysstuk 0, van bladsye 4 tot 8, dit is 8, die boonste een, nie die tweede een en die derde een nie; dat hierdie merke daarop aangebring is deur die oorledene. Die merkie wat in gedrang is is in die vorm van 'n kruis wil ek beskrywe, twee strepe skuins en dan twee strepe daaroor. Kaptein Gloy het ontken dat hy die ander merke aangebring hets dit is die eerste merk wat verskyn op 4 tot 8 en het gese dat hy slegs die merke op bladsy 8 wat die verskillende, dit is die tweede en die derde meike op bladsy 8 deur hom aangebring is. Hierdie merke is ook deur die getuie ondersoek. Hy het verduidelik hoedat hy tot 'n besluit geraak het en ek is nie van plan om sy hele getuienis in daardie verband uiteen te sit nie maar hy het nadat hy deeglike ondersoek ingestel het, het hy vasgestel dat die laaste twee merke op bladsy 8 geheel en al groter voorkom as die ander merke en dat dit beslis deur twee verskillende persone aangebring is. Die getuie is redelik lank onder kruisverhoor geneem deur mnr. Maisels, ek gaan nie die kruisverhoor uit-- eensit nie, ek is tevrede met sersant du Preez se getuienis en ek aanvaar sy opinie in die verband. Ek kom nou by die getuienis van generaal-majoor Christoffel Buys wat in sy getuienis-in-hoof baie min gesd het. Hy het gesd dat hy verbonde is aan die hoof kcuitoor van die speurafdeling en dat hy ook in beheer was van hierdie ondersoek. Op die 4de November 1971 is hy na die woonplek van die oorledene se ouers waar hy Bewysstuk 4, sekere kaarte ontvang het. Hy het ook Bewysstuk 0 later van kaptein Gloy ontvang. Hierdie dokumente het hy aan kaptein Fourie, 'n handskrifdeskundige oorhandig vir ont- / leding

60 1,136. Uitspraak. leding. Sy beedigde verklaring is Statement BB en dit sd hy is deel van sy getuienis. Hy is onder kruisverhoor geneem deur mnr. Maisels en het hy gesd dat hy asook majoor Fick en adjudant-offisier Fouche die huidige ondersoek waargeneem het. Hy sd hy het die ondersoek begin waarneem die dag na die oorledene se dood. Op Woensdag, 27ste Oktober, hy sd dit was Vrydag- oggend gewees, die 29ste Oktober wat hy die ondersoek oor- geneem het Hy is sekere inligting meegedeel,!n ondersoek- dagboek is oopgemaak en se hy dat majoor Fick in sy besit het en ook dat dit getoon kan word. Hy het toe ook gesd die dagboek sal insluit of aandui die datum waarop elk van hierdie verklarings voltooi is. Hy se dat hy het Rodriques se verklaring geneem op die llde November 1971 maar dit was nie die eerste geleentheid dat hy hom ondervra het nie. Hy sd hy onthou Rodriques baie goed, hy het Rodriques die eerste keer gesien op Donderdag, die 28ste Oktober 1971, laat in die namiddag te John Vorster Plein. Voordat hy Rodriques gesien het het hy nie brig. Pattle gesien nie. Voordat hy met Rodriques gepraat het of hom gesien het het hy reeds inligting gehad van brigadier Kruger eerstens en tweedens ook van brig. Burger te John Vorster Plein. Hy sd toe hy met Rodriques gepraat het was hy bewus gewees daarvan dat daar fotos geneem is. Hy sd hy het nie die fotos gesien nie alvorens hy met Rodriques gepraat het. Hy het vir Rodriques gevra wat gebeur het, hy het nie neergeskryf wat Rodriques hom meegedeel het nie. Hy sd in verband met Rodriques se toestand "I won't say that he was in a state of shock, he was definitely not happy, he was distressed and he was able to give a coherent account. He gave me an account". En dan sd hy dat Rodriques / hierdie..

61 1,137. Uitspraak. hierdie verslag nie uitgeskryf het nie. A1 wat brig. Pattle hom meegedeel het is dat die oorledene uitgespring het na sy dood en het brig. Pattle hom geen besonderhede in daardie verband gegee nie. Brig. Burger het hom gesd dat Rodriques hom ook meegedeel het dat die man gespring het en dat hulle voorlopig die saak ondersoek het en tot die slotsom gekom het dat daar geen gemene spel plaasgevind het nie. Hy sd dat brig. Pattle die verklaring, Statement X, gemaak het, hy het dit gesien en het dit ook gelees. Hy is spesiaal gevra of hy Pattle gevra het, in besonder paiq^raaf 6 van brig. Pattle se verklaring, hy sd hy het dit nie nodig geag nie. Hy het toegegee dat daar nou definitief twee weergawes bestaan wat deur Rodriques verstrek sou gewees het naamlik aan die eenkant wat hy aan brig. Pattle gesd het en wat hy aan ander persone gesd het. Generaal Buys het gesd dat nietemin glo hy wat Rodriques aan hom gese het. Op daardie stadium se hy het brig. Pattle hom alreeds gesd dat hy vermoed geen vuilspel nie, of gemene spel nie. Hy het gesd hy vertrou op sy offisiere om eerlik te wees en by die waarheid te bly. Nou dit kom ook duidelik voor uit sy getuienis uit dat voordat brig. Pattle kom getuig het brig. Pattle hom meegedeel het dat hy, brig. Pattle, nie saamstem met wat Rodriques in die Hof kom getuig het naamlik dat die weergawe wat Rodriques in die Hof gegee het en die wat hy aan Pattle gegee het verskil. Generaal Buys gaan aan met sy getuienis deur te sd dat hy het geen rede gehad om Rodriques se weergawe in twyfel te trek nie omrede dat hy, Rodriques, die enigste persoon was wat daar teenwoordig was. Hy het ook gesd in kruisverhoor dat hy het probe -1 oorledene se bewegings opspoor vandat hy die huis verlaat hot / totdat...

62 1 s'138. Uitspraak. totdat hy dood is. Hy sd dan ook in sy verdere getuienis in kruisverhoor nadat hy van brig. Pattle verneera het dat Pattle 'n ander weergawe in die Hof sou kom gee, het hy nie weer met Rodriques gepraat nie en het hy ook opdrag gegee aan majoor Fick om nie met Rodriques daaroor te praat nie. En bevestig hy dan dat die weergawe wat Rodriques horn aanvanklik gegee het was wesenlik dieselfde as wat Rodriques in die Hof gegee het. Hy is toe ondervra deur mnr. Maisels in verband met 'n verslag wat in die koerant Rapport verskyn het en het generaal Buys getuig dat ene mnr. Freek Swart hom getele foneer het, hy sd dit was of Vrydag of Saterdag, die 29ste of 30ste. Dit was gedurende die aand terwyl hy by die huis was. Swart sou vir hom gesd het en ek wil sy woorde aanhaal wat hy getuig het in Engels; "He phoned my home, he told me there is dirty mud which is going to be slung. Die propaganda sal wees dat die Veiligheidspolisie het die oorledene uitermate gemartel en onder andere sal daar beweer wees dat hulle sy naels uitgetrek het, uitgepluk het". Generaal Buys sd hy het mnr. Swart gevra wie die persoon was wat hom hier- die inligting verstrek het, Swart wou hom nie die naam van die persoon gee nie. Generaal Buys het nie saamgestem met die verslag waarvan daar passate aan hom gestel is soos dit verskyn het in Rapport nie. Op die stadium was die ondersoek uitgestel gewees en het generaal Buys weer op die 4de Mei 1972 getuig en het toe gesd dat alvorens hy die gesprek gehad het met die verslaggewer Swart het hy kaptein Gloy en vir kaptein van Niekerk gesien. Hulle het ook 'n verslag aan hom gemaak en hom meegedeel dat hulle met Rodriques gepraat het en het hulle hom ook meegedeel wat Rodriques hulle meegedeel het in verband met die voorval. Wat hulle / toe

63 1,139. Uitspraak. toe aan hom meegedeel het het hy toe ook nie neergeskryf nie Hy het toe op hierdie stadium die ondersoekdagboek ingehandi Bewysstuk HH en dit is toe dat die voorval plaasgevind het dat hy het sick geword en hy kon nie verder getuig nie. Kajoor Johannes Fick het getuig dat hy die vcrklaring, Statement CC, gemaak het. Hy het dit bevestig. Piince is aan hom uitgewys waar die oorledene sou geval het. Hy het getuig in verband met Bewysstuk CC dat dit 'n foto is wat geneem is aan die kant van die gebou, Bewysstuk DD is die struik en Bewysstuk EE is 'n kol langs die struik, Bewysstuk FF is ook 'n plek langs die struik waar die lyk gevind is en Bewysstuk GG is die plek waar die skoen en die horlosie van die oorledene gevind is. Die horlosie is gevind by die punt Y en die skoen by die punt X. Ek wil sy kruisverhoor ook nie volledig behandel nie, daar is sekere aspekte wat ek tog wil behandel. Hy het gesd dat wat die dagboek betref, Bewysstuk HH, dat die meeste van die inskrywings daarin deur hom gemaak is en dat die inskrywings gelyktydig gemaak is met die gebeurtenisse naamlik dat die datums in ander woorde korrek is. Die eerste inskrywing is op die 28ste Oktober 1971 om 12 middag en deur hom gemaak. Hy het ook gesd dat behalwe generaal Buys is hy die mees senior persoon wat gemoeid was met hierdie ondersoek. In verband met die mediese ondersoek het hy getuig dat op die 4de November 1971 hy die verslag van die nadoodse ondersoek van Dr. Schepers ontvang het en het hy dit toe aan generaal Buys oorhandig en het hy ontken dat hy die saak op die 4de November 1971 met mnr. Rothwell, the Senior Staatsaanklaer, bespreek het. Op die 28ste Oktober 1971, s<5 hy, was Rodriques by die Veiligheidskantore te John / Vorster..

64 1,140. Uitspraak. Vorster Plein en het hy die betrokke rniddag in die teenwoor-- digheid van generaal Buys met Rodriques gepraat. Hy het toe geweet dat Rodriques 'n rapport reeds gemaak het aan brig. Pattle. Hy sd in die verband het hy ook nie vir brig. Patti gevra presies wat Rodriques gesd het nie. Hy was op hierdie stadium ook bewus gewees dat daar reeds foto al geneem is maar het hy op die stadium nog nie die fotos gesien nie. Hy sd hy is nie baie seker nie maar hy meen hy het daardie fotos eers 'n dag of twee later gesien en sd hy dat Bewysstuk S is een van die fotos wat hy gesien het. Hy het nie gevra wat dit vcorstel nie. Hy sd dan voorts in sy getuienis dat hy Bewysstuk S bespreek het op die Dindagmiddag, die week toe hy getuig het naamlik op die 2de Mei 1972, na die Hof met brig. Pattle, voordat brig. Pattle nog sy getuienis gegee het. Die fotos was in die besit van brig. Pattle en sd die getuie dat op 18 November 1971 het hy al die fotos reeds ontvang. Hy het hulle gesien op die 29ste Oktober 1971, dit was nog voordat enige verklarings geneem is van enige getuies. Hy sd hy het op did stadium 'n hele stapel fotos ontvang van adjudant-offisier van der Merwe, wat hy almal gelyktydig aan brig. Pattle oorhandig het. Hy het wel deur hulle gekyk. Hy het brig. Pattle niks gevra in verband met hierdie fotos want Brig. Pattle het sy eie verklaring gemaak en het die getuie dit in getikte vorm ontvang. Die getuie se naam was daarop uitgetik gewees en daarna is dit na hom gebring waar dit toe beedig is. Hy sd hy het die verklaring gelees. Die verklaring praat van fotos. Hy het S 0 toe geweet dat die fotos in brig. Pattle/besit was en het hy dit nie nodig geag on brig. Pattle vrae in verband met hier-' die fotos te vra nie. Hy sd dit was sy plig gewees om generaal Bu3rs behulpsaan te wees met die insameling van / getuienis...

65 Uitspraak. getuienis om volledige inligting voor die Hof te plaas. Daar was baie nuus daardie tyd in die koerante in verband met die voorval en ook baie kritiek op die polisie. In verband met paragrawe 5 en 6 van Statement X gemaak deur brig. Pattle het die getuie getuig dat hy brig. Pattle nie gevra het wat die rapport was wat Rodriques aan hom gemaak het nie. Hy sd daar was verskeie rapporte gemaak gewees of liewers daar was rapporte gewees van verskeie persone en het hy gemeen dat hy weet wat die rapport was wat Rodriques gemaak het aan brig. Pattle. Dan getuig hy voorts dat hy op die 28ste Oktober 1971 in die geselskap van Rodriques en generaal Buys die kantoor 1026 besoek het, en het hulle Rodriques daar gevra om 'n demonstrasie te gee. Hy is nou verbaas se hy dat daar 'n verskil ingetree het. Hy het verlede Vrydag, so getuig hy, 'n ander weergawe sou gee as die wat Rodriques beweer hy aan brig. Pattle sou gegee het, dit is nog voordat Rodriques getuig het. Hy ss hy en brig. Pattle het Vrydag saamgewerk aan 'n ander saak en die huidige ondersoek bespreek en dit was op 'n tydstip nadat kaptein van Niekerk getuig het en toe het brig. Pattle hom meegedeel dat hy verskil van Rodriques se weergawe soos dit hier in die Hof gegee is in die mate dat Rodriques vir hom meegedeel het dat die oorledene, dat h y 9 Rodriques, heeltemal in 'n ander rigting sou beweeg het. Hy het gesd in verband met die foto, Bewysstuk S, dat dit waarskynlik is soos Rodriques vir brig. Pattle vertel het. Hy sd ook voorts dat hy het besef dat Rodriques wel een of ander verduideliking aan brig. Pattle, kolonel Greyling en kolonel Burger gegee het, hy het egter nie vir brig. Pattle verder uitgevra nie. Hy sd hy het wel vir kolonel Greyling gevra op die oggend van die 28ste Oktober 1971 en / toe * o o

66 Uitspraak. toe het kolonel Greyling hom meegedeel wat Rodriques hom sou ges het en dit het ooreengestem met wat Rodriques aan nom Ses het. Dit is aan die getuie gestel op hierdie tydstip deur mnr. Maisels, ek wil die vraag herhaal, "you. are engaged on a white-washing expedition". Die getuie het gesd hy maak beswaar daarteen. In verband met Jacobsen het die getuie getuig hy weet nie wanneer Jacobsen gearresteer is nie en s hy dat hy ook niks met Jacobsen se saak te doen gehad het nie. Hy het geen belang in daardie saak gehad nie. Toe Rodriques aan hom en generaal Buys 'n demonstrasie in die kamer 1026 gegee het, se die getuie was hy beheerd gewees. In verband met die nadoodse ondersoek sd die getuie dat hy geweet het dat Dr. Gluckman teenwoordig was by die nadoodse ondersoek. Dr. Gluckman het hom aan hom voorgestel, ek meen hy was ook teenwoordig gewees, hy het geweet dat hy 'n patoloog is. Hy het geweet dat sekere stukke, snitte aan Dr. Gluckman gegee is deur Dr. Sc hepers, hy het daarna nie vir Dr. Gluckman gevra na sy Devindings nie. Hy se hy was bewus daarvan gewees dat Dr. Gluckman se bevindings later aan die Hof beskikbaar gestel sou word. Hy het toegegee dat ante mortem beserings belangrik is. Dit was aan die einde van die kruisverhoor deur mnr. Maisels weer aan die getuie gestel gewees "your approach to the investigation was conditioned by bias, not to present the police in a bad light" en hy het geantwoord nee. "That is why late written statements were taken", en hy het geantwoord nee. "That is why I suggest there was a burning anxiety for the police to connect Timol and Jacobsen"? Die getuie het gese hy verwerp dit. Die laaste getuie met wie ek nou wil handel is die getuienis van mnr. Frederik Swart, die verslaggewer van / Rapport..

67 1 j14-3 Uitspraak. Rapport a an wie daar getoon is Bewysstuk T, 'n uittreksel uit die koerant Rapport, gedateer die 31ste Oktober Die getuie het toegegee dat hy die berig geskryf het soos verskyn behalwe vir die laaste vier paragrawe. Ek wil nie hier ook te veel in besonderhede gaan nie, dit is nie nodig nie, al wat ek net wil sd wat sy getuienis betref is dat hy toegegee het dat woorde wat in die verslag gekursiveer is, in aanhalingstekens voorkom wat dit laat lyk asof dit die einste en die werklike woorde van generaal Buys was, hy toegegee het dat dit nie so was nie, die kursivering was die van of homself of iemand anders en toe sd hy hy het ook geen notas gemaak toe generaal Buys hom meegedeel het, die inligting meegedeel het nie. Hy het geheel en al gesteun P sy geheue en dan sd hy ook gee hy ook toe dat dit gedoen tot n mate om 'n bietjie te dramatiseer. Wat my indrukke van die onderskeie getuies betref wil ek net die volgende opmerkings maak. In die eerste instansie wat kaptein Dirker betref, ek het nie sy getuienis in groot detail behandel nie, hy was ook heftig aangeval gewees en hy het met tye sou ek sd vyandig voorgekom teenoor die regsverteenv/oordigers van die Timol. Dit het by my die indruk geskep van 'n persoonlike kwessie tussen hom en mnr. Maisels en was dit nie omrede voorbeoordeeldheid wat die ondersoek betref nie. Ek het nietemin die indruk gekry dat kaptein Dirker eerlik was toe hy getuig het en ek het geen rede om sy getuienis in enige opsig met suspisie te bejeen of in twyfel te trek nie. Wat betref enige moontlike aanranding deur hom persoonlik of enige kennis wat hy mog gehad het in verband met enige geweldpleging op die oorledene deur enige ander persoon, is nie ernstig aangeval nie. Hy is slegs een of twee vrae in die verband / gevra...

68 gevra. Uitspraak. Ek verwys nou na vrae wat gestel is deur die regs- verteenwoordigers van die Timol gesin. Hy word ook gestaaf deur sersant Leonard Kleyn wat deurgaans saam met hom was terwyl die oorledene deur hom ondervra is, dit is vanaf vm. tot 5.30 vm. op die ^ste Oktober 1971, dat daar geen aanranding op die oorledene in hierdie tyd plaasgevind het nie. gevra. Kleyn is slegs enkele vrae in kruisondervraging Wat kolonel van Wyk betref wil ek ook s dat hydeeglik ondervra is deur mnr. Maisels. My indruk is dat uy eer>lik en betroubaar* was. Hy word ook gestaaf deur kaptein Bean in verband met wat gebeur het gedurende die volgende tyes Die 25ste Oktober 1971, 8.30 vm. tot 7.30 nm. 26ste Oktober 1971, 8.30 vm. tot 8.00 nm. Kaptein Bean is ook ondervra deur mnr. Maisels maar is nie so skerp aangeval as kolonel van Vyk nie. Ek beskou kaptein Bean as eerlik en geloofwaardig. Kaptein Gloy en kaptein van Niekerk, beide is heftig, deurtastend en langdurig ondervra. Beide het hulle getuienis baie beheersd en kalm afgeld, ek was in besonder beindruk deur kaptein van Niekerk wat my gelaat net met n gevoel van volkome vertroue in sy eerlikheid en regverdigheid. Ek het nie die minste moeilikheid om hierdie twee getuies te aanvaar as geloofwaardig en betroubaar nie. i/vat Bouwer en Louw betref, hulle is ook deeglik ondervra. Hulle staaf mekaar. Die vraag ontstaan of hulle leuens vertel het toe hulle ges< het dat hulle geen merke op oorledene se liggaam gesien het nie. Hulle het geen rede gehad om spesiaal te kyk of op te let nie en Dr. Schepers se in did verband as volg: " n Leke persoon / (so...

69 Uitspraak. (so getuig dr. Schepers in die verband) glo ek sou nie die rofies maklik raakgesien het nie want dit was klein behalwe vir die enetjie op die voorarm wat ek reken deur 'n leek raakgesien sou word". Die vraag is gestel,:en wat van die ander merke op die fotos wat mens kon sien. "Die kneusings, dit is 'n donker vel, ons moet mooi verstaan daar is nou lig gegooi op daardie vel, nou staan dit baie uit op fotos, dit is nie so duidelik op die liggaam gewees nie, 'n mens kan dan mooi sien. Ek meen as jy kyk om iets raak te sien dan sal jy dit raaksien, as jy spesiaal kyk. van 'n leke persoon. Ek praat nou In iedere geval wat die res van hulle getuienis betref het ek geen rede om dit te verwerp nie en stel dit my tevrede dat hulle oorledene terwyl hy in hulle sorg was goed en op beskaafde wyse behandel het. Wat die getuie Joao Rodriques betref, hy word weerspreek deur brig. Pattle wat betref sy verduideliking van hoe oorledene daarin geslaag het om by die venster uit te kom en blykbaar ook tot 'n mate deur 'n verslag wat in die koerant "Rapport" verskyn het op 31 Oktober 1971, Bewysstuk T, inligting wat deur die getuie Swart van generaal Buys verkry is soos deur Swart getuig. Rodriques het ook volgens kaptein Gloy aan horn vertel wat gebeur het dieselfde middag na die voorval en die weergawe stem ooreen met sy getuienis. Dieselfde middag het hy 'n weergawe gegee ook aan generaal Buys wat hoofsaaklik ooreenstem met sy getuienis en ek wil hier ook net byvoeg dat hy op dieselfde geleentheid toe hy of op dieselfde middag xoe hy vir kaptein Gloy 'n verslag gelaver het ook!n weergawe gegee het aan kaptein van Niekerk wat ook in hooftrekke ooreenstem met sy getuienis in die Hof. Ek moet se dat / ofskoon...

70 1,146. Uitspraak. ofskoon brig. Pattle my beindruk het as 'n eerlike getuie nietemin bestaan daar tog die moontlikheid, al is dit ook n vae moontlikheid, dat hy Rodrigues verkeerd kon verstaan het. Ek se dit omrede kaptein Gloy asook kaptein van Niekerk en generaal Buys getuig dat Rodriques dieselfde middag aan hulle 'n weergawe gegee het wat algemeen gesproke ooreenkom met sy getuienis. In verband met die berig wat verskyn het Rapport op 31 Oktober 1971 (Sien Bewysstuk T) het mnr. Frederik Swart, 'n verslaggev/er, getuig. Dit is duidelik uit sy getuienis dat die woorde wat in die verslag in die koerant in aanhalingstekens voorkom en wat oenskynlik toegeskryf word aan generaal Buys, nie die juiste woorde van generaal Buys was nie en sd die getuie voorts dat hy geen notas gemaak het nie toe did nuus aan horn meegedeel is deur generaal Buys en het hy horn op sy geheue verlaat toe hy die berig geskryf het. Ek is nie bereid om op hierdie koerant verslag te bevind dat Rodriques 'n ander weergawe aan generaal Buys gegee het nie. in hierdie verband. Daar bestaan ver te veel onsekerheid Daar bestaan 'n verdere moontlikheid wat betref die weergawe wat brig. Pattle beweer aan horn verstrek is deur Rodriques naamlik dat as gevolg van skok Rodriques verward was toe hy met brig. Pattle gepraat het. Hoe dit ookal sy, is ek oortuig daarvan dat Rodriques niks te make gehad het met die oorledene se dood nie. Hy is 'n klerk verbonde aan die Veiligheidspolisie se hoofkwartier te Pretoria waar hy al vir die afgelope 16,jare diens doen. Hy het in sy hele polisie loopbaan feitlik nog nooit die gewone pligte van 'n polisieman verrig nie. Hy het absoluut niks met die oorledene te doen gehad te enige tyd / nie

71 1,147. Uitspraak. nie en was sy teenwoordigheid van ongeveer 20 minute in kamer 1026 op betrokke tyd heel toevallig. Daar bestaan nie die minste rede waarom hy oorledene sou aangerand het nie. Brig. Pattle het ook getuig dat hy pas na die voorval na kamer 1026 gegaan het en geen tekens van enige geweld daar kon bespeur nie. Wat generaal Buys en majoor Fick betref het ek die volgende opmerkings te maak. Mnr. Maisels se bewering van 'n "white washing" wat die ondersoek van die saak betref word deur my verwerp as geheel en al ongegrond. Inteendeel is ek tevrede dat die ondersoek deur generaal Buys, bygestaa deur majoor Fick - nie een van hulle is lede van die Veiligheidspolisie nie - objektief, regverdig en so volledig moontlik onder omstandighede geskied het. Die feit dat daar verskille in die getuienis voorkom het, voorgekom het, dat indien daar 'white washing" plaasgevind het uitgestryk kon gewees het spreek duidelik dat daar geen kollusie was tussen enige lede van die polisiemag nie. In die verband wil ek in besonder na die getuienis van brig. Pattle en sersant Rodrigues verwys; n gedeelte van die getuienis in die ondersoek wat van die grootste belong was. Generaal Buys was 'n paar dae voordat brig. Pattle sou getuig het reeds bewus van die feit dat brig. Pattle sou gaan getuig dat Rodriques aan hom op Woensdag, 27 Oktober 1971 'n weergawe gegee het van wat in kamer 1026 gebeur het wat wenslik verskil van wat Rodriques in die hof gese het in sy getuienis. Generaal Buys se in sy getuienis dat brig. Pattle i,,, met nom laat weet het n paar dae tevore dat hy nie saamstem/wat Rodriques gese het nie. Voor dit was generaal Buys nie bewus van wat Rodriques aan brig. Pattle gese het nie want / brig...

72 Uitspraak. brig Pattle het nie besonderhede in sy verklaring uiteen~ gesit nie. (Sien statement X). Brig. Pattle, bewus sou ek se van die opskudding wat sy getuienis sou veroorsaak, het nietemin by die waarheid gebly^. Onder kruisverhoor probeer generaal Buys ook geensins om 'n verskoning vir Rodriques te soek nie en getuig hy baie eerlik wat betref Rodriques se toestand toe hy die eerste keer met hom die betrokke Woensdag middag gepraat het. tfi won t say that he was in a state of shock, although he was definitely unhappy and distressed15. Ek kom nou by die opsomming van die mediese getuienis as volg; Op grond van die nekropsie ondersoek wat hy uitgevoer het het Dr. Schepers die oorsaak van dood aangegee as "veelvuldige beserings'' aangegee. Met nadere ondervraging het hy gese dat die onmiddellike doodsoorsaak erge brein beskadiging en bloedverlies was. Hierdie bevinding is nie in twyfel getrek nie en word deur die Hof aanvaar. Die ernstige beserings soos die frakture van die langbeen aan die regterkant van die liggaam, die ribfrakture en o.ie frakture van die kaak en die gesig, pas in by 'n val van 'n groot hoogte af. Dr. Schepers het gepostuleer dat die oorledene op sy regtersy geval het en die Hof gaan daarmee akkoord. Die bewerings is gemaak deur die regsverteenwoordig van die Timol familie dat ernstige beserings opgedoen kort voor sy dood nie onderskei sal kan word van die beserings opgedoen tydens die val nie. Dit word egter beklemtoon dat beide Dr. Schepers en Dr. Gluckman tevrede was dat die aard van die ernstige beserings goed inpas by die manier van oorledene se dood. Dr. Schepers het die maaginhoud van oorledene beskryf en onder andere kon hy artappelskyfies / identifiseer...

73 1,149. Uitspraak. identifiseer. Niekerk. Dit bevestig die getuienis van kaptein van Dus oor die hoof nekropsie ondersoek was daar geen meningsverskil tussen die "twee mediese deskundiges nie. Dit blyk egter dat oorledene ook ander beserings gehad het wat beslis ante mortem opgedoen is. Hierdie letsels is histologies ondersoek, aanvanklik deur dr. Scnepers en Dr. Gluckman (vir die Timol familie) en later deur Dr. Koch vir die Suid-Afrikaanse Polisie. beserings bestaan uit:- Hierdie 1. Klein skaafwonde met onderliggende kneusing oor die middelste en derde van die regter klavikula, regter crista iliaca. Laterals kant van die regter elmboog, die regter skouerblad. A1 die getuies was dit eens dat hierdie beserings van geringe aard was. Die belang le daarin dat dit makliker is om skaafwonde as kneusplekke te dateer. 2. Redelik groot skaafwond. op die linker voorarm. Hierdie letsel is noemenswaardig en sekerlik van meer belang wat grootte betref as die ander skaafmerke. 3. Kneusplekke op:~ Die regter bo-arm, die laterale kant van die regter dy. Die linkerkant van die borskas. Die besering op die regter bo-arm bestaan uit drie ronde kneusplekke in 'n driehoek gerangskik. regterdy was van middelmatige grootte. die linker borswand was groot gewees. Die kneusplek op die Die kneuswond op Dit bestaan uit 10 tot 11 kleiner kneusplekke en volgens die mediese getuienis was exit deur veelvuldige houe of een hou deur 'n voorwerp met veelvuldige uitsteeksels veroorsaak. Die ouer en die meer ernstige beserings is die skaafwond op die linker voorarm en die kneusplek op die / linker..

74 1,150. Uitspraak. linker borswand. Tydens die verhoor het die vier mediese deskundiges, die drie mediese aeskundigdes en die geleerde assessor, 'n geleentheid gehad om die histologiese referate van al die bogenoemde beserings te bestudeer en om onder mekaar te besluit tot watter mate hulle ooreenkom oor die teenwoordigheid van die verskillende histologiese verandering Hierdie byeenkoms was in die aard van 'n inspeksie ter plaatse Al die deskundige en my geleerde assessor was eens omtrent die bevindinge met die uitsondering van prof. Koch wat sekere addisionele afwykings bygevoeg het. Prof. Koch was van groot hulp aan die Hof aangesien hy sekere afwykings gemeld het wat nog Dr. Gluckman nog Dr. Schepers waargeneem het. Kortliks was hierdie waar- neming die teenwoordigheid van nekrotiese epitele in die roof van die meerderheid van die skaafwonde. Die nekrotiese ej)iteel was soms van voile dikte van die epidermis en soms net 'n gedeelte daarvan. Hy het ook die teenwoordigheid van ii regenereerde epidermis identifiseer wat 'n meningsverski tussen Drs. Schepers en Gluckman opgeklaar het. Die skaafwonde; Voor hierdie byeenkoms het Dr. Schepers reeds onder kruisverhoor toegegee (met die uitsondering van die skaafwond op die regter blad) dat al die skaafwonde tussen 4 en 8 dae oud was. Na die byeenkoms van die mediese deskundiges het Dr. Gluckman dieselfde skaafwonde in hierdie 4 tot 8 dae tydperk geplaas. Onder kruisverhoor deur die regsverteenwoordiger van die Polisie het Dr. Schepers egter hierdie tydperk verander na 5 tot 8 dae. Al die mediese getuies het hoofsaaklik op die werk Gillman ( ) en Robertson (1972) staatgemaak en vir die datering van die ouderdom van 'n skaafwond die werk van / Robertson...

75 1,151. Uitspraak. Robertson. Laasgenoemde artikel is ingehandig as Bewysstuk LL en dit is die oorwoe mening van die Hof dat die tydperk 4 tot 8 dae die aanvaarde tydperk moet wees aangesien dit die tydperk is waarop Robertson afgekom het, waarin hy 'n bekende groep beserings blind ingedeel het. Prof. Koch se opinie was dat hierdie skaafwonde 9 tot 12 dae en moontlik ouer was. Hy het hierdie opinie grotendeels op die teenwoordigheid van epidermale hiperplrs'~ gebaseer. Behalwe in 'n area in die snit van die wond van die regter skouerblad, het die ander twee deskundigdes geen epidermale hiperplasie waargeneem nie. Onder kruisverhoor het dit ook geblyk dat Prof. Koch geen sekerheid betreffende die definisie van hierdie verskynsel gehad het nie. Die Hof bevind ook dat in die afwesigheid van noemenswaardige hiperplasie Prof. Koch se waarnemings die letsel binne die 4 tot 8 dae ouderdomsgroep plaas. Wat die skaafmerke betref is dit die mening van die Hof dat behalwe vir die besering op die skouerblad wat moontlik ouer kon wees, die ander beserings almal tussen 4 tot 8 dae oud is. A1 die mediese deskundiges het die moeilikheid in verband met die datering van kneusplekke beklemtoon. A1 drie beskou die genoemde kneusplekke as ante mortem beserings. Dr. Schepers en Dr. Gluckman plaas hulle in die tydperk 1 tot 7 dae en Prof. Koch in die tydperk 1 tot 10 dae of moontlik ouer. Die hof aanvaar dat die kneusplekke tussen 1 tot 7 dae oud was. Die hof bevind ook dat daar 'n sterk moontlikheid bestaan dat die beserings gelyktydig opgedoen was. Die skaafwonde is almal van die imprint" tipe en dus kon beide die skaafwonde en die kneusings die gevolg / van...

76 1,152. Uitspraak. van stamp geweld gewees het. Dit voltooi die mediese getuienis. Nou die getuienis voor my afgeld bewys sonder enige redelike twyfel dat oorledene sy eie lewe geneem het. Om en by 4 nm. was hy in kamer 1026 op die lode vloer en minute later is hy gevind waar hy gele het aan die suidekant van die gebou, langs 'n boompie of struik, plus-minus 6 tot 8 voet hoog. Daar was tokens dat sy liggaam die struik getref het toe hy geval het vanuit n venster aan die suidekant van kamer Van die takke aan die westekant van die struik was afgeskeur op 'n wyse wat strook met die val van 'n groot voorwerp op die struik. By die inspeksie ter plaatse het ek nog tekens kon waarneem aan die struik wat daarop gedui het dat takke afgeskeur was aan die westekant daarvan, soos getuies my dan ook later in getuienis ingelig het. Die mediese getuienis is die getuienis van Dr. Schepers, waarmee geen fout gevind kon word in hierdie verband nie, is ook dat die beserings gevind aan die oorledene strook met so 'n val van bo uit die gebou. Wat betref 'n moontlike motief vir selfmoord het ek tot die slotsom gekom op die getuienis dat dit nie te vinde is in marteling van die oorledene terwyl in polisiehegtenis nie. voor- Die Hof se bevinding wat betref die /doodse bese^i^-' wat aan die oorledene gevind is by die nadoodse ondersoek is dat wat skaafmerke betref (behalwe vir die beserings op die skouerblad wat moontlik ouer kon wees), die ander beserings almal tussen 4 tot 8 dae oud is. Wat die kneusings betref dat hulle tussen 1 tot 7 dae oud is. Dit is ook bevind dat daar 'n moontlikheid bestaan dat die beserings gelyktydiy; / opgedoen..

77 1,153. Uitspraak. opgedoen is. Die meeste van die beserings word beskryf as beserinkies en kry ek die indruk van hulle geaardheid en hulle verspreidheid en ligging op die liggaam, dat hulle oorsprong moeilik gewyt kan word aan 'n doelgerigte aanranding op die oorledene. Die mediese getuies het dit ook moeilik gevind om 'n mening te waag oor hoe oorledene hierdie beserings kon opgedoen het. Die naaste wat 'n mens aan 'n verduideliking kan kom is dat oorledene hierdie letsels opgedoen het in 'n brawl' waar hy rondgestoot is en moontlik ook geval het. Wat moet nou aanvaar word met die oog op die rekbaarheid van die tyd soos bevind op die mediese getuienis? Het oorledene hierdie beserings opgedoen 4 dae voor sy dood, of was dit nou 5 dae of moontlik 6 of 7 dae? as 4 dae voor oorledene se dood korrek sou wees dan sou ek moes bevind dat oorledene die beserings opgedoen het drens tussen nm. op die 22ste Oktober 1971 en 4.10 nm. op die 23ste Oktober 1971 want hy was presies 4 dae en 17 ure in polisie hegtenis. Gedurende hierdie tydperk was hy in die bewaring van die volgende persones 1. Sersant Leonard Kleyn, op die 22ste Oktober 1971, nm tot 23 Oktober 1971 om vm. 2. Gesamentlik sersant Leonard Kleyn en kaptein Dirker, 23 Oktober 1971, vm. tot 23 Oktober 1971 om 5.30 vm. 3. Kolonel Willem van Wyk, 23 Oktober 1971, 3 vm tot 23 Oktober 1971 om 6 vm. 4. Gesamentlik kaptein Gloy en kaptein Johannes van Niekerk, 23 Oktober 1971 om 6 vm. tot 23 Oktober 1971 om 4.10 nm. Ek het nie die minste rede om hierdie persone wat almal getuig het se getuienis te verwerp, dat hulle oorledene te gener tyd terwyl in hulle bewaring aangerand het of dat / oorledene..

78 1,154. Uitspraak. oorledene enige tyd terwyl hy in hulle bewaring was deur enigiemand anders aangerand is nie. Daar bestaan hoegenaamd geen rede waarom oorledere deur hulle of deur enige ander lid van die polisiemag gedurende hierdie tydperk aangerand sou gewees het nie. Oorledene is heel toevallig betrap en was dit duidelik reg van die begin af dat 'n waardevolle oord van inligting wat betref die veiligheidspolisie in hulle hande beland het. Oorledene was inskiklik, het reeds begin om inligting te verstrek en is dit heel logies soos kaptein Gloy en kaptein van Niekerk ook getuig het dat hulle oorledene se vertroue moes probeer wen eerder as om hom te antagoniseer deur hom onvriendelik te behandel of aan te rand. Die oorledene was pas in hulle hande en was daar op die stadium aansienlike vooruitsigte dat oorledene baie waardevolle inligting sou kon verstrek. Soos hulle ook getuig het was oorledene se doocl vir hulle 'n geweldige verlies. Alles in ag genome, ook die mediese getuienis wat hierdie sienswyse eerder staaf as weerspreek, het ek tot die slotsom gekom dat oorledene nie aangerand is deur enige persoon terwyl hy in polisie hegtenis was nie. Ek is tevrede dat oorledene terwyl hy in bewaring van die veiligheidspolisie was, ofskoon hy vir lang ure ondervra is, dit is van vroeg in die oggend tot laat in die middag of vroeb aand hy op beskaafde en menslike wyse behandel is. Die rede vir sy selfmoord is derhalwe nie te vinde in 'n moontlikheid van marteling of seifs slegte behandeling nie. Het hy dan sy eie lewe geneem omrede selfverwyt of om politieke redes? Politieke ideologie? Die getuienis bewys onteenseglik dat oorledene 'n kommunis / was...

79 1*155. Uitspraak. was en dat hy 'nprominente posisie beklee het in die geledor van die Kommunistiese Party as die leier van die "Main Unit' in ouid-afrika. Dit tnoet aanvaar word dat hy vertroud was met alle opdragte aan lede en derhalwe ook die volgende opdrag ten opsigte waarvan daar 'n erkenning gemaak is deur advokate Maisels en Bizos in die loop van die verhoor. Dit verskyn in die rekord en dit lui as volg: Ek wil net sd dat die dokument aanvanklik in my besit geplaas is waaruit hierdie gekwoteer word, ek het uitgesluit omrede dat ek sekere persone wat se name ek nou ook nie wil noem nie nie in die verleentheid wou bring nie. Die dokument se opskrif is "Inkululeko Freedom, February, 1972, No. 2". Dit is 'n dokument wat volgens die getuienis oorledene aandadig was om te versprei. Dit lees as volg;- "Harass your enemy by going on hunger-strikes, act insane, lodge complaints, whether true or false, resort to civil and criminal actions in courts as often as possible, make sure your complaints and actions the supressors get the utmost publicity. Rather commit suicide than to betray the organisation". Issued by the Communist Party of South Af r:- Die oorledene het aan kaptein Gloy en kaptein van Niekerk inligting verstrek (Sien Bewysstuk 0) waarbv 'n hele aantal persone betrokke was, verskillende name is daar genoem en moes hy geweet het dat hierdie persone onder omstandighede ook gearresteer sou word, onder andere ook sy eie broer en sy tante Amin Desai. Hy het ook die name genoem van drie persone, Quentin, Martin en Henry wie se name en adresse hy verswyg het. Dit is aan die hand gedoen deur die regsverteen woordigers van die Timol gesin dat oorledene se verhoudirg met Quentin Jacobsen slegs op sosiale vlak was. Dit is klaarblyklik nie die geval nie soos dit duidelik blyk uit / Bewysstuk

80 1*^56. Uitspraak. Bewysstuk M en N, twee briewe geskryf aan oorledene deur 'n die kommunis vanaf 'n adres, 11 Essex House, Links Road, London,.3 waarin hy (Bew. M) gedateer 2de September 1971 oorledene as volg vermaan "Do not visit Henry and Martin at the studios" en (Bew. N) gedateer 9 September 1971 "Have Quentin contacted you? Stay far from him. I am suspicious". Did briewe word deur die skryweronderteken, "Friend and Brother" in die eerste geval en "Friend, Comrade, someone called International". Indien oorledene se verhouding met Quentin en sy maats Martin en Henry dan so onskuldig en net sosiaal was, sou daar geen rede bestaan het om oorledene te waarsku, te vermaan nie om van hierdie persone weg te bly nie. Volgens die getuienis van kaptein van Niekerk en kaptein Gloy het oorledene se gesig duidelike tekens getoon van skok en ontsteltenis toe hulle die inligting meegedeel is deur X wie Quentin, Martin en Henry is en waar hulle te vinde is. Van alle waarskynlikhede is dit die waarskynlikste dat die beweegrede waarom oorledene sy lewe geneem het, in ag genome sy politieke bedrywighed: en ideale, te vinde is in *n aaneenskakeling van gebeurtc~ wat strek vanaf sy arrestasie met verdoemende getuienis in sy besit, wat, soos hy ook geglo het hom gevangenisstr^f van 20 jare kon besorg het, die verklapping van name en inligting aan die veiligheidspolisie wat talle persone ook in aanhouding laat beland het (waarvan hy ook bewus moes gewees het) tot die laaste strooi toe hy met skok en teleurstelling moes verneem dat die identiteit van Quentin, Martin en Henry ook geopenbaar is en dit was juis op hierdie kritieke moment in sy lewe dat die geleentheid hom

81 1*157, Uitspraak. ook voorgedoen het en hy het gebruik gemaak daaran. My bevinding Ingevolge Artikel 16 van die Wet, 58 van 1959 is:- (a) Die identiteit van die oorledene is Ahmed Essop Timol, 'n Asiatiese manlike persoon, 29 jaar oud, gebore Suid- Afrikaner, onderv/yser van beroep. (b) Die datum van sterfeeval: 27ste Oktober (c) Die oorsaak of waarskynlike oorsaak van doods Die oorledene is dood as gevolg van erge brein beskadiging en bloedverlies opgedoen toe hy by 'n venster uitgespring het van kamer 1026 te John Vorster Plein en geval het tot op die grond aan die suidekant van die gebou. Hy het selfmoord egpleeg. (d) nie. Geen lewende persoon is verantwoordelik vir sy dood Alvorens ek afsluit wil ek graag die volgende aanbeveling maak wat die vervolg betref naamlik dat waar persone in die vervolg aangehou word kragtens Artikel 6 van Wet 83 van 1967, dit is die Wet op Terrorisme, dat so gou doenlik na arrestasie 'n aangehoudene ondersoek moet word deur 'n Distriksgeneesheer ten einde vas te stel wat die aangehoudene se gesondheidstoestand is en in besonder om vas te stel of daar enige tekens van 'n aanranding op sy liggaam is. Dit mag moontlik lang ondersoeke soos hierdie een uitskakel en mag ook voorkom dat die polisie onnodiglik in verleentheid gebring word. Ek, die ondergetejcende, sertifiseer hiermee dat die voorafgaande 'n ware en korrekte oorkonde is van die uitspraak in hierdie ondersoek, meganies opgeneem. i.y S.j OORSKRYFSTER,

82 Collection Number: A3388 Collection Name: Ahmed Timol Inquest, records, PUBLISHER: Publisher: Historical Papers Research Archive Location: Johannesburg 2015 LEGAL NOTICES: Copyright Notice: All materials on the Historical Papers website are protected by South African copyright law and may not be reproduced, distributed, transmitted, displayed, or otherwise published in any format, without the prior written permission of the copyright owner. Disclaimer and Terms of Use: Provided that you maintain all copyright and other notices contained therein, you may download material (one machine readable copy and one print copy per page) for your personal and/or educational non-commercial use only. This collection forms part of the archive held at the Ahmed Kathrada Foundation.