2016 SACAI-WINTERSKOOL AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL NOTAS

Transcription

1 2016 SACAI-WINTERSKOOL AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL NOTAS 1

2 EKSAMEN SGA 100 PUNTE TAAK 1-10 VRAESTEL 1 VRAESTEL 2 VRAESTEL 3 VRAESTEL 4 80 PUNTE 70 PUNTE 100 PUNTE 50 PUNTE MONDELING TAAK 1, 5, 6 2

3 VRAESTEL 1 BEGRIP, OPSOMMING, TAAL 80 PUNTE AFDELING A BEGRIP - 30 PUNTE AFDELING B OPSOMMING - 10 PUNTE AFDELING C TAAL - 40 PUNTE 3

4 AFDELING B: OPSOMMING 10 punte INSTRUKSIES: 1. Som die SEWE VOORDELE / NADELE / WENKE / TEKENS REDES dat julle verhouding oor is in die onderstaande teks in SEWE SINNE op. 2. Skryf elke feit in n volsin in jou eie woorde neer. 3. Skryf die sinne PUNTSGEWYS onder mekaar neer. 4. Laat n reël tussen die sinne oop. 5. Jou opsomming mag nie langer as 70 woorde wees nie. 6. Dui die KORREKTE getal woorde aan die einde van die opsomming aan. WENKE moet met n werkwoord / jy behoort / jy moet begin 4

5 Waarom jy maar mag sjokolade eet. (redes) 1 Sjokolade word gemaak van kakao, waarvan die boom inheems aan dele van Suid-Amerika is. Die vrug word geoes en die boontjies gemaal tot n suiwer sjokolade-vloeistof. Dié vloeistof word dan geskei in kakao en kakaobotter. Albei word in donkersjokolade gebruik. Inleiding, geen redes nie 2 Kakao en kakaobotter is baie ryk aan verskeie voedingstowwe, soos die minerale magnesium, kalium, koper en yster. Hierdie minerale help om bloedarmoede te voorkom. 1. Sjokolade is ryk aan voedingstowwe wat help om bloedarmoede te voorkom. 5

6 3 Die meeste vet in die kakaoboontjie is neutraal dus nie slegte vet wat jou cholesterol opjaag nie, maar eerder verlaag. Jou liggaam absorbeer nie die vet in kakaobotter nie dit kan dus nie jou cholesterol verhoog nie. 2. Die vet in sjokolade is neutraal en verhoog nie die cholesterol nie. 4 Hoe hoër die persentasie kakao, hoe beter is die sjokolade. Goeie gehalte sjokolade bevat min kafeïen en is dus n natuurlike antidepressant wat jou goed laat voel. 3. Goeie gehalte sjokolade het min kafeïen wat dan n natuurlike antidepressant vorm. 5 Hoe donkerder die sjokolade, hoe meer antioksidante het dit gewoonlik. Die antioksidante is belangrik vir n sterk immuunstelsel. 4. Bevat antioksidante wat belangrik is vir n sterk immuunstelsel. 6

7 6 Studies wys kakao (soos in goeie sjokolade met 60% tot 70% en meer daarvan) bevat plantstowwe wat help om bloeddruk te verlaag. 5. Sjokolade bevat plantstowwe wat help om bloeddruk te verlaag. 7 Dit kan ook insuliensensitiwiteit en die gebruik van glukose in jou liggaam (belangrik om jou gewig in toom te hou) verbeter. 6. Verbeter insuliensensitiwiteit en die gebruik van glukose. 8 Gebruik altyd sjokolade met n kakao inhoud van hoër as 60%; 85% is koning vir n gesonde dieet. n Blokkie of twee donkersjokolade per dag kan deel wees van n gesonde dieet maar verminder dan ander bronne van suiker (in lekkers, energiestafies en tee/koffie.) 7. Donkersjokolade vorm deel van n gesonde dieet. 7

8 7 REDES WAAROM JY SJOKOLADE MAG EET 1. Sjokolade is ryk aan voedingstowwe wat help om bloedarmoede te voorkom. 2. Die vet in sjokolade is neutraal en verhoog nie die cholesterol nie. 3. Goeie gehalte sjokolade het min kafeïen wat dan n natuurlike antidepressant vorm. 4. Bevat antioksidante wat belangrik is vir n sterk immuunstelsel. 5. Sjokolade bevat plantstowwe wat help om bloeddruk te verlaag. 6. Verbeter insuliensensitiwiteit en die gebruik van glukose. 7. Donkersjokolade vorm deel van n gesonde dieet. (67 woorde) 8

9 AFDELING C: TAAL 40 punte WOORDSTRUKTURE SPELLING TEL Kies die KORREKTE VOORSETSEL tussen hakies. Die twee kinders stap (in/op/voor) n ry. Gee die INTENSIEWE VORM vir die woord tussen hakies. (spierwit / stoksielalleen / goudgeel) ALTYD EEN WOORD Gee die KORREKTE VORM van die woord tussen hakies / van die vetgedrukte woord. (Trappe van vergelyking) Vorm n BETREKLIKE VOORNAAMWOORD van die woorde tussen hakies. (dit + om daarom wat + met waarmee) Gee EEN WOORD vir die woorde tussen hakies. Skryf die vetgedrukte GETAL in die volgende sin uit in woorde. 9

10 Skryf die KORREKTE SAMESTELLING van die twee woorde tussen hakies neer. (skool + tas) = skooltas, (kind + arbeid) = kinderarbeid Skryf die MEERVOUD van die woord tussen hakies neer. Skryf die VERKLEINWOORD van die vetgedrukte word neer. Gee die TEENOORGESTELDE GESLAG van die vetgedrukte woord. Gee n SINONIEM / ANTONIEM vir die vetgedrukte woord. TRAPPE VAN VERGELYKING STELLENDE TRAP VERGROTENDE / VERGELYKENDE OORTREFFENDE mooi mooier (die) mooiste as = er die = ste 10

11 SINSTRUKTURE Skryf die sin in die VERLEDE TYD / TOEKOMENDE TYD. Skryf in die LYDENDE/PASSIEWE VORM // BEDRYWENDE/AKTIEWE VORM Verbind die sinne met die VOEGWOORD tussen hakies. Verbind die sinne met die VOEGWOORD tussen hakies, begin met die voegwoord. Vervang die VOEGWOORD met die voegwoord tussen hakies Skryf die volgende sin in die INDIREKTE REDE/DIREKTE REDE Beantwoord die vraag in die negatief. / Skryf in die NEGATIEF./ Skryf in die ONTKENNING/ONTKENNENDE vorm. Verander die stelsin in n VRAAGSIN sodat die vetgedrukte deel die antwoord is. (Piet is n groot seun. Wie is n groot seun?) Herskryf die sin met die KORREKTE WOORDORDE. (TMP) Skryf die volgende sin oor in die INFINITIEF. (om te/behoort te) 11

12 Beantwoord die vraag in die negatief (Nee,). / Skryf in die NEGATIEF. / Skryf in die ONTKENNING/ONTKENNENDE vorm. S v1 nie T O M P v2 I nie Altyd dubbele ontkenning net na verb 1 en aan die einde van die sin! Die seun het nie die bal geskop nie. Hy slaap nie. Iemand eet sy kos. Niemand eet sy kos nie. Hy slaap altyd. Hy slaap nooit nie. 12

13 TEENWOORDIGE (PRESENT) VERLEDE (PAST) TOEKOMENDE (FUTURE) TEENWOORDIGE (PRESENT) S v1 T O M P v2 I Die seun skop vandag die bal hoog oor die pale. VERLEDE (PAST) S v1 T O M P v2 I Die seun het vandag die bal hoog oor die pale geskop. TOEKOMENDE (FUTURE) S v1 T O M P v2 I Die seun sal vandag die bal hoog oor die pale skop. 13

14 VERLEDE (PAST TENSE ) het + ge+ww hulpwerkwoorde verander is sal wil moet kan mag was sou wou moes kon mog woorde wat begin met ge-, be-, er-, her-, ont-, mis-, ver- kry NIE n ge NIE het het gehad Hy het huiswerk. Hy het huiswerk gehad. s was Hy s Hy was, Daar s Daar was, Dis Dit was Dis winter. Dit was winter. Wie s hy? Wie was hy? 14

15 word het geword Die seun word moeg. Die seun het moeg geword DAWN dan, as, wanneer, nou toe Dit moet nou gedoen word. Dit moes toe gedoen word. ww en ww gelyktydig: het gesit en brei ww en ww 2 verskillende aksies: het geloop en gespring 2 wwe sonder en gaan na die einde van die sin, sonder n ge Die bouers begin die huis bou. Die bouers het die huis begin bou. 15

16 TOEKOMENDE (FUTURE TENSE) ww sal + ww Ek speel elke dag by die huis. Ek sal elke dag by die huis speel. Ek is moeg. Ek sal moeg wees. het sal hê Ek het huiswerk. Ek sal huiswerk hê. 16

17 VOEGWOORDE (CONJUNCTIONS) GROEP 1 NEWESKIKKENDE VOEGWOORDE M - MAAR E - EN O - OF W - WANT RULE: S 1 S 2 = voegwoord, m.a.w. 2 STOMPI sinne NO CHANGE IN WORD ORDER Olifante En Nagapies Is Diere Om Mee Saam Te Wees Olifante of Or Om òf òf either... or En en And Mee maar but Nagapies nòg nòg neither...nor Saam sowel...as as well as Is inteendeel on the contrary Te trouens in fact Diere dog in fact Wees want because 17

18 òf... òf nòg... nòg sowel... as Maklike resep:1. Trek n blok rondom die dele wat verskil. 2. Skryf die voegwoorde voor die blokke. 3. Trek die gedeeltes tussen die blokke dood. VOORBEELD: Die seun hou van die dorpie. Die dogter hou van die dorpie. (òf... òf) òf Die seun hou van die dorpie. òf Die dogter hou van die dorpie. Òf die seun òf die dogter hou van die dorpie. nòg Die seun hou van die dorpie. nòg Die dogter hou van die dorpie. Nòg die seun nòg die dogter hou van die dorpie. sowelf Die seun hou van die dorpie. as Die dogter hou van die dorpie. Sowel die seun as die dogter hou van die dorpie. 18

19 GROEP 2 VOEGWOORDELIKE BYWOORD - DANS Dus Daarna Daarom Dan Derhalwe Whatever you start with, the verb goes next! TATA Toe Al Tog Anders RULE: S 1 S 2-VERB S 2-REST GROUP 2 IS IN THE MIDDLE, SO THE VERB GOES TO THE MIDDLE 19

20 Die Arme Tawwe Vrolike Twee Donkies Dans Altyd Singend Daar In Die Groot Berge By Natal. Die dan then present Nagte nieteenstaand nonetheless tense e Arme al Although Daar daarna thereafter Tawwe tog Yet In intussen meanwhile Vrolike verder Furthermore Die daarom therefore Twee toe then past tense Groot gevolglik consequently Donkies dus Thus Berge buitendien besides Dans derhalwe Therefore By bowendien besides Altyd anders Otherwise Natal nogtans nevertheless Singend sedertdien Since 20

21 GROEP 3 ONDERSKIKKENDE VOEGWOORDE Dat? Dat Sodat Omdat Totdat Voordat Nadat Terwyl Aangesien Alhoewel Indien RULE: S 1 S 2-rest S 2 verb wie wat waar wanneer hoekom GROUP 3 IS AT THE END, SO THE VERB GOES TO THE END 21

22 HELPING VERBS sal sou moet moes kan kon wil wou mag gaan Moves to the end, but in front of the proper verb. Usually the 2 nd last word in the sentence. het can move right to the end of the sentence verb 2 / verb 1 IF YOU BEGIN SENTENCE WITH CONJUNCTION: RULE: S 1 rest S 1 verb, S 2 verb S 2 rest THE VERBS MOVE TO THE MIDDLE OF THE SENTENCE, SEPERATED BY A COMMA. 22

23 LYDENDE EN BEDRYWENDE VORM Onthou tyd bly dieselfde Verlede tyd: het is Teenw. tyd : vang - word Toekom. tyd: sal sal word Onthou in lydende vorm staan die hoofww. altyd aan die einde van die sin. Bedrywende vorm Die seun het n appel geëet. Die seun eet n appel. Die seun sal n appel eet. Lydende vorm Die appel is deur die seun geëet. n Appel word deur die seun geëet n Appel sal deur die seun geëet word.

24 DIREKTE EN INDIREKTE REDE Direkte rede is iemand se direkte woorde en kom in aanhalingstekens. Indirekte rede is woorde wat oorvertel word en kom nie in aanhalingstekens nie en het eindig met n punt. Teenwoordige tyd Nou... Hier... Hierdie... Vandag... Gister... More... Verlede tyd...toe... daar... daardie... daardie dag... die vorige dag die volgende dag Ek is vandag baie gelukkig.. Die seun sê dat hy vandag baie gelukkig is. Die seun het gesê dat hy daardie dag baie gelukkig was.

25 BETEKENISLEER Sinonieme Verskillende woorde wat dieselfde beteken meisie - dogter Antonieme Woorde met die teenoorgestelde betekenis seun - dogter Homonieme Dieselfde woord kan verskillende betekenisse hê Ek wys met my vinger Hy is baie wys. Homofone Woorde wat eenders klink maar verskillende spelling en betekenis het. Hy wys sy boude vir ons. Ek draai die boute en moere vas Paronieme Woorde wat van dieselfde stam afgelei is. kameelperde kameelperdjie Polisemie Woorde wat dieselfde gespel word en verskil in betekenis maar handel oor dieselfde ding. Ek gaan skool toe. (gebou) Ek hou van skool. (werk)

26 KRITIESE TAALBEWUSTHEID Denotasie (letterlik) Die hond blaf hard. Partydigheid Net die meisies mag buite gaan speel. Oorredende taal Koop twee vir die prys van een. Konnotasie (figuurlik) Sy blaf is erger as sy byt.. Geimpliseerd (nie direk sê ) Sy het net oë vir een persoon (Sy is verlief) Stereotipe Vrouens kan nie bestuur nie. Emotiewe taal Die koei is woedend. Die koei is kwaad. Manipulerende taal As jou taak klaar is, mag jy gaan speel. Eksplisiete (sê iets reguit) Ek is verlief.

27 WAT IS VISUELE GELETTERDHEID? Vermoë om betekenis te vorm uit visuele beelde Gebruik KRITIESE VAARDIGHEDE: Ontdekking Kritiek Oordenking Vermoë om waarde-oordele uit te spreek t.o.v. Akkuraatheid Geldigheid Waarde van beelde Eie unieke grammatika, sintaksis en semantiek Visuele geletterdheid behoort aangebied te word om leerlinge in staat te stel om instinktiewe ervarings te verwoord. 27

28 ASPEKTE VAN VISUELE GELETTERDHEID Waarna om te kyk in foto s, prente en spotprente Onderwerp Ruimte Samestelling en uitleg Kleur, skakering swart en wit Handeling Beelde en simbole Fokuspunt Kamerahoeke Kameraskote Perspektief Tema of boodskap Gesigsuitdrukkings, lyftaal en verhoudings Tyd en plek Middelpunt, voorgrond of agtergrond Hoe skep die samestelling betekenis? Wat is die effek wat hierdeur bereik word? Gebeur daar iets in hierdie prent of is dit staties? Wat sien jy? Wat kan jy aflei? Wat stel hierdie beelde voor? Wat lei jy af? Hoe moet die kyker se oog beweeg? Betekenis hiervan? Wat is die betekenis van die hoek? Wat is die betekenis van die skoot? Waar staan jy in posisie teenoor hierdie prent? Kyk jy op of af na die beeld? Wat is die boodskap wat hierdie prent wil oordra 28

29 Punte om te oorweeg by die bestudering van 'n visuele teks Titel: relevansie van die titel ten opsigte van die inhoud en die teiken. Subtitel: die uitleg van die voorblad moet die doel van die tydskrif aanspreek Teiken van die tydskrif - Soms kan die titel van die tydskrif misleidend en teenstrydig in terme van die inhoud van die tydskrif wees. Die tydskrif is nie noodwendig op 'n spesifieke groep gerig nie. Bedoeling van die tydskrif. Lettergrootte-bv. groter lettergrootte sou wees meer aantreklik. Kleur - gebruik van kleur dra ook 'n bepaalde boodskap. Posisie en uitleg van die foto's en die boodskap wat dit oordra. Verskillende skote op die tydskrifbuiteblad is baie belangrik.

30 Punte om te oorweeg by die bestudering van 'n visuele teks Gesigsuitdrukkings en lyftaal. Voorgrond en die agtergrond van die foto's - die foto's op die voorgrond verleen klem aan 'n idee of kop. Op watter emosies word aanspraak gemaak? Kontrasterende eienskappe op die voorblad. Watter beroep word op jou denke gemaak Woordeskat / register gebruik. Sensasie. Emotiewe taalgebruik Vooroordeel / propaganda Stylfigure Toon en register van die titels / subitels

31 VRAESTEL 2 LETTERKUNDE 70 PUNTE KIES TWEE AFDELINGS AFDELING A: ROMAN VRAAG 1 Die ongelooflike avonture van HANNA HOEKOM 35 punte AFDELING B: DRAMA AFDELING C: KORTVERHALE OF VRAAG 2 PALJAS 35 punte OF VRAAG 3 KORTVERHAAL 18 punte TOTAAL: 35 KORTVERHAAL AFDELING D: GEDIGTE OF 17 punte VRAAG 4 GEDIG 18 punte TOTAAL 35 GEDIG 17 punte 31

32 POËSIE 10 gedigte MOET al 10 gedigte voorberei 2 word gevra in die eksamen GEEN KEUSES nie. JY MOET ALBEI GEDIGTE DOEN VIR 35 punte! JY MOET OOK ALBEI KORTVERHALE DOEN VIR 35 PUNTE AS JY DAARDIE AFDELING DOEN! 32

33 TIPIESE VRAE VAN GEDIGTE Kies die KORREKTE woord om die sin te voltooi. Skryf slegs die vraagnommer en die antwoord (A - D) neer. Voltooi die onderstaande paragraaf. Gebruik die woorde uit die lys hieronder. Skryf slegs die vraagnommer ( ) en die antwoord neer. Kies die KORREKTE antwoord tussen hakies om die sin mee te voltooi. Skryf slegs die vraagnommer en die antwoord neer. Gee ʼn sinoniem / antoniem vir uit die gedig. Watter woord in strofe 3 is die sinoniem vir? Dui die kontras aan wat voorkom in versreël 8 en 9. Moet dan albei noem om n punt te verdien. 33

34 Kies elke keer die antwoord (stylfiguur) uit KOLOM B wat pas by die versreël in KOLOM A. Skryf slegs die vraagnommer ( ) en die letter (A - C) neer, bv. 5.8 E Benoem die onderstreepte rym / halfrym. Haal EEN woord aan uit versreël wat beklemtoon. Dink jy dat Motiveer jou antwoord. / Haal EEN versreël aan as motivering. Haal EEN woord uit strofe 1 aan wat vir ons sê dat Haal DRIE woorde aan om aan te dui dat die stelling ONWAAR / WAAR is / om te motiveer waarom die stelling WAAR / ONWAAR is. Ken ook: ironie / rympatrone / alleenplasing / beeldspraak: vergelyking, metafoor, personfikasie 34

35 GEDIGTE VIR GRAAD Klein Vrede So long skipskop Harlekyn van die dieretuin Die miljenêr se kombuis Sê-nou Brief Melkkantien Eksamenlokaal Life vannie jobless My siel, Pa Antjie Krog David Kramer S.J. Pretorius Peter Blum A.G. Visser Fernel R. Abrahams Suzaan Laing Antjie Krog Martin Magmoed Marie van Rensburg 35

36 TIPIESE VRAE VAN KORTVERHALE Kies die KORREKTE antwoord om die sin mee te voltooi. Skryf net die vraagnommer en die letter (A D) neer. Skryf slegs die vraagnommer en die korrekte letter neer. Wie is die spreker in die volgende aanhalings uit die storie Motiveer waarom hierdie stelling WAAR / ONWAAR is. Kies elke keer n woord in KOLOM B wat by die aanhaling in KOLOM A pas. Skryf slegs die vraagnommer ( ) en die korrekte letter (A E) neer, bv F. Voltooi die paragraaf. Gebruik die woorde in die lys hieronder. Skryf slegs die vraagnommer ( ) en die antwoord neer. Noem EEN les... / Hoe voel jy... / HAAL EEN woord / n sinsnede / n frase / sin AAN 36

37 KORTVERHALE VIR GRAAD Die Engelman Izak de Vries 2.My tante wat in Chelsea woon Hennie Aucamp 3. Uhuru Johan C. Bakkes 4. Tot siens Stan Harrison Stephan Bouwer 5. Die storie van Piet se oupaabraham de Vries 6. Kaptein Duiwel Dana Snyman 7. Plaaskind Riana Scheepers 8. Die goue kitaar Heinrich v.d Mescht 37

38 VRAESTEL 3 SKRYF 100 PUNTE AFDELING A OPSTEL 50 PUNTE AFDELING B LANG TRANSAKSIONEEL 30 PUNTE BELANGRIK! TEL 100 PUNTE BEPLANNING IS NOODSAAKLIK! GEEN ENGELS KORT WORD TRANSAKSIONEEL TOEGELAAT NIE! PROEFLEES EN REDIGEER. HOU BY DIE LENGTE! SKRYF 20 PUNTE IN PARAGRAWE, MAAK SEKER DAAR IS n INLEIDING EN SLOT. BEPLAN JOU TYD REG SODAT JY AL 3 AFDELINGS KAN DOEN! AFDELING C 38

39 OPSTEL maak seker jy ken die verhalende en beskrywende opstelle woorde LANG TRANSAKSIONEEL maak seker jy ken veral ALLE briewe, dialoog en onderhoud woorde KORT TRANSAKSIONEEL maak seker jy ken veral dagboekinskrywing, instruksies en aanwysings woorde 39

40 KORREKTE FORMATE BAIE BELANGRIK!! Self-Studiegids vir Taalonderwysers: Skryf van tekste, Julie SELF-STUDIEGIDS. 40