DFPT Deciduous Fruit Producers Trust Submit to: Louise Kotzé Suite 275, Postnet X5061 Stellenbosch, 7599 Tel: +27 (0) /1

Size: px
Start display at page:

Download "DFPT Deciduous Fruit Producers Trust Submit to: Louise Kotzé Suite 275, Postnet X5061 Stellenbosch, 7599 Tel: +27 (0) /1"

Transcription

1 CFPA Canning Fruit Producers Assoc. Submit to: Wiehahn Victor PO Box 426 Paarl, 7620 Tel: +27 (0) DFPT Deciduous Fruit Producers Trust Submit to: Louise Kotzé Suite 275, Postnet X5061 Stellenbosch, 7599 Tel: +27 (0) /1 DFTS Dried Fruit Technical Services Submit to: Dappie Smit PO Box 426 Paarl, 7620 Tel: +27 (0) Winetech Submit to: Jan Booysen PO Box 825 Paarl, 7624 Tel: +27 (0) Indicate ( ) client(s) to whom this final report is submitted. Replace any of these with other relevant clients if required. FINAL REPORT FOR 2000/01 PROGRAMME & PROJECT LEADER INFORMATION Programme leader Project leader Title, initials, surname Mr. P.J.E. Louw Dr. P.A. Myburgh Present position Assistant director Senior researcher Address Private bag X5026 Stellenbosch, 7599 Private bag X5026 Stellenbosch, 7599 Tel. / Cell no Fax kobusl@infruit.agric.za philipm@infruit.agric.za PROJECT INFORMATION Project number WW 04/10 Project title Bepaling van die waterverbruik en gewasfaktore van wingerde op die buitegronde van die Benede-Oranjeriviervallei. Industry programme Fruit kind(s) CFPA DFPT DFTS Winetech Other Grapes Start date (dd/mm/yyyy) 01/04/1996 End date (dd/mm/yyyy) 31/03/2001

2 FINAL SUMMARY OF RESEARCH PROJECT PROGRAMME & PROJECT LEADER INFORMATION Programme leader Project leader Title, initials, surname Mr. P.J.E. Louw Dr. P.A. Myburgh Institution ARC Infruitec-Nietvoorbij ARC Infruitec-Nietvoorbij Tel. / Cell no kobusl@infruit.agric.za philipm@infruit.agric.za PROJECT INFORMATION Project number WW 04/10 Project title Fruit kind(s) Determining evapotranspiration and crop coefficients of vineyards on outer soils of the Lower Orange River Valley Grapes Start date (dd/mm/yyyy) 01/04/1996 End date (dd/mm/yyyy) 31/03/2001 Evapotranspiration and crop coefficients of vineyards on the outer soils along the Lower Orange river were determined in two separate field trials at Augrabies and Gariep, respectively. Effects of irrigation cycle length on evapotranspiration (ET) as well as yield and quality of table, raisin and wine grapes were investigated. Due to low water holding capacity of the weathered gneiss soil and hot climate at Augrabies, drip irrigation had to be applied daily throughout the season to meet the water requirements of the grapevines. Peak ET for drip and micro-sprinkler irrigation amounted to ca 4.5 mm/day and 8.5 mm/day, respectively. This is probably the highest ET for table and dried grape vineyards in South Africa. Microsprinkler irrigation applied at longer intervals, i.e. 3 days in December, resulted in the best yield and quality for table as well as dried grapes compared to 2-day intervals. Although considerably less irrigation water was applied, yield and quality obtained with drip irrigation were inferior compared to micro-sprinkler irrigation. Furthermore, daily drip irrigation applied at a low flow rate over the warmest part of the day held no significant advantages over the same amount of water applied at a high drip flow rate before sunrise. At Gariep, peak ET for 7-, 14- and 21-day irrigation cycles amounted to 5.5 mm/day, 4.6 mm/day and 4.2 mm/day, respectively. There was no difference in ET between 21-day and 28-day irrigation cycles. The longer irrigation cycles tended to reduce vegetative growth and resulted in smaller berries, but reduced yield significantly compared to 7-day cycles. Wine quality tended to increase with irrigation cycle length and the best quality was obtained with irrigation applied at 28-day intervals. This trend was consistent over three seasons.

3 Final report 3 FINAL REPORT (Relevant publications may replace the final report) 1. Problem identification and objectives State the problem being addressed and the ultimate aim of the project. Tot dusvêr was die bepaling van waterverbruik en gewasfaktore van wingerde hoofsaaklik tot die Wes-Kaap beperk. Gewasfaktore verskil egter van streek tot streek en daar moes dus ook bepaal word hoe die waterverbruik van wingerde langs die Benede-Oranjerivier deur grondtipe, klimaat, verbouingspraktyke asook die spesifieke eindproduk beïnvloed word. Met sodanige kundigheid kan riglyne vir ontwerp van besproeiingstelsels en optimale benutting van besproeiingswater opgestel word om volgehoue produksie en hoë gehalte te verseker. Doelwitte van die verslagjaar Meet lootmassas. Julie 2000 Doen finale dataverwerking. Maart 2001 Skryf finale navorsingsverslag. Mei Workplan (materials & methods) List trial sites, treatments, experimental layout and statistical detail, sampling detail, cold storage and examination stages and parameters. Die waterverbruik en gewasfaktore van wingerd op buitegrond is in twee afsonderlike veldproewe op Augrabies en op Gariep vanaf die 1996/97 tot 1999/00 seisoene bepaal. Terselfdertyd is die effek van verskillende besproeiingbehandelings nie net op waterverbruik nie, maar ook op produksie sowel as gehalte geëvalueer. Sedert November 1997 is die drupbesproeiing by Augrabies daagliks in plaas van teen dieselfde siklusse as die mikrospuit behandelings toegedien om die grondwaterspanning in die wortelsone hoër as 20 kpa te hou. Die aanvanklike kort siklus drup besproeiing (B1) is sodanig aangepas dat die besproeiing daagliks voor sonop met 3.5 L/uur druppers toegedien is. In die geval van die aanvanklike lang siklus drup (B2), is besproeiing elke dag oor die warmste deel van die dag met 2.3 L/uur druppers toegedien. Daar is dus gedurende die piek waterverbruik periode van die dag besproei. Die besproeiingbehandelings, soos toegepas vanaf die 1997/98 tot 1999/00 seisoene, word in Tabel 1 uiteengesit. Aangesien wingerdboutoestande tussen die twee lokaliteite heelwat verskil het, sal die waterverbruik en wingerdboukundige resultate vir Augrabies en Gariep afsonderlik in hierdie verslag bespreek word.

4 Final report 4 As gevolg van probleme met die verkryging van persone om die Klas A-panne by Augrabies en Gariep daagliks te lees, is hierdie metings reeds gedurende die 1997/98 seisoen laat vaar. Daar kon dus net gewasfaktore vir gebruik met outomatiese weerstasies by beide lokaliteite bepaal word. Dit is egter nie n wesentlike probleem nie aangesien verdampingsyfers in die toekoms slegs met outomatiese weerstasies bepaal gaan word. 3. Results and discussion State results obtained and list any benefits to the industry. Include a short discussion if applicable to your results. This final discussion must cover ALL accumulated results from the start of the project, but please limit it to essential information. Augrabies Besproeiing en grondwaterinhoud Gedurende die eerste helfte van die 1996/97 seisoen het probleme met die elektroniese kontroleerder veroorsaak dat die besproeiingbehandelings nie behoorlik toegepas kon word nie. As gevolg daarvan het ernstige watertekorte onstaan wat veroorsaak het dat lootgroei van veral die twee drup behandelings relatief swak was. Alhoewel die behandelings in die tweede seisoen (1997/98) volgens die aanvanklik beplande skedules toegedien is, het swakker lootgroei in die geval van drupbesproeiing steeds die produksie en gehalte in vergelyking met die mikrospuite benadeel. Die in situ bepaling van die waterhouvermoë van die grond is eers gedurende die tweede seisoen voltooi. Hiervolgens was dit duidelik dat die meeste beskikbare water bokant -20 kpa vasgehou word (Fig. 1). Hierdie waterhouvermoë was soortgelyk aan dié wat vir growwe sand met minder as 5% klei in die Hex Rivier Vallei bepaal is. Intensiewe meting van die grondwaterinhoud oor n periode van vyf dae gedurende Oktober 1997 het getoon dat die grondwaterspanning tussen besproeiings vêr onder -20 kpa gedaal het (Fig. 2). Die aanvanklike siklusse was dus te lank vir die drup besproeide behandelings. Op grond hiervan is laasgenoemde behandelings vanaf November 1997 daagliks besproei. Die kort en lang siklusse van die twee mikrospuit behandelings het onveranderd gebly. Daaglikse drupbesproeiing voor sonop (B1) het voorkom dat die matrikspotensiaal van die grond (oftewel tensiometerlesing) nie die kritiese waarde van 20 kpa tot op 600 mm diepte oorskry het nie (Fig. 3A). Waar gedurende die dag besproei is (B2), is die besproeiingwater egter sodanig deur die wingerdstokke en verdamping vanaf die oppervlak onderskep, dat die grond nie behoorlik tot op 300 mm en 600 mm diepte benat is nie (Fig. 3B). Dit het veroorsaak dat die grond gedurende die finale stadium van rypwording toenemend droër geword het. Hierdie resultate dui daarop dat druppers met n hoë lewering nodig sal wees om die grond dieper te benat waar die besproeiing gedurende die dag onder sulke warm toestande toegedien word.

5 Final report 5 Waterverbruik Gedurende die laaste seisoen (1999/00) is daar deurlopend probleme met die tensiometers ondervind en waterverbruik kon dus nie bepaal word nie. Gemiddelde daaglikse waterverbruik (ET) en gewasfaktore vir drup, soos bereken op die totale oppervlak, was heelwat laer in vergelyking met die mikrospuitbehandelings (Tabel 2). Die gemete waterverbruik is waarskynlik die hoogste vir tafel- en droogdruif wingerde in Suid Afrika. By beide besproeiingstelsels was daar n neiging tot effens hoër waterverbruik by die kort siklus behandelings (B1 en B3) in vergelyking met B2 en B4. Dit dui daarop dat meer verdampingverliese vanaf die grondoppervlak by die kort siklus behandelings plaasgevind het. Die gewasfaktore is slegs vir gebruik met verdampingsyfers wat met behulp van outomatiese weerstasies bepaal word. Die totale jaarlikse ET van die drupbesproeide wingerd was ongeveer 46% minder in vergelyking met die mikrospuit behandelings. Die besproeiinghoeveelhede in Tabel 2 is op die totale oppervlak bereken. Indien aanvaar word dat ongeveer 30% van die grondvolume deur druppers benat is, sal die gemiddelde ET op die beperkte benatte gedeelte dus heelwat meer wees as waar die volle oppervlak met mikrospuite benat is. Plantwaterspanning Nadat die drupbesproeiing aangepas is, was daar nie betekenisvolle verskille in die waterspanning, soos gekwantifiseer aan die hand van blaarwaterpotensiaal (BWP), gedurende die na-bot fase, asook tydens blom, ertjiekorrel en by deurslaan tussen die onderskeie besproeiingbehandelings nie (data nie aangetoon). Die effek van hoër grondwaterspanning net voor oes (Fig. 3) het egter n duidelike tendens tot hoër waterspanning in stokke van die behandeling waar drupbesproeiing deur die loop van die dag toegedien is (B2) in vergelyking met met B1, B3 en B4 (Fig. 4) veroorsaak. Hierdie effek was veral prominent gedurende die na-middag en vroeg-aand. Dit wil dus voorkom of die besproeiing wat van 10:00 tot 15:00 op die betrokke dag toegedien is, verhoed het dat die blaarwaterpotensiaal van B2 betekenisvol laer as dié van die ander behandelings gedaal het. Gedurende die warmste deel van die dag was die BWP in stokke van al die behandelings laer as -1.2 MPa (Fig. 4). Dit het daarop gedui dat nie een van die besproeiingbehandelings in staat was om matige waterspanning op daardie stadium van die seisoen te voorkom nie. Die feit dat die blaarwaterpotensiaal voor sonop hoër as -0.5 MPa was, het egter getoon dat die stokke genoegsaam van water voorsien was om deur die nag te kon herstel. Die waterspanning deur die dag is dus k nie soseer deur watertekorte nie, maar eerder deur die heersende klimaat veroorsaak. Dit is bekend dat hoë dampdruktekorte waterspanning in wingerdstokke deur die dag kan verhoog ten spyte van voldoende watervoorsiening.

6 Final report 6 Voedingstatus Die besproeiingbehandelings het nie n betekenisvolle effek op die voedingstatus, soos gekwantifiseer aan die hand van blaarontledings op verskillende groeistadiums, gehad nie (Tabel 3). Oor die algemeen was die voedingstatus ten opsigte van die belangrikste elemente binne die aanvaarbare grense. Net na bot en tydens blom was daar egter n duidelike tendens tot laer P en K by die twee behandelings waar drupbesproeiing toegedien is (B1 en B2). Die kleiner benatte grondvolume het waarskynlik veroorsaak dat minder opgeloste P en K vir opname beskikbaar was in vergelyking met die groter benatte grondvolume in die geval van mikrospuite (B3 en B4). In die geval van drupbesproeiing was daar oor die algemeen n neiging tot hoër element konsentrasies waar gedurende die warmste deel van die dag besproei is (B2) in vergelyking met besproeiing voor sonop (B1). Aangesien die P status van die blare naby die onderste grens was, sal P bemesting vir drupbesproeide wingerde gedurende die vroeë seisoen aangepas moet word om voldoende vegetatiewe groei te verseker. Vegetatiewe groei Blaaroppervlak van drup- sowel mikrospuitbehandelings het na bot vinnig gedurende September toegeneem en daarna afgeplat om n maksimum in Desember/Januarie te bereik (Fig. 5). Gedurende die eerste gedeelte van die 1997/98 seisoen het onnodige watertekorte (Fig. 2) egter blaaroppervlakontwikkeling van die drupbesproeide wingerd (B1 en B2) in vergelyking met mikrospuite benadeel (Fig. 5A). Die gemiddelde maksimum blaaroppervlak was ongeveer 39 m 2 /stok en 58 m 2 /stok vir die drup- en mikrospuitbehandelings onderskeidelik. Aangesien die lowerbedekking oor die werkrye bykans volledig was, kan aanvaar word dat die lower van die drup besproeide stokke uit ongeveer vyf blaarlae bestaan het teenoor agt lae in die geval van mikrospuite. Gedurende die na-oes periode het die blaaroppervlak stadig afgeneem tot by blaarval. Nadat die drupbesproeiing aangepas is, was die blaaroppervlak van die drup- en mikrospuitbehandelings vergelykbaar (Fig. 5B). Gemiddelde blaaroppervlak van die drupbehandelings het egter steeds effens laer geneig in vergelyking met die mikrospuitbehandelings. Die neiging tot meer waterspanning as gevolg die kleiner benatte volume (Fig. 4) het dus steeds blaarontwikkeling van die drup besproeide stokke tot n mate beperk. Nadat die drupbehandelings aangepas is, was die gemiddelde vegetatiewe groei van die twee drupbesproeide behandelings (B1 en B2), soos gekwantifiseer aan die hand van lootmassa, vergelykbaar met die behandelings wat met mikrospuite besproei is (B3 en B4) (Tabel 4). Die beter watervoorsiening as gevolg van daaglikse drup het dus vegetatiewe groei heelwat verbeter in vergelyking met die eerste twee seisoene waar die matrikspotensiaal reeds vroeg in die seisoen laer as 20 kpa tussen besproeiings was. Die relatief swak lootgroei van die

7 Final report 7 drup besproeide behandelings in vergelyking met die mikrospuite, soos gemeet in die 1997/98-seisoen (data nie aangetoon), was dus hoofsaaklik as gevolg van waterspanning en nie soseer as gevolg van voedingtekorte nie. Sapvloei Soos verwag, het daaglikse sapvloei oor die seisoen toegeneem met n toename in blaaroppervlak tot n maksimum van ongeveer 8 L/dag in November (data nie aangetoon). Die sapvloei per eenheid blaaroppervlak, oftewel transpirasie effektiwiteit van die totale blaaroppervlak, was egter die hoogste in September (Fig. 6A). Die effektiwiteit van transpirasie het daarna afgeneem namate die aantal blaarlae, en dus gevolglike beskaduing binne die blaredak toegeneem het (Fig. 6B). Alhoewel die blaaroppervlak redelik hoog gebly het (Fig. 5A), het transpirasie effektiwiteit gedurende laat somer en herfs afgeneem (Fig. 6C) en n minimum net voor blaarval bereik (Fig. 6D). Dit dui daarop dat die vermoë van die blare om effektief te transpireer, afgeneem het namate die blare verouder het. Aan die begin van die seisoen het die spesifieke besproeiingstelsel nie n prominente effek op transpirasie effektiwiteit van die totale blaredak gehad nie (Fig 6A). Die minder digte lowers van die drup besproeide stokke het egter later in die seisoen geneig om die transpirasie effektiwiteit in vergelyking met dié van mikrospuit besproeide stokke te verhoog (Fig. 6B, 6C en 6D). Produksie Op grond van redes hierbo bespreek, kan produksies van die eerste twee seisoene nie as realisties beskou word nie en sal dus nie in hierdie verslag aangebied word nie. Alhoewel korrelmassa nie betekenisvol tussen behandelings verskil het nie, het die neiging tot groter korrels veroorsaak dat die trosmassa van die kort siklus mikrospuit besproeide stokke hoër was in vergelyking met dié van die drup besproeide stokke (Tabel 4). Die gesamentlike effek van n tendens tot sterker lootgroei, groter korrels en swaarder trosse was waarskynlik die rede vir hoër produksie van B3 en B4 in vergelyking met B1 en B2. Suiker, suur en ph van die mos Kort siklus besproeiing met mikrospuite (B3) het veroorsaak dat die suikerinhoud van die mos betekenisvol laer was in vergelyking met die twee drup besproeide behandelings (Tabel 5). Nie een van die behandelings het n positiewe óf negatiewe effek op die totale titreerbare suur of ph van die mos gehad nie. Tafeldruifgehalte Daar was nie drastiese verskille in die uitvoergehalte tussen die onderskeie besproeiingbehandelings nie. Waterspanning wat by drupbesproeiing deur die dag (B2) voorgekom het, het wel n neiging tot n laer persentasie Super Thompsons veroorsaak (Tabel 6). Beide B1 en

8 Final report 8 B2 het ook minder Thompsons as die mikrospuit besproeide behandelings tot gevolg gehad. Nie een van die besproeiingbehandelings het die kleur, fermheid of smaak van die druiwe, soos beoordeel na ses weke koelopberging, betekenisvol beïnvloed nie (Tabel 7). Die algehele gehalte indruk van druiwe wat teen lang siklusse met mikrospuite besproei is (B4), was egter betekenisvol beter as dié van die ander behandelings. Hierdie effek kan waarskynlik in n groot mate aan die neiging tot beter smaak van die druiwe van B4 toegeskryf word (Tabel 7). Groei, produksie en gehalte van droogdruiwe Soos in die geval van die tafeldruiwe, was daar slegs n neiging tot laer lootmassa by die drup besproeide behandelings in vergelyking met die mikrospuit behandelings (Tabel 8). Aangesien dit n split-perseel proefontwerp was, is die bespreking van die vegetatiewe groei van die tafeldruiwe hierbo dus ook van toepassing op die wingerdstokke waarvan die rosyne gemaak is. Korrelmassa van die druiwe wat gedurende die dag drupbesproeiing ontvang het (B2), het reeds in November stadiger begin toeneem in vergelyking met dié van die res van die behandelings (Fig. 7). Daarteenoor het die korrelmassa van druiwe wat voor sonop besproei is (B1), eers in Desember stadiger as die van die twee mikrospuit besproeide behandelings toegeneem. Dit bevestig dat drup deur dag op n vroeër stadium van die seisoen waterspanning in vergelyking met drup voor sonop veroorsaak het. Alhoewel die korrelmassas van die twee mikrospuitbehandelings dus by oes betekenisvol groter as dié van beide die drup besproeide behandelings was, was daar slegs n neiging tot swaarder trosse by die mikrospuitbehandelings (Tabel 8). Hierdie effekte het, soos in die geval van die tafeldruiwe, tot hoër produksies gelei waar die wingerd met mikrospuite besproei is. Besproeiing voor sonop met druppers (B1) het veroorsaak dat die suikerinhoud van die mos betekenisvol hoër was in vergelyking met die res van die behandelings (Tabel 9). Daarteenoor was die suurinhoud van druiwe wat met mikrospuite oor kort siklusse besproei is, hoër as dié van B2 en B4. n Soortgelyke tendens het by die tafeldruiwe voorgekom (Tabel 5). Die onderskeie besproeiingbehandelings het nie enige effek op die ph van die mos gehad nie (Tabel 9). Drupbesproeiing wat deur die dag toegedien is (B2), het minder keurgraad en meer standaardgraad sondroog rosyne in vergelyking met die twee mikrospuit besproeide behandelings tot gevolg gehad (Tabel 10). Die gehalte van die geloogde rosyne van die meeste behandelings was oor die algemeen redelik hoog (Tabel 11). Drupbesproeiing wat

9 Final report 9 deur die dag toegedien is, het egter ook swakker geloogde rosyngehalte in vergelyking met res van die behandelings tot gevolg gehad. Gariep Waterverbruik Gedurende die laaste seisoen is die watermeters waarmee die besproeiinghoeveelhede gemeet is sodanig beskadig dat die waterverbruik nie bepaal kon word nie. Waterverbruik en gewasfaktore het duidelik afgeneem met n toename in besproeiing-sikluslengte (Tabel 12). Die verskil tussen 21- en 28-dag besproeiingsiklusse (G3 en G4) was egter ignoreerbaar klein en kan dus vir praktiese doeleindes as dieselfde beskou word. Alhoewel n baie akkurate kalibrasie teenoor gravimetriese grondwaterinhoud gedoen is, was die neutronvogmetings waarskynlik nie sensitief genoeg om die verskille tussen G3 en G4 te kwantifiseer nie. Aangesien lootgroei nie betekenisvol tussen behandelings verskil het nie (Tabel 13), was die afname in waterverbruik met n toename in besproeiingsikluslengte hoofsaalkik as gevolg van n afname in verdampingverliese vanaf die grondoppervlak. Minder gereelde, hoë verdampingverliese in die geval van die langer besproeiingsiklusse (G2 tot G4) het dus die waterverbruik in vergelyking met die 7-dag siklus (G1) verlaag. Die totale jaarlikse waterverbruik van G2 en G3/G4 was onderskeidelik ongeveer 14% en 25% minder as dié van G1 (Tabel 12). Waterverbruik van die wyndruiwe op Gariep was heelwat laer in vergelyking met die tafeldruiwe wat by Augrabies ook met mikrospuite besproei is (Tabel 2). Hierdie verskil was nie net as gevolg van die warmer klimaat en groter lower by Augrabies nie, maar ook as gevolg van die korter besproeiingsklusse wat by laasgenoemde lokaliteit met die mikrospuite toegepas is. Meer gereelde, hoë verdampingverliese het dus n groot bydrae tot die hoër waterverbruik gemaak. Vegetatiewe groei Lootmassa het slegs geneig om af te neem met n toename in besproeiingsikluslengte (Tabel 13). Aangesien lootgroei normaalweg geredelik op watertekorte reageer, is daar nie n aanvaarbare verklaring vir die gebrek aan betekenisvolle verskille nie. Produksie Korrelmassa het sodanig afgeneem met n toename in besproeiingsikluslengte dat korrels van G2, G3 en G4 betekenisvol kleiner was in vergelyking met dié van G1 (Tabel 13). Hierdie effek het ook tot n mate veroorsaak dat die trosmassa van G4 kleiner as dié van G1 was. Die gekombineerde effek groter korrels en swaarder trosse het veroorsaak dat die produksie van G1 betekenisvol hoër as dié van al die ander behandelings was (Tabel 13).

10 Final report 10 Suiker, suur en ph van die mos Die natter grondtoestande van G1 het slegs geneig om suikerinhoud effens te verlaag, maar het terselfdertyd suurafname betekenisvol belemmer (Tabel 14). Gedurende die 1996/97 seisoen was die gemiddelde produksie ongeveer 60 ton/ha. Dit het veroorsaak dat die druiwe van G1 eers sowat drie werke na die ander behandelings geoes kon word. In teenstelling met die 1996/97 seisoen was die produksies gedurende die ander seisoene heelwat laer. Die tempo van rypwording van al vier behandelings was dus meer vergelykbaar en al die druiwe kon dus op dieselfde dag geoes word. Hierdie resultate toon dat n kombinasie van hoë oesladings en nat grondtoestande selfs onder warm klimaatstoestande rypwording ernstig kan belemmer. Nie een van die onderskeie besproeiingbehandelings het n betekenisvolle effek op die ph van die mos gehad nie. Wyngehalte As gevolg van onvolledige gisting wat by al die herhalings van die vier behandelings voorgekom het, kon daar nie gedurende die 1999/00 seisoen eksperimentele berei word nie. Aangesien alle wingerdboupraktyke, asook die besproeiingbehandelings, soos in die eerste drie seisoene toegepas was, is daar geen verklaring vir die gistingsprobleem nie. Die onderskeie besproeiingbehandelings het nie n betekenisvolle effek op enige van die wyngehalte parameters gehad nie (Tabel 15). Gedurende al drie seisoene was daar egter n duidelike tendens tot meer prominente gistingsboeket asook beter algehele wyngehalte in die geval van die 28-dag besproeingsiklus. Die wyne was oor die algemeen nie gedurende enige van die seisoene van uitsonderlike gehalte nie. Gevolgtrekkings en aanbevelings Probleme wat in die eerste seisoen met die besproeiingstelsel by Augrabies ondervind is, het bevestig dat ongewenste uitdroging van die beperkte volume wat met druppers benat word, wingerdprestasie kan benadeel. Die risiko met drupbesproeiing is dus groter as in die geval van mikrospuite. Waterverbruik van drup sowel as mikrospuit besproeide wingerd by Augrabies is heelwat hoër as in ander wingerdboustreke in Suid Afrika. Dit is selfs hoër as in die meer oostelike dele van die Benede Oranje. As gevolg van die hoë waterverbruik moet drupbesproeiing elke dag toegedien word. Alhoewel die tafeldruif- en rosyngehalte van drup besproeide wingerd vergelykbaar met dié van mikrospuit besproeide wingerd was, sal drupbesproeiing waarskynlik teen meer as een puls per dag toegedien word om dieselfde produksievlakke as met mikrospuite te handhaaf. Lae lewering drup (2.3 L/uur) gedurende die dag kon nie die grond onder die uitermate warm toestande diep genoeg benat nie en dit het n negatiewe effek op produksie en gehalte van tafeldruiwe en rosyne gehad. Aangesien dit nie prakties haalbaar sal wees om alle besproeiing voor sonop, of deur die nag toe te dien nie, sal

11 Final report 11 druppers met die hoogs moontlike vloeitempo s dus moet gebruik word om behoorlike benatting te verseker. Sodanige vloeitempo s moet egter nie die infiltrasietempo van die grond oorskry nie. Aangesien die besparing van water van nasionale belang is, sal daar in die toekoms waarskynlik meer drup- as mikrospuitbesproeiing geïnstalleer moet word. Dit is dus noodsaaklik dat effektiwiteit van daaglikse pulse, asook die ideale frekwensie en duur van sodanige pulse, deur voortgesette navorsing ondersoek moet word. By Gariep het waterverbruik afgeneem met n toename in die besproeiingsikluslengte. Benewens die feit dat water sodoende bespaar is, was daar n neiging tot kleiner korrels en beter wyngehalte waar die besproeiing elke 28 dae toegedien is. Produksie het egter betekenisvol afgeneem met n toename in beproeiingsikluslengte, terwyl lootgroei nie afgeneem het nie. Die moontlikheid om die benadering van gedeeltelike benatting van die wortelsone ( partial rootzone drying ) te gebruik om lootgroei, maar nie produksie te beperk nie, moet dus met voortgesette navorsing ondersoek word. Indien dit suksesvol toegepas kan word, mag hierdie praktyk veral voordele inhou waar welige lootgroei op die vrugbare alluviale gronde wyngehalte benadeel.

12 Final report 12 Tabel 1. Besproeiingbehandelings soos toegepas vanaf November 1998 tot Junie 2000 op Augrabies en vanaf Oktober 1996 tot Julie 2000 op Gariep onderskeidelik. Lokaliteit Behandelingnommer Besproeiingstelsel Periode Besproeiingsiklus (dae) Augrabies B1 Druppers September tot April 1 (voor sonop) Mei tot Julie Augustus 3 en 4 7 B2 Druppers (deur die dag) September tot April Mei tot Julie Augustus 1 3 en 4 7 B3 Mikrospuite (kort siklus) September tot Oktober November Desember tot Februarie Maart tot April Mei tot Julie Augustus B4 Mikrospuite (lang siklus) September tot Oktober November Desember tot Februarie Maart tot April Mei tot Julie Augustus 3 en 4 3 en 4 2 en Gariep G1 G2 G3 G4 Mikrospuite Mikrospuite Mikrospuite Mikrospuite September tot April September tot April September tot April September tot April Vanaf Mei tot Augustus is alle behandelings ongeveer elke ses weke besproei.

13 Final report 13 Tabel 2. Penman-Monteith verwysingsverdamping (ET o ) asook effek van besproeiingstelsel en sikluslengte op gemiddelde daaglikse waterverbruik en gewasfaktore vir elke maand soos bepaal oor drie seisoene op Augrabies. Maand ET o (mm/dag) Waterverbruik (mm/dag) Gewasfaktor B1 B2 B3 B4 B1 B2 B3 B4 Augustus September Oktober November Desember Januarie Februarie Maart April Mei Junie Julie Totaal per jaar (mm) Raadpleeg Tabel 1 vir verduideliking van besproeiingbehandelings.

14 Final report 14 Tabel 3. Element inhoud in Sultanina blare op vier groeistadiums soos beïnvloed deur verskillende besproeiingbehandelings gedurende die 1998/99-seisoen op Augrabies. Behandeling Element Element inhoud (%) Na bot Blom Ertjiekorrel Oes B1, drup voor sonop B2, drup deur die dag B3, mikrospuite, kort siklus B4, mikrospuite, lang siklus N B1, drup voor sonop B2, drup deur die dag B3, mikrospuite, kort siklus B4, mikrospuite, lang siklus P B1, drup voor sonop B2, drup deur die dag B3, mikrospuite, kort siklus B4, mikrospuite, lang siklus K B1, drup voor sonop B2, drup deur die dag B3, mikrospuite, kort siklus B4, mikrospuite, lang siklus Ca B1, drup voor sonop B2, drup deur die dag B3, mikrospuite, kort siklus B4, mikrospuite, lang siklus Mg D-waarde (p [ 0.05) NB* NB NB NB * NB = Nie betekenisvol Tabel 4. Effek van besproeiingstelsel, tyd van toediening en sikluslengte op loot-, korrel-, tros en oesmassas van Sultanina vir tafeldruifproduksie soos gemeet oor twee seisoene by Augrabies. Behandeling Lootmassa (t/ha) Korrelmassa (g) Trosmassa (g) Oesmassa (t/ha) B1, drup voor sonop 4.7a 6.26a 645b 19.7b B2, drup deur die dag 5.0a 6.08a 629b 19.2b B3, mikrospuite, kort siklus 6.0a 6.45a 738a 23.6a B4, mikrospuite, lang siklus 5.5a 6.20a 691ab 24.9a Syfers gevolg deur dieselfde letter binne n kolom verskil nie betekenisvol nie (P [ 0.05).

15 Final report 15 Tabel 5. Effek van besproeiingstelsel, tyd van toediening en sikluslengte op suiker, suur en ph van Sultanina vir tafeldruifproduksie soos gemeet oor twee seisoene by Augrabies. Behandeling Suiker Suur ph ( B) (g/l) B1, drup voor sonop 18.3a 9.0a 3.69a B2, drup deur die dag 17.6a 9.1a 3.69a B3, mikrospuite, kort siklus 16.4b 10.2a 3.65a B4, mikrospuite, lang siklus 17.3ab 9.8a 3.65a Syfers gevolg deur dieselfde letter binne n kolom verskil nie betekenisvol nie (P [ 0.05). Tabel 6. Effek van besproeiingstelsel, tyd van toediening en sikluslengte op uitvoer persentasie van Sultanina soos gemeet oor twee seisoene by Augrabies. Behandeling Super Thompson (%) Thompson (%) Binnelands (%) Pars (%) B1, drup voor sonop 32.5a 46.4b 6.0a 4.3b B2, drup deur die dag 24.5a 48.8b 10.7a 6.5a B3, mikrospuite, kort siklus 30.4a 53.6a 8.7a 7.3a B4, mikrospuite, lang siklus 29.0a 55.0a 7.7a 3.5b Syfers gevolg deur dieselfde letter binne n kolom verskil nie betekenisvol nie (P [ 0.05). Tabel 7. Effek van besproeiingstelsel, tyd van toediening en sikluslengte op uitvoergehalte van Sultanina na koelopberging soos gemeet oor twee seisoene by Augrabies. Behandeling Kleur (%) Fermheid (%) Smaak (%) Algehele indruk (%) B1, drup voor sonop 72.6a 75.7a 61.5a 64.5b B2, drup deur die dag 68.9a 72.7a 61.9a 63.0b B3, mikrospuite, kort siklus 72.5a 75.0a 59.1a 63.2b B4, mikrospuite, lang siklus 71.5a 74.1a 63.8a 67.5a Syfers gevolg deur dieselfde letter binne n kolom verskil nie betekenisvol nie (P [ 0.05).

16 Final report 16 Tabel 8. Effek van besproeiingstelsel, tyd van toediening en sikluslengte op loot-, korrel-, tros en oesmassas van Sultanina vir rosynproduksie soos gemeet oor twee seisoene by Augrabies. Behandeling Lootmassa (t/ha) Korrelmassa (g) Trosmassa (g) Oesmassa (t/ha) B1, drup voor sonop 5.0a 1.92c 317a 25.3b B2, drup deur die dag 5.0a 1.87c 319a 25.5b B3, mikrospuite, kort siklus 5.8a 2.01b 364a 31.2a B4, mikrospuite, lang siklus 5.6a 2.10a 333a 29.2ab Syfers gevolg deur dieselfde letter binne n kolom verskil nie betekenisvol nie (P [ 0.05). Tabel 9. Effek van besproeiingstelsel, tyd van toediening en sikluslengte op suiker, suur en ph van Sultanina vir rosynproduksie soos gemeet oor twee seisoene by Augrabies. Behandeling Suiker Suur ph ( B) (g/l) B1, drup voor sonop 22.6a 6.9ab 3.03a B2, drup deur die dag 21.2b 6.7bc 2.99a B3, mikrospuite, kort siklus 21.0b 7.2a 2.99a B4, mikrospuite, lang siklus 21.4b 6.5c 3.01a Syfers gevolg deur dieselfde letter binne n kolom verskil nie betekenisvol nie (P [ 0.05). Tabel 10. Effek van besproeiingstelsel, tyd van toediening en sikluslengte op die gehalte van sondroog Sultanina rosyne soos gemeet oor twee seisoene by Augrabies. Behandeling Gradering (%) Keur Standaard Industrieel Vgw B1, drup voor sonop 69.4ab (2) 21.4ab 4.9a 4.4a B2, drup deur die dag 62.5b 27.8a 4.5a 5.3a B3, mikrospuite, kort siklus 76.6a 16.8b 4.4a 2.6a B4, mikrospuite, lang siklus 75.8a 16.1b 3.8a 4.4a (2) Vgw = Van geen waarde. Syfers gevolg deur dieselfde letter binne n kolom verskil nie betekenisvol nie (P [ 0.05).

17 Final report 17 Tabel 11. Effek van besproeiingstelsel, tyd van toediening en sikluslengte op die gehalte van geloogde Sultanina rosyne soos gemeet oor twee seisoene by Augrabies. Behandeling Gradering (%) Keur Standaard Industrieel Vgw B1, drup voor sonop 88.0a (2) 6.8b 3.0a 2.5a B2, drup deur die dag 79.6b 13.8a 3.4a 3.3a B3, mikrospuite, kort siklus 87.0a 7.3b 2.8ab 3.0a B4, mikrospuite, lang siklus 88.1a 7.5b 2.3b 3.5a (2) Vgw = Van geen waarde. Syfers gevolg deur dieselfde letter binne n kolom verskil nie betekenisvol nie (P [ 0.05). Tabel 12. Penman-Monteith verwysingsverdamping (ET o ) asook effek van besproeiingsikluslengte op gemiddelde daaglikse waterverbruik en gewasfaktore vir elke maand soos bepaal oor drie seisoene op Gariep. Maand ET o (mm/dag) Waterverbruik (mm/dag) Gewasfaktor G1 G2 G3/G4 G1 G2 G3/G4 September Oktober November Desember Januarie Februarie Maart April Mei-Augustus Totaal per jaar (mm) Raadpleeg Tabel 1 vir verduideliking van besproeiingbehandelings.

18 Final report 18 Tabel 13. Effek van besproeiingsikluslengte op loot-, korrel-, tros- en oesmassas van Colombar soos gemeet oor vier seisoene by Gariep. Behandeling Lootmassa (t/ha) Korrelmassa (g) Trosmassa (g) Oesmassa (t/ha) G1, besproei elke 7 dae 3.8a 1.65a 193a 44.0a G2, besproei elke 14 dae 3.3b 1.53b 174ab 39.4b G3, besproei elke 21 dae 3.2b 1.49b 174ab 38.3b G4, besproei elke 28 dae 3.1b 1.43b 158b 36.4b Syfers gevolg deur dieselfde letter binne n kolom verskil nie betekenisvol nie (P [ 0.05). Tabel 14. Effek van besproeiingsikluslengte op suiker, suur en ph van Colombar soos gemeet oor vier seisoene by Gariep. Behandeling Suiker Suur ph ( B) (g/l) G1, besproei elke 7 dae 19.9a 8.8a 3.29a G2, besproei elke 14 dae 20.2a 8.4b 3.27a G3, besproei elke 21 dae 20.3a 8.3b 3.25a G4, besproei elke 28 dae 20.2a 8.2b 3.25a Syfers gevolg deur dieselfde letter binne n kolom verskil nie betekenisvol nie (P [ 0.05). Tabel 15. Effek van besproeiingsikluslengte op wyngehalte van Colombar soos gemeet oor drie seisoene by Gariep. Behandeling Gistingsboeket (%) Suurheid (%) Algehele gehalte (%) G1, besproei elke 7 dae 55.6a 49.1a 46.6a G2, besproei elke 14 dae 54.6a 48.5a 47.2a G3, besproei elke 21 dae 57.4a 51.7a 47.1a G4, besproei elke 28 dae 58.6a 49.5a 52.9a Syfers gevolg deur dieselfde letter binne n kolom verskil nie betekenisvol nie (P [ 0.05).

19 Final report 19 Grondwaterinhoud (massa %) R 2 = Y = 15.2x Matrikspotensiaal (-kpa) Figuur 1. In situ bepaalde waterhouvermoë kurwe vir verweerde gneis grond by Augrabies. Matrikspotensiaal (-kpa) B1 drup, kort siklus B3 mikro, kort siklus Drup Drup Drup Mikro Mikro Mikro Tyd (uur) Figuur 2. Effek van besproeiingstelsel op grondwateronttrekking deur Sultanina op verweerde gneis grond soos gemeet gedurende Oktober 1997 op Augrabies. Vertikale pyle dui besproeiings aan.

20 Final report 20 Matrikspotensiaal (-kpa) mm 300 mm 600 mm A 0 07:00 09:00 11:00 13:00 15:00 17:00 50 B Matrikspotensiaal (-kpa) :00 09:00 11:00 13:00 15:00 17:00 Tyd (uur) Figuur 3. Effek van drupbesproeiing toegedien (A) voor sonop en (B) gedurende die dag op grondwaterinhoud soos gemeet gedurende Desember 1998 op Augrabies.

21 Final report Baarwaterpotensiaal (MPa) B1 drup, voor sonop B2 drup, deur dag B3 mikro, kort siklus B4 mikro, lang siklus 04:00 06:00 08:00 10:00 12:00 14:00 16:00 18:00 20:00 Tyd Figuur 4. Effek van besproeiingstelsel, tyd van toediening en sikluslengte op daaglikse verloop van waterspanning in Sultanina soos gemeet gedurende Desember 1998 op Augrabies.

22 Final report A Blaaroppervlak (m per stok) Druppers Mikrospuite Sep Okt Nov Des Jan Feb Mar Apr B Blaaropervlak (m per stok) Druppers Mikrospuite Sep Okt Nov Des Jan Feb Mar Apr Tyd (uur) Figuur 5. Effek van besproeiingstelsel op blaaroppervlak van Sultanina soos gemeet gedurende (A) die 1997/98 seisoen en (B) die 1998/99 seisoen op Augrabies.

23 Final report B1 drup, kort siklus A Sapvloei (ml/m 2 /uur) B3 mikro, kort siklus 0 06:00 12:00 18:00 00:00 06:00 12:00 18:00 00:00 20 B Sapvloei (ml/m 2 /uur) :00 12:00 18:00 00:00 06:00 12:00 18:00 00:00 20 C Sapvloei (ml/m 2 /uur) :00 12:00 18:00 00:00 06:00 12:00 18:00 00:00 20 D Sapvloei (ml/m 2 /uur) :00 12:00 18:00 00:00 06:00 12:00 18:00 00:00 Tyd Figuur 6. Effek van besproeiingstelsel op sapvloei in Sultanina soos gemeet gedurende (A) September 1997, (B) November 1997, (C) April 1998 en (D) Junie 1998 op Augrabies.

24 Final report 24 Baarwaterpotensiaal (MPa) B1 drup, voor sonop B2 drup, deur dag B3 mikro, kort siklus B4 mikro, lang siklus 0.0 8/10/97 22/10/98 5/11/98 19/11/98 6/12/98 17/12/98 31/12/98 Datum Figuur 7. Effek van besproeiingstelsel, tyd van toediening en sikluslengte op korrelgrootte van Sultanina wat as droogdruiwe verbou is soos gemeet op Augrabies.

25 Final report Accumulated outputs List ALL the outputs from the start of the project. The year of each output must also be indicated. Technology developed An apparatus was developed for accurate, non-destructive measurement of grapevine trunk cross-sectional area required for determining sap flow. Human resources developed/trained Male technician developed research skills that allowed him to enrol for a M.Sc. thesis at the University of Stellenbosch. Patents Publications (popular, press releases, semi-scientific, scientific) Myburgh P.A. & Coetzee F., Apparatus for non-destructive measurement of grapevine trunk cross-sectional area. S. Afr. J. Plant Soil, (accepted for publication). Presentations/papers delivered Myburgh, P.A. & O Connell, R.A., Seasonal variation in transpiration efficiency of Sultanina grapevines under two micro irrigation systems. 6 th Int. Micro Irrig. Congress. Cape Town, October 2000, Myburgh, P.A., Effect of irrigation on table grape quality. Irrigation Information Day, Marchand, 20 March 2001.

26 Final report Total cost summary of project Total cost in real terms for year 1 Total cost in real terms for year 2 Total cost in real terms for year 3 Total cost in real terms for year 4 Total cost in real terms for year 5 TOTAL Year CFPA DFPT DFTS Winetech THRIP Other TOTAL

Elektriese stroombane: Weerstand (Graad 11) *

Elektriese stroombane: Weerstand (Graad 11) * OpenStax-CNX module: m39203 Elektriese stroombane: Weerstand (Graad * Free High School Science Texts Project Based on Electric Circuits: Resistance (Grade by Free High School Science Texts Project This

More information

OOREENKOMS AANGEGAAN DEUR EN TUSSEN:

OOREENKOMS AANGEGAAN DEUR EN TUSSEN: OOREENKOMS AANGEGAAN DEUR EN TUSSEN: IRONEL LOTTER Identiteitsnommer 630407 0028 08 9 wie handel dryf as AVANTGARDE KENNELS Grootfontein WILLOWMORE Tel: 044 956 1011 Sel: 084 516 8317 Epos: ironel@vodamail.co.za

More information

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde GRADES 8 AND 9 GRADE 8 EN 9 30 July 3 Aug 2018 30 Julie 3 Aug 2018 TIME: 2 HOURS TYD: 2 URE 2012 OUTEURSREG

More information

UNIVERSITY OF PRETORIA Department of Mechanical and Aeronautical Engineering MACHINE DESIGN MOW323

UNIVERSITY OF PRETORIA Department of Mechanical and Aeronautical Engineering MACHINE DESIGN MOW323 Copyright reserved UNIVERSITY OF PRETORIA Department of Mechanical and Aeronautical Engineering MACHINE DESIGN MOW323 November 2003 External Examiner: Dr E Terblanche Time: 2h30 Internal Examiners: P.R.

More information

GRADE 7 - FINAL ROUND QUESTIONS GRAAD 7 - FINALE RONDTE VRAE

GRADE 7 - FINAL ROUND QUESTIONS GRAAD 7 - FINALE RONDTE VRAE GRADE 7 - FINAL ROUND QUESTIONS - 2007 GRAAD 7 - FINALE RONDTE VRAE - 2007 1 QUESTION/ VRAAG 1 John can dig the garden in 30 minutes while Jack takes 20 minutes. How long should it take if they work together?

More information

OPSOMMING. Die potensiele watervoorsiening deur 'n homogene bewortelde grondlaag (i) kan met die volgende vergelyking bereken word:

OPSOMMING. Die potensiele watervoorsiening deur 'n homogene bewortelde grondlaag (i) kan met die volgende vergelyking bereken word: OPSOMMING Om die mees effektiewe gebruik van besproeiingswater te verseker is dit noodsaaklik om die watertoediening sodanig te bestuur of skeduleer dat die plante op geen stadium aan plantwaterstremming

More information

PRIMARY SCHOOL GRADE 4 MATHEMATICS FORMAL ASSESSMENT TASK (FAT) 3. 3 JUNE 2016 EXAMINATIONS NAME & SURNAME GRADE 4 INSTRUCTIONS

PRIMARY SCHOOL GRADE 4 MATHEMATICS FORMAL ASSESSMENT TASK (FAT) 3. 3 JUNE 2016 EXAMINATIONS NAME & SURNAME GRADE 4 INSTRUCTIONS PRIMARY SCHOOL GRADE 4 MATHEMATICS FORMAL ASSESSMENT TASK (FAT) 3. 3 Marks: 30 JUNE 2016 EXAMINATIONS Time: 1 hour NAME & SURNAME GRADE 4 INSTRUCTIONS 1. Write your name, surname and class in the spaces

More information

INGENIEURSTATISTIEK BES 210 ENGINEERING STATISTICS BES 210

INGENIEURSTATISTIEK BES 210 ENGINEERING STATISTICS BES 210 UNIVERSITEIT VAN PRETORIA UNIVERSITY OF PRETORIA Departement Bedryfs- en Sisteemingenieurswese Department of Industrial and Systems Engineering INGENIEURSTATISTIEK BES 210 ENGINEERING STATISTICS BES 210

More information

IS 2015/16 SE DROOGTE DIE ERGSTE NOG? DEUR DR PHILIP THEUNISSEN

IS 2015/16 SE DROOGTE DIE ERGSTE NOG? DEUR DR PHILIP THEUNISSEN IS 2015/16 SE DROOGTE DIE ERGSTE NOG? DEUR DR PHILIP THEUNISSEN Die Suid-Afrikaanse Weerdiens het op 13 Januarie n verklaring uitgereik en aangedui dat die kalenderjaar van 2015 die jaar met die laagste

More information

Om veld- en atletiekbaantegnieke aan te leer *

Om veld- en atletiekbaantegnieke aan te leer * OpenStax-CNX module: m25751 1 Om veld- en atletiekbaantegnieke aan te leer * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 LEWENSORIËNTERING

More information

UNIVERSITEIT VAN PRETORIA / UNIVERSITY OF PRETORIA DEPT WISKUNDE EN TOEGEPASTE WISKUNDE DEPT OF MATHEMATICS AND APPLIED MATHEMATICS

UNIVERSITEIT VAN PRETORIA / UNIVERSITY OF PRETORIA DEPT WISKUNDE EN TOEGEPASTE WISKUNDE DEPT OF MATHEMATICS AND APPLIED MATHEMATICS UNIVERSITEIT VAN PRETORIA / UNIVERSITY OF PRETORIA DEPT WISKUNDE EN TOEGEPASTE WISKUNDE DEPT OF MATHEMATICS AND APPLIED MATHEMATICS WTW 218 - CALCULUS EKSAMEN / EXAM PUNTE MARKS 2013-06-13 TYD / TIME:

More information

Watter veranderinge kan die volgende tien jaar in die aartappelbedryf plaasvind?

Watter veranderinge kan die volgende tien jaar in die aartappelbedryf plaasvind? Watter veranderinge kan die volgende tien jaar in die aartappelbedryf plaasvind? Marion Delport, Ferdi Meyer en Divan van der Westhuizen, Buro vir Voedsel en Landboubeleid (BFAP) en Pieter van Zyl, Aartappels

More information

Die atmosfeer * Siyavula Uploaders. 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad 5 3 DIE AARDE EN DIE HEELAL 4 Module 25 5 DIE ATMOSFEER

Die atmosfeer * Siyavula Uploaders. 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad 5 3 DIE AARDE EN DIE HEELAL 4 Module 25 5 DIE ATMOSFEER OpenStax-CNX module: m21096 1 Die atmosfeer * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad 5 3 DIE

More information

DIE REPRODUKSIEPATROON VAN VYF SKAAPRASSE ONDER EKSTENSIEWE TOESTANDE

DIE REPRODUKSIEPATROON VAN VYF SKAAPRASSE ONDER EKSTENSIEWE TOESTANDE DE REPRODUKSEPATROON VAN VYF SKAAPRASSE ONDER EKSTENSEWE TOESTANDE Merino, Karakul, Dorper, Blackhead Persian and Namaqua Mrikaner ewes were tested for oestrus twice daily over a period of six years to

More information

FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING. Volpunte: Full marks: Instruksies / Instructions

FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING. Volpunte: Full marks: Instruksies / Instructions FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING Elektrotegniek 143 Electrotechniques 143 Tydsduur: Duration Eksaminatore: Prof H C Reader Prof J B de Swardt Mnr AD le Roux 1.5 h 1 Beantwoord al die vrae.

More information

Wat is vaskulêre demensie?

Wat is vaskulêre demensie? PBO 930022142 NPO 049-191 Wat is vaskulêre demensie? Hierdie inligtingsblad sit n paar oorsake en simptome uiteen van vaskulêre demensie en gee n paar voorstelle oor hoe om die risiko daarvan om die toestand

More information

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde GRADES 8 AND 9 GRADE 8 EN 9 31 July 5 Aug 017 31 July 5 Aug 017 TIME: HOURS TYD: URE 01 OUTEURSREG VOORBEHOU,

More information

Die wonder van water *

Die wonder van water * OpenStax-CNX module: m21133 1 Die wonder van water * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad

More information

Reeks: Besproeiing van aartappels V. Skeduleringshulpmiddels Grondwaterinhoud metings Grondmonsters

Reeks: Besproeiing van aartappels V. Skeduleringshulpmiddels Grondwaterinhoud metings Grondmonsters Reeks: Besproeiing van aartappels V. Skeduleringshulpmiddels Grondwaterinhoud metings Artikel en foto s: Prof. Martin Steyn, Universiteit van Pretoria In die vorige artikel in hierdie reeks is atmosferiese

More information

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde GRADES 6 AND 7 GRADE 6 EN 7 31 July 5 Aug 2017 31 July 5 Aug 2017 TIME: 2 HOURS TYD: 2 URE 2012 OUTEURSREG

More information

Maak 'n waterwiel * Siyavula Uploaders. 1 TEGNOLOGIE 2 Graad 7 3 STELSELS EN BEHEER: WATER 4 Module 8 5 MAAK `N WATERWIEL 6 Opdrag 1: 7 8 Opdrag 2:

Maak 'n waterwiel * Siyavula Uploaders. 1 TEGNOLOGIE 2 Graad 7 3 STELSELS EN BEHEER: WATER 4 Module 8 5 MAAK `N WATERWIEL 6 Opdrag 1: 7 8 Opdrag 2: OpenStax-CNX module: m24741 1 Maak 'n waterwiel * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 TEGNOLOGIE 2 Graad 7 3 STELSELS

More information

Atoomkombinasies: elektronegatiwiteit en ioniese binding *

Atoomkombinasies: elektronegatiwiteit en ioniese binding * OpenStax-CNX module: m39158 1 Atoomkombinasies: elektronegatiwiteit en ioniese binding * Free High School Science Texts Project Based on Atomic combinations: Electronegativity and ionic bonding by Free

More information

FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING

FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING FAKULTEIT INGENIEURSWESE FAULTY OF ENGINEERING Elektriese Aandryfstelsels 324 Electrical Drives Systems 324 Tutoriaal 11 Tutorial 11 15/16 Mei 2014 15/16 May 2014 Tydsduur: Duration: 2.5h Totaal: Total:

More information

Whispers from the Past Kopiereg: Helen Shrimpton, 2016.

Whispers from the Past Kopiereg: Helen Shrimpton, 2016. Whispers from the Past Kopiereg: Helen Shrimpton, 2016. Alle regte voorbehou. Deur: Helen by www.crystalsandcrochet.com Deel 3 VS terme reg deur gebruik. Afkortings St, ste Steek, steke Kb Kortbeen Vierslb

More information

SPELERS MET GESTREMDHEDE PLAYERS WITH DISSABILITIES

SPELERS MET GESTREMDHEDE PLAYERS WITH DISSABILITIES 2010 2015/16 2010 REGLEMENT D REGULATIONS D 2010 SPELERS MET GESTREMDHEDE PLAYERS WITH DISSABILITIES INHOUD / INDEX NR ARTIKELBESKRYWING / ARTICLE DESCRIPTION P 1 VOORWOORD PREAMBLE 3 2 ROLSTOEL GEBONDE

More information

FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING

FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING Elektriese Aandryfstelsels 324 Electrical Drives Systems 324 Tutoriaal 11 Tutorial 11 15/16 Mei 2014 15/16 May 2014 Tydsduur: Duration: 2.5h Totaal: Total:

More information

Musiek: Toets jou kennis *

Musiek: Toets jou kennis * OpenStax-CNX module: m26022 1 Musiek: Toets jou kennis * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 KUNS EN KULTUUR Graad 4

More information

User perceptions related to identification through biometrics within electronic business

User perceptions related to identification through biometrics within electronic business iversity of Pretoria etd Giesing, I (2003) iversity of Pretoria etd Giesing, I (2003) User perceptions related to identification through biometrics within electronic business By Ilse Giesing 2003 Submitted

More information

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde GRADES 6 AND 7 GRADE 6 EN 7 30 July 3 Aug 2018 30 Julie 3 Aug 2018 TIME: 2 HOURS TYD: 2 URE 2012 OUTEURSREG

More information

MAINTENANCE TECHNOLOGY TRANSFER IN THE SOUTH AFRICAN AVIATION INDUSTRY

MAINTENANCE TECHNOLOGY TRANSFER IN THE SOUTH AFRICAN AVIATION INDUSTRY MAINTENANCE TECHNOLOGY TRANSFER IN THE SOUTH AFRICAN AVIATION INDUSTRY by Leon Ian Ie Grange Submitted in partial fulfilment of the requirements for the degree M.Eng. (Technology Management) in the Faculty

More information

1. PRAISE EN WORSHIP 2. BATTLES: 3. DIE LEUENS VAN SATAN 4. WIE KAN DAN GERED WORD?

1. PRAISE EN WORSHIP 2. BATTLES: 3. DIE LEUENS VAN SATAN 4. WIE KAN DAN GERED WORD? JEUGLES Battle Wie kan gered word? 1. PRAISE EN WORSHIP 2. BATTLES: Die doel van die battles is dat n span of meer as een moet wen. Daar moet ook n prys sak lekkers vir die wenspan wees. As jy die battle

More information

4 Operasies Op Data 4.1. Foundations of Computer Science Cengage Learning

4 Operasies Op Data 4.1. Foundations of Computer Science Cengage Learning 4 Operasies Op Data 4.1 Foundations of Computer Science Cengage Learning Doelwitte: Nadat hierdie hoofstuk bestudeer is sal jy kan: Lys die 3 kategorieë van operasies wat op data uitgevoer word. Voer unêre

More information

Speel met battery elektrisiteit *

Speel met battery elektrisiteit * OpenStax-CNX module: m24199 1 Speel met battery elektrisiteit * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 TEGNOLOGIE 2 Graad

More information

Die wind as bron van energie *

Die wind as bron van energie * OpenStax-CNX module: m20986 1 Die wind as bron van energie * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 NATUURWETENSKAPPE

More information

SPELERS MET GESTREMDHEDE

SPELERS MET GESTREMDHEDE 2010 2017/18 REGLEMENT D REGULATION D JUKSKEI SA SPELERS MET GESTREMDHEDE PLAYERS WITH DISSABILITIES INHOUD / INDEX NR ARTIKELBESKRYWING ARTICLE DESCRIPTION P 1 VOORWOORD PREAMBLE 3 2 ROLSTOEL GEBONDE

More information

Hierdie vraestel is deel van InternetLearning se ExamKit pakket.

Hierdie vraestel is deel van InternetLearning se ExamKit pakket. Hierdie vraestel is deel van InternetLearning se ExamKit pakket. Die vraestelle word opgestel volgens die riglyne van die CAPS kurrikulum, sodat soveel moontlik van alle tegnieke wat in die eerste twee

More information

Wat is elektrisiteit? *

Wat is elektrisiteit? * OpenStax-CNX module: m24760 1 Wat is elektrisiteit? * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 TEGNOLOGIE 2 Graad 7 3 STELSELS

More information

VERANTWOORDELIKHEID Vir elke aksie van onverantwoordelikheid moet iemand verantwoordelik my rekening betaal. Die WET van SAAI en MAAI

VERANTWOORDELIKHEID Vir elke aksie van onverantwoordelikheid moet iemand verantwoordelik my rekening betaal. Die WET van SAAI en MAAI VERANTWOORDELIKHEID Vir elke aksie van onverantwoordelikheid moet iemand verantwoordelik my rekening betaal Die WET van SAAI en MAAI Lukas 6:46 46 En wat noem julle My: Here, Here! en doen nie wat Ek sê

More information

PROVINCIAL GAZETTE / PROVINSIALE KOERANT, 04 JUNE 2010 / 04 JUNIE [NO. 33 OF 2010] PROVINCIAL NOTICE MUNICIPAL DEMARCATION BOARD DELIMITATION O

PROVINCIAL GAZETTE / PROVINSIALE KOERANT, 04 JUNE 2010 / 04 JUNIE [NO. 33 OF 2010] PROVINCIAL NOTICE MUNICIPAL DEMARCATION BOARD DELIMITATION O Provincial Gazette Free State Province Provinsiale Koerant Provinsie Vrystaat Published by Authority Uitgegee op Gesag NO. 31 FRIDAY, 04 JUNE 2010 NO. 31 VRYDAG, 04 JUNIE 2010 PROVINCIAL NOTICE PROVINSIALE

More information

TrumpetNet, 31 May 2007

TrumpetNet, 31 May 2007 Subject: Seminar: Dreams & Visions. ----- Original Message ----- From: Trumpet Call To: Trumpet Call Network Sent: Thursday, May 31, 2007 3:20 PM Subject: Seminar: Dreams & Visions. Hearing God through

More information

SPORTVERSLAG. Derde Kwartaal 2017 LAERSKOOL DE HOOP PRIMARY SCHOOL

SPORTVERSLAG. Derde Kwartaal 2017 LAERSKOOL DE HOOP PRIMARY SCHOOL SPORTVERSLAG Derde Kwartaal 2017 LAERSKOOL DE HOOP PRIMARY SCHOOL Netbal Die derde kwartaal was weer propvol hoogtepunte. Ons netbalspelers het week na week uitmuntend gepresteer met pragtige uitslae.

More information

Daniël en die Leeukuil

Daniël en die Leeukuil Bybel vir Kinders bied aan Daniël en die Leeukuil Geskryf deur: Edward Hughes Ge-illustreer: Jonathan Hay Aangepas deur: Mary-Anne S. Vertaal deur: Gert Badenhorst Vervaardig deur: Bible for Children www.m1914.org

More information

Government Gazette Staatskoerant

Government Gazette Staatskoerant Government Gazette Staatskoerant REPUBLIC OF SOUTH AFRICA REPUBLIEK VAN SUID-AFRIKA Regulation Gazette 10023 Regulasiekoerant Vol. 579 Pretoria, 27 September 2013 36866 N.B. The Government Printing Works

More information

J.G.K. Coetzee 22 GRONDTOEDIENINGS GRONDTOEDIENINGS

J.G.K. Coetzee 22 GRONDTOEDIENINGS GRONDTOEDIENINGS 22 Toedienings aan die grond is die mees natuurlike manier van bemesting. Die toedienings word gemaak om die plante van die nodige voedingselemente te voorsien, om toestande te skep vir optimale wortelgroei

More information

Dissipline en positiewe leerderdeelname. 23 Januarie 2016 SAOU Martin Botha

Dissipline en positiewe leerderdeelname. 23 Januarie 2016 SAOU Martin Botha Dissipline en positiewe leerderdeelname 23 Januarie 2016 SAOU Martin Botha Daaglikse siening oor dissipline? Formele strukture om dissipline te hanteer: Gedragskode/ Merietestelsel HOËRSKOOL GERRIT MARITZ

More information

EKURHULENI NOORD DISTRIK NOVEMBER EKSAMEN TEGNOLOGIE GRAAD 8 AFDELING MOONTLIKE PUNT PUNTE BEHAAL GEMODEREERDE PUNT A 30 B 50 C 20 TOTAAL 100

EKURHULENI NOORD DISTRIK NOVEMBER EKSAMEN TEGNOLOGIE GRAAD 8 AFDELING MOONTLIKE PUNT PUNTE BEHAAL GEMODEREERDE PUNT A 30 B 50 C 20 TOTAAL 100 EKURHULENI NOORD DISTRIK NOVEMBER EKSAMEN TEGNOLOGIE GRAAD 8 PUNTE : 100 TYD : 1 uur 30 min SPESIFIEKE DOELWITTE TEGNOLOGIESE PROSES EN VAARDIGHEDE 50% TEGNOLOGIESE KENNIS 30% TEGNOLOGIESE IMPAK OP DIE

More information

Trigonometrie: Die trig funksies vir enige hoek en toepassings (Graad 10) *

Trigonometrie: Die trig funksies vir enige hoek en toepassings (Graad 10) * OpenStax-CNX module: m39725 1 Trigonometrie: Die trig funksies vir enige hoek en toepassings Graad 10 * Free High School Science Texts Project This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the

More information

Personeelontwikkeling Akademiese personeel Januarie 2018 BA, BTh, NGOS KWALITEITSVERSEKERING

Personeelontwikkeling Akademiese personeel Januarie 2018 BA, BTh, NGOS KWALITEITSVERSEKERING Personeelontwikkeling Akademiese personeel Januarie 2018 BA, BTh, NGOS KWALITEITSVERSEKERING Wat is kwaliteit-onderrig? Begronding van kwaliteit-onderrig As instelling op Bybelse grondslag kan ons nie

More information

Om die werking van steenkool-aangedrewe kragstasies as sisteme te kan demonstreer

Om die werking van steenkool-aangedrewe kragstasies as sisteme te kan demonstreer OpenStax-CNX module: m20785 1 Om die werking van steenkool-aangedrewe kragstasies as sisteme te kan demonstreer Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative

More information

Plekwaardes van heelgetalle *

Plekwaardes van heelgetalle * OpenStax-CNX module: m30621 1 Plekwaardes van heelgetalle * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 WISKUNDE 2 Graad 4

More information

Handleiding vir die gebruik van SAEF Registrasie Stelsel

Handleiding vir die gebruik van SAEF Registrasie Stelsel Handleiding vir die gebruik van SAEF Registrasie Stelsel 1 P a g e (Kliek op een van die inhouds opgawe items om daarna te spring) INHOUDS OPGAWE Handleiding vir die... 1 gebruik van... 1 SAEF Registrasies

More information

Trigonometrie: Trig identiteite (Graad 11)

Trigonometrie: Trig identiteite (Graad 11) OpenStx-CNX module: m988 Trigonometrie: Trig identiteite (Grd ) Free High School Science Texts Project Bsed on Trigonometry: Trig identities (Grde ) by Free High School Science Texts Project This work

More information

Bankkosteverslag. Solidariteit. Solidariteit Navorsingsinstituut. * NAVORSINGSVERSLAG

Bankkosteverslag. Solidariteit. Solidariteit Navorsingsinstituut.  * NAVORSINGSVERSLAG Solidariteit Navorsingsinstituut NAVORSINGSVERSLAG Solidariteit Bankkosteverslag 2015 n Vergelykende ontleding van die koste van 'n seleksie van persoonlike transaksierekeninge by vyf banke in Suid-Afrika

More information

Die buitelandse sektor in die ekonomiese siklus *

Die buitelandse sektor in die ekonomiese siklus * OpenStax-CNX module: m25203 1 Die buitelandse sektor in die ekonomiese siklus * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0

More information

Droogtevoeding en Bestuur

Droogtevoeding en Bestuur Droogtevoeding en Bestuur 23 Januarie 2018 1 Lesse geleer uit onlangse droogtes Voere: Wat is beskikbaar en doen `n sorgvuldige voervloeibeplanning Oorweeg koste per eenheid Energie (hooi vs konsentrate)

More information

University Of Pretoria

University Of Pretoria University Of Pretoria Faculty Of Engineering, Built Environment And Information Technology Student Number: Name: Surname: Email: Contact Number: Signature: Student Information Test Information Subject:

More information

AFRIKAANS AS A SECOND LANGUAGE 0548/3, 0556/3

AFRIKAANS AS A SECOND LANGUAGE 0548/3, 0556/3 Centre Number Candidate Number Candidate Name International General Certificate of Secondary Education UNIVERSITY OF CAMBRIDGE LOCAL EXAMINATIONS SYNDICATE in collaboration with MINISTRY OF BASIC EDUCATION,

More information

Classwork Klaswerk. Classwork Lesson 5 Klaswerkles 5. Monday Maandag

Classwork Klaswerk. Classwork Lesson 5 Klaswerkles 5. Monday Maandag Classwork Klaswerk Classwork Lesson 5 Klaswerkles 5 Monday Maandag 1. Draw a picture using tens and units and write the number name for 79. Teken 'n prentjie deur tiene en ene te gebruik, en skryf die

More information

LAERSKOOL HELDERKRUIN

LAERSKOOL HELDERKRUIN LAERSKOOL HELDERKRUIN JUNIE EKSAMEN 2016 (AFBAKENINGS) - GRAAD 4 AFBAKENING: 7 JUNIE 2016 Afdeling A: Begripstoets Afdeling B: Taalstruktuur Woordsoorte (Werkkaarte is in kwartaal 1 lêer en kwartaal 2

More information

MIELIEMEELBYVOEDING AAN JONG OSSE OP SOMERVELD EN VERSKILLENDE WINTERVOEDINGSPEILE

MIELIEMEELBYVOEDING AAN JONG OSSE OP SOMERVELD EN VERSKILLENDE WINTERVOEDINGSPEILE MIELIEMEELBYVOEDING AAN JONG OSSE OP SOMERVELD EN VERSKILLENDE WINTERVOEDINGSPEILE H.J. van der Merwe, M. von la ChevaUerie* en A.P. van Schalkwyk Landbounavorsingsinstituut van die Hoeveldstreek, Potchefstroom

More information

AN INTEGRATED CONTINUOUS OUTPUT LINEAR POWER SENSOR USING HALL EFFECT VECTOR MULTIPLICATION

AN INTEGRATED CONTINUOUS OUTPUT LINEAR POWER SENSOR USING HALL EFFECT VECTOR MULTIPLICATION AN INTEGRATED CONTINUOUS OUTPUT LINEAR POWER SENSOR USING HALL EFFECT VECTOR MULTIPLICATION by Dieter S. Mellet 9722332 Submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree Master of Engineering

More information

DEVELOPMENT AND MODELLING OF NEW WIDEBAND MICROSTRIP PATCH ANTENNAS WITH CAPACITIVE FEED PROBES

DEVELOPMENT AND MODELLING OF NEW WIDEBAND MICROSTRIP PATCH ANTENNAS WITH CAPACITIVE FEED PROBES DEVELOPMENT AND MODELLING OF NEW WIDEBAND MICROSTRIP PATCH ANTENNAS WITH CAPACITIVE FEED PROBES by Gordon Mayhew-Ridgers Submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree Philosophiae

More information

TOM NEWBY SCHOOL EXAMINATION

TOM NEWBY SCHOOL EXAMINATION TOM NEWBY SCHOOL EXAMINATION Subject Afrikaans additionele Taal Examiner Mr. J Ellis Date 10 November 2016 Total marks 45 Session 1 Duration 2 ure Grade 5 Moderator Mrs. W Pienaar Special instructions/

More information

OEFENVRAESTEL VRAESTEL 1 WISKUNDE GELETTERDHEID GRAAD 10

OEFENVRAESTEL VRAESTEL 1 WISKUNDE GELETTERDHEID GRAAD 10 OEFENVRAESTEL VRAESTEL 1 WISKUNDE GELETTERDHEID GRAAD 10 75 PUNTE INSTRUKSIES 1. Hierdie is SLEGS n oefenvraestel met voorbeelde van die tipe vrae wat n n Gr 10- jaareindvraestel verwag kan word. Dus is

More information

Johannesburg Cluster Common Examination Vraestel3 Kreatiewe Skryfwerk

Johannesburg Cluster Common Examination Vraestel3 Kreatiewe Skryfwerk education Department: Education GAUTENG PROVINCE Johannesburg Cluster Common Examination Vraestel3 Kreatiewe Skryfwerk November 2011 AFRIKAANS HT Hierdie vraestel bestaan uit 8 bladsye. GOO JOHANNESBURG

More information

2. BORDUURWERK / EMBROIDERY

2. BORDUURWERK / EMBROIDERY 2. BORDUURWERK / EMBROIDERY 2.1. Skeppend / Creative Koördineerder/Coordinator: Annette Stemmet 082 663 8147 SLUITINGSDATUM vir inskrywings: Woensdag 28 Maart 2018. CLOSING DATE for entries: Wednesday

More information

Wat is fronto-temporale temporale demensie

Wat is fronto-temporale temporale demensie PBO 930022142 NPO 049-191 Wat is fronto-temporale temporale demensie Hierdie blad verskaf algemene inligting oor een van die meer rare vorms van demensie, nl. fronto-temporale demensie. Dit gee n opsomming

More information

Die impak van revisie op vertaalde eksamenvraestelle in n hoëronderwysomgewing 1

Die impak van revisie op vertaalde eksamenvraestelle in n hoëronderwysomgewing 1 Die impak van revisie op vertaalde eksamenvraestelle in n hoëronderwysomgewing 1 Alta van Rensburg Alta van Rensburg: Taalsentrum, Universiteit Stellenbosch Opsomming Die onakkurate vertaling van eksamenvraestelle

More information

Graphical Communication MGC 110 Grafiese Kommunikasie MGC 110

Graphical Communication MGC 110 Grafiese Kommunikasie MGC 110 UNIVERSITY OF PRETORIA UNIVERSITEIT VAN PRETORIA Copright reserved Kopiereg voorbehou Department of Mechanical and Aeronautical Engineering Departement Meganiese en Lugvaartkundige Ingenieurswese Graphical

More information

Kom ons laat die tydskedule net vir die huidige oomblik. Kan u vir die hof sag of u op daardie stadium van die

Kom ons laat die tydskedule net vir die huidige oomblik. Kan u vir die hof sag of u op daardie stadium van die K/C 122.1543 c c 123/93 onca ^ 68 M J BORNMAN wys watter band, die "copy" van daardie band is. Kom ons laat die tydskedule net vir die huidige oomblik eenkant. Kan u vir die hof sag of u op daardie stadium

More information

Die Entrepreneur * Siyavula Uploaders

Die Entrepreneur * Siyavula Uploaders OpenStax-CNX module: m25941 1 Die Entrepreneur * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE

More information

GESONDE KOS * Siyavula Uploaders. 1 LEWENSVAARDIGHEDE 2 Graad 1 3 EK IS GESOND! 4 Module 5 5 GESONDE KOS 6 VOEDSELPIRAMIDE

GESONDE KOS * Siyavula Uploaders. 1 LEWENSVAARDIGHEDE 2 Graad 1 3 EK IS GESOND! 4 Module 5 5 GESONDE KOS 6 VOEDSELPIRAMIDE OpenStax-CNX module: m26630 1 GESONDE KOS * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 LEWENSVAARDIGHEDE 2 Graad 1 3 EK IS

More information

Hoe kom ek op die webwerf? Besoek die Sanlam Aftreefondsweb by https://www.retirementfundweb.co.za/.

Hoe kom ek op die webwerf? Besoek die Sanlam Aftreefondsweb by https://www.retirementfundweb.co.za/. Alles met die druk van n knoppie Het jy geweet dat jy, op enige tyd en op enige plek, op die Sanlam Aftreefondsweb kan sien hoeveel jou aftreefondsbelegging werd is? As n lid van die Universiteit Stellenbosch

More information

Fakulteit Opvoedingswetenskappe Noordwes- Universiteit, Potchefstroom E-pos:

Fakulteit Opvoedingswetenskappe Noordwes- Universiteit, Potchefstroom E-pos: 678 Die verband tussen geselekteerde biografiese veranderlikes en Graad R-onderwysers se houding teenoor die ontwikkeling van perseptueel-motoriese vaardighede van Graad R-leerders The relation between

More information

HOOFSTUK 1 AGTERGROND EN DEFINISIE VAN DIE PROBLEEM

HOOFSTUK 1 AGTERGROND EN DEFINISIE VAN DIE PROBLEEM HOOFSTUK 1 AGTERGROND EN DEFINISIE VAN DIE PROBLEEM To know when one s self is interested, is the first condition of interesting other people. (Walter Pater, 1885) 1.1 INLEIDING Ontwikkelde lande soos

More information

HOOFSTUK 5. Berekening van gegewens

HOOFSTUK 5. Berekening van gegewens HOOFSTUK 5 Berekening van gegewens 5.1 Betroubaarheid van toetsafnemers/toetse Omdat dit 'n onbegonne taak was om die toetse self af te neem, het die Liggaamlike Opvoeding onderwyseresse van die verskillende

More information

Inkomstestaat en balansstaat *

Inkomstestaat en balansstaat * OpenStax-CNX module: m31781 1 Inkomstestaat en balansstaat * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE

More information

OEFENVRAESTEL VRAESTEL 2

OEFENVRAESTEL VRAESTEL 2 OEFENVRAESTEL VRAESTEL 2 WISKUNDE GRAAD 11 TOTAAL: 150 PUNTE INSTRUKSIES 1. Hierdie is SLEGS n oefenvraestel met voorbeelde van die tipe vrae wat n n Gr 11- jaareindvraestel verwag kan word. Dus is daar

More information

Kragte en wrywing * Siyavula Uploaders. 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad 9 3 ENERGIE, KRAGTE EN MASJIENE 4 Module 19 5 KRAGTE EN WRYWING

Kragte en wrywing * Siyavula Uploaders. 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad 9 3 ENERGIE, KRAGTE EN MASJIENE 4 Module 19 5 KRAGTE EN WRYWING OpenStax-CNX module: m20927 1 Kragte en wrywing * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad 9

More information

/Af KENNISGEWING AAN GETUIE OM DIE POLISIE VAN SY/HAAR ADRES OP HOOGTE TE HOU

/Af KENNISGEWING AAN GETUIE OM DIE POLISIE VAN SY/HAAR ADRES OP HOOGTE TE HOU G.P.-S. 002-0472 f t * SAP 32 W X W /Af KENNISGEWING AAN GETUIE OM DIE POLISIE VAN SY/HAAR ADRES OP HOOGTE TE HOU (Voltooi in Duplikaat) Kragtens die bepalings van artikel 183 (1) van die Strafproseswet,

More information

Courses for March 2012

Courses for March 2012 Courses for March 2012 Beginners Lightroom 3 Course In this beginners course we will look at the importance of Lightroom as a powerful workflow tool. Explore catalogs and demystify the Library and Develop

More information

Ontwikkel 'n besigheidsplan en begroting *

Ontwikkel 'n besigheidsplan en begroting * OpenStax-CNX module: m25236 1 Ontwikkel 'n besigheidsplan en begroting * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 EKONOMIESE

More information

WES-GAUTENG-NUUS -- WEST GAUTENG NEWS AUGUSTUS 2013 NUUSBRIEF/NEWSLETTER

WES-GAUTENG-NUUS -- WEST GAUTENG NEWS AUGUSTUS 2013 NUUSBRIEF/NEWSLETTER GENEALOGIESE GENOOTSKAP VAN SUID-AFRIKA WES-GAUTENGTAK GENEALOGICAL SOCIETY OF SOUTH AFRICA WEST GAUTENG BRANCH WES-GAUTENG-NUUS -- WEST GAUTENG NEWS AUGUSTUS 2013 NUUSBRIEF/NEWSLETTER NEXT MONTHLY MEETING:

More information

Hoofstuk 23- Superheterodine Ontvanger

Hoofstuk 23- Superheterodine Ontvanger Hoofstuk 23- Superheterodine Ontvanger Die Enkel Omsetting Superheterodine Ontvanger Die superheterodine ontvanger word algemeen deur radioamateurs gebruik. Dit verhoed beeldsteuring soos dit in die direkte

More information

PROBLEME IN VERBAND MET VERSTANDSTOETSE IN TWEE TALE

PROBLEME IN VERBAND MET VERSTANDSTOETSE IN TWEE TALE PROBLEME IN VERBAND MET VERSTANDSTOETSE IN TWEE TALE 1. Inleiding: Die eerste vraag wat ons moet beantwoord, is Wat is verstandstoetse? Daar bestaan vandag letterlik duisende toetse. Daar is kennistoetse,

More information

Cumulus Flexi Uittree-Plan

Cumulus Flexi Uittree-Plan Vir tussengangers November 2015 Cumulus Flexi Uittree-Plan As deel van ons deurlopende verbintenis om aftreespaaroplossings te verskaf wat geskik is vir n verskeidenheid marksegmente en klientbehoeftes,

More information

Wat is velkanker? Velkanker is as gevolg van vel selbeskadiging Dit begin in die onderste gedeelte van die epidermis (die boonste laag van die vel)

Wat is velkanker? Velkanker is as gevolg van vel selbeskadiging Dit begin in die onderste gedeelte van die epidermis (die boonste laag van die vel) Wat is velkanker? Velkanker is as gevolg van vel selbeskadiging Dit begin in die onderste gedeelte van die epidermis (die boonste laag van die vel) Waarskuwingstekens van velkanker - ABCDE A-simmetries

More information

SAOU. Posbus Hadisonpark 8306 E-pos: Faks Desember 2015 No: 28 van 2015

SAOU. Posbus Hadisonpark 8306 E-pos: Faks Desember 2015 No: 28 van 2015 SAOU Noord-Kaap Northern Cape Posbus 110156 Hadisonpark 8306 E-pos: saounk@saou.co.za 053 832 2727 Faks 053 832 2460 8 Desember 2015 No: 28 van 2015 SEMINAAR VIR SKOOLHOOFDE 2016 Skoolhoofde word versoek

More information

Die afgelope week is ons geseend met redelike goeie reenval oor die totale verbouings gebied, en reenval syfers as volg is aangeteken:

Die afgelope week is ons geseend met redelike goeie reenval oor die totale verbouings gebied, en reenval syfers as volg is aangeteken: LANDBOU NUUS: 1 Maart 2016 Die afgelope week is ons geseend met redelike goeie reenval oor die totale verbouings gebied, en reenval syfers as volg is aangeteken: Skuinsdrift 55 Brits 20-30 Vaalwater 20

More information

Die Skrum Gids. Die Definitiewe Gids tot Skrum: Die Reëls van die Spel. Julie Ontwikkel en volhou deur Ken Schwaber and Jeff Sutherland

Die Skrum Gids. Die Definitiewe Gids tot Skrum: Die Reëls van die Spel. Julie Ontwikkel en volhou deur Ken Schwaber and Jeff Sutherland Die Skrum Gids Die Definitiewe Gids tot Skrum: Die Reëls van die Spel Julie 2016 Ontwikkel en volhou deur Ken Schwaber and Jeff Sutherland Inhoudsopgawe Doelwit van die Skrum Gids... 3 Definisie van Skrum...

More information

DIE VOOBKOMS VAN INTERFERENSIE IN DIE LEER VAN SINVOLLE LEERSTOF DEUR VERBALE EN DEMONSTaASIEMETODES. PIETER CORNELIUS BAKKER B.Comm., B.Ed.

DIE VOOBKOMS VAN INTERFERENSIE IN DIE LEER VAN SINVOLLE LEERSTOF DEUR VERBALE EN DEMONSTaASIEMETODES. PIETER CORNELIUS BAKKER B.Comm., B.Ed. DIE VOOBKOMS VAN INTERFERENSIE IN DIE LEER VAN SINVOLLE LEERSTOF DEUR VERBALE EN DEMONSTaASIEMETODES Ingedien deur PIETER CORNELIUS BAKKER B.Comm., B.Ed. Verhandeling voorgel& ter gedeeltelike voldoening

More information

Inligtingkunde/Information Science INL 220

Inligtingkunde/Information Science INL 220 Outeursreg voorbehou Copyright reserved UNIVERSITEIT VAN PRETORIA/UNIVERSITY OF PRETORIA Departement Inligtingkunde/Department of Information Science Inligtingkunde/Information Science INL 220 Eksaminatore/Examiners:

More information

SKRYFBEHOEFTELYS GRAAD 7

SKRYFBEHOEFTELYS GRAAD 7 SKRYFBEHOEFTELYS GRAAD 7 2019 Die volgende algemene skryfbehoeftes word deur die skool verskaf: Alle skrifte 1 x HB Potlood 1 x Liniaal 1 x Uitvëer 1 x Skêr 1 x Skerpmaker 1 x Eksamenblok 1 x Blou pen

More information

BOUKONTRAK AANGEGAAN DEUR EN TUSSEN. Die KONTRAKTEUR soos gedefinieer in die kontrak waarvan hierdie ooreenkoms Aanhangsel F is

BOUKONTRAK AANGEGAAN DEUR EN TUSSEN. Die KONTRAKTEUR soos gedefinieer in die kontrak waarvan hierdie ooreenkoms Aanhangsel F is BOUKONTRAK Aanhangsel F Gedeelte Tipe plan AANGEGAAN DEUR EN TUSSEN Die KONTRAKTEUR soos gedefinieer in die kontrak waarvan hierdie ooreenkoms Aanhangsel F is (hierinlater na verwys as die KONTRAKTEUR

More information

Die Rol van diere-aantekening in my beesboerdery tot op hede

Die Rol van diere-aantekening in my beesboerdery tot op hede Die Rol van diere-aantekening in my beesboerdery tot op hede Buiten die feit dat dit vir my n groot voorreg is om met julle te praat, is ek regtig bevoorreg en dankbaar teenoor SA Stamboek vir die uitnodiging.

More information

Hoofstuk 5: Opsomming, gevolgtrekkings en aanbevelings

Hoofstuk 5: Opsomming, gevolgtrekkings en aanbevelings 130 Hoofstuk 5: Opsomming, gevolgtrekkings en aanbevelings 5.1 INLEIDING Die voorafgaande hoofstuk het die bevindinge van die studie na die voltooiing van die data-ontleding uiteengesit. Die doel van hoofstuk

More information

E-Klas handleiding Studente

E-Klas handleiding Studente E-Klas handleiding Studente Dickenson laan 1180 Waverley Pretoria 0083 Tel: 012 332 3227 Kopiereg voorbehou Inhoudsopgawe 1 Wat is e-klas?... 1 2 Teken aan op e-klas... 1 2.1 Wagwoordverandering... 2 3

More information

Afronding * Siyavula Uploaders. 1 WISKUNDE 2 Ontmoet vir Bonnie en Tommie 3 OPVOEDERS AFDELING 4 Memorandum

Afronding * Siyavula Uploaders. 1 WISKUNDE 2 Ontmoet vir Bonnie en Tommie 3 OPVOEDERS AFDELING 4 Memorandum OpenStax-CNX module: m31862 1 Afronding * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 WISKUNDE 2 Ontmoet vir Bonnie en Tommie

More information

Leer om tyd vanaf analoog-horlosies te lees *

Leer om tyd vanaf analoog-horlosies te lees * OpenStax-CNX module: m30772 1 Leer om tyd vanaf analoog-horlosies te lees * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 WISKUNDE

More information

BRAND AS BEHEERMAATREëL VIR SLANGBOS: SOOS VET OP DIE VUUR

BRAND AS BEHEERMAATREëL VIR SLANGBOS: SOOS VET OP DIE VUUR Opskrif: Brand as beheermaatreёl vir slangbos? Vraag: Kan brand slangbos beheer? Antwoord: BRAND AS BEHEERMAATREëL VIR SLANGBOS: SOOS VET OP DIE VUUR Agtergrond Die verhouding waarin die mens tot sy omgewing

More information