Iku i a e Kautí. Iku i a e. Ko ha fakahinohino. aonga ki he kauti. Founga o hono faito o a e oho mai a e kauti. Founga ki hono faka ehi ehi mei he oho

Transcription

1 Gout brochure: Toga Versio 2008 Iku i a e Kautí Fouga ha o ofo mo ui lelei mo e kauti (gout) " Iku i a e Kautí Ko ha fakahiohio aoga ki he kauti Fakapipiki ki ho o aisi pe tauhi fakataha mo ho o gaahi faito o ke ke maatu i. Fouga o hoo faito o a e oho mai a e kauti 3 Alu leva ki ho o toketaa ki ha faito o ke fakafiemälie i aki mo fakaoga aki e laga i he faigamälie vave taha. Fouga ki hoo faka ehi ehi mei he oho mai a e kauti 3 Malu i a e koga o ho sio oku laga mamahi. 3 Mälölö, ai ha aisi poloka i he fuga hokotaga-hui oku laga, pea lagolago ke mä oluga. 3 Hokohoko atu pë hoo ma u ho o faito o i he aho kotoa. 3 Toe alu o sio ki ho o toketaa kapau oku ikai faka au ke sai age hili ha houa e Tauhi ki ha mamafa o e sio a ia oku mo ui lelei. 3 Tauhi ki ha houa kai e tolu i he aho kotoa pë. 3 Ma u ha iasi si isi i pë o e kakao i mau pea mo e me atokoi mei tahi. 3 Ma u a e gaahi me atokoi gaohi mei he hu akau oku si is i ai a e gako i he aho kotoa. 3 Fakasi isi i a e ma u o e kavamälohi pe olokaholo. 3 Iu a e vai ke lahi. 3 Ma u a ho o faito o ki he kauti i he aho kotoa, kapau kuo tu utu ui atu ei e ho o toketaa. A5_gout_eg_cover210x441.idd 1 5/2/08 4:49:26 PM

2 A5_TON_layout.idd 1 5/2/08 4:34:33 PM

3 Ko e tohi i oku makatu uga ia i he tohi a e fa u e Dr Peter Gow, Toketä Mataotao ki he Ngaahi Uoua mo e Hokotaga-Hui (Rheumatologist), mei he Falemahaki Middlemore, i ha fegäue aki fakataha pea mo Dr Hemi Williams, Ia Mete pea mo Berard Gadd. Pulusi i Mä asi 2008 Fa u pea mo tufaki e he PHARMAC PO Box Welligto Telefoi ta etotogi: Uepisaiti: Fakahokohoko Ko e hä a e me a oku fakahä atu e he tohi i? 1 Ko e hä a e kauti? 2 Ko e hä a e uhiga oku hoko mai ai a e kauti? 3 Ko e hä a e uhiga oku ma u ai e ha i ihi a e kauti? 4 Fouga o hoo ta ofi a e oho mai a e kauti 5 Ma u me atokoi pea mo e iu ke ta ofi aki a e oho mai a e kauti 6 Oku oatu hei ha fakamälö mei he PHARMAC kia Dr Peter Gow ki he ee kau mai pea mo ee gaahi fale i faka-mataotao i hoo toe tohi fakafo ou pea mo hoo toe vakai i o e tohi i. Oku mau fiefia ke oatu foki mo ha fakamälö ki he gaahi kautaha ko ei ki he eau gaahi tokoi : Ngaahi faito o ki hoo ta ofi a e oho mai a e kauti 8 Ko ho o me a ke fai kapau e oho mai a e kauti 10 Ngaahi faito o ke faito o aki a e oho mai a e kauti 12 Arthritis New Zealad Aucklad City Hospital Dietitias bpac z Couties Maukau Mäori Gout Actio Group Middlemore Dietitias Middlemore Hospital Rheumatology Departmet Vakai i a e lahi o e ësiti euliki (uric acid) iate koe 13 Ngaahi tokoi ki hoo gäue aki o e faito o ki he kauti 14 Ngaahi higoa o e gaahi faito o mahei ki he kauti 15 Feitu u ke ma u ai ha gaahi fakamatala oku toe lahi age 15 A5_TON_layout.idd 2-3 5/2/08 4:34:36 PM

4 Ko e ha a e me a oku fakaha atu e he tohi i? Ko e tohi ei ma a kiautolu oku au mo ua i he kauti pea mo hoau käiga. Oku fakama ala ala atu ai a e gaahi me a ke mou fai mo ho käiga ke ta ofi aki pea mo faito o aki a e kauti. Ko ho o muimui ki he gaahi fakahiohio i he ki i tohi i te e tokoi i koe ke ke mu omu a ma u pë i he kauti koe uhi : kae lava ke mole atu e laga a e kauti kapau e oho mai a e kauti kiate koe, e ikai ke fu u laga mamahi ke ta ofi a e maumau ki ho hokotaga-hui pea mo ho kofuua ke oua e hoko a e kauti ko ha palopalema kiate koe i ho o gäue, gaugaue takai holo, pe ta ofi ho o ma u a e gaahi me atokoi oku ke maako taha ai. E tokoi i koe e ho o toketaa ke fa u ha palai ki hoo mapule i lelei ho kauti. Toutou a ahi atu ki ho o toketaa ki ho gaahi sivi agamahei pea mo talaoa ai ki he aga a e gäue a ho o palai ki ho kauti. E gali aoga aupito kiate koe ke ke hiki-tohi a e gaahi me a te mo talaoa ki ai mo e toketaa koe uhi ke ke ilo, mo ilo e ho käiga a e me a ke fai. Kole age ki ho o toketaa pe eesi ke toe fakama ala ala atu ha gaahi me a oku ikai te ke mahio i lelei. Talaoa mo ho käiga fekau aki mo ha gaahi fouga te au ala tokoi i ai koe ke ke fakahoko ha fakamälohisio fe uga pea mo ma u a e gaahi me atokoi e tokoi atu ki hoo ta ofi o e kauti. Haga o fakalotolahi i kiautolu ke kumi ha gaahi tokoi fakafaito o kapau oku hä mai ha gaahi faka iloga o e kauti a a ko ha mahaki tukufakaholo fakafämili ei. Ko e gaahi me a mahu iga taha ke maatu í : E ala maumau i e he kauti ho gaahi hokotaga-hui pea mo ho kofuua kapau e ikai fai hao faito o. Ko ho o tokaga i ko ia a e me atokoi oku ke ma u, mo ho o iu, e tokoi ei ki hoo ta ofi a ha laga mai a e kauti pea mo ha maumau ki ho hokotaga-hui mo ho kofuua. Kapau e oatu ha o tohi talavai ki ha faito o ki hoo ta ofi e oho a e kauti, tauhi ki hoo ma u/folo ho o faito o i he aho kotoa. Fakapapau i oku ke ilo pea ke ilo e ho käiga a e gaahi me a ke fai kapau e oho mai a e kauti. 1 A5_TON_layout.idd 4-5 5/2/08 4:34:42 PM

5 Ko e ha a e kauti (gout)? Oku fakatupu e he kauti ha gaahi laga mamahi fakafokifä i he gaahi hokotaga-hui. Ko ha kalasi ei e taha o e mahaki hokotagahui ko ia ko e afalaitisi pe arthritis. Oku ala uesia e he kauti ha fa ahiga hokotagahui pë kä i he ee fuofua oho mai, oku e fa a uesia a e motu a va e fölahi pe ko ha to e koga pë o ho va e. Oku faka au leva ke laga mahuhuhuhu age pea mo aake foki a e hokotaga-hui ko ia. E lava ke kula pea mo tagilegila a e kili oku e ufi ufi a e hokotagahui ko ia. Oku fa a a u ki he aho e 7 ki he 10 a e oho a e kauti o kapau e ikai ke faito o. O kapau e ikai ke faito o a e kauti : e toe oho mai a e kauti amui age pea e toe lahi mo hao uesia o ha gaahi hokotaga-hui kehe e kamata ke tupu ha gaahi fetugotuga i i he tui iima, ima pea mo e va e, pea e faka au ke laga a e gaahi fefulofulai ko ei pea aake, pea e ala fakatupu ai hei ha palagia a e kili ko e fakamolü fakaeatula i he hokotagahui e kamata leva ke maumau/keia pea e faka au leva ke laga pea fakafefeka a e gaahi hokotaga-hui e lava ke tupu ha faga ki i makamaka i he kofuua a ia te e fakatupu ha laga pea mo maumau ai foki ho kofuua. E ala maumau i e he kauti ho gaahi hokotaga-hui pea mo ho kofuua kapau e ikai fai hao faito o. I ho o mou gäue fakataha, a koe, ho käiga pea mo ho o toketaa, te mou iku i ai hei a e kauti. Ko e ha a e uhiga oku hoko mai ai a e kauti? Oku hoko mai a e kauti i he taimi oku fu u lahi aupito ai a e kemikale ko e ësiti euliki pe uric acid i ho toto. Oku agamahei pë a e gaohi e he sio ha ësiti euliki i he taimi oku ke ma u ai ha fa ahiga me atokoi pau. Ko e agamahei oku alu atu ki tu a a e ësiti euliki mei ho sio i ho o tu uofi. E ala tätäaki a e ësiti euliki i ho toto i ha o gäue aki ha fa ahiga faito o, ma u ha fa ahiga me atokoi pau, pe oku i ai ha palopalema ki ho kofuua. Kapau e fu u lahi aupito a e ësiti euliki i ho toto, e liliu leva a e ësiti euliki o hoko ko ha faga ki i tu oi kilisitala (crystals). Ko e faga ki i tu oi kilisitala ko ei oku mäsila hagë ko e mata i-piehui, a ee hagë ha faga ki i momo i sio ata iiki aupito. Oku fakatupu e he faga ki i tu oi kilisitala i he hokotaga-hui a e laga pea mo e fufula ko ia i he oho mai a e kauti pea te e ala maumau i foki mo e fakamolü malu i fakaeatula i he vahavaha a hokotaga-hui. Oku fakatupu e he faga ki i tu oi kilisitala oku ufi ufi e he kili a e fufula mei he lahi a e kauti. Oku fakatupu e he faga ki i tu oi kilisitala i he kofuua a e faga ki i makamaka i he kofuua pea mo au maumau i foki a e kofuua. Hui Ko e tätäaki ke lahi age a e kilisitala ësiti euliki (uric acid crystal) i he hokotaga-hui 2 Ko ha fufula tupu mei he kauti Ko ha palagia a e kili tupu mei ha fufula mei he lahi a e kauti 3 A5_TON_layout.idd 6-7 5/2/08 4:34:52 PM

6 Ko e ha a e uhiga oku ma u ai e ha i ihi a e kauti? Fouga o hoo ta ofi a e oho mai a e kautí Oku lahi hake he taha a e gaahi tupu aga o e kauti. Oku i ai ha fouga e ua te ke lava ke ta ofi aki ai ha oho mai a e kauti. Oku tokolahi a e kakai oku au ma u tukufakaholo a e kauti mei he eau mätu a pe faga kui. Oku fa a hoko a e kauti ko ha mahaki tukufakaholo faka-fämili. Tokaga i mo tauhi ho o kai mo ho o iu Muimui ki ha gaahi fale i tokoi kau ki he me atokoi e tokoi atu ke ta ota ofi a e oho mai a e kauti. Ma u/folo ho o faito o i he aho kotoa pë Ko e tokolahi o kiautolu oku au ma u a e kauti oku oatu ha aau fo i akau faito o ke tokoi ki hoo ta ofi ha oho mai a e kauti. E ala ma u koe e he kauti kapau oku i ai ha palopalema ki ho kofuua. Kapau kuo maumau a ho kofuua, oku si i age ai hei a ee malava ke tukuage atu ki tu a a e ësiti euliki mei ho sio. Oku mahu iga aupito a e gaahi me atokoi mo e iu oku ke ma u. Oku ala tupu a e kauti mei hoo ma u lahi o e kakao i mau, figota, ma u lahi o e kavamälohi pe olokaholo (tautautefito ki he pia ), pea mo e fu u sio foki. Oku i ai ha gaahi faito o e i ihi oku au ala fakatupu a e kauti. Hagë ai ko ei, ko e diuretics pe gaahi faito o ke tokoi ki ha fu u hulutu a a e vai mo e mäsima i he sio ( oku toe iloa foki ei ko e fo i akau vai, water pills, pe fo i akau huhu a, fluid tablets), a ia oku gäue aki ei ki hoo faito o o e toto mä oluga pea mo e mahaki mafu, oku e ala fakatupu a e kauti. Tatau ai pë pe ko e hä a e tupu aga, e ala lava pë ke faito o a e kauti. 4 5 A5_TON_layout.idd 8-9 5/2/08 4:34:56 PM

7 Ko e muimui ki he gaahi fale i tokoi ko ei te e holoki ai a e lahi o e ësiti euliki i ho toto, a ia e tokoi atu ke ta ofi ha oho mai a e kauti. 1 Tauhi ki ha mamafa o e sio oku mo ui lelei Kapau oku ke fu u sio, e hoko ha o fakaholo ko e faito o lelei taha ia ki he kauti. Kapau oku ikai ke ke fu u sio lahi, feiga ke ke tauhi ki ha mamafa o ho sio a ia oku mo ui lelei. Ko e fu u sio lahi oku tupulaki ai a e lahi age o e ësiti euliki i ho toto. Ko e mamafa kotoa pë oku mole i ha o fakaholo, e tokoi ei ki hao ta ofi ha oho mai a e kauti. Ma u me atokoi pea mo e iu ke ta ofi a e oho mai a e kautí 4 Ma u e me atokoi gaohi mei he hu akau 5 oku si isi i ai a e gako i he aho kotoa I hoo ma u o ha iasi me atokoi gaohi mei he hu akau oku si isi i ai a e gako tu o ua i he aho, oku tokoi ei ki hoo malu i koe mei he kauti. Ko e iasi e taha ko ha ipu hu akau oku si isi i ai a e gako (trim milk) e taha pe poulu iöketi e taha (pottle of yoghurt) pe koga silaisi siisi oku si isi i ai a e gako (low fat) e ua pe ko ha vahetolu- e-taha o ha ipu cottage cheese. Ma u fakasi isi i a e kavamälohi mo e olokaholo Faka ehi ehi mei he olokaholo o ka i ai ha oho mai a e kauti. I he taimi oku ke ogo i sai ai, ma u fakasi isi i pë o oua e toe laka hake i he iu olokaholo agamahei e ua i he aho. Feiga ke faka ehi ehi mei he pia koe uhi he oku laka age a ee fakatupu a e oho mai a e kauti i he gaahi olokaholo kehe. Ko ha iu agamahei e taha ko ha uaie mililita e 100 (vaeua o ha ipu uaie si isi i) pe kava mälohi mililita e 30 (ipi e taha). 2 Kai ma u pë he houa kai e tolu i he aho Vahevahe ke potupotu tatau ho o taimi ma u me atokoi lolotoga a e aho. Ko ho o faka aukai pe fu u ma u me atokoi lahi faka agataha e ala hoko ai hei a ha oho mai a e kauti. 3 Ma u ha iasi si isi i pë o e kakao i mau, moa pea mo e me atokoi mei tahi Ma u o oua e laka hake i he tu o ua ha ki i iasi kakao i mau, moa pe me atokoi mei tahi, o fakasi isi i pë he aho kotoa. Fakafuofua hoo lahi ki ho aofiima. Ko e kakao i mau, moa pea mo e me atokoi mei tahi oku au fakatupuga ha oho mai a e kauti koe uhi oku lahi ai a e polötii (protei). I he taimi oku ke fakatoka ai a e polötii, oku fakatupu leva e ho sio a e ësiti euliki. Ahi ahi i hoo ma u o e piii, piisi, leitile (letils) pea mo e tofu ko ha fetogi o e kakao i mau. Oku si i age a e polötii i he gaahi me a i i hoo fakatatau ki he kakao i mau pea mo e me atahi. 6 Iu ke lahi a e vai Feiga ke ke ma u ha ipu vai e 6 ki he 8 pe ko ha toe iu kehe ikai ko ha olokaholo i he aho kotoa. Kapau oku i ai ha makamaka i ho kofuua, oku fiema u ke toe lahi age ho o iu. Faka ehi ehi mei he iu fakasuka koe uhi he oku e fakatupu ho o fu u sio pea pehë foki ki ha oho mai a e kauti. E gali i he taimi e i ihi e i ai ha fa ahiga me atokoi oku kovi kiate koe pea oku e fakatupu ha oho mai a e kauti. Ko ha kakai e i ihi ko ha aau iu pë ha kapa pia e taha pea e oho mai leva a e kauti. Oku kehekehe pë ei ki he tokotaha kotoa. Feiga ke ke ilo pau a e gaahi me atokoi oku e fakatupuga ha oho mai a e kauti koe uhi ke ke faka ehi ehi mei hoo ma u kiautolu. 6 7 A5_TON_layout.idd /2/08 4:35:00 PM

8 Oku i ai ha ogo faito o e ua ke ke ma u ki hoo ta ofi aki ha oho mai a e kauti. Oku ui ei ko e alopiuliolo (allopuriol) pea mo e polopeïsiti (probeecid). Oku a ta ofi a e oho mai a e kauti aki a hoo fakasi isi i a e lëvolo o e ësiti euliki i ho toto. I he taimi te ke kamata ma u ai ha taha o e ogo faito o ko ei, oku totou ke ke ma u hokohoko atu ai pë i he aho kotoa, tatau ai pë kapau oku ke ogo i sai pë koe. Kapau te ke ta ofi hoo ma u o e faito o, e ala lava ke toe oho mai a e kauti. E lava ke oatu e ho o toketaa ha fo i akau fakaoga ki he laga ke ke folo i he gaahi fuofua mähia si i te ke kamata ai hoo ma u o e alopiuliolo pe polopeïsiti. Ko e uhiga ei he oku fa a lava ke oho mai a e kauti lolotoga ho o fuofua gäue aki a e ogo faito o i. Ko hai te e gäue aki ei Alopiuliolo (Allopuriol) Ko kiautolu oku fa a oho mai a e kauti o laka hake he tu o taha i he ta u pe oku i ai ha gaahi fakafufula tupu mei he lahi a e kauti pe makamaka i he kofuua, oku agamahei aki a eau ma u a e alopiuliolo. Polopeïsiti (Probeecid) Ko e kakai ko ia oku ikai lava ke au folo a e alopiuliolo, te au folo leva a e polopeïsiti. Oku i ai ha kakai e i ihi oku au folo fakataha a e polopeïsiti pea mo e alopiuliolo ke tokoi ki hoo pule i o e kauti. Ngaahi faito o ki hoo ta ofi a e oho mai a e kauti Ko e gaahi me a ke fai hao tokaga i Alu leva o sio ki ho o toketaa kapau oku hä mai ha gaahi petepete (rash) i he kili lolotoga ho o ma u a e alopiuliolo. Oku fa a uesia ha toko ua mei he toko teau kotoa pë oku au folo a e alopiuliolo e he petepete o e kili. Ko e petepete ko ei oku agamahei aki a ee si isi i pee, ka i he kakai e i ihi oku fa a tötu a ai a e petepete o e kili. Oku mahu iga aupito a ho o ma u ha vai, huhuai fua i akau, pe hu akau fe uga mo ha ipu e 6 ki he 8 i he aho kotoa kapau oku ke folo a e polopeïsiti. E lava ke fakatupu e he polopeïsiti ha makamaka i ho kofuua o kapau e ikai ke lahi fe uga ho o iu. Ko e tëpile ko ei oku fakama ala ala atu ai a e gaahi fakatamaki mahu iga taha e ala hoko mei he folo o e alopiuliolo pea mo e polopeïsiti. Oku ikai ko ha lisi kakato ei o e gaahi fakatamaki kotoa e ala hoko mei he ogo faito o ko ei. Ko ia ai, eke ki ho o toketaa pe toketä hu ivai (pharmacist) kapau oku ke toe fiema u ha gaahi fakamatala lahi fekau aki mo e gaahi 8 fakatamaki kehe mei hoo ma u o e alopiuliolo mo e polopeïsiti. 9 A5_TON_layout.idd /2/08 4:35:04 PM

9 Fakapapau i oku ke ilo pea ke ilo e ho käiga a e gaahi me a ke fai kapau e oho mai a e kauti. Ko ho o me a ke fai kapau oku oho mai a e kautí Muimui ki he gaahi sitepu ko eí ke fakafiemalie i a e laga. Alu ki ho o toketaa ke omai ha gaahi faito o ki hoo fakaoga o e laga i he vave taha te ke ala lava Ko e gaahi faito o ko ia oku ikai fiema u ki ai ha tohi talavai oku fakatau atu mei he fämasï (pharmacy), hagë ko e esipilii (aspiri) pe palasitamolo (paracetamol), oku ikai ke fa a mälohi fe uga ei ki hao fakafiemälie i a e laga i he oho mai a e kauti. Oua te ke folo a e faito o kuo tu utu ui atu ki ha taha kehe koe uhi he e ala fakatu utämaki a e faito o i kiate koe. Ko e faito o oku oage ki ha taha kehe e galigali oku ikai ko e faito o fe uga taha ei kiate koe. Malu i a e koga o ho sio oku mamahi Nofo i ha feitu u e ikai ala tau atu ai ha taha kiate koe. Ai ha sea i he ve e mohega ke e pukepuke a e mamafa o e tupeu kafu mo e sipi koe uhi ke oua te au ta omia a e hokotaga-hui oku laga. Kapau oku uesia ho va e, tui a e sü pe silipa e ikai ke e fakatupu ha laga. Mälölö, ai ha ki i tagai aisi poloka i he fuga hokotaga-hui oku laga, pea lagolago ke mä oluga Hokohoko atu pë ho o folo ho o alopiuliolo pe polopeïsiti Toe alu o sio ki ho o toketaa kapau oku ikai faka au ke sai hili ha houa e A5_TON_layout.idd /2/08 4:35:12 PM

10 Ngaahi faito o ke faito o aki a e oho mai a e kautí Oku i ai ha gaahi faito o ke gäue aki ki hoo fakafiemälie i a e laga i ha oho mai a e kauti. Ko e gaahi faito o ko ei e ikai lava ke e ta ofi ha maumau ki he hokotaga-hui, fufula i he lahi a e kauti pe ko ha palagia a e kili. Oku i ai ha fa ahiga kalasi e tolu o e faito o ki hoo faito o aki ha oho mai a e kauti. Ko e faito o ta ofi o e fufula a ia oku ikai i ai ha sitëloiti (osteroidal ati-iflammatory drugs), kötikositeloiti (corticosteroids) pea mo e kolokisïi (colchicie). Faito o ta ofi o e fufula a ia oku ikai i ai ha sitëloiti (o-steroidal ati-iflammatory drugs) (NSAIDs) ( ei-sëti) Ko e NSAIDs oku totou ke gäue aki pë i ha vaha ataimi ouou, hagë ko ha gaahi aho si i pe uike si i. Ko e uhiga ei he e i ai ha gaahi palopalema e ala hoko hagë ko e futefutegia/ hakevela, palagäkau, palagia a e kili pea mo e palopalema o e kofuua pea mo e gaahi mahaki feläve i mo e mafu. Ko e NSAIDs oku fa a gäue aki ki he kauti ko e diclofeac pea mo e aproxe. Ta ofi leva ho o folo a e kolokisïi i he taimi pë ko ia kapau oku laga ho kete, fakalele, iimo pe lua. Corticosteroids (Kötikositeloiti) Oku toe iloa foki a e kötikositeloiti ko e sitëloiti (steroids). Oku ikai ke tatau foki ei mo e sitëloiti oku gäue aki e he kakai sipoti ki hoo fakafekefeka hake o hoau uoua. E ala ma u atu a e kötikositeloiti ko ha fo i akau pe ko ha huhu. Kapau oku ke mo ua i he suka, e faigata a age ke mapule i ho suka o kapau oku ke folo a e fo i akau kötikositeloiti. Talaoa ki ho o toketaa fekau aki mo ha me a ke ke fai ke mapule i aki ho suka lolotoga ho o folo a e fo i akau kötikositeloiti. Ko e kötikositeloiti oku gäue aki ma u pë ki he kauti a e predisoe, methylpredisoloe pea mo e triamcioloe. Colchicie (Kolokisïi) Oku toki gäue aki pë a e kolokisïi o kapau oku ikai ke sai a e NSAIDs pea mo e kötikositeloiti kiate koe. Oku fu u mahu iga aupito ke ke muimui ki he fale i a ho o toketaa fekau aki mo e vahevahe totou o e kolokisïi ke folo. E ala hoko ha fakatamaki lahi kiate koe o ka fu u hulu ho o folo a e kolokisïi. Ko e fo i akau kotoa pë oku i ai ha milikalami (mg) kolokisïi ai e 0.5. Oua a a ke folo o laka hake i ha fo i akau e 5 i he fuofua houa e 24 o ha oho mai a e kauti, pe folo o laka hake i ha fo i akau e 12 i loto i ha aho e fä. Kapau oku i ai ha palopalema ki ho kofuua pe ate pe oku ke motu a age, oku totou ke toe si isi i age i hei a e lahi o e fo i akau oku ke folo. Eke ki ho o toketaa pe ko e tokotaha hu ivai o kapau oku ke ta epau ia i he lahi o e fo i akau ke folo. Ta ofi leva ho o folo a e kolokisïi i he taimi pë ko ia kapau oku laga ho kete, oku ke fakalele, iimo pe lua. A ahi leva ki ho o toketaa o kapau e kei hokohoko atu pë a e laga kete, fakalele, iimo pea mo e lua hili ho o ta ofi hoo folo o e kolokisïi. Ko e kalafi ko ei oku hä atu ai a e aga o e feliliuaki a e tu uga o e ësiti euliki ia kiautolu oku au ma u a e kauti. FUA O E ËSITI EULIKI (MMOL/L) Sauali- Epeleli Epeleli- Siulai Siulai- Okatopa Okatopa- Sauali LELEI PË MO FAKAFIEMÄLIE Ko e laie hiehia oku e fakahaa i atu a e tu uga o e ësiti euliki o ha tagata oku mo ua i he kauti kä oku ikai te e toutou folo a e faito o ki he kauti pe ikai ke kai mo iu a e me akai totou ki hoo tokaga i o e kauti. Ko e lahi o e ësiti euliki i he tagata i oku hokohoko atu pë a ee faai hake ki oluga, a ia oku e i ha tu uga fakatu utämaki he e toe hoko pë ha oho mai a e kauti, fefulai i he lahi a e kauti, palopalema ia a e kofuua pea mo e maumau ki he hokotaga-hui. Ko e laie uli uli oku e fakahaa i atu a e tu uga o e ësiti euliki o ha tagata oku e tauhi hoo folo a e alopiuliolo (allopuriol) i he aho kotoa pea kai mo iu fakapotopoto. Ko e lahi o e ësiti euliki iate ia kuo holo hifo o mä ulalo i he 0.36 pea i he taimi tatau, oku si i age hei a e faigamälie ki ha toe oho mai a e kauti. FAKATU UTÄMAKI Vakai i a e lahi o e esiti eulikí iate koe E lava ke fua e ho o toketaa a e lahi o e ësiti euliki i ho toto aki ha o to o toto. Oku lelei ke sivi i ma u pë a e lahi o e ësiti euliki iate koe tu o taha pe lahi hake i he ta u. Eke ki ho o toketaa pe eesi pe ko e hä a e tu uga oku i ai ho ësiti euliki. Kapau te ke tauhi ha lëkooti ho o fua ësiti euliki, te ke ala sio ai ki he gaahi ola o kapau e liliu a ho o tö oga mo ui lolotoga, pe oku mapule i ai a e kauti i ho o ma u/folo o e faito o. Feiga ke i lalo ma u pë a e tu uga o e ësiti euliki i he millimoles e 0.36 ki he lita (mmol/l). E tokoi ei ki hoo ta ofi ha oho mai a e kauti, maumau ki he hokotaga-hui pea mo e makamaka i he kofuua pea te e fakasi isi i age ai hei a e fefulai i he lahi a e kauti. Oku fiema u ke ke folo ho o fo i akau ( alopiuliolo pe polopeïsiti) i he aho kotoa ke tauhi aki a e tu uga o e ësiti euliki, ke i lalo pë i he 0.36 pea ke muimui ki he gaahi tokoi fale i ki he me atokoi i he peesi 6 mo e A5_TON_layout.idd /2/08 4:35:19 PM

11 Ngaahi tokoi ki hoo gaue aki o e faito o ki he kautí Ngaahi higoa o e gaahi faito o mahei ki he kautí Ko ha gaahi me a si i ei ke ke fai ke ke ma u ai a e aoga lahi taha o ho o faito o. Fa ahiga o e faito o Higoa o e gaahi äuau o e faito o ko ia Ngaahi higoa agamahei oku iloa aki Ilo a e gaahi higoa o ho faito o Oku lahi a e gaahi faito o oku ua a e higoa oku gäue aki. Oku gäue aki a e higoa o e me a oku gaohi aki pea ko e higoa e taha a e higoa oku iloa aki. Fakapapau i oku ke ilo ki ha taha o e gaahi higoa o ho faito o. Vakai ki he lisi i he peesi 15. Ilo a e fouga ki hoo folo o ho o fo i akau Fakapapau i oku ke ilo ki he lahi ke folo, tu o fiha, pea mo e taimi ke ta ofi ai hoo folo ho o fo i akau. Ngaahi faito o ki hoo ta ofi ha oho mai a e kauti Ngaahi faito o ki hoo fakafiemälie i mo fakaoga a e laga o ha oho mai a e kauti allopuriol probeecid colchicie aproxe Allohexal, Allori, Apo-Allopuriol, Progout Probeecid Colgout Noflam, Naprogesic, Naprosy, Naxe, Noflam, Soaflam, Syflex, Apo-Naproxe Tala ki ho o toketaa pe taha hu ivai a e gaahi faito o kotoa pë oku ke gäue aki Oku i ai ha gaahi faito o oku e fakatupuga ha toe kovi age a e kauti. E lava ke hoko ha gaahi fakatamaki kehe i hao fefiohi o ha gaahi faito o kehekehe. Tala ki ho o toketaa pea mo e taha hu ivai a e gaahi faito o kotoa pë oku ke gäue aki, kau ki ai a e gaahi faito o mei ha taha faito o faka- Toga, mei he fämasii, pea mo e supamäketi. diclofeac ibuprofe methylpredisoloe Voltare, Apo-Diclo, Cataflam, Diclax, Flameril, Diclohexal Nurofe, I-Profe, Brufe, Ibucare, Apo-Ibuprofe Medrol (fo i akau), Depo-Medrol (huhu) Talaoa ki ho o toketaa pe taha hu ivai fekau aki mo e gaahi fakatamaki kehe e ala hoko Ko e gaahi faito o kotoa pë e ala i ai ha gaahi fakatamaki kehe e ala tupu mei ai. Eke ki ho o toketaa pe tokotaha hu ivai pe ko e hä a e gaahi fakatamaki oku fa a hoko i hoo ma u o ho o faito o. Tala ki ho o toketaa kapau oku ke fakakaukau oku i ai ha fakatamaki kehe kuo hoko kiate koe. triamcioloe Keacort (huhu) Oua a a ke vahevahe atu ho o fo i akau ki ha taha kehe pe folo ha fo i akau mei ha taha kehe E ala fakatu utämaki kiate koe ha o folo ha fo i akau kuo tu utu ui ma a ha taha kehe. Ko ha fo i akau kuo oage ki ha taha kehe, e lava ke ikai ko e fo i akau ia e lelei taha kiate koe. Tauhi a e gaahi faito o ke oua e lava ke a u ki ai a e fäau Oku kei fakatu utämaki pë ki he fäau, o tatau ai pë kapau ko ha ki i koga fo i akau si isi i ka ko e fo i akau ei kuo vahe i ma a e kakai lalahi. Ko e gaahi fakamatala i he tëpile ko ei a e tou ei i he ee a u mai ki Fëpueli Oku ala i ai foki ha gaahi me a a e toe täaki atu pe a e tamate i mei he tëpile ko ei talu mei hei. E lava ke fakahä atu e ho o taha hu ivai (phamacist) kau ki ha gaahi fa ahiga faito o agamahei a ia oku ala ma u pea mo hoo totogi foki. Feitu u ke ma u ai ha gaahi fakamatala oku toe lahi age Arthritis NZ pe Kautaha Afalaitisi a Nu u Sila ( Ko e uepisaiti ko ei oku e oatu ha toe fakamatala oku lahi age fekau aki mo e gaahi kalasi o e afalaitisi pea mo hoo gaahi faito o. 14 Best Treatmets pe Ngaahi Faito o Lelei Taha ( Ko e uepisaiti ei mei Pilitäia pea oku i ai ha gaahi fakamatala fala aga fekau aki mo e gaahi faito o oku gäue lelei ki he gaahi mahaki kehekehe. Oku i ai foki mo ha gaahi fakamatala fakaikiiki fekau aki mo e gaahi faito o ki he kauti. 15 A5_TON_layout.idd /2/08 4:35:21 PM