KUNSMISVERENIGING VAN SUIDER AFRIKA

Transcription

1 KUNSMISVERENIGING VAN SUIDER AFRIKA Kongres, 14 April 2015 NH Lord Charles Hotel Somerset-Wes DIE PAD NA VOEDSELSEKURITEIT IN AFRIKA Fanie Brink - Onafhanklike Landbou-ekonoom Feitlik al die pogings oor baie dekades om oplossings vir hongersnood en armoede in Afrika te vind was nie suksesvol nie. Die produksie van voldoende voedsel deur klein bestaansboere, wat in baie gevalle self geworstel het om te oorleef, was nooit volhoubaar omdat dit nie winsgewend was nie. Die winsgewendheid en volhoubaatrheid van voedselproduksie is in werklikheid die voorvereistes vir enige land wat voedselsekuriteit en armoedeverligitng nastreef. Die totale transformasie en kommersialisasie van die landbou, tesame met die gelyktydige industrialisasie van die ekonomie, is die pad na voedselsekuriteit en armoedeverligting in Afrika. Die internasionale gemeenskap en groot donateurs wat reuse bedrae geld in Afrika ingepomp het om hongersnood en armoede te verlig het oor die verloop van baie dekades geensins daarin geslaag om oplossings vir hierdie probleme te vind nie. Die jongste pogings om die doeltreffendheid van klein bestaansboere te probeer verhoog het ook nog nie enige noemenswaardige resultate opgelewer nie. Die jongste aanbevelings dat klein bestaansboerderye na klein familieboerderye omgeskakel moet word het ook geen kans om voldoende voedsel te produseer vir die miljoene mense in Afrika wat aan onder- en wanvoeding ly nie. In een van die jongste publikasie van die Voedsel en Landbou-organisasie van die Verenigde Nasies, oor Climate-Smart Agriculture gee die organisasie sy siening oor die omvang van die probleme wat met die vinnige bevolkingsaanwas en voedselsekuriteit in die wêreld verwag kan word soos volg: Between now and 2050, the world s population will increase by one-third. If the current income and consumption growth trends continue, the Food and Agricultural Organisation of the United Nations estimates that agricultural production will have to increase by 60 percent by 2050 to satisfy the expected demands for food and feed. Agriculture must therefore transform itself if it is to feed a growing global population and provide the basis for economic growth and poverty reduction. Climate change will make this task more difficult due to the adverse impacts on agriculture which will require urgent adaptions. During there were still almost 870 million people estimated to be undernourished. In addition, another billion people are malnourished, lacking essential micronutrients. About 60 percent of the malnourished actually are small subsistence farmers. There are 32 countries, 20 of them in Africa, facing food crises and in need of international emergency support. In most of these countries, paradoxically, agriculture is an important, if not the major, part of the economy.

2 2 Die bevinding dat daar vandag nog steeds 870 miljoen mense in die wêreld is wat na raming aan ondervoeding ly, is onrusbarend, maar die feit dat 60 persent van die wat aan wanvoeding ly klein bestaansboere is, is skokkend. Hierdie boere is in werklikheid dieselfde mense waarop die internasionale gemeenskap en donateurs staat maak om die miljoene afhanklikes wat aan onderen wanvoeding in die wêreld ly van voedsel te voorsien. Baseer op hierdie inligting kan daar twee belangrike hindernisse identifiseer word wat nog ernstige versperrings is op die pad na voedselsekuriteit in die meestal onderontwikkelde lande in Afrika. Die eerste groot hindernis is die onwilligheid of selfs die onvermoë van hierdie lande en die internasionale gemeenskap om n paradigm skuif te maak deur uiteindelik tot die besef te kom dat die produksie van voedsel deur klein bestaansboere nooit die oplossing vir hongersnood en armoede in Afrika in die verlede was of in die toekoms kan wees nie. Hierdie boere sukkel in baie gevalle self om n bestaan te voer. Dit kan eenvoudig nie langer verwag word dat 40% van die klein bestaansboere en die 60% ander klein boere wat in werklikheid nie eers selfversorgend is om amper die totale bevolking in Afrika van voedsel te voorsien nie. Geen boer in die wêreld, ongeag wat sy/haar kleur of ras is of hoe groot hy/sy plaas is, kan n bydra tot voedselsekuriteit lewer as hy/sy nie voedsel winsgewend en volhoubaar kan produseer nie. Die tyd het nou aangebreek dat almal wat in die ontwikkeling van klein bestaansboere en die voorsiening van voedselhulp in Afrika betrokke is hierdie werklikheid moet erken en aanvaar. Daar kan nie langer hieroor twyfel bestaan nie aangesien daar genoeg bewyse bestaan vir die onsuksesvolle pogings om voldoende voedsel oor die afgelope dekades aan die bevolking in Afrika te verskaf. Hoe gouer hierdie hindernis oorbrug kan word en hoe gouer die landbou in Afrika getransformeer kan word, hoe gouer sal voedselsekuriteit n sterk wetenskaplike en ekonomiese realiteit kan word. n Baie belangrike vraag wat egter in hierdie verband gevra moet word, is hoe dit moontlik is dat die internasionale gemeenskap en groot donateurs steeds jaar na jaar en dekade na dekade bly voortgaan met dieselfde ontwikkelingsbeleid in die Afrikalande wat nie geslaag het nie en dan ander resultate verwag het? Die meester van grondhervorming, die Zimbabwiese President Robert Mugabe, het n paar weke gelede tydens n onderhoud met die regering se Zimbabwe Broadcasting Corporation die volgende gesê: "I think the farms we gave to people are too large. They can't manage them and it required huge capital and good management." Hy het ook toegegee dat hy n fout gemaak het om groot plase van wit boere wat onteien is aan swak toegeruste swart boere te gee en dat hy teleurgestel is dat hierdie boere die plase wat hulle ontvang het onderbenut.

3 3 Hy het verder, volgens The Herald dagblad in Zimbabwe, gesê hy is ook teleurgestel dat die groot plase wat aan swart boere gegee is vir niks ander as statussimbole gebruik word nie. Hy het gesê: "It is out now that quite a good many of those who got farms are not running them... [They say] 'I'm a farmer, I have a farm', but what are you producing? That's what we want to know..." Die uiteindelike vraag is dus wat moet gedoen word om voedselsekuriteit en armoedeverligting in hierdie lande te bereik? Die antwoord is eenvoudig, naamlik die winsgewende en volhoubare kommersiële produksie van voedsel. Dit is die bepalende voorvereistes vir enige land wat voedselsekuriteit en armoedeverligting wil verwesenlik, daar bestaan nie n ander manier nie. Die tweede hindernis sover dit voedselsekuriteit en armoede betref, is die feit dat die bestaanslandbou in die meeste Afrikalande in elk geval nog nooit die kapasiteit gehad het om n steeds groeiende bevolking op n volhoubare manier te onderhou nie. Die feit dat die landbou in hierdie lande nog altyd die grootste bydra tot ekonomiese groei lewer en die belangrikste bedryf in die ekonomie is, is opsigself juis n groot hindernis en die hoofrede vir die onderontwikkelde status van hierdie lande. Die enigste oplossings vir hierdie problem is die uiteindelike noodgedwonge verskuiwing van die grootste gedeelte van die bevolking uit die landbou na ander moontlikhede en geleenthede buite die landbou, al neem dit ook langer as n generasie of twee om hierdie doelwit te bereik. In sy Global Food Policy Report, wat verlede maand deur die International Food Policy Research Institute van die VSA bekendgestel is, is ses sleutel bevindings gemaak oor sekere van die belangrikste aspekte sover dit voedselbeleid en ontwikkelings betref, waarvan veral die volgende een baie noemenswaardig is: Supporting the world s 1,5 billion small farmers to move up to higher-value agriculture or move out of agriculture is critical. Die realisering van hierdie verskuiwing kan gevind word in die ontwikkeling van sekondêre nywerheids- en tersiêre diensverskaffingsbedrywe wat essensieel sal wees vir die suksesvolle transformasie van die sukkelende bestaanslandbou tot n hoogs wetenskaplike en gekommersialiseerde landboubedryf. Die investering in nywerheidsontwikkeling, spesifiek ook in landbouverwante nywerhede, sal aanvanklik ook n belangrike en deurslaggewende rol in hierdie transformasieproses moet speel om besigheids- en werksgeleenthede buite die landbou te skep. Die transformasieproses moet langs die volgende aanbevole pad loop om suksesvol te wees met voordele wat die lewens van die totale huidige en toekomstige bevolkings in die Afrikalande kan verander en verbeter: Voedselproduksie moet intensifiseer en vertikaal uitgebrei word waarna verder horisontale uitbreiding voortgesit kan word.

4 4 Produksie moet gekommersialiseer en op n winsgewende basis onderneem en bestuur word om volhoubaar te wees en om voedselsekuriteit te verseker. Ondernemerskap en die voldoende toegang tot die vier basiese produksiefaktore naamlik, grond, kapitaal, arbeid en bestuur sal voorvereistes vir n suksesvolle transformasieproses wees. Die produksie en bemarking van voedsel moet op die optimum produksie en maksimum wins beginsel baseer word omdat dit die belangrikste beginsel is om die winsgewendheid van produksie oor tyd te bepaal en te evauleer, asook om potensiele problem en geleenthede om die winsgewendheid te verbeter en die produksie van voedsel uit te brei. Dit is ook die enigste beginsel wat alle landbouvakdissiplines insluit. Hierdie produksievlak sal deur die volgende twee hoofdryfvere bepaal word naamlik: Eerstens, die pryse wat produsente vir produksie-insette betaal teenoor die pryse wat hulle vir hulle produkte ontvang, dws die inset/uitset-prysverhouding. Alles moontlik moet gedoen word om hierdie verhouding oor tyd te verbeter en so gunstig as moontlik vir voedselproduksie te kry. Byvoorbeeld, dit is algemeen goed bekend hoe baie tyd, mannekrag en fondse NAMPO/Graan Suid-Afrika, as die amptelike spreukbuis van die mieliebedryf, oor baie jare sedert die tagtigs aangewend het om die beste kwaliteit insette teen die mees mededingende pryse vir produsente te probeer verseker in samewerking met al die verskaffers van landbou-insette. Feitlik net so baie hulpbronne was aangewend in onderhandelings met die regering oor die beheerde bemarking van mielies en later ook met die ontwikkeling van die huidige landboutermynmark vir grane en oliesade. Tweedens, die hoeveelheid insette wat boere gebruik teenoor die hoeveelheid uitsette wat hulle produseer, dws die doeltreffendheid van produksie. Volgehoue navorsing moet onderneem word en die jongste tegnologiese ontwikkelings moet toegepas word om die doeltreffendheid van voedselproduksie deurlopend te verbeter. In praktiese terme beteken dit dat boere deur navorsing en nuwe tegnologiese ontwikkeling ondersteun moet word om meer te produseer met dieselfde hoeveelheid insette of om dieselfde hoeveelheid te produseer met minder insette. n Baie goeie voorbeeld van hoe die doeltreffendheid van produksie verhoog kan word kan gevind word in die produksie van mielies in Suid-Afrika sedert Die totale mielie-oes verlede jaar was 14,3 miljoen ton wat op 2,6 miljoen hektaar geproduseer is teen n gemiddelde opbrengs van 5,5 ton per hektaar. Die hoogste opbrengs nog in die geskiedenis van die mieliebedryf in Suid-Afirka. Hierdie oes is bykans net so groot soos die geskiedkundige grootste oes in Suid-Afrika wat in die 1981/82-produksieseisoen geproduseer was van 14,4 miljoen ton. Hierdie oes was egter op 4,3 miljoen hektaar produseer teen n gemiddelde opbrengs van 3,4 ton per hektaar. Die gemiddelde langtermyn opbrengs van mielies het sedert die tagtigerjare verdubbel van 2 tot 4 ton per hektaar, terwyl die langtermyn koëffisient van variasie rondom hierdie gemiddelde opbrengs ook van nagenoeg 30% tot 25% verlaag het.

5 5 Hierdie uitnemende verhoging in die doeltreffendheid waarmee die mielie-oes hierdie seisoen geproduseer is in vergelyking met die 1981/82-seisoen kan aan verskeie redes toegeskryf word. Ten eerste moet dit erken word dat as die mielieprodusente nie so betyds geseën was met baie goeie reën in Januarie en Februarie verlede jaar toe dit geblyk het asof die mielies dit nie gaan maak nie, sou hierdie rekord opbrengs nie moontlik gewees net nie. Dit verskaf egter nou juis die geleentheid om n baie goeie maatstaf te kry van hoe die doeltreffendheid in produksie oor tyd verbeter het omdat dit aanvaar kan word dat biede die 1981/82 en die 2013/14-seisoene baie goeie reënvalseisoene was. Tweedens, moet dit erken word dat die volgehoue navorsing en groot tegnologiese ontwikkelings wat oor tyd plaasgevind het die grootste rol gespeel het om die doeltreffendheid van mielieproduksie te verhoog. Veral in terme van saadteling en genetiese modifikasie tegnieke, die ontwikkeling van nuwe aktiewe bestandele vir plaag- en onkruidbeheermiddels, nuwe kunsmisprodukte en toedingsmetodes, asook nuwe tegnologiese innoverings in landbou-meganisasie. Derdens, mielieprodusente het sedert die tagtigs baie afgeskaal op hulle kunsmisverbruik en ook baie minder trekkers en masjinerie aangekoop. Aan die produksiekant het mielieprodusente n groot aanpassing gemaak om hul doeltreffendheid te verhoog deur die onttrekking van lae potensiaal lande aan produksie en die oorskakeling daarvan na aangeplante weidings. n Verdere belangrike aanpassing was die toepassing van n stelsel van oorlê-lande om grondvog te bewaar wat die opbrengsrisiko in laer reënvalgebiede aansienlik verlaag het. Voedselproduksie moet by klimaatsveranderings aangepas word en landboupraktyke moet omgewingsvriendelik en op die bewaring van die natuurlike hulpbronne ingestel wees. Die beplanning en ontwikkeling van die sogenaamde climate smart agriculture sal in die lig van die ernstige bedreiging van klimaatsverandering in die wêreld dringende en daadwerklike aandag moet geniet, maar dit sal ook winsgewend en volhoubaar moet wees om steeds voedselsekuriteit en armoedeverligting oor die langtermyn te verseker. Die internasionale gemeenskap en donateurs moet in hierdie transformasieproses van die landbou investeer deur gekwalifiseerde agentskappe met die vereiste kundigheid, vaardigheid en ondervinding aan te stel om voedsel vir hierdie lande te produseer in vennootskap en tot voordeel van die bestaansboere en die hele bevolking. n Stelsel van winsverdeling kan vir die bestaansboere ontwikkel word, terwyl daar ook werkskontrakte met baie van hulle onderhandel en gesluit kan word, afhangende van hulle belangstelling en ondervinding. Groot ontwikkelingsprojekte wat hoogs arbeidsintensief is soos byvoorbeeld die produksie van

6 6 groente, vrugte, blomme en ander soortgelyke produkte sal onder besproeiing ontwikkel moet word waar by die arbeid van groot getalle bestaansboere doeltreffend aangewend kan word. Die transfomasie moet n ekonomies en finansieel selfonderhoudende stelsel wees wat net aanvanklik n aansienlike kapitaalinvestering sal vereis sonder verdere finansiële bystand. Nywerheidsontwikkeling deur die investering in landbouverwante bedrywe soos saadproduksie en -verwerking, die vervaardiging van kunsmis en hernubare energie, asook masjinerie en implemente sal noodsaaklik wees waar ook al dit in Afrika moontlik mag wees. Afrika sal uiteindelik sover as moontlik onafhanklik van ingevoerde landbou-insette moet raak en behoort mettertyd selfvoorsienend te word. Investering in die nodige infrastruktuur om die invoere van kapitaalgoedere en produksie-insette wat nie plaaslik geproduseer of vervaardig kan word nie en om die uitvoere van produkte te hanteer sal n hoë prioriteit moet geniet. Die bemarking van landbouprodukte sal spesifieke aandag en ondernemerskap vereis om die plaaslike en internasionale markte verder te ontwikkel en nuwe markte te skep. Die aanvanklike regulering van die plaaslike markte deur die regerings in Afrika sal heelwaarskynlik noodsaaklik wees om die aangestelde agente en boere met die markte te verbind deur gesamentlike bedinging, ordelike bemarking en stabiliteit te bevorder totdat die hulle gereed is om geleidelik na n landboutermynmark oor te skakel. Die investering in voedselverwerking en toegevoegde waarde kapasiteit sal ook n baie hoë prioriteit moet geniet om nuwe markte vir landbouprodukte te ontwikkel. Die regerings in die Afrikalande sal leiding van die internasionale gemeenskap moet ontvang om hulle in staat te stel om die kommersialisasie en die totale transformasie van die landbou te bevorder deur die nodige ondersteunende landbou-, energie-, handel en nywerheidsontwikkelingsbeleid. Spesifieke politieke en ekonomiese regeringsinmenging en -betrokkenheid in die landbou sal onderhandel moet word met elkeen van die regerings in Afrika en die internasionale gemeenskap aan die eenkant, en die georganiseerde landbou as die verteenwoordigers van die produsente en aandeelhouers aan die ander kant, tot die voordeel van beide die landboubedryf en die hele bevolking. Onvoorsiene risiko s wat verband hou met die beskikbaarheid van produksie-insette en die voorsiening van grondstowwe, tegnologiese, politieke, ekonomiese en markrisiko s, sowel as bedrog- en korrupsierisiko s, sal reg bestuur en daadwerklik aangespreek moet word. Kinderarbeid mag nie toegelaat word nie an alle kinders moet skoolonderwys en verdere opleiding ontvang om hulself te kwalifiseer vir indiensneming en besigheidsgeleenthede buite die landbou. n Aanvaarbare geboortebeperkingstesel sal ontwikkel en implementeer moet word om die vinnige aanwas in die bevolking te beperk. Sover dit Suid-Afrika spesifiek betref is dit nodig om die volgende twee opmerkings te maak. Eerstens, die algemeen aanvaarbare doelwitte van die regering om grondherverdeling en die ontwikkeling van swart kleinboere aan die een kant en voedselsekuriteit aan die anderkant, kan

7 7 nooit verenigbare doelwitte wees nie. Hoofsaaklik omdat daar genoeg bewyse in Afrika bestaan dat klein bestaansboere geensins winsgewend en volhoubaar kan produseer nie, wat die voorvereistes is om n bydra tot voedselsekuriteit te kan lewer. Dit is n bewese feit, hoofsaaklik weens hulle kleinskaal boerdery-ondernemings, ongunstige klimaatstoestande, die feit dat baie van hulle moontlik nie oor die belangstelling, ondervinding, ondernemerskap, voldoende investerings- en bedryfskapitaal of bestuursvaardighede beskik nie en daarom in werklikheid nie n kans op finansiële oorlewing in die landbou het nie. Indien hulle nie die nodige opleiding en voorligtingsdienste van gekwalifiseerde landbouwetenskaplikes met jare lange ondervinding ontvang om as volwaardige kommersiële boere te ontwikkel nie, is dit duidelik dat Suid-Afrika ongetwyfeld die verkeerde pad na langtermyn voedselsekuriteit vir die land gekies het. Tweedens, voedselsekuriteit is in hoofsaak n ekonomiese doelwit, alhoewel dit baie kere as n politieke doelwit misbruik word, terwyl grondherverdeling en kleinboerontwikkeling suiwer politieke doelwitte is wat reeds baie Afrikalande se ondergang beteken het. Die eerste vraag wat in hierdie verband gevra moet word is tot watter mate die grondhervormingsproses en klein boerontwikkeling in Suid-Afrika, as n suiwer politieke doelwit, nie alreeds die landbou op n pad na n onwinsgewende, onvolhoubare en nie-kommersiële bedryf geplaas het nie? Die tweede vraag wat ook baie relevant is, is tot watter mate hierdie ontwikkelings, tesame met die vooruitsigte van die regering dat die landbou klaarblyklik die enigste bedryf is wat meer werksgeleenthede moet skep, Suid-Afrika nie ook alreeds op n terugwaartse pad na n onderontwikkelde land geplaas het nie. Die produksiestelsels waarmee klein bestaansboere oor baie dekades lank onder uiters moeilike omstandighede probeer het om voldoende voedsel in Afrika te produseer was nie die oplossings vir voedseltekorte en armmoede nie. Die totale kommersialisasie van die landbou en die gelyktydige industrialisasie van die ekonomie is die pad na voedselsekurieteit en armoede verligting in Afrika. oooooooooooooo