MS ritgerð Stjórnun og stefnumótun. Námstengd hvatning

Transcription

1 MS ritgerð Stjórnun og stefnumótun Námstengd hvatning Hvað hvetur háskólanema á Íslandi í námi? Kolbrún Eva Sigurjónsdóttir Leiðbeinandi: Kári Kristinsson, lektor Viðskiptafræðideild Febrúar 2012

2 Námstengdhvatning HvaðhveturháskólanemaáÍslandiínámi? KolbrúnEvaSigurjónsdóttir LokaverkefnitilMS gráðuíviðskiptafræði Leiðbeinandi:KáriKristinsson,lektor Viðskiptafræðideild FélagsvísindasviðHáskólaÍslands Febrúar2012

3 Námstengdhvatning. Ritgerðþessier30einingalokaverkefnitilMSprófsvið Viðskiptafræðideild,FélagsvísindasviðHáskólaÍslands. 2012KolbrúnEvaSigurjónsdóttir Ritgerðinamáekkiafritanemameðleyfihöfundar. Prentun:PrentsmiðjaHáskólaprent Reykjavík,2012 3

4 Útdráttur Hvatning er viðfangsefni sem snertir líf allra og ekki síst námsmanna. Sýnt hefur verið framáaðinnrihvatningogvissartegundirytrihvatningargetimeðalannarsdregiðúr brottfalli nemenda úr námi, en brottfall er stórt vandamál innan íslenska menntakerfisins og þá sérstaklega brotthvarf frá háskólanámi. Rannsókn þessi snérist þvíumaðvarpaljósiáhvaðþaðersemhveturhelstháskólanemaáíslandiínámisínu semogaðathugahvortþauatriðiværufrekarinnrieðaytrihvatningaratriði.þannigátti rannsóknin að veita skólayfirvöldum og kennurum innsýn inn í hvatningarheim háskólanema og hjálpa þeim að ýta undir þær tegundir hvatningar sem meðal annars dragaúrbrottfalli. Notast var við mikilvægislista til að kanna hvaða atriði hvetja háskólanema helst í námi. Mikilvægislistinn fólst í því að þátttakendur áttu að raða hvatningaratriðunum á listanumímikilvægisröðeftirþvíhversumikiláhrifþauhöfðuáhvatninguþeirraínámi. Slíkur mikilvægislisti hefur oft verið notaður til að mæla hvatningu en ekki er vitað til þess að slíkur listi hafi verið notaður til að mæla námstengda hvatningu og er því mögulegaumnýttmælitækiaðræðaáþvísviði. Rannsóknin leiddi í ljós að innri hvatar eru meira ríkjandi en ytri hvatar sem hvatningaratriðihjáháskólanemumáíslandi.skólayfirvöldogkennararháskólaáíslandi ættu því að reyna að skapa kennsluumhverfi sem ýtir undir innri hvatningu. Þannig er hægt að draga úr því veigamikla vandamáli sem brotthvarf frá háskólanámi er. Rannsóknin sýndi einnig fram á það að kvenkyns háskólanemar hérlendis eru frekar hvattir af innri hvötum heldur en karlkyns háskólanemarnir og ættu kennarar og skólayfirvöldþvísömuleiðisaðtakatillittilkynjamunsþegarkemuraðhvatningarleiðum innanmenntakerfisins. 4

5 Efnisyfirlit 1 Inngangur Fræðilegtyfirlit Tegundirhvatningar Sjálfsákvörðunarkenningin Eðlislægarþarfireinstaklinga Innleiðing Kennsluumhverfi Brotthvarffránámi Aðferð Þátttakendur Mælitæki Tækjabúnaður Framkvæmd Niðurstöður Mikilvægislisti Bakgrunnsspurningar Umræða Takmarkanir Heimildaskrá Viðauki1 SpurningalistiHáskólansáBifröst Viðauki2 SpurningalistiHáskólansáAkureyri Viðauki3 SpurningalistiHáskólaÍslands Viðauki4 SpurningalistiHáskólansáHólum Viðauki5 SpurningalistiLandbúnaðarháskólaÍslands

6 Viðauki6 SpurningalistiHáskólansíReykjavík Viðauki7 SpurningalistiListaháskólaÍslands

7 Myndaskrá Mynd1:Innleiðingarferliytrihvatningar Mynd2:Svöruneftirháskólumogaldri Mynd3:Kynjaskiptingeftirnámsdeildum Mynd4:DreifingþátttakendaeftirnámsdeilduminnanHáskólaÍslands Töfluskrá Tafla1:Svöruneftirháskólum Tafla2:Kynjaskiptingeftirháskólum Tafla3:Hlutfallþesshversuofthvatningaratriðivorusettí1. 3.sætiaf þátttakendum Tafla4:Hlutfallþesshversuofthvatningaratriðivorusettí10.sætiaf þátttakendum Tafla5:Mikilvægislistihvatningaratriðafyrirallaþátttakendur Tafla6:MikilvægislistihvatningaratriðafyrirþátttakendurúrHáskólanumá Bifröst Tafla7:MikilvægislistihvatningaratriðafyrirþátttakendurúrHáskólanumá Akureyri Tafla8:MikilvægislistihvatningaratriðafyrirþátttakendurúrHáskólaÍslands Tafla9:MikilvægislistihvatningaratriðafyrirþátttakendurúrHáskólanumá Hólum Tafla10:Mikilvægislistihvatningaratriðafyrirþátttakendurúr LandbúnaðarháskólaÍslands Tafla11:Mikilvægislistihvatningaratriðafyrirkvenkynsþátttakendur Tafla12:Mikilvægislistihvatningaratriðafyrirkarlkynsþátttakendur

8 Tafla13:Flokkunnámsleiðaínámsdeildir,þarsemBifröststendurfyrir HáskólannáBifröst,HAstendurfyrirHáskólannáAkureyri,HÍstendur fyrirháskólaíslands,hólarstendurfyrirháskólannáhólumoglbhí stendurfyrirlandbúnaðarháskólaíslands Tafla14:Skiptingnámsdeildaífræðasvið Tafla15:Dreifingþátttakendaeftirnámsstigum Tafla16:Dreifingþátttakendaeftirnámsdeildum Tafla17:Meðaltölaldurseftirnámsdeildum Tafla18:Flokkunaldurs Tafla19:Dreifingþátttakendaeftirfræðasviðum Tafla20:Kynjaskiptingeftirfræðasviðum Tafla21:Meðaltölaldurseftirfræðasviðum Tafla22:DreifingþátttakendaeftirnámsleiðuminnanHáskólansáBifröst Tafla23:DreifingþátttakendaeftirnámsleiðuminnanHáskólansáAkureyri Tafla24:DreifingþátttakendaeftirfræðasviðuminnanHáskólaÍslands Tafla25:DreifingþátttakendaeftirnámsleiðuminnanHáskólansáHólum Tafla26:DreifingþátttakendaeftirnámsleiðuminnanLandbúnaðarháskóla Íslands Tafla27:Meðaleinkunnirþátttakenda Tafla28:Flokkunmeðaleinkunna Tafla29:Meðaltalmeðaleinkunnaeftirháskólum

9 1 Inngangur Hvatning (motivation) er viðfangsefni sem hefur vakið áhuga hjá fræðimönnum á flestumsviðumendaerhúnhlutiafdaglegulífiallra.hvatningeraðmestuhuglægtmat einstaklinga á aðstæðum og er því tiltölulega flókið viðureignar. Það er þó eitt af mörgum hlutverkum kennara og skólayfirvalda að hvetja nemendur áfram í námi sínu sem getur reynst erfitt þar sem engir tveir einstaklingar eru eins og bregðast eins við aðstæðum. Rannsókn þessi felst því í að kanna hvaða atriði það eru sem hvetja helst háskólanema á Íslandi í námi sínu. Þetta er gert með það að leiðarljósi að sjá hvort nemar eru frekar hvattir af innri eða ytri hvatningaratriðum til að auðvelda kennurum og skólayfirvöldum að hvetja nemendur sína. Hefur verið sýnt fram á að betur hvattir nemendur eru ólíklegri til að falla frá háskólanámi (Deci, Vallerand, Pelletier og Ryan, 1991; Pelletier, Fortier, Vallerand og Brière, 2001; Vallerand og Bissonnette, 1992; Vallerand,FortierogGuay,1997),enbrottfallhefurveriðveigamikiðvandamáláÍslandi semogannarsstaðaríheiminum(allen,1999;hagstofaíslands,2004;háskóliíslands, 2009;VallerandogBissonnette,1992).Markmiðrannsóknarinnarerþvíaðvarpaljósiá hvaðþaðeríraunsemhveturháskólanemaoghvernigkennarargetabrugðistviðþvítil þessaðdragaúrbrottfalliviðháskólanaáíslandi. Erfittgeturveriðaðleggjamatáhvatninguþarsemhúnáséraðmestustaðinnra meðeinstaklingivegnabæðiinnriogutanaðkomandiáhrifaþátta.hérverðurleitastvið aðmælanámstengdahvatningumeðmælitækisemhefurveriðnotaðígegnumárintil aðleggjamatástarfstengdahvatningu(kovach,1987).mælitækiðfelstímikilvægislista þar sem einstaklingar eru beðnir um að raða ákveðnum hvatningaratriðum í mikilvægisröðeftiráhrifumatriðisinsáhvatninguþeirraínámi.ekkiervitaðtilþessað slíkaðferðhafiáðurveriðnotuðtilaðmælanámstengdahvatninguogerþvímögulega umnýttmælitækiaðræðaáþessusviði. Efniðurstöðurrannsóknarinnarbendatilþessaðháskólanemarséufrekarhvattiraf innri hvötum geta skólayfirvöld og kennarar nýtt sér þá vitneskju til að skapa kennsluumhverfisemeykurinnrihvatninguog/eðaýttundirinnleiðinguytrihvatningar semfelurísérsömumeginkostioginnrihvatning.þannigættuíslenskirháskólaraðgeta 9

10 dregiðúrþvívandamálisemallirháskólarglímavið,þaðeraðsegjabrotthvarfnemafrá háskólanámi. 10

11 2 Fræðilegtyfirlit Hvatning felst í því að það er ákveðin hvöt eða kveikja innra með manneskju sem fær hanatilaðhegðaséráákveðinnhátt.þannigermanneskjasemhefurengalönguneða áhuga til að athafna sig óhvött á meðan manneskja sem er drifin og spennt gagnvart einhverju hvött (Ryan og Deci, 2000). Hvatning er margþætt viðfangsefni sem erfitt getur verið að mæla þar sem hún er að mestu leyti huglægt mat viðkomandi einstaklings. Einstaklingar meta aðstæður mismunandi og bregðast mismunandi við aðstæðum. Sá atburður sem getur haft jákvæð og hvetjandi áhrif á einn einstakling geturmögulegahaftneikvæðogjafnvelletjandiáhrifáannan.atburðirgetasömuleiðis virkaðmismunandiásamaeinstaklinginneftiraðstæðum,tilaðmyndaþegarkemurað starfi,námieðaíþróttaiðkun.þanniggetaeinstaklingarbæðiveriðmismikiðhvattirog einnighvattirámismunandihátt(ryanogdeci,2000). 2.1 Tegundirhvatningar Hvatningu hefur löngum verið skipt upp í tvær megingerðir, innri hvatningu og ytri hvatningu.innrihvatningtekurtilþessþegareinstaklingurframkvæmireitthvaðvegna þessaðþaðvekurhjáhonumánægjueðaáhugaenytrihvatninglíturhinsvegartilþess þegareinstaklingurframkvæmireitthvaðvegnaútkomuþeirrarathafnar(ryanogdeci, 2000; Vansteenkiste, Sierens, Soenens, Luyckx og Lens, 2009). Þannig einkennist innri hvatning af athöfninni sjálfri en ytri hvatning af því sem athöfnin leiðir af sér. Þegar hvatningkemurinnanfrágerirfólkhlutinavegnaáhugaogeiginviljaogenginþörferá efnislegum verðlaunum fyrir athöfnina (Deci o.fl., 1991). Vert er að taka fram að það sem vekur áhuga hjá einum aðila vekur ekki endilega áhuga hjá öðrum aðila(kovach, 1987;RyanogDeci,2000)ogerþvíekkihægtaðnáframinnrihvatninguásamahátt hjáöllumeinstaklingum.hvatningereinsogáðurkomframpersónubundinogþarfað takatillittilþessþegarhvetjaámismunandieinstaklinga.þegarlitiðertilytrihvatningar þákemurhúnutanfráþarsemathafnireruekkiframkvæmdarvegnaáhugaheldurútaf þvíþærleiðaeitthvaðafsér(decio.fl.,1991),tildæmisaðbarnklárarmatinnsinnþví þá fær það eftirrétt eða nemandi skilar verkefni á réttum tíma til að forðast skammir. Innrihvatargetatilaðmyndaveriðviðurkenning,afrekeðaathöfninsjálfenytrihvatar 11

12 einkennast frekar af efnislegum hlutum, til dæmis laun fyrir unnin störf eða verðlaun (Kovach,1987). Sumirfræðimennskilgreinaþriðjutegundhvatningar,aukinnriogytrihvatningar,en sú tegund kallast hvatningarleysi (amotivation). Hvatningarleysi tekur til þess þegar einstaklingur sér engin tengsl milli athafna sinna og útkoma þeirra athafna (Pelletier o.fl., 2001; Vallerand og Bissonnette, 1992). Þegar einstaklingur er hvatningarlaus (amotivated)þáerhegðunhansástæðulauseðahannhefurengaástæðutilaðathafast nokkuð (Pelletier o.fl., 2001). Hvatningarleysi felur í sér að einstaklingi finnst hann vanhæfurogekkihafastjórnáhlutunum(lackofcontrol)(pelletiero.fl.,2001;vallerand ogbissonnette,1992).hvatningarlaushegðunflokkasthvorkiseminnrinéytrihvatning, hegðunineralgjörlegaóhvött(nonmotivated).þarsemhvatningarlausireinstaklingarsjá ekkitilgangmeðhegðunsinni,hvorkiíformiinnrihvatningarnéytrihvatningar,þámun einstaklingur fljótlega hætta að framkvæma þær athafnir sem eru hvatningarlausar í hanshuga(vallerandogbissonnette,1992). 2.2 Sjálfsákvörðunarkenningin Fræðinhafanæstumávalltfjallaðuminnriogytrihvatningusemalgjörarandstæðuren Sjálfsákvörðunarkenningin (Self Determination Theory) er á öðru máli (Deci og Ryan, 1985).Kenninginlegguruppmeðaðþaðséutilnokkrargerðirafytrihvatningu,þarsem einstaklingarannarsvegarframkvæmaaðgerðirvegnaytrihvataensýnaaðgerðunum enganáhugaogstreitastámótiþvíaðþurfaaðgeraviðkomandihluteðahinsvegareru viljugirtilaðframkvæmahlutinaþarsemþeirerubúniraðsættasigviðgagnsemieða virðiaðgerðarinnar.íseinnadæminuerviðkomandisátturviðytratakmarkiðogtekstá við það sjálfviljugur og finnst hann ekki knúinn af utanaðkomandi aðstæðum eins og fyrradæmiðfjallarumogfelluraðhinnihefðbundnukenninguumytrihvatningu(ryan ogdeci,2000) Eðlislægarþarfireinstaklinga Sjálfsákvörðunarkenningin fjallar einnig um það hvaða félags og umhverfisþættir geta annars vegar ýtt undir innri hvatningu og áhrif hennar og hins vegar dregið úr innri hvatningu(ryanogdeci,2000).kenningingenguríþeimefnumútfráþvíaðfólkhafi ákveðnar eðlislægar þarfir og leggur áherslu á þrjár slíkar þarfir, þörfina fyrir hæfni 12

13 (competence), þörfina fyrir tengsl(relatedness) og þörfina fyrir sjálfsstjórn(autonomy) eða sjálfsákvörðun(self determination)(deci o.fl., 1991). Athafnir sem uppfylla þessar eðlislægu þarfir leiða til innri hvatningar og öðlast þannig ákveðið endurtekningarvirði fyrireinstaklinginn(pelletiero.fl.,2001).efhinsvegaraðstæðurgefaekkifæriáþvíað uppfylla þarfirnar þrjár mun það draga úr hvatningu og að lokum leiða til verri frammistöðu(decio.fl.,1991). Þörfinfyrirhæfnilýturaðþvíaðgerasérgreinfyrirþvíhvernighægtséaðnálgast markmið sín og vera hæfur til að framkvæma þær aðgerðir sem eru þarfar til að ná markmiðunum(decio.fl.,1991).hægtermeðalannarsaðuppfyllaþörfinafyrirhæfni ogþannigýtaundirinnrihvatningufyrirákveðnaathöfnmeðuppbyggilegrigagnrýniog meðþvíaðsleppaeðadragaúrnotkunálítillækkandimælikvörðumáárangri(ryanog Deci,2000).Aðrarkenningarensjálfsákvörðunarkenninginhafafjallaðumþörfinafyrir hæfni sem undirstrikar mikilvægi þarfarinnar. Væntinga virðiskenningin um árangurstengda hvatningu(expectancy value theory of achievement motivation) er ein þeirra kenninga sem fjallað hefur um þörfina. Kenningin snýst, í mjög stuttu máli, um væntingar einstaklinga til að ná árangri og það að hversu mikils virði það er fyrir einstaklinginn að ná árangri hefur afgerandi áhrif á hvatningu hans til að framkvæma þærathafnirsemþörferátilaðnáárangri(wigfield,1994).einnafhvatningarþáttum kenningarinnar kallast væntingarþátturinn og tekur hann til skoðunar einstaklingsins á hæfnisinnitilaðtakastáviðákveðnaáskorun(pintrichogdegroot,1990)ogfellurþví aðþörfinnifyrirhæfnisamkvæmtsjálfsákvörðunarkenningunni.þörfinfyrirtengsltekur mið af þróun ánægjulegra og traustra tengsla við aðra innan síns félagslega umhverfis ogþörfinfyrirsjálfsstjórnfjallarumaðstjórnaeiginathöfnumsjálfur(decio.fl.,1991). Umhverfi sem gerir einstaklingum kleift að uppfylla þessar þrjár þarfir ýtir undir hvatningu, frammistöðu og þroska (Deci o.fl., 1991). Sjálfsákvörðunarkenningin leggur þó einnig áherslu á að hæfni ýtir ekki undir innri hvatningu nema viðkomandi finni einnig fyrir sjálfsstjórn (Ryan og Deci, 2000). Þannig eykst innri hvatning ekki ef viðkomanda finnst hann hæfur í verkefnum sem hann er knúinn til að gera heldur einungis ef honum finnst hann hæfur í því sem hann ákvað sjálfur að taka sér fyrir hendur,ákvörðuninþarfaðverahanseigin(decio.fl.,1991;ryan,1982;ryanogdeci, 2000;Vansteenkisteo.fl.,2009).Sömuleiðisdugarekkiaðuppfyllaþörfinafyrirtengsl, 13

14 einaogsér,tilaðýtaundirinnrihvatningu,tengslinmunuaukahvatningualmennten innrihvatningeykstekkinemaaðtengslinséuþannigúrgarðigerðaðeinstaklingurer frjáls til að stjórna eigin athöfnum og þar með einnig uppfylla þörfina fyrir sjálfsstjórn (GrolnickogRyan,1989;Vansteenkisteo.fl.,2009).Aukþessaðsjálfsstjórnarséþörftil aðýtaundirinnrihvatninguþáhefurveriðsýntframáaðeinnigséjákvæðfylgniámilli sjálfsstjórnarogþroskaogsjálfsálitsbarna(ryanoggrolnick,1986).einnigmáþónefna aðþósvoaðsjálfsstjórnsénauðsynlegurhlutiafþvíaðaukainnrihvatninguognáfram þeimkostumsemfylgjaþegarþörfinfyrirtengsleruppfyllthefureinnigveriðsýntfram á að tengsl hafi jákvæð áhrif á sjálfsstjórn. Þannig þróast sjálfsstjórn best undir kringumstæðumþarsemeinstaklingarfinnafyrirtengslumviðeðanálægðviðfullorðna semeruþeimmikilvægir(decio.fl.,1991). Sjálfsstjórn eða sjálfsákvörðun felst eins og sést hér að framan í því að hvetjandi aðgerðir séu samþykktar af viðkomandi og framkvæmdar af frjálsum vilja. Aðgerðir flokkasthinsvegarsemstýrðaraðgerðirefviðkomandierknúinntilaðframkvæmaþær. Þannig einkennist sjálfsákvörðun af vali en stýrð aðgerð af hlýðni eða jafnvel mótþróa (Deci o.fl., 1991). Þegar um sjálfsákvörðun er að ræða þá fyrirfinnst orsök hegðunarinnar innra með einstaklingnum(internal locus of causality) á meðan stýrðar aðgerðir eiga rætur sínar að rekja til utanaðkomandi afla(external locus of causality). Orsök aðgerðanna eru því af ólíkum toga þó svo að báðar séu hvattar aðgerðir og framkvæmdar vísvitandi (Deci o.fl., 1991). Einstaklingur getur því verið hvattur þegar hannerhæfuroghefurtrausttengslenefhonumerstjórnaðutanfráþáfinnurhann ekkifyrirsjálfsstjórnogeykstinnrihvatninghansþvíekki(decio.fl.,1991) Innleiðing Sjónir beinast þá að sambandi ytri hvatningar og sjálfsstjórnar. Innri hvatning er grunnurinn að sjálfsstjórn eins og fram hefur komið en samkvæmt sjálfsákvörðunarkenningunnierutilfjórartegundirafytrihvatninguoggetaþæreinnig uppfylltþörfinafyrirsjálfsstjórnaðeinhverjuleyti(decio.fl.,1991;ryanogdeci,2000). Þessar fjórar tegundir af ytri hvatningu raðast á nokkurs konar kvarða frá því að vera alveg stýrðar og yfir í sem mesta sjálfsstjórn og kallast þær ytri stjórnun (external regulation), innri þörf (introjection), samsömun (identification) og sameining (integration) (Ryan og Deci, 2000). Kenningin um kvarða ytri hvatningar byggir á 14

15 hugmyndinniuminnleiðingu(internalization)(decio.fl.,1991)(sjámynd1).innleiðing erferliþarsemeinstaklingurtekuruppákveðiðgildieðafyrirkomulag(regulation)fyrir sjálfan sig eða samsamar sig því og sameining (integration) felur síðan í sér lokaskref ferlisinsþarsemgildiðeðafyrirkomulagiðsameinastsjálfieinstaklingsinsogverðurhluti afþvíhverhanner(ryanogdeci,2000).taliðeraðþaðséfólkieðlislægtaðinnleiða óáhugaverðarathafnirinnílífsittefslíkarathafnireðaslíkhegðunergagnlegfyrirþað til að starfa í hinum félagslega heimi og er því innleiðingarferlið hluti af félagslega umhverfinu sem við búum í (Deci o.fl., 1991). Hvert stig á kvarða ytri hvatningar er þannigtilvitnisumhvareinstaklingurinnerstadduríinnleiðingarferlinuoghvernighann flystfrástýrðumaðgerðumyfirímeirisjálfsstjórn(pelletiero.fl.,2001). Mynd1:Innleiðingarferliytrihvatningar Ytri stjórnun er sú tegund ytri hvatningar sem er hvað mest stýrð og var áður talin algjör andstæða innri hvatningar (Ryan og Deci, 2000). Hvatningin flokkast sem ytri hvatningþarsemástæðahegðunarinnarfelstekkiíathöfninnisjálfriheldurniðustöðu þeirrarathafnarogfinnsteinstaklingnumhannknúinntilaðhegðaséráákveðinnmáta (DeciogRyan,1985).Ytristjórnunlýsirsérþvííathöfnumsemeruframkvæmdartilað mætautanaðkomandikröfum,fáumbuneðaverðlauneðatilaðforðastrefsingu(ryan ogdeci,2000;vansteenkisteo.fl.,2009).innriþörfernæstákvarðanumogstýrirhún gjörðum fólks töluvert. Innri þörf einkennist af því að viðkomandi finnur fyrir innri þrýstingitilaðgeraeitthvaðtilþessaðforðastsektarkenndogskömmeðatilaðauka 15

16 sjálfsálitogstoltsitt(ryanogdeci,2000;vansteenkisteo.fl.,2009).þósvoaðinnriþörf eigisérstaðinnrameðviðkomandiáhúnmeirasameiginlegtmeðytristjórnunenþeim tegundum ytri hvatningar sem fela í sér sjálfsstjórn þar sem innri þörf einkennist af þrýstingiogfeluríraunekkiísérraunverulegtval(decio.fl.,1991).þriðjategundytri hvatningar er samsömun en þá gerir einstaklingur sér grein fyrir mikilvægi ákveðinnar hegðunarfyrirsigpersónulegaogtekurþáupphegðuninafyrirsigsjálfan(ryanogdeci, 2000).Samsömunfelurþvíísérmeirisjálfsstjórnenytristjórnunoginnriþörfþarsem samsömun felur í sér ákveðið val sem og vilja til að hegða sér á viðkomandi máta. Einstaklingurframkvæmirathöfninasjálfviljugurenekkivegnautanaðkomandiþrýstings eðaskyldu(decio.fl.,1991;vallerandogbissonnette,1992).þessitegundhvatningarer þóhlutiafytrihvatninguþarsemviðkomandihegðunerfyrstogfremsttilkominvegna nytsemi hennar en ekki vegna áhuga(deci o.fl., 1991). Síðasta tegund ytri hvatningar, sameining, felur í sér mesta sjálfsstjórn og á sér stað þegar einstaklingur tileinkar sér ákveðnar athafnir eða hegðun og aðlagar þær að gildum sínum og þörfum (Ryan og Deci, 2000). Þá sameinast í raun áður utanaðkomandi hvati sjálfi einstaklingsins og hegðunin eða athöfnin verður hluti af því hver einstaklingurinn er (Deci o.fl., 1991). Hegðunineðaathöfninerþáorðinfullkomlegasjálfsstjórnuð(self determined)enslíkt geristalmenntáfullorðinsárumþegareinstaklingurerkominnálokastigþroskaferlisins (Decio.fl.,1991). Líkja má ytri hvatanum, sameiningu, við innri hvatningu þar sem þetta eru bæði ákveðinformsjálfsstjórnarogfelaísérsömukostina,þarámeðalsjálfviljugahegðunog frjóahugsun.hafaskalþóíhugaaðþettaerutværmismunanditegundirhvatningarþar seminnrihvatningfeluríséráhugaáathöfninnisjálfriensameiningeinkennistafþvíað athöfninermikilvægfyrirviðkomanditilaðnáákveðnutakmarkieðaútkomu(decio.fl., 1991). Sýnthefurveriðframáaðinnleiðingarferliðgengurbestfyrirsigefviðkomandiaðilar gera sér grein fyrir gagnsemi athafnarinnar, athöfnin felur í sér ákveðið val og sem minnstan þrýsting sem og þegar viðkomanda finnst tilfinningar hans og skoðanir viðurkenndar(deci,eghrari,patrickogleone,1994).viðkomandiþarfþóekkiaðfaraí gegnum hvert stig innleiðingar, hann getur innleitt ákveðna hegðun á hvaða stigi kvarðans sem er. Stig innleiðingarinnar byggist þá á fyrri reynslu viðkomandi sem og 16

17 núverandi aðstæðum (Ryan, 1995). Þannig er engin nauðsynleg röð sem viðkomandi þarfaðfylgjaþósvoaðauðsjáanlegarástæðurliggjafyrirfærsluámillistigakvarðans (RyanogDeci,2000). 2.3 Kennsluumhverfi Hið ákjósanlega(ideal) skólakerfi er kerfi sem tekst að vekja raunverulegan áhuga hjá nemendum gagnvart lærdómi og fær sömuleiðis nemendur til að upplifa sig í ákjósanlegu(volitional)sambandiviðmenntastofnunina(decio.fl.,1991).innrihvatning getur stuðlað að slíku skólakerfi meðal annars vegna þess að innri hvatning leiðir til hugtakslegsogdýprilærdóms(conceptuallearning)ístaðlærdómsnemendameðþað eittaðaugnamiðiaðstandastpróf(benwareogdeci,1984).erfittgeturreynstaðskapa slíkt kennsluumhverfi þegar skólar og kennarar þurfa að fylgja fyrirfram ákveðnum námsskrámogreglumsemekkieruhannaðarmeðinnrihvatninguogsjálfsstjórníhuga. Skólar og kennarar geta þó annars vegar reynt að skapa umhverfi sem ýtir undir innri hvatninguoghinsvegarnotfærtsérmismunandistigytrihvatningarogreyntaðhvetja nemendursínaáframmeðþvíaðleiðaþáígegnuminnleiðingarferliðfráytristjórnuntil sameiningar. Þetta geta þeir gert með því að höfða til þeirra þriggja þarfa sem einnig hafa mest áhrif á innri hvatningu, þarfirnar fyrir hæfni, tengsl og sjálfsstjórn (Ryan og Deci,2000).Slíktkennsluumhverfieinkennistmeðalannarsafþvíaðnemendumstæði tilboðaaðtakaþáttíákvörðunarferlinuþegarkemuraðverkefnavali(decio.fl.,1994; Deci o.fl., 1991; Vansteenkiste o.fl., 2009), lágmörkun á skipunum, hrósi þegar vel gengurogaðhaldiogstuðningiþegarillagengur(vansteenkisteo.fl.,2009).sömuleiðis hafa rannsóknir sýnt að kennsluumhverfi sem ýta undir sjálfsákvörðun og sjálfsstjórn auka innri hvatningu og/eða innleiðingu (Benware og Deci, 1984; Pelletier o.fl., 2001; Ryan og Grolnick, 1986), forvitni, vilja til að takast á við ögrandi verkefni (Ryan og Grolnick, 1986) og sjálfsálit (Benware og Deci, 1984; Deci o.fl., 1991) á meðan mikið stýrðkennsluumhverfileiðatilþessaðnemendurlæraverrogþásérstaklegaþegarum flókið námsefni eða frjóa hugsun er að ræða (Benware og Deci, 1984). Í hinu hefðbundnaskólakerfierlögðmikiláherslaáýmsartegundirframmistöðumata,meðal annarsíformieinkunna,munnlegrargagnrýnieðaskriflegsmats(decio.fl.,1991).slík áhersla er lögð á frammistöðu (Benware & Deci, 1984) og eftirlit (Lepper og Greene, 1975)íþeimtilgangiaðaukahvatninguenhefuröfugáhrifþarsemhúndregurúrinnri 17

18 hvatningu.þaðsamaáviðumnotkunskiladaga(deadlines)(amabile,dejongoglepper, 1976;Deci,KoestnerogRyan,1999;Pelletiero.fl.,2001),áþreifanlegverðlaun(tangible rewards)(decio.fl.,1999;pelletiero.fl.,2001),refsingar(decio.fl.,1999),hótanir(ryan ogdeci,2000)semogsamkeppni(deciogryan,1985).ástæðaþessaðslíkirytriþættir dragaúrinnrihvatninguersúaðþeireigaþaðallirsameiginlegtaðbeitaþrýstingitilað náframákveðinnihegðunogatferlioglátaviðkomandifáþaðátilfinningunaaðhonum séstýrt.slíkutanaðkomandistjórnungerirþaðaðverkumaðþörfinnifyrirsjálfsstjórner ekki fullnægt og dregur því úr innri hvatningu og/eða hindrar innleiðingu (Deci o.fl., 1991;Pelletiero.fl.,2001).RannsóknDeciogCasciofráárinu1972bentieinnigtilþess aðneikvæðgagnrýni(negativefeedback)dregurúrinnrihvatningu(ryanogdeci,2000) þarsemsútegundgagnrýnilæturnemandaíljósaðhannséóhæfurogkemurþannigí vegfyriraðþörfinfyrirhæfniséuppfyllt.sömuleiðisertilinnriþrýstingursemhefurað öllujöfnusömuáhrifogytriþrýstingur,enafturköllunástar(lovewithdrawal)semogað kalla fram skömm og sektarkennd eru dæmi um innri þrýsting (Assor, Roth og Deci, 2004). Glögglega má því sjá að slík stýrð kennsluumhverfi eru ekki eftirsóknarverð ef ræktaáinnrihvatningueðainnleiðinguhjánemendum.kennsluumhverfiðættiheldur, eins og kom fram hér að framan, að styðja við sjálfsstjórn nemenda. Kennarar og skólayfirvöldgetaunniðaðþvímeðalannarsmeðþvíaðlágmarkanotkuneftirlits,taka tillittiltilfinninganema,geraþærupplýsingaraðgengilegarsemþarftilákvarðanatöku ogtilaðleysaverkefnisemogaðbjóðanemendumuppával(decio.fl.,1994;decio.fl., 1991). Sömuleiðis ýtir það undir innleiðingu og sameiningu ef tilgangurinn með óáhugaverðum verkefnum og námsefni er vel útskýrður (Deci o.fl., 1994). Að gera nemum ljóst af hverju þeir þurfa að vinna að verkefnum sem þykja óáhugaverð og jafnvel leiðinleg getur því verið einföld lausn til að auka hvatningu í hinu hefðbundna skólakerfiþarsemkennararþurfaoftarenekkiaðkennaefnisemermikilvægtenvekur ekkiáhugahjámörgum(ryanogdeci,2000). Hvað kennarar gera er þó ekki það eina sem skiptir máli heldur er mjög mikilvægt hvernig þeir fara að því þar sem skynjun nemenda skiptir höfuðmáli þegar kemur að aukninguinnrihvatningaroginnleiðingarferlinualltaðsameiningu.þannigerujákvæð tengsl á milli innri hvatningar, samsömunar og sameiningar og skynjunar nemenda á stuðningi kennara við sjálfsstjórn þeirra. Sömuleiðis hefur verið sýnt fram á jákvæð tengslámilliþessaðefnemendumfinnstþeimverastýrteðastjórnaðafkennurumog 18

19 ytristjórnunaroghvatningarleysis(decio.fl.,1991).ýmsarrannsóknirhafarenntfrekari stoðum undir þetta en þar má meðal annars nefna rannsókn Ryan (1982) sem sýndi framáaðjákvæðgagnrýni(positivefeedback)semiðulegaeykurinnrihvatningudróúr henniefgagnrýninvargefinástjórnsamanhátteðaávegsembeittiþrýstingitildæmis með því að nota orð á borð við þú átt að og þú verður að. Á sama hátt sýndi rannsóknryan,mimsogkoestnerárið1983framáaðverðlaunsemvenjulegadragaúr innrihvatninguhélduviðeðajafnveljókuhanaefþauvoruveittáháttsemhvorkivar stjórnsamur né beitti þrýstingi heldur lagði frekar áherslu á val og hæfni viðtakanda. Einnig hefur sýnt sig að framsetning (presentation) sem er laus við þrýsting og stjórnsemistuðliaðinnleiðinguogleiðiþvítilþeirrastigaytrihvatningarsemfelaísér mestasjálfsstjórn,þaðeraðsegjasamsömunarogsameiningar(decio.fl.,1994). Ábyrgðinliggurþóekkiölláherðumkennaraheldurhafaskólayfirvöldeinnigáhrif. Rannsókn Flink, Boggiano og Barrett (1990) sýndi meðal annars fram á að þegar kennararfinnafyrirþrýstingifráskólayfirvöldumeðayfirmönnumsínumeigaþeirþaðtil aðbregðastviðslíkumþrýstingimeðþvíaðbeitasínanemendurmeiriþrýstingienella. Kennarar eru þó ekki einungis beittir þrýstingi af skólayfirvöldum til að sjá til þess að nemendur standi sig heldur sömuleiðis til dæmis af ríkisstofnunum og foreldrum sem beitaeinnigskólakerfiðíheildþrýstingi.allurslíkurutanaðkomandiþrýstingurveldurþví að kennurum finnst vegið að þeirra sjálfsstjórn sem leiðir til þess að hvatning þeirra minnkarogþeirverðastjórnsamariígarðnemendasinna.slíkthefursíðanafturáhrifá sjálfsstjórn nemenda og dregur því úr innri hvatningu þeirra og kemur í veg fyrir að innleiðingarferlið gangi vel fyrir sig(deci o.fl., 1991). Mikilvægt er því að skólayfirvöld sem og kennarar hlúi að sjálfsstjórn innan skólakerfisins því annað hefur bæði slæm áhrifáhvatningunemendasemogkennara. Efskólayfirvöldumog/eðakennurumtekstannaðhvortaðaukainnrihvatningueða leiðanemendurígegnuminnleiðingarferliðaðsameiningufylgjaþvíýmsirkostir.meðal annarshefurveriðsýntframáþaðaðslíkhvatningýtirundiránægjuískólanum(ryan og Connell, 1989), dregur úr líkum á brottfalli (Deci o.fl., 1991; Pelletier o.fl., 2001; Vallerand og Bissonnette, 1992; Vallerand o.fl., 1997), stuðlar að jákvæðari viðleitni gagnvart mistökum, eykur seiglu, sjálfsálit, dýpri skilning og lærdóm (Deci o.fl., 1991; Vansteenkisteo.fl.,2009),viljatilaðtakastáviðögrandiverkefnioglíkuráaðnemandi 19

20 standi sig vel í skólanum(deci o.fl., 1991; Gottfried, 1985, 1990; Pintrich og DeGroot, 1990;RyanogConnell,1989;RyanogDeci,2000;RyanogGrolnick,1986;Vallerandog Bissonnette, 1992). Sömuleiðis hefur verið sýnt fram á slæm áhrif ytri hvatningar og þessaðeinstaklingumséstýrteðafinnistþeimverastýrt.þarmánefnaaðnemendur sýnduminniáhuga,lögðusigminnafram,vorulíklegritilaðkennaöðrumummistökog neikvæðar niðurstöður, áttu erfiðara með að takast á við vandamál og sýndu slakari frammistöðuínámi(decio.fl.,1991;ryanogconnell,1989).einnigervertaðtakafram að rannsókn Vansteenkiste o.fl. (2009) sýndi fram á það að þegar hvatningu með sjálfsstjórnerbættviðengahvatninguýtirþaðundirdýpriskilningoglærdómámeðan stýrðartegundirhvatningarfyrirbyggjaslíkanskilningoglærdóm. Þó hér hafi verið lögð áhersla á innri hvatningu, ytri hvatningu og sjálfsákvörðunarkenningunahafaveriðsettarframýmsaraðrarkenningarumhvatningu tilaðmyndaumstarfs,náms ogíþróttatengdahvatningu.þarmámeðalannarsnefna rannsóknir um mismuninn á milli markmiða um frammistöðu (performance goals) og markmiðaumlærdóm(learninggoals)ogþásemaðhyllasthvoragerðmarkmiðaumsig (AmesogArcher,1988;ElliottogDweck,1988).Einnigmánefnarannsóknirummuninn á heildarkenningunni (Entity theory) og vaxtarkenningunni (Incremental theory) og muninnáþeimsemstyðjahvorakenninguumsig(dweck,chiuoghong,1995). 2.4 Brotthvarffránámi Brotthvarffráháskólanámihefurveriðveigamikiðvandamálinnanháskólasamfélagsins víðsvegarumheiminnogekkisístáíslandi.árið1996birtitintotilaðmyndaískýrslu sinni tölur um brottfall nemenda úr fjögurra ára námi í Bandaríkjunum sem ættu að varpaljósiáhvestórtvandamálbrottfalleríraunogveru.aföllumþeimnemendum, sem hefja fjögurra ára nám í Bandaríkjunum ná 40% þeirra ekki að útskrifast með námsgráðu og rúmlega helmingur þeirra sem hverfa burt frá námi eða 57% gera það áðurenannaðskólaárþeirrahefstenbrottfallereinmittmesteftirfyrstaáriðíháskóla (Allen,1999).BrottfalláháskólastigiáÍslandivartæp15%árið2002til2003semþýðir að 15% nemenda allra háskóla Íslands hvorki skráðu sig aftur í skóla ári síðar né útskrifuðustímillitíðinni(hagstofaíslands,2004).brottfallvirðistaukasteftirþvísemá hærra námsstig er komið, þannig var brottfall meðal nemenda sem unnu að fyrstu háskólagráðu13,3%,en20,1%þegarunniðvaraðmeistaragráðuogsíðansláandi53,3% 20

21 meðal nemenda í doktorsnámi sem þýðir að einungis tæplega helmingur þeirra sem hefur doktorsnám á Íslandi klárar það. Í grunnnámi á Íslandi á það sama við og í Bandaríkjunum, þar sem mest brottfall er eftir fyrsta árið eða 15,4% og fer síðan lækkandieftirárumþegarunniðeraðfyrstuháskólagráðu(hagstofaíslands,2004).slíkt brottfall er svipað og kom fram í skýrslu ríkisstofnunarinnar Conseil des Colléges árið 1988enþarkomframaðbrottfalleríkringum12%eftirfyrstaáríkanadískumskólum (VallerandogBissonnette,1992). Brottfallnemendaermeðalannarsvandamálvegnaþessaðháskólareruþáekkiað uppfyllaþærkröfurumaðskilaháskólamenntuðufólkiútísamfélagiðogásamatíma veldurbrottfallþvíaðauðlindirskólannaeruekkinýttarásembestanmáta.kennarar eyðatímasínumogvinnuínemendursemaldreiljúkanámisembeturhefðiveriðvariðí að aðstoða þá nemendur sem ljúka námi og sinna öðrum skyldum innan skólans. VandamáliðáÍslandierhvaðmestinnanHáskólaÍslandsþarsemsýnthefurveriðframá aðbrottfallúrháskólaíslandsermeiraengenguroggeristíöðrumháskólumáíslandi (HáskóliÍslands,2009).HáskóliÍslandsættiþvíennfrekaraðvinnagegnslíkubrottfalli og á ef til vill sérstakra hagsmuna að gæta í ljósi þess að skólinn fær greitt fyrir þær einingar sem nemendur ljúka sem og fyrir hvern útskrifaðan nemanda og er því tap skólans líklega meira heldur en annarra háskóla á Íslandi þegar nemandi ákveður að ljúkaekkinámisínuviðskólann. Ýmsar rannsóknir hafa sýnt, eins og fram kom hér að framan, að hægt er að vinna gegnbrottfallimeðþvíaðaukainnrihvatninguog/eðainnleiðingualltaðsameiningu. Rannsókn Vallerand og Bissonnette (1992) leiddi meðal annars í ljós að þeir einstaklingarsemhélduáframínámisýndufrekarsjálfsstjórnaðartegundirhvatningarí byrjun annar heldur en þeir nemendur sem féllu frá námi. Það er að segja þeir nemendursemsýndufrekarsamsömun,sameininguoginnrihvatninguheldureninnri þörf,ytristjórnunoghvatningarleysiíupphafigagnvartnáminuíheildvorulíklegritilað ljúka námskeiðinu. Vallerand og Bissonnette (1992) staðfestu með rannsókn sinni ályktanirsjálfsákvörðunarkenningarinnarumaðytrihvatningoginnrihvatningeruekki algjörarandstæðurogáhrifytrihvatningarfaraeftirhverrartegundarsúytrihvatning er.þannigeruekkijákvæðtengslámilliþeirrameirastýrðutegundaytrihvatningar,ytri stjórnunar og innri þarfar, og áframhaldandi hegðunar á meðan það finnast jákvæð 21

22 tengsl á milli sjálfsstjórnuðu tegunda ytri hvatningar, samsömunar og sameiningar og áframhaldandihegðunar.ytrihvatninggeturþvíhaftsömukostioginnrihvatning,eins ogaðdragaúrbrottfalli,efhúnerafréttritegundeinsogfjallaðvarumhéraðframan. Rannsókn Vallerand, Fortier og Guay (1997) sem og rannsókn Pelletier, Fortier, Vallerand og Briére (2001) renndi frekari stoðum undir niðurstöður Vallerand og Bissonnette (1992) um að þær tegundir hvatningar sem fela mesta sjálfsstjórn í sér draga úr brottfalli. Sömuleiðis sýndi rannsókn Vallerand o.fl. (1997) fram á að stýrðar tegundirhvatningarýtaundirbrottfallfránámi.skólayfirvöldogkennararættuþvíað gera allt í sínu valdi til að greina hvatningu innan sinna skóla og gera viðeigandi ráðstafanir.slíktermeðalannarshægtmeðþvíaðgerakennsluumhverfiðvænnatilað rækta innri hvatingu sem og leiða nemendur í gegnum innleiðingarferlið að þeim tegundumytrihvatningarsemfelaísérmestasjálfsstjórn.þannigættuskólayfirvöldað getaunniðgegnhjákvæmilegubrottfalliúrnámiviðsínaskóla. Í rannsókn þessari verður heimfærð aðferð sem hefur verið notuð til að áætla starfstengda hvatningu yfir á námstengda hvatningu. Aðferð þessi felst í því að láta, í þessu tilfelli, háskólanema úr helstu háskólum Íslands raða tíu ákveðnum hvatningaratriðum í röð eftir því hversu mikið þau hvetja viðkomandi í námi. Þessi aðferð var fyrst notuð árið 1946 á verkamenn í Bandaríkjunum og hefur verið endurtekin all oft síðan þá(kovach, 1987). Ekki er vitað til þess að listi Kovach(1987) hafiáðurveriðaðlagaðurtilaðmetanámstengdahvatninguogerþvímögulegaumnýja aðferðaðræðatilaðmælahvatninguínámi. Leitast verður eftir því að varpa ljósi á það hvaða atriði það eru sem hvetja háskólanema á Íslandi helst í námi og hvort hvatningaratriðin séu mismunandi eftir hópum,tilaðmyndakyni,aldri,námssviðiognámsdeild.fræðinbendatilþessaðinnri hvatarséumeginhvatareinstaklinga,stuðliaðánægjuínámisemogdragiúrbrottfalli úrnámieinsogframhefurkomiðhéraðframan.fyrstatilgátarannsóknarinnarerþví eftirfarandi: T1:InnrihvatarerumeiraríkjandisemhvatningaratriðihjáháskólanemumáÍslandi Rannsókn Vallerand og Bissonnette (1992) sýndi fram á að kvennemar sýni frekar sjálfsstjórnaðartegundirhvatningarogeruþvíólíklegritilaðhverfafránámihelduren karlnemar.þettaendurspeglastítölumhagstofuíslands(2004)þarsemkarlnemarvoru 22

23 líklegritilbrottfallsfránámiáíslandiárin2002til2003,16,5%,heldurenkvennemará samatíma,13,6%,enslíktbendireinnigtilþessaðkvennemarséufrekarhvattirafinnri hvatningu eða sjálfsstjórnuðum tegundum ytri hvatningar. Önnur tilgáta rannsóknarinnarerþvísvohljóðandi: T2: Kvenkyns háskólanemar á Íslandi eru frekar hvattir af innri hvötum heldur en karlkynsháskólanemaráíslandi 23

24 3 Aðferð RannsókninfólísérheimfærsluáaðferðKovach(1987)umstarfstengdahvatninguyfirá námstengda hvatningu. Þátttakendur voru því beðnir um að raða ákveðnum hvatningaratriðumímikilvægisröðeftirþvíhversumikiðþauhvöttuviðkomandiínámi. Sú mikilvægisröð átti síðan að varpa ljósi á hvaða atriði það eru helst sem hvetja háskólanema á Íslandi í námi sem og hvort þau atriði væru frekar ytri eða innri hvatningaratriði. 3.1 Þátttakendur Megindlegrannsóknvargerðmeðspurningakönnunánetinu.Könnuninvarsendmeð tölvupósti á nemendur Háskólans á Bifröst, Háskólans á Akureyri, Háskóla Íslands, Háskólans á Hólum sem og Landbúnaðarháskóla Íslands. Alls fengu nemendur könnunina senda að frátöldum nemum Landbúnaðarháskóla Íslands, en ekki hafa fengisttölurumhversumargirnemendurþessskólafengukönnuninasenda.könnunin var send á alla nemendur á tölvupóstlista hvers skóla, en það voru 600 nemendur við HáskólannáBifröst,1.500nemendurviðHáskólannáAkureyri,9.231nemandiíHáskóla Íslandsog276nemendurviðHáskólannáHólum.Allssvöruðu1.103nemarkönnuninni en48svörvoruógildogvorugildsvörþví1.055eða95,7%.heildarsvarhlutfallið,eftir útilokun ógildra svara, í skólunum fjórum sem tölur liggja fyrir um var 8,7% en meðalsvörunþeirrafjögurraskólavar17,7%,þarsemsvörunvarmestíháskólanumá Hólumeða25,0%ogminnstíHáskólaÍslandseða5,2%(sjátöflu1). Tafla1:Svöruneftirháskólum 24

25 Meirihlutisvarendavarkvenkynseða74,1%,karkynssvarendurvoru23,7%en2,2% svarenda,23einstaklingar,svöruðuekkispurningunniumkyn.konurvoruímeirihluta svarendaíöllumskólunum,frá67,3%til81,3%(sjátöflu2). Tafla2:Kynjaskiptingeftirháskólum Þátttakendurvoruábreiðualdursbili,þarsemeinnþátttakendavaryngrien18ára ogsexvoru61árseðaeldri.meirihlutisvarendavaráaldrinum18til25áraeða31,8% þeirra sem svöruðu spurningunni um aldur, en 19 þátttakendur svöruðu ekki á hvaða aldriþeirværu.meirihlutisvarendainnanhversskólafyrirsigvareinnigáaldrinum18 til25áranemaviðháskólannábifröstþarsemflestirsvarendavoruáaldrinum26til30 áraeða23,7%(sjámynd2). Vert er að taka fram að allir þátttakendur rannsóknarinnar voru sjálfboðaliðar og fengu ekki fyrirþátttökuna. greitt Mynd2:Svöruneftirháskólumogaldri 25

26 3.2 Mælitæki Rannsóknin var gerð með spurningakönnun sem þátttakendur svöruðu á Internetinu. Spurningalistarnir voru sjö talsins, einn spurningalisti fyrir hvern íslenskan háskóla(sjá viðauka1til7).spurningalistarnirvoruígrunninnþeirsömuaðundanskildrispurningu um námssvið þátttakenda. Spurningin um námssvið var aðlöguð að mismunandi námsframboðihversskólafyrirsig.spurningalistinnsamanstóðafsexspurningum,einni meginspurninguogfimmbakgrunnsspurningum.meginspurninginvarlistiyfiratriðisem þátttakendur voru beðnir um að raða í röð eftir því hversu mikið atriðin hvetja viðkomandi í námi sínu. Slíkur mikilvægislisti fylgir uppsetningu Kovach (1987) um starfstengda hvatningu. Listi Kovach samanstóð af tíu atriðum sem talin voru hvetja starfsmenn í starfi og var notaður til að mæla hvaða atriði það væru sem hvöttu starfsmenn áfram í starfi sínu. Mikilvægislistinn í þessari rannsókn átti því, eins og mikilvægislistikovach(1987),aðmælahvatninguþátttakenda,íþessutilfellihvatningu þeirra í námi sínu. Ekki er vitað til þess að uppsetning Kovach (1987) hafi áður verið notuð til að mæla námstengda hvatningu og er því mögulega um nýtt mælitæki á hvatninguaðræða.mikilvægislistinnhérsamanstóðsömuleiðisaftíuatriðum,atriðum semsýnthefurveriðframáaðhvetjinemendurínámi.mikilvægislistinninnihéltbæði innri hvatningaratriði sem og ytri hvatningaratriði. Sum atriðanna geta þó hvatt einstaklingameðmismunandihættiþarsemsumatriðihvetjafólkmeðytristjórnunen aðra með sameiningu (Ryan og Deci, 2000) og var því einungis gerður greinamunur á innriogytrihvatninguenekkieinstakastiguminnanytrihvatningar.notastvarviðjafnt hlutfallámilliinnriogytrihvatningaratriðatilaðbeturværihægtaðberasamaninnri ogytrihvatningaratriði.fimminnrihvatningaratriðiogfimmytrihvatningaratriðivoru því á mikilvægislistanum. Atriði voru valin úr rannsóknum sem gerðar hafa verið á hvatningu,þarámeðalnámstengdrihvatningu,ogsýnthefurveriðframáaðhafiáhrifá hvatningueinstaklinga.ákveðiðvarsíðanaðnotastviðþauatriðisemoftastkomufram sem áhrifaþættir á hvatningu einstaklinga, það er að segja fimm algengustu innri hvatningaratriðin og fimm algengustu ytri hvatningaratriðin. Þau hvatningaratriði sem ákveðiðvaraðnotaámikilvægislistanumtilaðleggjamatáhvaðhvattiháskólanemaá Íslandihelstínámivorueftirfarandi.Innrahvatningaratriðiðaðboðiðséuppávalinnan námsinsíheildogíhverjunámskeiðifyrirsigþarsemrannsóknirhafasýntframáaðval ýti bæði undir innri hvatningu sem og innleiðingu (Deci o.fl., 1994; Deci o.fl., 1991; 26

27 Pelletiero.fl.,2001;ReeveogJang,2006;RyanogDeci,2000).Innrahvatningaratriðið áhugavertnámsefniogverkefniþarsemsýnthefurveriðframáaðinnrihvatninggeti ekki átt sér stað nema athöfnin eða hegðunin veki áhuga hjá viðkomandi einstaklingi (Allen, 1999; Ryan og Deci, 2000) og vegna þess að það hefur sýnt sig að áhugi hefur áhrif á atferli og hegðun í námi (Vansteenkiste o.fl., 2009). Sömuleiðis var áhugavert námsefni og verkefni notað sem innra hvatningaratriði vegna þess að áhugi á viðfangsefni er atriði sem áður hefur verið notað sem mælieining fyrir innri hvatningu (Benware og Deci, 1984). Ákveðinn og skýr tilgangur með námsefni og verkefnum var valiðseminnrahvatningaratriðiþarsemsýnthefurveriðframáaðefeinstaklingargera sér grein fyrir tilgangi ákveðinnar hegðunar þá ýtir það undir innleiðingu sem og innri hvatningu(decio.fl.,1994;reeveogjang,2006).innrahvatningaratriðiðkennsluhættir og samskipti við kennara var sett á mikilvægislistann vegna þess að rannsóknir hafa meðalannarssýntframáaðframkomakennarahefuráhrifáhvatningunemenda,tilað mynda ef kennarar ýta undir sjálfsstjórn eða sjálfsákvörðun nemenda leiðir það til aukinnar innri hvatningar og ýtir undir innleiðingu (Deci o.fl., 1994; Deci o.fl., 1991; Pelletiero.fl.,2001;RyanogGrolnick,1986;Vansteenkisteo.fl.,2009).Sömuleiðishefur veriðsýntframáaðsamskiptiviðkennarahafaáhrifáhvatningu,enþarmátildæmis nefna kennslutengd samskipti utan kennslustunda (Komarraju, Musulkin og Bhattacharya,2010)ogaðkennararsýninemendumskilningsemogstuðningþegarþeir þurfaáhonumaðhalda(shelton,2003).uppbyggileggagnrýniogviðurkenningfyrirvel unninverkvarnotaðseminnrahvatningaratriðiþarsemrannsóknirhafaleittíljósað jákvæð gagnrýni eykur hvatningu og getur aukið innri hvatningu og innleiðingu við ákveðnar kringumstæður(deci o.fl., 1991; Ryan og Deci, 2000). Ytra hvatningaratriðið atvinnumöguleikar að loknu námi var sett á mikilvægislistann þar sem reynsla og rannsóknir hafa sýnt að framtíðaratvinna hefur áhrif á hegðun og atferli í námi og hvatningu sömuleiðis (Vansteenkiste o.fl., 2009). Ákveðnir skiladagar og eftirlit með námi var valið sem ytra hvatningaratriði vegna þess að rannsóknir hafa leitt í ljós að skiladagar hafa áhrif á hvatningu og draga meðal annars úr innri hvatningu (Amabile o.fl., 1976; Deci o.fl., 1999; Pelletier o.fl., 2001) og að eftirlit hefur einnig áhrif á hvatningu í námi (Deci o.fl., 1991; Lepper og Greene, 1975; Pelletier o.fl., 2001). Ytra hvatningaratriðið námsframmistaða, t.d. í formi einkunna var ákveðið að hafa á mikilvægislistanum vegna þess að Leppel sýndi árið 2002 fram á það að 27

28 námsframmistaðahefuráhrifáþaðhvortnemendurfalliburtfránámieðaekki(thelma Ámundadóttir og Haukur Freyr Gylfason, 2007) og vegna þess að rannsókn Smith frá árinu 1974 sem og aðrar rannsóknir hafa sýnt fram á að áhersla á frammistöðu hefði áhrif á hvatningu (Benware og Deci, 1984; Deci o.fl., 1991; Ryan og Deci, 2000; Vansteenkisteo.fl.,2009).RannsóknLeppelfráárinu2002sýndieinnigframáaðtekjur hafaáhrifáhvortnemendurfalliburtfránámieðaekkiogvarþvíákveðiðaðhafatekjur að loknu námi sem eitt af ytri hvatningaratriðunum á mikilvægislistanum (Thelma Ámundadóttir og Haukur Freyr Gylfason, 2007). Verðlaun, t.d. peningaverðlaun og annarskonarvinningar,þóttimikilvægthvatningaratriðiogvarsettámikilvægislistann þar sem fjöldamargar rannsóknir hafa sýnt fram á áhrif verðlauna á hvatningu, en þar mámeðalannarsnefnarannsóknryanogdeci(2000),rannsókndeci,koestnerogryan (2001),rannsókn(VallerandogBissonnette,1992)ogyfirgreiningu(meta analysis)deci o.fl.(1999). 3.3 Tækjabúnaður Spurningakönnunin var sett upp á vefsíðunni og gátu þátttakendur nálgast hana þar. QuestionPro safnaði saman svörum þátttakenda sem síðanvorufluttyfirímicrosoftexcel2010ogþaðanyfirígagnavinnsluforritiðspss13.0 for Windows Integrated Student Version þar sem öll tölfræðiúrvinnsla gagnanna fór fram. 3.4 Framkvæmd Rannsóknin var gerð með spurningakönnun sem þátttakendur svöruðu á Internetinu, þarsemmeginspurningkönnunarinnarvaríformimikilvægislistaeinsogkomframhér að framan. Þegar lokið var við ákvörðun hvatningaratriðanna tíu á mikilvægislistanum ogyfirferðspurningalistannavoruþeirforkannaðiránemendumtilaðathugahvortallar spurningar væru skýrar og hvort einhver atriði á listanum gætu valdið misskilningi. Nemendurnir sem forkönnuðu listann voru á aldrinum 25 til 36 ára og voru að meirihlutakonur,eðasjöaftíu.spurningalistinnvarsíðanuppfærðurísamræmiviðþær ábendingarsemframkomuíforkönnuninni. StaðlaðurtölvupósturvarsenduráháskólanasjöáÍslandi,þaðeraðsegjaHáskólann á Bifröst, Háskólann á Akureyri, Háskóla Íslands, Háskólann á Hólum, Háskólann í 28

29 Reykjavík,LandbúnaðarháskólaÍslandsogListaháskólaÍslands.Hvertölvupósturfólísér stutta kynningu á rannsókninni í heild, hlekk inn á viðeigandi spurningalista á Internetinu ásamt beiðni um áframsendingu á nemendur skólans. Spurningalistar voru sendiránemendurfimmháskólaenekkifengustsvöreðasamþykkifyriráframsendingu frá Háskólanum í Reykjavík og Listaháskóla Íslands. Spurningakönnunin var opin fyrir þátttakendurhversskólaítíudagaátímabilinu6.desembertil23.desember2011.að tíudögumliðnumvarlokaðfyrirhvernspurningalistafyrirsigoggögninfyrirþannskóla sóttafheimasíðunnisemnotuðvarfyrirkönnunina.þegarbúiðvaraðsækjagögninfyrir alla þátttökuskóla voru þau samræmd og flutt í eitt heildarskjal í Microsoft Excel. Við skimun gagna kom í ljós að sumir spurningalistanna voru óútfylltir og var ákveðið að ógildaþáspurningalista.ógildsvörvoru48ogstóðuþvíeftir95,7%svarasemvorufærð innígagnavinnsluforritiðspsssemnotaðvarviðtölfræðilegaúrvinnslugagnanna.við úrvinnslugagnannavarnotastviðtölfræðiprófsemvalinvorueftireðlispurninganna. Tíðnigreiningsemogkrosstöflurvorunotaðartilaðkannasvörunspurninganna.Til aðkannahvortmunurværiámillihópavarðandihvaðaatriðihvöttuþátttakendurhelst var notast við Kruskal Wallis H próf og til að kanna hvar sá munur lægi var notast við Mann Whitney U próf. Síðan var notast við Wilcoxon Signed Ranks próf til að kanna hvernigþátttakendurröðuðumikilvægislistanumuppíheild. 29

30 4 Niðurstöður Rannsókninvarframkvæmdmeðnetkönnunsemsamanstóðaffimmspurningalistum, einumfyrirhvernháskólasemtókþátt.hverspurningalistifólísérsexspurningar,eina meginspurninguíformimikilvægislistaogfimmbakgrunnsspurningar.héraðneðaner farið í spurningar könnunarinnar og gerð grein fyrir niðurstöðum þeirra tölfræðiprófa semnotuðvorutilaðgreinagögninúrrannsókninni. 4.1 Mikilvægislisti Fyrsta spurningin var meginspurning könnunarinnar og var í formi mikilvægislista þar semþátttakendurvorubeðnirumaðraðatíuhvatningaratriðumíröðeftirþvíhversu mikiðþauhvetjaviðkomandiínámisínu. Spurningin var höfð í könnuninni til að sjá hvaða atriði það væru helst sem hvetja nemendur áfram í námi sínu og hvort þau atriði væru innri eða ytri hvatningaratriði. Þannigvarmegintilgangurspurningarinnaraðkannahvortstuðningurfyndistviðtilgátur rannsóknarinnar. Annars vegar hvort innri hvatar væru almennt meira ríkjandi hjá háskólanemumáíslandiogþáhvortmunurværiámillinemaúrmismunandiskólumog hinsvegarhvortinnrihvatarværufrekarríkjandihjákvennemumheldurenkarlnemum íháskólanámiáíslandi.sömuleiðisvarmikilvægislistinnhafðurhlutiafkönnuninnitilað kanna hvort munur væri á milli annarra hópa þegar kæmi að þessum tíu hvatningaratriðum, til að mynda hvort munur væri á milli hópa eftir námssviði, námsstigiogaldri. Tíðnigreining var gerð sem nokkurs konar forkönnun á því hvaða hvatningaratriði hvöttuháskólanemahelstínámisínu.greininginleiddiíljósað65,3%þátttakendasettu innrahvatningaratriðiðáhugavertnámsefniogverkefnií1. 3.sætiyfirþauatriðisem hvöttuþámestínámi.næstáeftirkomuatriðinatvinnumöguleikaraðloknunámiþar sem52,9%þátttakendasettuþaðí1. 3.sætioguppbyggileggagnrýniogviðurkenning fyrirvelunninverkvarvaliðí1. 3.sætiaf33,2%þátttakenda(sjátöflu3).Verterað takaframaðáhugavertnámsefniogverkefnivareinnigþaðhvatningaratriðisemoftast 30

31 varvaliðí1.sætiyfirþauatriðisemhvöttuþátttakendurmestínámi,en34,1%settu atriðiðí1.sæti. Tafla3:Hlutfallþesshversuofthvatningaratriðivorusettí1. 3.sætiafþátttakendum Það atriði sem oftast var valið sem sísti áhrifaþátturinn á hvatningu í námi var ytri hvatinnverðlaun,t.d.peningaverðlaunogannarskonarvinningar,enatriðiðvarvaliðí 10. sæti í 66,3% tilfella, næst á eftir komu atriðin um að boðið sé upp á val innan námsinsíheildogíhverjunámskeiðifyrirsigogákveðnirskiladagarogeftirlitmeðnámi enhvorthvatningaratriðiðumsigvarvaliðí10.sætií6,5%tilfella(sjátöflu4). Tafla4:Hlutfallþesshversuofthvatningaratriðivorusettí10.sætiafþátttakendum 31

32 ÞátttakendurúrHáskólanumáBifröstsettuatvinnumöguleikaaðloknunámioftastí 1. 3.sætiyfirþauatriðisemhvöttuþámestínámieðaí57,8%tilfella.Næstáeftir komáhugavertnámsefniogverkefnien51,0%þátttakendasettuþaðatriðií1. 3.sæti og tekjur að loknu námi sem var valið í sæti í 41,2% tilfella. Þátttakendur frá Háskólanum á Bifröst röðuðu því aðeins öðrum atriðum í efstu þrjú sætin heldur en þátttakendur almennt. Sama atriðið var þó valið oftast í 10. sæti eða verðlaun, t.d. peningaverðlaunogannarskonarvinningar,enþaðvarsettísíðastasætiyfirþauatriði semhvetjanemendurháskólansábifrösthelstínámií67,6%tilfella.algengastvarað þátttakendurúrháskólanumáakureyrisettuáhugavertnámsefniogverkefnií1. 3. sæti yfir þau atriði sem hvöttu þá mest í námi eða í 66,1% tilfella. Næst á eftir komu atvinnumöguleikaraðloknunámienþeirvorusettirí1. 3.sætií60,5%tilfella,þará eftirkomusvotekjuraðloknunámisemí33,7%tilfellavorusettarí1. 3.sæti.Fyrstu tvö atriðin samræmast því sem þátttakendur almennt völdu en þriðja atriðin er sameiginlegtmeðvaliþátttakendafrábifröst.verðlaun,t.d.peningaverðlaunogannars konar vinningar lentu í síðasta sæti hjá nemum Háskólans á Akureyri rétt eins og hjá þátttakendumalmenntsemognemumfráháskólanumábifröstennemarháskólansá Akureyrisettuatriðiðí10.sætií68,5%tilfella.Niðurröðunhvatningaratriðannaífyrstu þrjú sætin yfir þau atriði sem hvöttu nemendur mest í námi innan Háskóla Íslands samræmist algjörlega því sem þátttakendur settu almennt í sæti. Þannig var áhugavertnámsefniogverkefnioftastsettí1. 3.sætieðaí68,0%tilfella,næstkomu atvinnumöguleikar að loknu námi í 47,8% tilfella og síðan uppbyggileg gagnrýni og viðurkenning fyrir vel unnin verk í 34,6% tilfella. Sömuleiðis féllu verðlaun, t.d. peningaverðlaun og annars konar vinningar aftur oftast í síðasta sætið eða í 63,9% tilfella. Þátttakendur úr Háskólanum á Hólum settu áhugavert námsefni og verkefni oftastí1. 3.sætiyfirþauatriðisemhvetjaþáhelstínámieðaí66,7%tilfella.Næst komusíðanatvinnumöguleikaraðloknunámimeð47,8%ogákveðinnogskýrtilgangur meðnámsefniogverkefnummeð47,1%.þátttakendumúrháskólanumáhólumþótti rétteinsoghinumalmennaþátttakandaverðlaun,t.d.peningaverðlaunogannarskonar vinningarhvetjasigminnstáframínámioglentiatriðiðþvíí10.sætií76,5%tilfella.rétt eins og þátttakendur Háskóla Íslands þá samræmast svör þátttakenda Landbúnaðarháskóla Íslands við þátttakendur almennt. Hvatningaratriðið sem þátttakendur Landbúnaðarháskóla Íslands settu oftast í sæti var áhugavert 32

33 námsefni og verkefni en það var sett í efstu þrjú sætin í 62,0% tilfella. Næst komu atvinnumöguleikar að loknu námi með 44,0% og síðan uppbyggileg gagnrýni og viðurkenningfyrirvelunninverkmeð38,0%.verðlaun,t.d.peningaverðlaunogannars konarvinningarlentueinsoghjáöllumhinumháskólunumoftastísíðastasætiyfirþau atriðisemhvetjafólkáframínámiennemarlandbúnaðarháskólaíslandssettuverðlaun í10.sætií58,0%tilfella. Samkvæmttíðnigreininguvirtistekkiveramikillmunurámilliþesshvernignemendur háskólanna röðuðu hvatningaratriðunum niður. Athugað var því hvernig þátttakendur almenntsemogþátttakendurfráhverjumskólahefðuraðaðhvatningaratriðunumniður til að varpa frekara ljósi á það hvaða hvatningaratriði það voru helst sem hvöttu háskólanema í námi sínu og hvort þau atriði væru frekar innri hvatar eða ytri. Hvatningaratriðunum var því raðað fyrst upp eftir meðaltali þeirra, þannig að lægsta meðaltaliðlentiífyrstasætiyfirhvatningaratriðinogsíðankollafkolli.wilcoxonsigned Ranks próf var síðan keyrt til að kanna hvort munur væri á meðaltölunum, þannig að hægtværiaðsegjatilumhvortatriðiðísætieittværimarktækthærraenþaðsemværi í sæti tvö og svo framvegis. Niðurstöður Wilcoxon Signed Ranks prófsins fyrir alla þátttakendur leiddi í ljós að það atriði sem hvatti nemendur mest í námi var innra hvatningaratriðið áhugavert námsefni og verkefni (Z = 5,985, p = 0,000), í öðru sæti lentiytrahvatningaratriðiðatvinnumöguleikaraðloknunámi(z= 5,848,p=0,000)ogí þriðja til fjórða sæti voru síðan innri hvatarnir uppbyggileg gagnrýni og viðurkenning fyrirvelunninverkogákveðinnogskýrtilgangurmeðnámsefniogverkefnum,enekki mældist munur á milli þeirra tveggja atriða (Z = 1,572, p = 0,116). Niðurstöðurnar samræmastniðurstöðumtíðnigreiningarinnarþarsemþrjúafþessumfjórumatriðunum lentu einmitt oftast í sæti hjá þátttakendum almennt. Heildaruppröðun hvatningaratriðannafyrirallaþátttakendurmásjáátöflu5. 33

34 Tafla5:Mikilvægislistihvatningaratriðafyrirallaþátttakendur MikilvægisröðinvaraðeinsöðruvísifyrirþátttakendurúrHáskólanumáBifröstenþar stóðu atriðin áhugavert námsefni og verkefni og atvinnumöguleikar að loknu námi jafnfætisí1. 2.sæti(Z= 0,984,p=0,325)ogtekjuraðloknunámioguppbyggileg gagnrýniogviðurkenningfyrirvelunninverkstóðujafnfætisí3. 4.sæti(Z= 1,064,p= 0,287).Uppbyggileggagnrýniogviðurkenningfyrirvelunninverklentihinsvegareinnig í sætum fimm, sex og sjö þar sem ekki mældist marktækur munur á atriðinu og ákveðnum og skýrum tilgangi með námsefni og verkefnum (Z = 0,483, p = 0,629), námsframmistöðu, t.d. í formi einkunna (Z = 1,338, p = 0,181) og kennsluháttum og samskiptumviðkennara(z= 1,515,p=0,130).NiðurstöðurWilcoxonSignedRankspróf staðfesti því niðurstöður tíðnigreiningarinnar en þrjú af fjórum atriðunum voru þau sömu og lentu oftast í sæti í Háskólanum á Bifröst samkvæmt tíðnigreiningu. MikilvægislistanníheildfyrirHáskólannáBifröstmásjáátöflu6. 34

35 Tafla6:MikilvægislistihvatningaratriðafyrirþátttakendurúrHáskólanumáBifröst Þátttakendum Háskólans á Akureyri fannst áhugavert námsefni og verkefni og atvinnumöguleikaraðloknunámihvetjasigmestínámi(z= 1,103,p=0,270)oglentu þrjú atriði síðan saman í sæti, en það voru atriðin uppbyggileg gagnrýni og viðurkenningfyrirvelunninverk(z= 0,767,p=0,443;Z= 0,599,p=0,549),ákveðinn og skýr tilgangur með námsefni og verkefnum (Z = 0,767, p = 0,443; Z = 0,196, p = 0,845)ognámsframmistaða,t.d.íformieinkunna(Z= 0,599,p=0,549;Z= 0,196,p= 0,845). Niðurstöðurnar reyndust ekki alveg sambærilegar við tíðnigreininguna fyrir HáskólannáAkureyri.Samkvæmttíðnigreininguvoruatvinnumöguleikaraðloknunámi ogáhugavertnámsefniogverkefniþautvöatriðisemoftastvorusettí1. 3.sætisem WilcoxonSignedRankprófiðstaðfestiensamkvæmttíðnigreininguvaratriðiðsemsett varþriðjaoftastí1. 3.sætitekjuraðloknunámienþaðatriðierekkifyrrení6. 7. sætiámikilvægislistanumásamtkennsluháttumogsamskiptumviðkennara(z= 0,213, p=0,832).heildarlistafyrirháskólannáakureyrimásjáátöflu7. 35

36 Tafla7:MikilvægislistihvatningaratriðafyrirþátttakendurúrHáskólanumáAkureyri Efst á lista hjá Háskóla Íslands yfir atriði sem hvetja nemendur í námi var áhugavert námsefni og verkefni (Z = 6,264, p = 0,000) og í sæti voru atvinnumöguleikar að loknu námi ásamt uppbyggilegri gagnrýni og viðurkenningu fyrir velunninverk(z= 1,579,p=0,114).Uppbyggileggagnrýnilentiþóeinnigífjórðasæti þarsemekkimældistmarktækurmunuráatriðinuogákveðnumogskýrumtilgangimeð námsefni og verkefnum (Z = 1,425, p = 0,154). Niðurstöður fyrir efstu þrjú sætin í Háskóla Íslands samræmast algjörlega tíðnigreiningunni fyrir hvaða atriði voru oftast settí1. 3.sæti.MikilvægislistannfyrirHáskólaÍslandsmásjáíheildátöflu8. Tafla8:MikilvægislistihvatningaratriðafyrirþátttakendurúrHáskólaÍslands 36

37 Það atriði sem hafði mest áhrif á hvatningu nemenda úr Háskólanum á Hólum var áhugavertnámsefniogverkefni(z= 2,697,p=0,007).Þrjúatriðivorusíðansamaní2. 4.sætienþaðvoruatvinnumöguleikaraðloknunámi(Z= 0,273,p=0,785;Z= 0,110,p = 0,912), uppbyggileg gagnrýni og viðurkenning fyrir vel unnin verk (Z = 0,273, p = 0,785;Z= 0,117,p=0,907)ogákveðinnogskýrtilgangurmeðnámsefniogverkefnum (Z= 0,110,p=0,912;Z= 0,117,p=0,907).Þrjúafþessumfjórumatriðumeruþau sömu og oftast voru sett í sæti samkvæmt tíðnigreiningunni og samræmast niðurstöðurnarþvível.heildarlistafyriruppröðunþátttakendaúrháskólanumáhólum áhvatningaratriðunummáfinnaátöflu9. Tafla9:MikilvægislistihvatningaratriðafyrirþátttakendurúrHáskólanumáHólum Nemendur Landbúnaðarháskóla Íslands voru mest hvattir í námi af áhugaverðu námsefni og verkefnum (Z = 2,282, p = 0,022). Öðru sætinu deildu síðan fimm atriði með sér og þriðja sætinu deildu sex atriði með sér. Tíðnigreining leiddi í ljós að þau atriðisemnemarlandbúnaðarháskólaíslandssettuoftastí1. 3.sætivoruáhugavert námsefni og verkefni, atvinnumöguleikar að loknu námi og uppbyggileg gagnrýni og viðurkenning fyrir vel unnin verk, en þau þrjú atriði voru sömuleiðis hluti af efstu þremursætunumsamkvæmtniðurstöðumwilcoxonsignedranksprófinu(sjátöflu10). 37

38 Tafla10:MikilvægislistihvatningaratriðafyrirþátttakendurúrLandbúnaðarháskólaÍslands Kruskal WallisHprófvarsíðankeyrtfyrirhvatningaratriðintilennfrekariglöggvunar á muni á milli háskólanna. Munur reyndist vera á milli skólanna þegar kom að atvinnumöguleikumaðloknunámi(h(4)=28,048,p=0,000),áhugaverðunámsefniog verkefnum(h(4)=12,970,p=0,011),ákveðnumskiladögumogeftirlitimeðnámi(h(4) =9,716,p=0,045)ogtekjumaðloknunámi(H(4)=24,976,p=0,000).Tilaðathuga hvar munurinn lægi á milli háskóla voru keyrð Mann Whitney U próf fyrir þau hvatningaratriðisemsýndumun.prófinleidduíljósaðþátttakendumúrháskólanumá Bifröst og Háskólanum á Akureyri þóttu atvinnumöguleikar að loknu námi meira hvetjandiínámiheldurenþátttakendumúrháskólaíslands(u=20.120,n1=102,n2= 477,p<0,05;U=69.109,N1=354,N2=477,p<0,05)ogLandbúnaðarháskólaÍslands (U = 1.876,5, N1 = 102, N2 = 50, p < 0,05; U = 6.460, N1 = 354, N2 = 50, p < 0,05). Sömuleiðis leiddu prófin í ljós að hvorki var munur á milli Háskóla Íslands og LandbúnaðarháskólaÍslandsíþessumefnum(U=10.943,N1=477,N2=50,p>0,05) néámilliháskólansábifröstogháskólansáakureyri(u=17.857,5,n1=102,n2=354, p > 0,05). Áhugavert námsefni og verkefni virtist hafa minni áhrif á hvatningu þátttakendaúrháskólanumábifröstheldurenúrháskólanumáakureyri(u=14.621,5, N1=102,N2=354,p<0,05),HáskólaÍslands(U=19.302,5,N1=102,N2=478,p< 0,05)ogHáskólanumáHólum(U=2.629,N1=102,N2=69,p<0,05)enekkivarmunur á áhrifum áhugaverðs námsefnis og verkefna á milli Háskólans á Bifröst og Landbúnaðarháskóla Íslands (U = 2.167, N1 = 102, N2 = 50, p > 0,05). Ekki mældist munurámikilvægiáhugaverðsnámsefnisogverkefnaáhvatninguínámiámillihinna háskólanna.þátttakendumúrháskólanumáakureyritölduákveðnaskiladagaogeftirlit meðnámihafaminniáhrifáhvatninguþeirraínámiheldurenþátttakendumúrháskóla 38

39 Íslandsannarsvegar(U=75.728,N1=352,N2=475,p<0,05)ogLandbúnaðarháskóla Íslands hins vegar(u = 7.097, N1 = 352, N2 = 50, p < 0,05). Einnig reyndust ákveðnir skiladagar og eftirlit með námi hafa meiri áhrif á hvatningu nema úr LandbúnaðarháskólaÍslandsheldurenHáskólansáHólum(U=1.341,5,N1=68,N2= 50, p < 0,05). Tekjur að loknu námi höfðu meiri áhrif á hvatningu nemenda úr HáskólanumáBifröstsamanboriðviðallahinaháskólana,þaðeraðsegjaHáskólanná Akureyri(U=1.341,5,N1=68,N2=50,p<0,05),HáskólaÍslands(U=18.373,5,N1= 102,N2=476,p<0,05),HáskólannáHólum(U=2.415,N1=102,N2=69,p<0,05)og LandbúnaðarháskólaÍslands(U=1.429,5,N1=102,N2=50,p<0,05).Tekjuraðloknu námihöfðuhinsvegarminniáhrifáhvatningunemendaúrlandbúnaðarháskólaíslands heldurenbæðinemendaúrháskólanumáakureyri(u=6.681,5,n1=353,n2=50,p< 0,05)ogHáskólaÍslands(U=9.648,N1=476,N2=50,p<0,05). Athugaðvarhvernighvortkyniðumsighefðiraðaðhvatningaratriðunumupptilað kannahvortmunurværiþaráogþáhvortannaðkyniðværimeirahvattafinnrieðaytri hvötumheldurenhittkynið.konursettuinnrihvatannáhugavertnámsefniogverkefnií fyrstasætiyfirþauatriðisemhvöttuþærmestínámi(z= 6,473,p=0,000).Íöðrusæti varsíðanytrihvatinnatvinnumöguleikaraðloknunámi(z= 3,637,p=0,000)ogíþriðja til fjórða sæti lenti annars vegar uppbyggileg gagnrýni og viðurkenning fyrir vel unnin verkoghinsvegarákveðinnogskýrtilgangurmeðnámsefniogverkefnum(z= 1,363,p = 0,173) sem bæði eru innri hvatar. Ákveðinn og skýr tilgangur með námsefni var þó sömuleiðis í fimmta sæti þar sem ekki mældist marktækur munur á milli hans og námsframmistöðu,t.d.íformieinkunna(z= 1,504,p=0,133). 39

40 Tafla11:Mikilvægislistihvatningaratriðafyrirkvenkynsþátttakendur Innri hvatinn áhugavert námsefni var einnig í efsta sæti hjá körlunum en hjá þeim deildi atriðið efsta sætinu með ytri hvatanum atvinnumöguleikar að loknu námi(z = 0,870, p = 0,384). Þrjú atriði deildu síðan með sér þriðja sætinu en það voru innri hvatinnuppbyggileggagnrýni(z= 0,094,p=0,925;Z= 0,824p=0,410),ytrihvatinn tekjur að loknu námi (Z = 0,094, p = 0,925; Z = 0,350, p = 0,726) og innri hvatinn ákveðinnogskýrtilgangurmeðnámsefniogverkefnum(z= 0,824p=0,410;Z= 0,350, p = 0,726). Ekki virtist því vera mjög mikill munur á milli kynjanna þegar kom að uppröðun hvatningaratriðana í mikilvægisröð, en vert er að taka fram að ytri hvatinn tekjuraðloknunámisemlentueinsogáðursagðimeðöðrumatriðumíþriðjasætihjá körlunumvarekkiínemasjöundasætihjákonunum(z= 3,289,p=0,001).Heildarlista fyrirkyninmásjáátöflum11og12. 40

41 Tafla12:Mikilvægislistihvatningaratriðafyrirkarlkynsþátttakendur Til að varpa frekara ljósi á mun á milli kynjanna í svörun þeirra á því hvaða atriði hvöttu þau helst í námi var gert Kruskal Wallis H próf. Niðurstöður þess sýndu fram á marktækan mun á milli kynja við fimm af tíu hvatningaratriðunum, fjórum ytri hvatningaratriðunumogeinuinnrahvatningaratriði.atriðinatvinnumöguleikaraðloknu námi(h(1)=5,225,p=0,022),ákveðnirskiladagarogeftirlitmeðnámi(h(1)=9,077,p= 0,003),námsframmistaðat.d.íformieinkunna(H(1)=6,040,p=0,014),tekjuraðloknu námi(h(1)=14,555,p=0,000)oguppbyggileggagnrýniogviðurkenningfyrirvelunnin verk (H(1) = 4,440, p = 0,035) reyndust hvetja kynin mismikið í námi sínu. Atvinnumöguleikar sem og tekjur að loknu námi höfðu meiri áhrif á hvatningu karla á meðanákveðnirskiladagarogeftirlitmeðnámi,námsframmistaðat.d.íformieinkunna oguppbyggileggagnrýniogviðurkenningfyrirvelunninverkhvöttukonurfrekarínámi heldurenkarla. Tilaðhægtværiaðkannahvortmunurværiáþvíhvaðaatriðihvöttuháskólanemaí námieftirþvííhvaðanámiþeirværuvorunámsgreinarskólannasameinaðaríákveðnar deildir eftir eðli námsgreinanna þar sem deildaskipting og skipting námssviða er ekki einsíöllumháskólumlandsins.notastvarviðdeildaskiptinguháskólaíslandssemgrunn fyrirdeildaskiptingurannsóknarinnar.taliðvaraðþarsemháskóliíslandsbýðuruppá stærstu flóruna af námsgreinum af háskólum landsins væri sú deildaskipting góður grunnur til að byggja á. Við deildaskiptingu námsgreina háskólanna urðu til 30 námsdeildir en á töflu 13 má sjá hvaða námsleiðir falla undir hvaða námsdeildir. Talið var að 30 deildir væri töluvert mikið fyrir tölfræðilega útreikninga og voru því 41

42 námsdeildirnarflokkaðarsamaníákveðinfræðasvið(sjáátöflu14).hérvarsömuleiðis notast við Háskóla Íslands sem grunn fyrir skiptingunni og urðu því fræðasviðin þau sömu og innan Háskóla Íslands. Það eru Félagsvísindasvið, Heilbrigðisvísindasvið, Hugvísindasvið,Menntavísindasvið,Verkfræði ognáttúruvísindasviðogannaðnám. Tafla13:Flokkunnámsleiðaínámsdeildir,þarsemBifröststendurfyrirHáskólannáBifröst,HAstendur fyrirháskólannáakureyri,hístendurfyrirháskólaíslands,hólarstendurfyrirháskólanná HólumogLBHÍstendurfyrirLandbúnaðarháskólaÍslands. 42

43 43

44 44

45 Tafla14:Skiptingnámsdeildaífræðasvið Kruskal Wallis H próf á fræðasviðunum leiddi í ljós að þátttakendur af mismunandi fræðasviðumhöfðumismunandiskoðaniráþvíhvernigsjöaftíuatriðunumhvöttuþáí námi,enatriðinvoruaðboðiðséuppávalinnannámsinsíheildogíhverjunámskeiði fyrirsig(h(5)=11,340,p=0,045),atvinnumöguleikaraðloknunámi(h(5)=19,156,p= 0,002), áhugavert námsefni og verkefni (H(5) = 22,315, p = 0,000), ákveðinn og skýr tilgangur með námsefni og verkefnum (H(5) = 16,691, p = 0,005), kennsluhættir og 45

46 samskiptiviðkennara(h(5)=22,845,p=0,000),tekjuraðloknunámi(h(5)=36,482,p= 0,000)ogverðlaun,t.d.peningaverðlaunogannarskonarvinningar(H(5)=16,229,p= 0,006). Að boðið sé upp á val virtist hafa minni áhrif á hvatningu nemenda á Heilbrigðisvísindasviði heldur en á bæði hvatningu nemenda á Hugvísindasviði (U = 6.158,N1=206,N2=73,p<0,05)ogMenntavísindasviði(U=12.655,5,N1=206,N2= 147,p<0,05).ÞátttakendumáHugvísindasviðiþóttuatvinnumöguleikaraðloknunámi hafaminniáhrifáhvatningusínaheldurennemenduráöllumhinumsviðunum,þaðer að segja Félagsvísindasviði (U = 9.301, N1 = 352, N2 = 72, p < 0,05), Heilbrigðisvísindasviði(U=5.625,5,N1=207,N2=72,p<0,05),Menntavísindasviði(U =4.331,N1=72,N2=147,p<0,05),Verkfræði ognáttúruvísindasviði(u=6.089,5,n1 =72,N2=207,p<0,05)ognemenduríöðrunámi(U=147,5,N1=72,N2=9,p<0,05). Sömuleiðishöfðuatvinnumöguleikaraðloknunámiminniáhrifáhvatningunemendaaf Verkfræði ognáttúruvísindasviðiheldurennemendaaffélagsvísindasviði(u=32.578, N1=352,N2=207,p<0,05)ognemendaíöðrunámi(U=566,5,N1=207,N2=9,p< 0,05).Áhugavertnámsefniogverkefnihefurekkijafnmikiláhrifáhvatningunemendaá FélagsvísindasviðiognemendaáHeilbrigðisvísindasviði(U=29.880,N1=350,N2=208, p<0,05),hugvísindasviði(u=9.823,n1=350,n2=73,p<0,05),menntavísindasviði (U=21.894,5,N1=350,N2=148,p<0,05)ogVerkfræði ognáttúruvísindasviði(u= ,5,N1=350,N2=207,p<0,05).Þessuvarþóöfugtfariðþegartekjuraðloknu námi voru skoðaðar en tekjur virtust hafa meiri áhrif á hvatningu nemenda af FélagsvísindasviðienHeilbrigðisvísindasviði(U=27.859,5,N1=350,N2=207,p<0,05), Hugvísindasviði (U = 9.632,5, N1 = 350, N2 = 72, p < 0,05), Menntavísindasviði (U = ,5, N1 = 350, N2 = 147, p < 0,05) og Verkfræði og Náttúruvísindasviði (U = ,5, N1 = 350, N2 = 207, p < 0,05). Ákveðinn og skýr tilgangur með námsefni og verkefnum skipti minna máli fyrir hvatningu nemenda á Félagsvísindasviði heldur en nemenda af flestum öðrum sviðum, nemenda af Heilbrigðisvísindasviði(U = ,5, N1=348,N2=208,p<0,05),Menntavísindasviði(U=20.070,5,N1=348,N2=148,p< 0,05)ogVerkfræði ognáttúruvísindasviði(u=31.867,n1=348,n2=206,p<0,05). Ákveðinn og skýr tilgangur hafði síðan meiri áhrif á hvatningu nemenda af MenntavísindasviðienafHeilbrigðisvísindasviði(U=13.513,5,N1=208,N2=148,p< 0,05).ÞátttakendurafMenntavísindasviðivirtustmeirahvattirínámiafkennsluháttum ogsamskiptumviðkennaraenþátttakenduraföðrumsviðum,þeirröðuðuatriðinufyrr 46

47 ámikilvægislistannenþátttakenduraffélagsvísindasviði(u=19.904,5,n1=348,n2= 148, p < 0,05), Heilbrigðisvísindasviði(U = ,5, N1 = 207, N2 = 148, p < 0,05) og Verkfræði og náttúruvísindasviði (U = ,5, N1 = 148, N2 = 206, p < 0,05). Sömuleiðis virtust kennsluhættir og samskipti við kennara frekar hvetja nemendur af HugvísindasviðiheldurennemendurafFélagsvísindasviði(U=10.400,5,N1=348,N2= 73, p < 0,05) og Heilbrigðisvísindasviði (U = 6.145, N1 = 207, N2 = 73, p < 0,05) og nemendurafverkfræði ognáttúruvísindasviðifrekarennemenduraffélagsvísindasviði (U = , N1 = 348, N2 = 206, p < 0,05). Menntavísindasviðið reyndist ekki mikið hvattafverðlaunum,t.d.peningaverðlaunumogannarskonarvinningumennemendur sviðsins voru minna hvattir af atriðinu heldur en nemendur Félagsvísindasviðs (U = ,5,N1=348,N2=147,p<0,05),Heilbrigðisvísindasviðs(U=12.734,N1=206, N2 = 147, p < 0,05), Hugvísindasviðs (U = 4.447, N1 = 72, N2 = 147, p < 0,05) og Verkfræði og náttúruvísindasviðs(u = ,5, N1 = 147, N2 = 206, p < 0,05). Þegar kannað var hvort munur væri á milli námsstiga þegar kom að niðurröðun hvatningaratriðannatíureyndistekkiveraneinnmarktækurmunurþará. Ákveðið var að sameina námsleiðir hvers háskóla í námsdeildir eða fræðasvið, eftir þvísemviðátti,þarsemekkireyndistveramikillmunurámillinámsleiðainnanhvers skóla.þettavargertíöllumháskólunumnemaháskólanumábifröstþarsemnáminuer ekki deildaskipt í þeim skóla. Einungis mældist munur á svörun þátttakenda úr Háskólanum á Bifröst þegar kom að námsframmistöðu, t.d. í formi einkunna (H(10) = 18,492,p=0,047).Námsframmistaðavarmikilvægariáhrifaþátturáhvatninguíhugum nemendaímenningarstjórnuneníviðskiptafræði(u=56,5,n1=32,n2=7,p<0,05), viðskiptalögfræði(u=19,n1=14,n2=7,p<0,05)oglögfræði(u=10,n1=11,n2=7, p<0,05).sömuleiðisvirtistnámsframmistaðahafaminniáhrifáhvatningunemendaí lögfræðiheldurenbæðinemendaíalþjóðaviðskiptum(u=10,5,n1=7,n2=11,p< 0,05)ognemendaífrumgreinanámi(U=20,N1=8,N2=11,p<0,05). Námsleiðir Háskólans á Akureyri voru sameinaðar í þau fjögur fræðasvið sem til staðareruinnanháskólansáakureyri,heilbrigðisvísindasvið,hug ogfélagsvísindasvið, Viðskipta ograunvísindasviðogframhaldsnám.þegargertvarkruskal WallisHprófá fræðasviðum skólans og hvatningaratriðunum kom í ljós að munur var á milli sviða þegar kom að fjórum af tíu atriðum. Þau atriði voru áhugavert námsefni og verkefni 47

48 (H(3) = 8,489, p = 0,037), ákveðnir skiladagar og eftirlit með námi (H(3) = 8,890, p = 0,031),ákveðinnogskýrtilgangurmeðnámsefniogverkefnum(H(3)=9,363,p=0,025) og tekjur að loknu námi (H(3) = 38,154, p = 0,000). Áhugavert námsefni og verkefni virtust hafa meiri áhrif á hvatningu þátttakenda af Heilbrigðisvísindasviði Háskólans á AkureyriheldurenbæðiþátttakendaafHug ogfélagsvísindasviði(u=4.519,n1=81, N2=139,p<0,05)ogViðskipta ograunvísindasviði(u=2.585,n1=81,n2=82,p< 0,05). Sama átti við um ákveðna skiladaga og eftirlit með námi þar sem atriðið hvatti frekar nemendur af Heilbrigðisvísindasviði heldur en af Hug og félagsvísindasviði(u = 4.613,5,N1=81,N2=139,p<0,05)ogViðskipta ograunvísindasviði(u=2.487,5,n1= 81,N2=82,p<0,05).ÞátttakendurafViðskipta ograunvísindasviðivoruminnahvattir af því að hafa ákveðinn og skýran tilgang með námsefni og verkefnum heldur en þátttakendurafheilbrigðisvísindasviðiannarsvegar(u=2.458,5,n1=81,n2=82,p< 0,05)ogHug ogfélagsvísindasviðihinsvegar(u=4.609,n1=139,n2=82,p<0,05). Tekjur að loknu námi höfðu minni áhrif á hvatningu nemenda á Heilbrigðisvísindasviði heldurennemendaaföllumhinumsviðunum,þaðeraðsegjahug ogfélagsvísindasviði (U=4.269,5,N1=81,N2=139,p<0,05),Viðskipta ograunvísindasviði(u=1.517,5, N1=81,N2=82,p<0,05)ogFramhaldsnámi(U=1.209,N1=81,N2=39,p<0,05). SömuleiðisvirtusttekjuraðloknunámihafameiriáhrifáþátttakenduráViðskipta og raunvísindasviðienallrahinnasviðanna,heilbrigðisvísindasvið(sjáhéraðframan),hug ogfélagsvísindasvið(u=3.945,5,n1=139,n2=82,p<0,05)ogframhaldsnám(u= 1.027,N1=82,N2=39,p<0,05). Hinum29námsdeildumHáskólaÍslandsvarskiptniðuríþausexfræðasviðsemeru við Háskóla Íslands, en þau eru eins og áður hefur komið fram Félagsvísindasvið, Heilbrigðisvísindasvið, Hugvísindasvið, Menntavísindasvið, Verkfræði og náttúruvísindasviðogannaðnám.munurfannstámillisviðaþegarkomaðhelmingnum af hvatningaratriðunum tíu, að boðið sé upp á val innan námsins í heild og í hverju námskeiði fyrir sig(h(5) = 14,821, p = 0,011), áhugavert námsefni og verkefni(h(5) = 19,857,p = 0,001), kennsluhættir og samskipti við kennara(h(5) = 14,599, p = 0,012), tekjur að loknu námi (H(5) = 12,691, p = 0,026) og verðlaun, t.d. peningaverðlaun og annarskonarvinningar(h(5)=11,578,p=0,041).aðboðiðséuppávalinnannámsinsí heild og í hverju námskeiði fyrir sig hafði meiri áhrif á hvatningu nemenda Háskóla Íslands sem voru á Menntavísindasviði en bæði þá sem voru á Félagsvísindasviði(U = 48

49 5.058,N1=171,N2=75,p<0,05)ogþásemvoruáHeilbrigðisvísindasviði(U=1.830,5, N1=70,N2=75,p<0,05).Sömuleiðisvirtistvalskiptameiramálifyrirhvatninguþeirra sem voru á Hugvísindasviði heldur en þeirra sem voru á Heilbrigðisvísindasviði (U = 1.937,5,N1=70,N2=72,p<0,05).NemaráFélagsvísindasviðiHáskólaÍslandsvirtust vera minna hvattir af áhugaverðu námsefni og verkefnum heldur en nemar á Heilbrigðisvísindasviði (U = 4.942, N1 = 171, N2 = 72, p < 0,05), Hugvísindasviði (U = 4.792,N1=171,N2=72,p<0,05)ogMenntavísindasviði(U=4.690,5,N1=171,N2= 75, p < 0,05). Einnig voru nemar á Menntavísindasviði meira hvattir af áhugaverðu námsefniogverkefnumheldurennemaráverkfræði ognáttúruvísindasviði(u=1.796, N1=75,N2=60,p<0,05).Kennsluhættirogsamskiptiviðkennarahöfðumeiriáhrifá hvatningu nema á Menntavísindasviði heldur en bæði nema á Félagsvísindasviði (U = 4.795,5,N1=169,N2=75,p<0,05)ognemaáHeilbrigðisvísindasviði(U=2.166,N1= 71,N2=75,p=0,050).Kennsluhættirogsamskiptiviðkennarahöfðueinnigmeiriáhrif áhvatningunemaáhugvísindasviðiheldurenfélagsvísindasviði(u=4.726,5,n1=169, N2 = 72, p < 0,05). Tekjur að loknu námi hins vegar höfðu meiri áhrif á hvatningu þátttakendaaffélagsvísindasviðiheldurenþeirraafhugvísindasviði(u=5.028,5,n1= 171,N2=71,p<0,05)ogMenntavísindasviði(U=4.795,N1=171,N2=75,p<0,05). Þátttakendur á Menntavísindasviði voru minna hvattir af verðlaunum, t.d. peningaverðlaunum og annars konar vinningum heldur en bæði þátttakendur af Félagsvísindasviði (U = 5.367, N1 = 170, N2 = 75, p < 0,05) og Verkfræði og náttúruvísindasviði(u=1.618,n1=75,n2=60,p<0,05). Enginn munur var á milli þess hvernig þátttakendur af mismunandi námsleiðum innan Háskólans á Hólum röðuðu hvatningaratriðunum niður, hvorki fyrir né eftir að námsleiðirnarvorusameinaðaríþærnámsdeildirsemíboðieruviðskólann.sömuleiðis var enginn munur á milli námsleiða fyrir sameiningu þeirra innan Landbúnaðarháskóla Íslands og einungis munur á einu hvatningaratriði eftir sameiningu í þær þrjár námsdeildir sem háskólinn býður upp á, Auðlindadeild, Umhverfisdeild og Starfs og endurmenntunardeild. Hvatningaratriðið sem munur var á hvernig þátttakendum úr mismunandideildumfannsthvetjasigínámivaráhugavertnámsefniogverkefni(h(2)= 6,399,p=0,041).MunurinnfólstíþvíaðnemendurúrAuðlindadeildHáskólansáHólum voru meira hvattir af áhugaverðu námsefni og verkefnum heldur en nemendur úr Umhverfisdeildskólans(U=120,N1=14,N2=29,p<0,05). 49

50 Áður en Kruskal Wallis H próf var keyrt á milli atriðanna á mikilvægislistanum og aldursvaraldursflokkunumbreyttþarsemeinungiseinnþátttakendavaryngrien18ára ogaðeinssexþátttakendavoru61árseðaeldri.eftirbreytinguvorualdursflokkarnir25 ára og yngri, ára, ára, ára, ára og 51 árs eða eldri. Kruskal Wallis H próf með breyttum aldursbreytum leiddi í ljós að munur var á því hversumikiðvalinnannámsinsíheildogíhverjunámskeiðifyrirsig(h(5)=29,199,p= 0,000)hafðiáhrifáhvatningusvarendaeftiraldrisemognámsframmistaða,t.d.íformi einkunna(h(5)=30,341,p=0,000),tekjuraðloknunámi(h(5)=18,403,p=0,002)og verðlaun,t.d.peningaverðlauneðaannarskonarvinningar(h(5)=29,428,p=0,000).til aðkannahvarmunurinnlægiámillialdurshópavargertmann WhitneyUprófámilli aldurshópafyrirhverthvatningaratriðanna.aðboðiðséuppávalinnannámsinsíheild ogíhverjunámskeiðifyrirsighafðimeiriáhrifáhvatninguþátttakendasemvoru51árs ogeldriheldurenallrahinnaaldursflokkanna(u=7.834,5,n1=330,n2=67,p<0,05; U=3.874,5,N1=182,N2=67,p<0,05;U=3.158,N1=136,N2=67,p<0,05;U= 3.365,5,N1=143,N2=67,p<0,05;U=4.713,N1=171,N2=67,p<0,05).Sömuleiðis virtist að boðið sé upp á val innan námsins í heild og í hverju námskeiði fyrir sig hafa meiriáhrifáhvatninguþátttakendaáaldrinum41til50áraheldurenyngrialdursflokka, þaðeraðsegja25áraogyngri(u=24.276,5,n1=330,n2=171,p<0,05),26til30ára (U=12.153,N1=182,N2=171,p<0,05)og31til35ára(U=9.755,N1=136,N2= 171, p < 0,05). Námsframmistaða, t.d. í formi einkunna hafði hins vegar meiri áhrif á hvatninguyngriþátttakendaenhinnaeldri.þettaséstáþvíaðnámsframmistaða,t.d.í formi einkunna hvatti 25 ára og yngri þátttakendur meira heldur en 31 til 35 ára(u = ,5,N1=330,N2=137,p<0,05),36til40ára(U=19.764,5,N1=330,N2=143,p <0,05),41til50ára(U=22.481,5,N1=330,N2=171,p<0,05)og51ársogeldri(U= 7.280, N1 = 330, N2 = 66, p < 0,05). Einnig var námsframmistaða mikilvægari áhrifaþátturáhvatningu26til30árahelduren41til50ára(u=13.238,n1=182,n2= 171, p < 0,05) og 51 árs eða eldri (U = 4.250, N1 = 182, N2 = 66, p < 0,05). Námsframmistaðahafðisömuleiðisminniáhrifáhvatningu51ársogeldriheldurená hvatningu31til35ára(u=3.692,5,n1=137,n2=66,p<0,05)og36til40ára(u= 3.886,N1=143,N2=66,p<0,05).Tekjuraðloknunámihöfðuminniáhrifáhvatningu 25 ára og yngri þátttakenda heldur en flestra eldri aldursflokka, 26 til 30 ára (U = ,5,N1=330,N2=182,p<0,05),31til35ára(U=19.743,5,N1=330,N2=137,p 50

51 <0,05),36til40ára(U=18.562,N1=330,N2=145,p<0,05)og41til50ára(U= ,N1=330,N2=171,p<0,05).Atriðiðverðlaun,t.d.peningaverðlaunogannars konarvinningarhafðimeiriáhrifá25áraogyngriþátttakendurhelduren31til35ára (U=18.813,5,N1=330,N2=136,p<0,05),36til40ára(U=19.282,N1=330,N2= 143,p<0,05)og41til50ára(U=22.300,5,N1=330,N2=170,p<0,05).Verðlaun höfðueinnigmeiriáhrifáhvatningu26til30áraen36til40ára(u=11.508,5,n1=182, N2=143,p<0,05)og41til50ára(U=13.343,N1=182,N2=170,p<0,05).Hinsvegar höfðuverðlaunsíðanmeiriáhrifáhvatningu51árseðaeldrihelduren41til50ára(u= 4.846,5,N1=170,N2=66,p<0,05). Þegar gert var Kruskal Wallis H próf á milli atriðanna á mikilvægislistanum og meðaleinkunnarkomíljósaðeinungisvarmunuráeinuatriði,uppbyggilegrigagnrýni ogviðurkenningufyrirvelunninverk(h(5)=15,866,p=0,007).uppbyggileggagnrýniog viðurkenning fyrir vel unnin verk virtist skipta meira máli fyrir hvatningu í námi fyrir nemendur á hæsta stigi einkunnaskalans, en nemendur með 9,00 til 10,00 í meðaleinkunnvorumeirahvattirafuppbyggilegrigagnrýniogviðurkenninguhelduren nemendurmeð8,00til8,99ímeðaleinkunn(u=4.120,n1=33,n2=321,p<0,05), 7,00til7,99ímeðaleinkunn(U=4.117,5,N1=33,N2=348,p<0,05),6,00til6,99í meðaleinkunnognemendursemekkivorukomnirmeðeinkunnirínúverandinámi(u= 2.347, N1 = 33, N2 = 213, p < 0,05). Sömuleiðis hafði gagnrýni og viðurkenning meiri áhrifáhvatninguþeirrasemvorumeðmeðaleinkunnuppá8,00til8,99heldurenþá sem ekki voru komnir með einkunnir í núverandi námi(u = ,5, N1 = 321, N2 = 213,p<0,05). 4.2 Bakgrunnsspurningar Bakgrunnsspurningarnar voru fimm og var tilgangur þeirra sá að hægt væri að athuga tengsl eða mun á milli hópa eftir svörum þátttakenda, til dæmis hvort mismunandi hvatningaratriði hvöttu þátttakendur af hvoru kyni um sig. Bakgrunnspurningarnar spurðu þátttakendur um kyn þeirra, aldur, námsstig, námssvið sem og meðaleinkunn þeirra í núverandi námi samkvæmt innri vef háskólans sem þeir stunda nám sitt við. Ákveðið var að spyrja um meðaleinkunn samkvæmt innri vef skólans til að útiloka að þátttakendur myndu reikna verkefnaeinkunnir og annað með í meðaleinkunn sína. Þannig ættu svör um meðaleinkunn að sýna raunverulega meðaleinkunn þátttakenda 51

52 byggða á lokaeinkunnum. Upplýsingar um eina bakgrunnsbreytu fengust auk þeirra spurningasemþátttakendursvöruðuáspurningalistanum,enþaðvaríhvaðaháskólaá Íslandiþeirstunduðunámsittenþátttakendursvöruðuþeirribreytuómeðvitaðeftirþví hvaða spurningalista þeir svöruðu. Upplýsingar um það í hvaða háskóla þátttakendur stunduðu nám gerðu meðal annars mögulegt að kanna mun á milli skóla varðandi uppröðunhvatningaratriðaogþannighvortinnrieðaytrihvatningaratriðiværuríkjandi innanhversskólafyrirsig. Allssvöruðu1.032þátttakendurspurningunniumkynen23þátttakendaskilgreindu ekkihverskynsþeirværu,skiptingukynjannaeftirháskólummásjáátöflu2.flestsvör fengust frá Háskóla Íslands, 479, en hlutfallsleg svörun Háskóla Íslands var þó minnst eða5,2%(sjátöflu1).ríflegahelmingursvarendavar35áraeðayngri,eða62,8%.það samaáttiviðíöllumskólumþarsemhlutfall35áraeðayngriþátttakendavarábilinu 50,7%til69,4%(sjámynd1).Meðalaldursvarendavarábilinu26til30áraenþaðvar sömuleiðis meðalaldur svarenda úr Háskólanum á Akureyri, Háskóla Íslands sem og Landbúnaðarháskóla Íslands. Meðalaldur svarenda úr Háskólanum á Bifröst og HáskólanumáHólumvarörlítiðhærri,eðaábilinu31til35ára. Flestir þátttakenda voru í grunnnámi, eða 69,0%, næst á eftir komu meistaranemarnirsemvoru25,0%þátttakendaogaðlokumdoktorsnemarnirsemvoru ekki nema 12 talsins, eða 1,2% (sjá töflu 15). Slík dreifing á milli námsstiga er ekki óeðlilegþarsemflestirháskólanemareruígrunnnámiogferþeimfækkandiernámsstig hækkar.dreifingámillinámsstigavarsambærileginnanhversháskólafyrirsigþarsem svarendum fór fækkandi þegar námsstig hækkaði. Vert er þó að taka fram að ekki er boðið upp á doktorsnám í öllum háskólum landsins og var hlutfallsleg skipting á milli námsstiga því ekki alveg sambærileg þar sem nemar Háskólans á Bifröst, Háskólans á AkureyriogHáskólansáHólumhafaeinungisumtvönámsstigámeðannemarHáskólan ÍslandsogLandbúnaðarháskólaÍslandsgetaeinnigsóttdoktorsnámísínumskólum.Alls voru 50 þátttakendur sem svöruðu spurningunni um núverandi námsstig með svarmöguleikanum Annað, eða 4,9% (sjá töflu 15). Átta svarenda voru í frumgreinanámiviðháskólannábifröst,semereinskonarháskólabrúfyrirþásemekki hafa lokið stúdentsprófi eða vilja auka þekkingu sína áður en þeir hefja raunverulegt háskólanám. Hluti þátttakenda sem svöruðu spurningunni með Annað virtust hafa 52

53 misskilið spurninguna þannig að þeir hafi talið að spurt væri um hæsta stig lokinnar menntunar,enslíktséstmeðalannarsáþvíað13sögðustverameðstúdentsprófogþrír afþeim13tókusérstaklegaframaðþeirværumeðstúdentsprófeníháskólanámi. Tafla15:Dreifingþátttakendaeftirnámsstigum Þarsemnámsleiðirerumjögmismunandieftirháskólumvoruleiðirnarsameinaðarí deildir eins og áður kom fram en sjá má upptalningu þeirra og dreifingu svara eftir deildum í töflu 16. Flestir þátttakenda voru í námi við Viðskiptafræðideild eða 157 svarendur sem samsvarar 15,6%. Næst á eftir kom Kennaradeildin sem 106 svarenda stunduðu nám við eða 10,5% og þriðja í röðinni var Líf og umhverfisdeildin með 96 svarendur eða 9,5%. Alls voru þátttakendur sem svöruðu spurningunni en 4,5% þátttakendaskilgreinduekkihvaðanámþeirværuaðstunda(sjátöflu16). 53

54 Tafla16:Dreifingþátttakendaeftirnámsdeildum Nemendur í Sí og endurmenntunardeild voru með hæsta meðalaldurinn en í þeirri deild var hann á bilinu 51 til 60 ára en næst á eftir kom Lýðheilsudeildin þar sem meðalaldur svarenda var á bilinu 36 til 40 ára. Það var þó einungis einn þátttakandi í hvorri deild um sig og gefur því meðalaldurinn ekki lýsandi mynd af raunverulegum meðalaldriþeirrasemstundanámviðlýðheilsudeildeðaeruísí eðaendurmenntun. ÞriðjahæstameðalaldurinnvaraðfinnaviðUppeldis ogmenntunarfræðideildina,þar sem meðaltalið var 4,88 sem fellur í aldursflokkinn 31 til 35 ára en er þó ansi nálægt 54

55 næsta aldursflokki, 36 til 40 ára. Yngsta meðalaldurinn var að finna í Rafmagns og tölvuverkfræðideild,þarsembáðirþátttakendurúrþeirrideildvoruáaldrinum18til25 ára. Næst á eftir kom Raunvísindadeildin með meðalaldur upp á 2,60 sem fellur sömuleiðis innan aldursflokksins 18 til 25 ára. Iðnaðarverkfræði, vélaverkfræði og tölvunarfræðideildin var með þriðja yngsta meðalaldurinn sem einnig féll innan aldursflokksins18til25áraenmeðaltaliðvarþar2,74.meðaltölaldurseftirdeildummá sjáátöflu17.sömuleiðismásjáflokkunaldursátöflu18. Tafla17:Meðaltölaldurseftirnámsdeildum 55

56 Tafla18:Flokkunaldurs Kynjaskipting innan deilda var mjög mismunandi eftir deildum, en þar má nefna að allirþeirra12þátttakendasemstunduðunámviðfélagsráðgjafardeildvorukvenkynsá meðan báðir þátttakendanna við Rafmagns og tölvuverkfræðideildina voru karlkyns. Sömuleiðismánefnaað97,1%þátttakendasemstunduðunámviðHjúkrunarfræðideild vorukvenkynssemog93,8%þátttakendaúruppeldis ogmenntunarfræðideild.jöfnust vorukynjahlutfölliníjarðvísindadeildinniþarsemhvortkynumsigstóðfyrir50,0%af svöruninniídeildinni(sjámynd3). Mynd3:Kynjaskiptingeftirnámsdeildum 56