Tölvuorðabókin hefur verið sett upp á neti Alþingis. Hana má finna með því að fara í START og ALL PROGRAMS. Eftirfarandi orðabækur eru aðgengilegar:

Transcription

1 Tölvuorðabókin Almennt Tölvuorðabókin hefur verið sett upp á neti Alþingis. Hana má finna með því að fara í START og ALL PROGRAMS. Eftirfarandi orðabækur eru aðgengilegar: Ensk-íslensk og íslensk-ensk orðabók Dönsk-íslensk orðabók Íslensk-íslensk orðabók Orðabókin er fljótleg og þægileg í notkun, orðabók er valin úr fellivalmynd, sjá mynd hér til hliðar. Leit Leitað að orði 1. Ritaðu orðið í textareitinn í glugganum Tölvuorðabókin leit. 2. Ýttu á lykilinn ENTER eða þrýstu á hnappinn LEITA til að hefja leitina. Niðurstaða leitar Niðurstaða leitarinnar birtist í glugganum sem nefndur er Skýring. Í efri reit gluggans er uppflettiorðið sýnt en skýring orðsins í þeim neðri. Ef ekkert finnst Finnist orðið ekki er hugsanlegt að það sé ekki til í safninu, eða þá að það er ekki ritað rétt. Stundum má nota aðrar leitaraðferðir til að finna orð. Sjá kaflann Leitaraðferðir. Til að stofan orðið í aukaorðabókinni er það sett í efri reitinn í glugganum Skýring. Í neðri reit gluggans Skýring geturðu ritað skýringu með orðinu og orðflokksmerki ef þú vilt. Þegar þú þrýstir á hnappinn STOFNA eða SKEYTA er orðið vistað í aukaorðabókina. Jafnframt er sýndur gluggi yfir beygingareglur, ef þú ert að nota ensk-íslensku orðabókina. Þar getur þú sett beygingareglur fyrir orðið. Sjá nánar um það á kaflanum Beygingar orða.

2 Hnappurinn Sjá Stundum birtist hnappurinn SJÁ í skýringaglugganum. Þennan hnapp geturðu notað til að stökkva í annað uppflettiorð. Ef þú þrýstir á hnappinn SJÁ flettir orðabókin upp á orðinu sem stendur fyrir aftan stafamynstrið - sjá. Tökum sem dæmi enska orðið saw. Það getur þýtt að saga en það getur líka verið þátíð af orðinu see. Hnappurinn SJÁ birtist þegar leitað er að orðinu saw. Ef þú þrýstir á hann flettir forritið upp orðinu see. Sjálfvirkar tilvísanir Töluvert er um sjálfvirkar tilvísanir í orðabókum Tölvuorðabókarinnar. Til dæmis eru hundruð sjálfvirkra tilvísana í ensk-íslensku orðabókinni, aðallega vegna mismunandi stafsetningar í breskri og bandarískri ensku. Sem dæmi má taka að ef þú lætur orðabókina leita að orðinu humor mun hún sýna þér orðið humour, eins og það er stafsett skv. breskum venjum. Fremst í skýringu orðsins er þó sýnt að bandaríska ritvenjan er humor. Beygingar Ef beygingaupplýsingar eru í viðkomandi orðasafni má skoða þær með skipununum AÐGERÐIR-BEYGINGAREGLUR og AÐGERÐIR-BEYGINGAR ORÐS. Sú fyrri sýnir hvaða beygingareglur orðið hefur, ef um slíkt er að ræða, en sú síðari er notuð til að skoða hvaða orðflokkum orðið tilheyrir og hvernig það beygist innan þeirra. Leitaraðferðir Hér er fjallað um mismunandi leitaraðferðir sem Tölvuorðabókin býður uppá. Hún hefur verið gædd mjög fullkomnum leitarbúnaði, sem finnur oftast það orð sem þú leitar að, jafnvel þótt þú vitir ekki alveg hvernig á að rita það. Orðabókin getur leitað á ferns konar mismunandi hátt og getur þú ráðið hvað aðferð er beitt hverju sinni. Þessar leitaraðferðir eru: Venjuleg leit Óvissuleit Framburðarleit Skýringaleit Notandi er hvattur til að gera tilraunir með þessar leitaraðferðir, til að kynnast þeim og læra hvernig þær geta komið að bestu gagni. TÖLVUDEILD ALÞINGIS ÞJÓNUSTUSÍMI 660 2

3 Um hnappana Leita og Lesa Hnappurinn LEITA er mest notaður til að leita að því sem notandi hefur ritað inn í leitarreitinn. Einnig má nota hnappinn LESA til að fletta upp orðum eða orðasamböndum sem hafa verið afmörkuð í öðru forriti. Sjá nánar um þetta í kaflanum Lestur. Almennt um ritun leitarorðs 1. Það nægir að rita fyrstu stafina í orðinu til að fá lista yfir öll orð sem hefjast á þann hátt. Þó er þetta háð því að valkosturinn Sýna öll orð sem byrja eins þegar leitað er? sé stilltur á Já í valmyndinni KOSTIR-ÝMSIR KOSTIR. 2. Reyndu að rita leitarorðið á sem réttastan hátt til að auka líkur á að það finnist. 3. Ef þú ert óviss um smávægilegt atriði í stafsetningu orðs, t.d. ef þú ert ekki viss hvort rita eigi nesessary eða necessary skaltu prófa að láta orðabókina leita að öðru hvoru, því hún hefur ákveðið villuþol gagnvart smávægilegum villum (hún þolir eina villu í orði). Sé meiri óvissa um ritun orðsins skaltu beita óvissuleit eða framburðarleit. Sjá um það hér á eftir. 4. Ekki skiptir máli hvort leitarorðið er ritað með lágstöfum eða hástöfum eða hvoru tveggja. Þannig má t.d. rita glass, glass, Glass eða GLASS. Sérstakir stafir Komi sérstakir stafir, eins og ñ nægir að rita n. Orðabókin mun þó finna þýðingu orðsins señor hvort sem þú ritar señor eða senor. Bandstrik og orðabil Ef þú ert ekki viss hvort bandstrik eða orðabil eigi að vera á milli tveggja orða, t.d. hvort rita eigi party-line eða party line, skaltu einfaldlega prófa annan hvorn háttinn. Ef orða- eða stafaröðin er á annað borð til í safninu mun forritið finna hana, hvort sem þú ritar hana með bandstriki eða orðabili. Einnig eru líkur á því að orðin finnist, eða séu birt í listanum yfir svipuð orð, þótt þú ritir þau án bils eða bandstriks á milli. Þannig finnst orðið party line hvort sem þú ritar það með bandstriki á milli, með orðabili eða í samfellu, þ.e. partyline. Mismunandi leitaraðferðir 1. Venjuleg leit Orðabókin framkvæmir venjulega leit þegar þrýst er á hnappinn LEITA eða ýtt á lykilinn ENTER til að setja leitina í gang. Þú getur líka sett venjulega leit í gang með skipuninni AÐGERÐIR-LEITA-VENJULEG LEIT. Finnist orðið ekki strax athugar forritið (ef beygingaupplýsingar eru í viðkomandi orðasafni) hvort notandinn hafi e.t.v. ritað orðið í einhverri sérstakri beygingu eða sérstöku falli. Finnist orðið ekki eftir þá athugun gengur orðabókin út frá því að villa sé í því og reynir að finna eitthvað sem er líkt. Þá eru gjarnan birtar tvær eða fleiri tillögur í listaglugganum. Notandi þarf þá að smella á einhverja þeirra til að fá viðkomandi færslu í gluggann Skýring. TÖLVUDEILD ALÞINGIS ÞJÓNUSTUSÍMI 660 3

4 Hér eru nokkur dæmi um það sem finnst þrátt fyrir smávægilegar ritvillur: Ensk-íslenska Íslensk-enska Ritað (rangt) Fundið Ritað (rangt) Fundið sience science stunndum stundum rong wrong fljódur fljótur maek make níra nýra kast cast snögt snökt/snöggt 2. Óvissuleit Óvissuleit er framkvæmd sjálfkrafa ef táknin stjarna (*) eða spurningarmerki (?) koma fyrir í leitarorðinu. Hægt er að beita þessari leitaraðferð ef mjög mikil óvissa ríkir um ritun orðsins, eða til að fá lista yfir orð sem hafa að geyma ákveðnar stafarunur. Til dæmis má ritar leitarorðið *wood* til að fá lista yfir öll orð enskíslensku orðabókarinnar sem hafa að geyma stafarununa wood, hvort sem hún er fremst í orðinu, inni í miðju eða aftast. Óvissutáknin mega vera hvar sem er í orðinu, t.d. fremst, inni í miðju eða aftast. Gæta þarf þess helst að vannota þau ekki, því það getur takmarkað árangur. Ef þú notar óvissutákn fremst í orðinu eða inni í orðinu þarftu líka að setja slíkt tákn aftan við orðið til að orðabókin finni orð sem eru lengri en það sem þú ritar. Tökum sem dæmi að þú ætlir að fletta upp á þýðingu orðsins house en þú vitir ekki fyrir víst hvernig orðið er ritað. Það eina sem þú veist með vissu er að orðið byrjar á h og að einnig er s í því. Þá geturðu ritað h*s* sem leitarorð. Forritið mun þá birta þér lista yfir orð eins og horse, house, holistic o.fl. Stjarnan segir orðabókinni að leita að orðum sem hafa engan eða einhverja stafi þar sem stjarnan er sett. Ef þú hins vegar ritar eingöngu h*s muntu fá lista yfir orð sem hefjast á h og enda á s. Notirðu spurningarmerki er leitin þrengri, því í stað spurningarmerkis má orðabókin aðeins setja einn staf. Með leitarorðinu h?s fengirðu t.d. eingöngu lista yfir þriggja stafa orð eins og has og his. Ritirðu h???s* færðu lista yfir orð sem byrja á h, hafa síðan einhverja þrjá stafi, þar á eftir stafinn s og loks engan eða einhverja stafi þar á eftir. 3. Framburðarleit Af öllum leitartegundum er framburðarleitin örugglega sú óvenjulegasta. Þessi leitartegund er hönnuð fyrir þá sem ekki hafa stafsetninguna alveg á hreinu. Framburðarleit gerir þér kleift að rita leitarorð eftir framburði og þannig geturðu flett upp merkingu (og réttri stafsetningu) orðs þótt þú vitir ekki hvernig það er stafsett, enda ætti skortur á stafsetningarkunnáttu síst að vera þeim fjötur um fót sem þurfa að nota orðabækur. Það skal tekið fram að ekki á oft að þurfa að beita þessari aðferð, þar sem venjuleg leit gerir ráð fyrir flestum ritvillum, eins og sjá má í umfjöllun um hana hér að framan. Sem dæmi má taka að þú getur ritað kast til að fletta upp á enska orðinu cast, þótt þú beitir ekki framburðarleit. TÖLVUDEILD ALÞINGIS ÞJÓNUSTUSÍMI 660 4

5 Framburðarleit er gerð með því að halda niðri SHIFT-lyklinum um leið og þrýst er á hnappinn Leita, eða með því að halda niðri SHIFT-lyklinum á meðan ýtt er á ENTER. Þú getur líka sett framburðarleit í gang með skipuninni AÐGERÐIR- LEITA-FRAMBURÐARLEIT. Þú getur stillt hversu mögnuð framburðarleitin á að vera. Það er gert í valmyndinni KOSTIR-ÝMSIR KOSTIR. Settu inn tölu á bilinu 1-5 í valkostinn Mögnun í framburðarleit. Þú getur prófað að hækka þetta gildi ef framburðarleit skilar ekki tilætluðum árangri. Ef tölvan er hraðvirk er alveg óhætt að nota alltaf stillinguna 5. Athugið: Framburðarleit getur skilað nokkrum orðum að leit lokinni. Þau orð geta átt misjafnlega vel við það sem þú ritaðir, og eru ekki endilega öll borin fram á þann hátt sem þú hugsaðir þér. Hér að neðan eru nokkur dæmi um hvernig hægt er að nota framburðarleitina í ensk-íslensku orðabókinni og hvaða árangri hún skilar. Ritað Fundið Ritað Fundið fón phone örþ earth blás blouse voís voice stökk stuck lojer lawyer grín green nóver nowhere þíf thief mætí mighty æðer either tsjíf chief ðó though teibúl table klömsí clumsy gæd guide mún moon kvestjon question túþ tooth krú crew fál foul oþor author bæ by sei say 4. Skýringaleit Fjórða leitaraðferðin leitar í öllum skýringatextum orðabókarinnar, þ.e. þar sem uppflettiorð eru útskýrð eða þýdd. Leitarorð er ritað á venjulegan hátt og valin skipunin AÐGERÐIR-LEITA-SKÝRINGALEIT. Leitaraðferð þessi getur tekið nokkrar sekúndur. Þú getur t.d. notað skýringaleit til að fá lista yfir öll þau ensku uppflettiorð þar sem íslenska orðið góður kemur fyrir í skýringunni. Þá mun birtast listi yfir allar þær skýringar sem hafa orðið góður í sér, hvort sem það er eitt sér eða hluti af öðru orði (haldgóður, rúmgóður o.s.frv.). TÖLVUDEILD ALÞINGIS ÞJÓNUSTUSÍMI 660 5

6 Gluggameðhöndlun Gluggar orðabókarinnar Orðabókin birtir þrjá meginglugga þegar þú ræsir hana í fyrsta skipti. Af þeim eru þó einungis tveir alveg nauðsynlegir, þ.e. leitarglugginn og glugginn Skýring. Með skipuninni KOSTIR-LISTAGLUGGI má fjarlægja gluggann sem nefndur er Listi. Sá gluggi er einkum notaður þegar nokkur svipuð orð finnast, t.d. þegar orðið sem þú ritaðir hefur ekki fundist, en einhver önnur orð sem líkjast því. Einnig getur hann verið gagnlegur til að sýna orðalista, ef valkosturinn Sýna öll orð sem byrja eins þegar leitað er? (í valmyndinni KOSTIR-ÝMSIR KOSTIR) er virkur. Þá sýnir listaglugginn öll orð sem byrja eins og það orð sem flett hefur verið upp. Einnig má birta gluggann Saga, en hann sýnir lista yfir síðustu uppflettiorð sem fundist hafa. Þessi gluggi er birtur með skipuninni KOSTIR-SÖGUGLUGGI. Kemur hann sér einkum vel þegar óskað er að sjá aftur skýringu einhvers orðs sem áður hefur verið flett upp á, án þess að þurfa að rita það inn og setja leit í gang. Nægir þá að smella á orðið í listanum. Staðsetningu og stærð glugga breytt Hönnun Tölvuorðabókarinnar gerir notendum kleift að hagræða henni á ýmsa vegu á skjánum. Til dæmis má breyta stærð allra glugganna (nema leitargluggans). Auk þess er hægt að breyta staðsetningu allra glugganna. Til að breyta staðsetningu glugga 1. Bentu með músarbendlinum á titilstiku viðkomandi glugga (efsta borðann á glugganum). 2. Smelltu og haltu niðri vinstri músarhnappnum. 3. Dragðu gluggann þangað sem þú vilt hafa hann. Til að breyta stærð glugga 1. Bentu með músarbendlinum á einhverja úthlið gluggans, þannig að bendillinn breytist í tvíhöfða ör. 2. Dragðu úthliðina til hægri eða vinstri, upp eða niður, eftir því sem við á. Fljótandi gluggar Viljirðu að Tölvuorðabókin sé ávallt sjáanleg á skjánum (jafnvel þótt skipt sé yfir í önnur forrit skaltu gefa skipunina KOSTIR-FLJÓTANDI GLUGGAR, þannig að hak birtist fyrir framan skipunina. Þannig flýtur forritið ofan á öðrum forritum, en hverfur ekki á bak við. Sama skipun er gefin til að gera þennan eiginleika óvirkan. TÖLVUDEILD ALÞINGIS ÞJÓNUSTUSÍMI 660 6

7 Orðabókin gerð að táknmynd Til að fjarlægja orðabókina af skjánum tímabundið má smella á minnkunarhnappinn (hnappinn með strikinu) í hægra horninu ofan til í leitarglugganum. Leturbreytingar Með skipuninni Letur í valmyndinni KOSTIR má breyta letri að vild, rétt eins og í öðrum Windows forritum. Tölvuorðabókin man stillingar Orðabókin vistar allar þær stillingar sem að framan hefur verið getið um, og notar þær framvegis ef slökkt er á henni á eðlilegan hátt (þ.e. með hnappinum LOKA eða X- hnappinum). Danskir stafir Þegar dansk-íslenska orðabókin er notuð þarf sennilega stundum að grípa til stafanna å og ø. Það er gert með því að fara í Hjálpar-valmyndina og smella á viðkomandi staf til að færa hann inn í leitarreitinn. Þetta er þó aðeins hægt ef dansk-íslenska orðabókin er virk. TÖLVUDEILD ALÞINGIS ÞJÓNUSTUSÍMI 660 7