BELEID OOR GESLAGSGELYKHEID

Transcription

1 BELEID OOR GESLAGSGELYKHEID INHOUD 1. Inleiding 2. Definisies 3. Doelstellings 4. Magtiging 5. Reikwydte 6. Beleidsbepalings, rolle en verantwoordelikhede 7. Moniterings- en evalueringsmeganismes 8. Slotsom 1. Inleiding Die Beleid oor Geslagsgelykheid moet saamgelees word met die dokument: Beleid oor Geslagsgelykheid: Verwysingsdokument. Hierdie beleid bied riglyne rakende geslagsgelykheid o vir alle werknemers en leerders van Laerskool Rustenburg en o die geaffilieerde individue, strukture, liggame en organisasies wat binne die gebiedsfeer van LR optree. o om te verseker dat mans en vrouens, en vroulike en manlike leerders, billik behandel o word en gelyke toegang tot geleenthede (persoonlik, sosiaal, ekonomies, polities en kultureel) het. o Die volgende waardes het aan die Beleid oor Geslagsgelykheid sy beslag gegee: o Die feit dat daar biologiese verskille tussen mans en vrouens is. o Die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika (Wet 108 van 1996) wat bepaal dat elkeen gelyk is voor die reg, en aanspraak het op gelyke beskerming en bevoorregting deur die wet. o Die feit dat die staat nie regstreeks of onregstreeks mag diskrimineer teen enigiemand op grond van ras, geslag, swangerskap, huwelikstaat, etniese of sosiale afkoms, kleur. o seksuele oriëntasie, ouderdom, gestremdheid, godsdiens, gewete, geloof, kultuur, taal of herkoms nie. o Die Wet op die Bevordering van Gelykheid en die Voorkoming van Onbillike Diskriminasie o (Wet 4 van 2000) wat bepaal dat die staat en organisasies prioriteit moet gee aan die eliminering van onbillike diskriminasie en die bevordering van gelykheid ten opsigte vanras, geslag en gestremdheid, en dat hulle dus spesiale maatreëls om gelykheid te bewerkstellig kan implementeer. o Die vereiste dat voorkeurbehandeling van vroue (werknemers) en vroulike leerders, o onder sekere omstandighede, nie neerkom op diskriminasie teen mans (werknemers) en manlike leerders neer nie, mits hierdie maatreëls nie tot ongelyke of afsonderlike standaarde aanleiding gee nie.

2 2. Definisies Geslag verwys na die ekonomiese, sosiale en kulturele kenmerke en geleenthede wat verband hou met manlik of vroulik wees. Dit is 'n stel eienskappe en gedragspatrone wat die samelewing van 'n manlike of 'n vroulike persoon verwag. 'n Geslagsperspektief onderskei tussen wat biologies gegee is en wat kultureel gekonstrueer is.1 Mans en vrouens word op spesifieke wyses deur hulle samelewings grootgemaak om bepaalde manlike en vroulike identiteite wat van mekaar verskil, aan te neem. Hierdie identiteite word onder meer deur klas, ras, godsdiensoortuigings, seksuele oriëntering en gesinsrolle beïnvloed. Die term geslag word gebruik om hierdie sosiale, kulturele en historiese verskille te beskryf. Geslag verskil nie slegs van kultuur tot kultuur nie, maar dit verander ook met verloop van tyd. Alle kulture en gemeenskappe behou sekere tradisies terwyl hulle ook nuwe tradisies ontwikkel. Geslagsverhoudings het gewoonlik 'n hiërargiese struktuur, waar vrouens ondergeskik is aan mans, en minder mag, geleenthede en toegang tot middele het. Verduidelikings word vir die volgende definisies voorsien: TERM VERDUIDELIKING Diskriminasiepraktyke By indiensneming en in die onderwysstelsel vind diskriminasie plaas wanneer een persoon minder gunstig as 'n ander behandel word vanweë 'n eienskap wat geen betrekking het op sy of haar vermoë om 'n taak te verrig nie. Hierdie eienskappe behels onder meer lidmaatskap 1 Gender and the Private Sector, 1999 TERM VERDUIDELIKING van 'n groep, geslag, huwelikstaat, ouerskap, ras, etnisiteit, gestremdheid of seksuele oriëntering. Indirekte diskriminasie kom voor wanneer 'n reël of 'n voorwaarde wat neutraal voorkom, in die praktyk 'n bepaalde persoon of groep uitsluit van oorweging vir 'n posisie. Byvoorbeeld, senioriteit as vereiste vir bevordering kan indirek teen vroue diskrimineer. Feminisme Die proses waar vroue op aktiewe wyse teenstand bied teen hulle verdrukking op grond van ras, klas of geslag. Geslagsgebaseerde geweld Geslagsgebaseerde geweld is die gevolg van ongelyke magsverhoudings tussen mans en vroue, vroulike en manlike leerders. Dit vind plaas wanneer iemand mishandel (fisies of geestelik), aangerand, of geteister word (fisies of mondelings) omdat hy of sy manlik of vroulik is. Geslagsgebaseerde geweld kom voor vanweë die samelewing se opvattings oor hoe a anvaarbare weergawes van vroulikheid en manlikheid en vroulikheid gedemonstreer moet word. Voorbeelde wissel van seksuele teistering. kindermishandeling, die mishandeling van eggenotes, die treitering van homoseksuele mans en vroue, vrouemoord, die doodmaak van vroue wat as hekse beskou word, en bendeverkragting (jackrolling). Geslagsverskille Gedrags- en houdingsverskille as gevolg van sosiale praktyk, wat dinamies is en uitgedaag en verander kan word. Geslagsgelykheid Vroue en mans moet dieselfde voordeel trek uit goedere waaraan diesamelewing waarde heg, geleenthede, hulpmiddele en belonings. Aangesien samelewings verskil oor die opvatting van wat waardevol is, is 'n kritieke aspek van die gelykheid van vroue hulle bemagtiging om dit wat as waardevol beskou word, te beïnvloed en om deel te hê aan besluitneming rakende samelewingsprioriteite. Gelykheid beteken nie dat vroue en mans dieselfde is nie, maar dat geleenthede en kanse in die lewe nie van geslag sal afhang nie. Geslagsbillikheid Die bevordering van gelyke geleenthede vir, en billike behandeling van mans en vroue op persoonlike, sosiale, kulturele en ekonomiese gebied.

3 Dit behels die bevrediging van die behoeftes van vroue en mans, en seuns en meisies, sodat hulle in sowel die informele as die formele arbeidsmark kan meeding, ten volle by die samelewing betrokke kan wees, en hulle gesinsrolle op gepaste wyse kan vervul sonder dat daar op grond van geslag teen hulle gediskrimineer word. Geslagsperspektief Die integrasie van vroue in alle aspekte van die werk in 'n inrigting of organisasie waar die verantwoordelikheid op die hoogste vlak van besluitneming gesetel is. Geslagsbeplanning Beplanningspraktyke wat geslag as 'n fundamentele analitiese komponent van beplanningsmetodologie insluit. Seksuele keuse Keuse of voorkeur m.b.t. lewensmaats. Die bevordering van gelykheid TERM VERDUIDELIKING soos bepaal in die Wet op die Bevordering van Gelykheid en die Voorkoming van Onbillike Diskriminasie (Wet 4 van 2000), berus op die veronderstelling dat daar nie teen mense op grond van hulle seksuele voorkeure gediskrimineer moet word nie, en dat hulle derhalwe op billike en gelyke wyse behandel moet word en gelyke toegang tot geleenthede op alle lewensterreine, d.w.s. ekonomies, sosiaal en kultureel, moet hê. Seks Die biologiese verskille tussen mans en vroue. Plaasvervangende aanspreeklikheid Die aanspreeklikheid van werkgewers (inrigtingshoofde) vir die wetsoortreding van hulle werkers of agente in die uitvoering van hulle pligte. Hierdie beginsel beteken dat alle bestuurders van organisasies, of persone met gedelegeerde magte en verantwoordelikhede (met inbegrip van opvoeders) verantwoordelik is vir die tref van redelike voorsorg om teistering of diskriminasie te voorkom. Waar hulle geag word dit te gedoen het, kan hulle nie aanspreeklik gehou word nie. Vrouebemagtiging 'n Strategie wat daarop toegespits is om vroue op te hef deur aan hulle toegang tot middele te gee, die magswanbalanse tusen mans en vroue reg te stel, en gelyke geleenthede aan hulle te bied om hulle volle potensiaal op persoonlike, sosiale en politieke vlak te verwesenlik. 3. Doelstellings Die volgende is die doelstellings van die Beleid oor Geslagsgelykheid: Om aandag te gee aan die gesindhede en gedrag van individue en groepe, en die diskriminerende inrigtingspraktyke wat die tradisionele stereotipering van mans en vroue verskans en negatief op hulle groei en ontwikkeling inwerk Om te verseker dat alle besluitneming en alle praktyke binne LR opgestel is met inagneming van geslagsoorwegings wat 'n proaktiewe uitwerking op toekomstige praktyke sal hê Om beleid, praktyke en prosedures in alle opvoedkundige inrigtings, subdirektorate, direktorate en programme in ooreenstemming te bring met die nasionale regsraamwerk van die Regering, wat 'n ondertekenaar is van baie internasionale verklarings Om 'n raamwerk vir die implementering van spesiale maatreëls daar te stel om gelyke toegang en geleenthede vir die bevordering van vroue en vroulike leerders te verseker met die oog op die bereiking van gelykheid. Dit sal alle terreine van onderwys, opleiding en ontwikkeling binne die WKOD insluit. Die uiteindelike doel met die Beleid oor Geslagsgelykheid is om geslagsgelykheid vir vroue en mans, vroulike en manlike leerders te bewerkstellig, hoofsaaklik deur die bemagtiging van vroue en vroulike leerders, maar nie ten koste van mans en manlike leerders nie.

4 4. Magtiging 4.1 Die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, (Wet 108 van 1996) 4.2 Wet op die Indiensneming van Opvoeders, (Wet 76 van 1998) (soos gewysig) 4.3 Suid-Afrikaanse Skolewet, (Wet 84 van 1996) (soos gewysig) 4.4 Wet op die Ontwikkeling van Vaardighede, (Wet 97 van 1998) 4.5 Witskrif op die Transformasie van die Staatsdiens, Wet op Arbeidsverhoudinge, (Wet 66 van 1995) (soos gewysig) 4.7 Wet op Nasionale Onderwysbeleid, (Wet 27 van 1996) 4.8 Witskrif op die Transformasie van Dienslewering in die Staatsdiens (Batho Pele Witskrif), Die Witskrif op Regstellende Aksie in die Staatsdiens, Wet op Gelyke Indiensneming (Wet 55 van 1998) 4.11 Wet op Basiese Diensvoorwaardes, (Wet 75 van 1997) 4.12 Staatsdienswet, (Wet 103 van 1994) (soos gewysig) 4.13 Staatsdiensregulasies, Wet op Voortgesette Onderwys en Opleiding, (Wet 98 van 1998) (soos gewysig) 4.15 Wet op Onderhoud, (Wet 99 van 1998) 4.16 Wet op Huishoudelike Geweld, (Wet van 1998) 4.17 Wet op die Bevordering van Gelykheid en die Voorkoming van Onregverdige Diskriminasie, (Wet 4 van 2000) 4.18 Die Convention for the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women (CEDAW) 4.19 Die Women s Charter for Effective Equality (1993) 4.20 Die Protokol to the African Chapter on Human and People s Rights on the Rights of Women in Africa 5. Reikwydte Die Beleid oor Geslagsgelykheid is van toepassing op alle werknemers en leerders van die WKOD en geaffillieerde individue, strukture, liggame en organisasies wat binne die gebiedsfeer van die WKOD optree. Verantwoordelikheid en aanspreeklikheid vir die implementering van die Beleid oor Geslagsgelykheid berus dus by elke staatsdienswerknemer of agent van die staat binne die onderwys. Hierdie reikwydte is van toepassing op die interne bedryf van die WKOD as werkgewer, asook op die eksterne aktiwiteit van die WKOD as 'n diensagentskap van die regering. 6. Beleidsbepalings en rolle en verantwoordelikhede 6.1 Elke Onderwysbestuurs-en-ontwikkelingsentrum (OBOS)/Direktoraat moet 'n persoon hê wat fokus op geslagsgelykheid en verantwoordelik is vir die monitering van die geslagsperspektief in haar of sy verantwoordelikheidsfeer binne die WKOD. 6.2 Die hoof van elke OBOS/Direktoraat moet persone wat fokus op geslagsgelykheid benoem om binne die betrokke gebied werksaam te wees. Hierdie persone moet minstens 'n belangstelling in geslagsgelykheidskwessies toon en geslagswerk moet in hulle posbeskrywings vervat wees. Om kontinuïteit te verseker, moet die verantwoordelikheid gekoppel wees aan 'n pos en nie aan 'n persoon nie. 6.3 Elke OBOS/Direktoraat is verantwoordelik vir die implementering van die Beleid oor Geslagsgelykheid en sy eie beheermaatreëls, wat op doeltreffende wyse geadministreer moet word. 6.4 Elke OBOS/Direktoraat moet 'n verteenwoordiger hê wat op die WKODGeslagsgelykheidstruktuur binne die Direktoraat Menslike Hulpbronne dien. 6.5 Elke OBOS/Direktoraat is aanspreeklik teenoor die hoofde en direkteure van die OBOS'e wat verslae oor die implementering van die Beleid oor Geslagsgelykheid of

5 enige ander projek of program verwant aan geslag kan aanvra. 6.6 Elke OBOS/Direktoraat is verantwoordelik vir die toewysing van die nodige middele in enige vorm (byvoorbeeld opleiding, finansies, tyd en bewustheid) vir die bevordering en implementering van geslagsperspektief binne die WKOD. 6.7 Die Direktoraat: Menslikehulpbronontwikkeling is verantwoordelik vir die koördinering van geslagsgelykheidsaktiwiteite en -prosesse, die voorsiening van strategiese leiding, en die monitering en evaluering van die implementering van die Beleid oor Geslagsgelykheid en ander verwante geslagsgelykheidsprojekte en -programme. Die volgende tabel gee 'n uiteensetting van die rolle en verantwoordelikhede van persone, eenhede of groepe wat met geslagsgelykheid gemoeid is en die prestasie-aanwysers waarop monitering en evaluering gebaseer is. Rolle en verantwoordelikhede van persone, eenhede of groepe gemoeid met geslagsgelykheid Prestasie-aanwysers vir monitering en evaluering o Verseker dat geslagskwessies as 'n saak van roetine aandag geniet by strategiese beplanningsoefeninge. o Die beginsels van nie-diskriminasie en geslagsgelykheid is ingesluit in die departement se visie en o missiestellings, strategiese doelwitte en planne. o Weerspieël geslagsoorwegings in sakeplanne, en besin gereeld daaroor. o Sakeplanne behoort spesifieke geslagsverwante teikens in te sluit. Toepaslike riglyne vir werwingskomitees moet die verlangde geslagsverteenwoordiging vir regstellende aksie aantoon. o Hersien beleide, projekte en programme met die oog op geslagsimplikasies. o Alle beleide, projekte en programme moet 'n bewustheid van die praktiese en strategiese o behoeftes van vroue en vroulike leerders, asook die volgende, weerspieël: o Sensitiwiteit teenoor geslagsverhoudinge o Verhoogde beleggings in VBOO en VKO o Spesifieke geslagsgebaseerde uitgawes o Gelyke geleentheiduitgawes vir werknemers o Begroting vir geslagsperspektief o Verseker dat opvoedkundige inrigtings, OBOS'e, direktorate, subdirektorate en o In alle data moet geslag gespesifiseer word (sowel as ras en ander voormalige diskriminasieo programme geïndividualiseerde data in hulle werk voorsien en gebruik. o Kategorieë) om aan te toon hoe dit benut is. o Geslagsverwante werk (projekte, motiverings en programme) word deur hierdie inligting o ondersteun. o Koördineer geslagsbewustheid, opleiding, onderwys en ontwikkeling vir alle personeel aan opvoedkundige inrigtings, OBOS'e, direktorate, subdirektorate en programme o om te verseker dat geslagsgelykheid in alle aspekte van die werk geïntegreer word. o Personeel ontvang toepaslike en relevante opleiding in geslagsbewustheid, -ontleding en o -beplanning. Sodanige opleiding moet uitloop op waarneembare uitkomste, soos 'n verhoogde o bewustheid en sensitiwiteit in die werk van personeel, en die ontwikkeling van kapasiteit vir o die doeltreffende benutting van geïndividualiseerde data. o Hersien departementele beleid en beplanning in ooreenstemming met nasionale en internasionale raamwerke vir beleid oor geslagsgelykheid. o Departementele en institusionele beleide en planne moet alle sleutelbeginsels wat in hierdie o beleid vervat is, weerspieël. o Verseker dat die opvoedkundige inrigtings, OBOS'e, direktorate, subdirektorate en o programme die beleid oor geslagsgelykheid implementeer. o Die beginsels van hierdie beleid word doeltreffend geïmplementeer en sigbare veranderings word o gemaak.

6 Moniteer en evalueer projekte en programme om te bepaal of hulle strook met die beleid oor geslagsgelykheid. Daar is duidelike en doeltreffende meganismes vir monitering en evaluering, en vorderingsverslae word geredelik opgestel en daar is reaksie daarop. Stel meganismes daar om met die samelewing bande te smee en te skakel. Rekords word gehou van die aantal burgerlike organisasies wat geraadpleeg is. Notules en verslae van konsultasies word gehou. Die resultate van hierdie konsultasies behoort gedokumenteer te word. 7. Moniterings- en evalueringsmeganismes Die ontwikkeling en aanvaarding van die Beleid oor Geslagsgelykheid is 'n belangrike stap ter bevordering en institusionalisering van 'n ontwikkelingsproses waarin mans en vroue, en vroulike en manlike leerders gelyke vennote word in die skep van maatskaplike, politiese, kulturele en ekonomiese transformasie in Suid-Afrika. Dit is dus noodsaaklik dat die implementering en impak van die beleid op doeltreffende en effektiewe wyse gemoniteer en geëvalueer word. Aanwysers vir geslagsgelykheidsvordering Die versekering van gelyke toegang tot, en voltooiing van, basiese onderwys Die verbetering van toegang tot beroepsopleiding, wetenskap en tegnologie Die uitroeiing van ongeletterdheid onder vrouens Die ontwikkeling van nie-diskriminerende leerprosesse Die voorsiening van veilige en gesonde leeromgewings Die bevordering van lewenslange onderwys en opleiding vir vrouens en meisies Die toewysing van voldoende hulpmiddele vir opvoedkundige hervorming en die monitering van die implementering daarvan Moniterings- en evalueringsmeganismes moet dus verseker dat: sukses gemeet word. strategiese inligting versamel word om die impak, relevansie en toepaslikheid van die programme en of projekte te assesseer. die implementering van die beleid 'n positiewe uitwerking op die opvoeding van vroulike leerders en vroue het, dog nie ten koste van die onderwys, opleiding en ontwikkeling van manlike leerders en mans geskied nie. Dit behoort die bogenoemde aanwysers te dek. vroulike en manlike leerders, vroue en mans, die waardes, kennis en vaardighede verwerf om die houdings- en gedragsveranderings te ondergaan wat benodig word vir die noodsaaklike en doeltreffende maatskaplike transformasie van die samelewing. 8. SLOTSOM Laerskool Rustenburg erken sy verantwoordelikheid vir die handhawing van die bepalings van die Suid- Afrikaanse Grondwet, wat aan burgers die reg op 'n diskriminasievrye omgewing belowe. LR se Beleid oor Geslagsgelykheid wil nie slegs vir die departement die weg aandui om beter toegerus te word om die probleme wat voortspruit uit geslagsdiskriminasie te hanteer nie, maar wil dit ook verbind tot die ontwikkeling van 'n organisatoriese kultuur waar menswaardigheid en kulturele diversiteit verheerlik, geëer, verteenwoordig, gerespekteer en erken word, en sodoende verseker dat 'n kultuur van menseregte diep in die organisasie, asook in die breër Suid-Afrikaanse samelewing, gevestig word.