REMEDIES VAN 'N VERSEKERAAR IN GEVAL VAN WANVOORSTELLING EN WAARBORGBREUK DEUR 'N VERSEKERDE

Transcription

1 REMEDIES VAN 'N VERSEKERAAR IN GEVAL VAN WANVOORSTELLING EN WAARBORGBREUK DEUR 'N VERSEKERDE deur HENDRIK MATTHYS PIETER VISSER voorgele ter gedeeltelike vervulling van die vereistes van die graad MAGISTER LEGUM aan die UNIVERSITEIT VAN SUID-AFRIKA STUDIELEIER: PROF PH HAVENGA November 1995

2 INHOUDSOPGAWE Bladsy OPSOMMING SUMMARY KEY CONCEPTS i ii iii HOOFSTUK PARAGRAAF INHOUD 1 1 Inleiding Remedies van die Versekeraar in die geval van nie-openbaring deur die versekerde Kritiek teen die versekeraar se kansellasiereg Waarborge Die betekenis van waarborge in die Engelse versekeringsreg Die betekenis en doel van waarborge in die Suid-Afrikaanse reg Die remedies by waarborgbreuk Statutere beperkings op 'n versekeraar se kansellasiereg by waarborgbreuk Maatreels waarmee regshervorming verkry kan word Judisiele tegnieke Selfregulering Statutere regshervorming Die versekeraar se kansellasiereg Mindere remedies (a) Proporsionaliteit (b) 'n Eis om skadevergoeding Gevolgtrekking 65 Bronnelys 67 Lys van aangehaalde uitsprake Suid-Afrikaanse uitsprake 71 Engelse uitsprake 75 Australiese uitsprake 77 Register van wetgewing en verslae 78

3 -i- OPSOMMING In die skripsie word gekyk na die remedies van 'n versekeraar by wanvoorstelling (nie-openbaring) en waarborgbreuk deur 'n versekerde en veral die beperking van die versekeraar se kansellasiereg. Die klem sal egter val op die remedies by waarborgbreuk omdat versekeraars veel meer daarop steun. Die volgende voorstelle word gemaak. 'n Kansellasiereg behoort in die geval van wanvoorstelling (nie-openbaring) nie verleen te word as die versekeraar nogtans, met kennis van die ware feite, sou kontrakteer nie. By verbreking van bevestigende waarborge behoort 'n kansellasiereg toegestaan te word as die waarborgbreuk die betrokke versekeraar se berekening van die risiko redelikerwys geraak het maar nie as die versekeraar nogtans sou kontrakteer nie. By voortdurende waarborge behoort kansellasie beskikbaar te wees as die waarborgbreuk die skade redelikerwys veroorsaak het. 'n Skadevergoedingseis behoort beskikbaar te wees waar 'n versekeraar nie kan of wil kanselleer nie.

4 -ii- SUMMARY The remedies of an insurer, in the event of misrepresentation (non-disclosure) and breach of warranty by an insured are discussed, particularly limiting the insurer's right to cancel. The emphasis is on the remedies applicable to breach of warranty because insurers use these more frequently. The following solutions are suggested. An insurer should not be allowed to cancel in the event of misrepresentation (nondisclosure) if it would still have concluded the contract, knowing the truth. In the event of affirmative warranties a right to cancel should be available if breach of warranty reasonably affected the particular insurer's assessment of the risk, but not if the contract would still have been concluded. In the event of promissory warranties, cancellation should only be available if breach of warranty reasonably caused the loss. A claim for damages should be available if an insurer can not or does not wish to cancel.

5 -iii- KEY CONCEPTS (WITH AFRIKAANS EQUIVALENT) Insurance (versekering) Non-disclosure (nie-openbaring) Breach of Warranty (waarborgbreuk) Insurance warranties (versekeringswaarborge) Material facts (wesenlike feite) Representations (voorstellings) Misrepresentation (wanvoorstelling) Bona fides (goeie trou) Cancellation (kansellasie) Porportionality (proporsionaliteit) Legal reform (regshervorming) Self-regulation (selfregulering)

6 1 HOOFSTUK 1 1. INLEIDING Die reg het dikwels te make met die afweging van belange ten einde gemeenskappe sinvol te orden en billikheid sever moontlik te bevorder. 1 Die proses is ook in die versekeringsreg waarneembaar en kan vergelyk word met die swaai van 'n pendulum tussen teenoorgestelde belange ten einde 'n billike balans te bewerkstellig. So behels die soeke na 'n billike toets vir die wesenlikheid van feite wat foutief openbaar is of nie openbaar is nie, dikwels die wegbeweeg van 'n oorbeklemtoning van of die versekeraar of versekerde se belange. 2 Dieselfde proses is ook waarneembaar wat betref die remedies 3 van 'n versekeraar, veral in die geval van waarborgbreuk deur die versekerde. 4 'n Groot mate van vryheid is in die verlede aan 'n versekeraar toegelaat in die af dwinging van sy remedies in die opsig. 5 Tans is daar wereldwyd 'n neiging te bespeur om die belange van die versekerde te beklemtoon, veral ten aansien van die evaluering en selfs beperking van die versekeraar se remedies. 6 In die skripsie word kortliks gekyk na die remedies van die versekeraar in die geval van die verbreking deur die versekerde van 1 Sien Hosten ea Introduction to South African Law and Legal Theory 2de uitg (1995) Sien Hasson "The doctrine of uberrima fides in insurance law - A critical evaluation" (1969) 32 Modern LR ; Van Niekerk "Enkele opmerkings oor die openbaringsplig by versekeringskontrakte" (1989) 1 SA Mere LJ Sien infra hfst 2 en hfst 3 par 3.3 vir 'n bespreking van die remedies. 4 Sien infra par 3.1 en 3.2 vir die betekenis van waarborge. 5 Sien infra par 3.1 oor die versekeraars se misbruik van waarborge by veral die sogenaamde "basis van die kontrak" klousules. 6 Sien infra par 3.3 en die werke daar aangehaal.

7 2 sy voorkontraktuele openbaringsplig 7 (nie-openbaring 8 ) asook by WQ.arborgbreuk deur die versekerde. Die kl em sal egter val op die versekeraar se remedies in die geval van waarborgbreuk. Die rede hiervoor is enersyds dat versekeraars baie meer steun op waarborgbreuk as op hulle remedies in die geval van nie-openbaring deur die versekerde 9 en andersyds dat die misbruik van die sogenaamde waarborgtegniek 10 deur versekeraars al tot onbillike resul tate11 en baie kritiek gelei het. 12 Daarbenewens is die foutiewe voorstellings wat tot nie-openbaring deur die versekerde lei, gewoonlik dieselfde as die wat die inhoud van die waarborge verstrek deur die versekerde, uitmaak. Die werkswyse wat gevolg sal word by waarborge en waarborgbreuk, sal wees om kortliks na die betekenis en oorsprong van versekeringswaarborge te kyk, die doel daarvan en die remedies by waarborgbreuk. Ten slotte sal na moontlike regshervorming in die verband asook wat betref remedies van die versekeraar by nie- 7 Die plig rus natuurlik ook op die versekeraar, maar omdat dit grootliks die versekeraar is wat feite benodig van die versekerde, om die risiko te beraam, is dit hoofsaaklik die versekerde wat die openbaringsplig verbreek. Die remedies is egter dieselfde, hetsy dit die versekeraar of versekerde is wat dit afdwing. Die uitgangspunt sal egter wees om die remedies vanuit die perspektief van die versekeraar te ondersoek. 8 Omdat ons positiewe reg steeds' nie-openbaring as 'n aparte regsfiguur beskou sal die positiewe reg egter as uitgangspunt gebruik word. Sien ook die bespreking infra par 2. Daar sal egter geargumenteer word dat nie-openbaring niks anders as 'n verskyningsvorm van wanvoorstelling is nie. 9 Soos in Pillay v South African National Life Assurance Co Ltd 1991 (1) SA 363 (D) en Qilingele v South African Mutual Life Assurance Society 1993 (1) SA 69 (A). Daar sal ook infra par 3.1, 3.2 gekyk word na die redes waarom versekeraars eerder hul toepaslike remedies by waarborgbreuk afdwing. 10 Hiervolgens word voorkontraktuele voorstellings tot waarborge verhef dmv die basis van die kontrak klousules. Sien oak supra voetnoot Waarvan Dawsons Ltd v Bonnin [1922] 2 AC 413 seker die bekendste (berugste) is. 12 Sien onder andere Hasson "'The basis of the contract clause' in Insurance Law" (1971) 34 Modern LR 29-41; Tan Lee Meng "Insurance warranties : Some Criticism and proposals for reform" (1979) 21 Malaya LR 258; Van Niekerk "Section 63(3) of the Insurance Act and the remedies for breach of a warranty in an insurance contract" (1991) 3 SA Mere LJ

8 3 openbaring gekyk word. Weens die universele aard van baie beginsels van die versekeringsreg, word ook dikwels regsvergelykend te werk gegaan. Die probleem wat veral ondersoek gaan word by beide nie-openbaring en waarborgbreuk is of 'n versekeraar mag kanselleer in gevalle waar hy in die afwesigheid van enige valse voorstellings gemaak deur die versekerde, nogtans sou kontrakteer.

9 4 HOOFSTUK 2 2. REMEDIES VAN DIE VERSEKERAAR IN DIE GEVAL VAN NIE OPENBARING DEUR DIE VERSEKERDE 13 Volgens ons positiewe reg 14 rus daar 'n plig op 'n versekerde om voor sluiting van die versekeringskontrak wesenlike feite aan die versekeraar te openbaar. In navolging van die Engelse reg 15 was die grondslag van die openbaringsplig in die vereiste van uberrima fides gesien. 16 Tans beskou die appelhof die openbaringsplig as 'n aparte regsfiguur wat ex lege by versekeringskontrakte geld. 17 Die plig is een om wesenlike feite te openbaar er volgens die Oudtshoornsaak18 is die toets hiervoor die van die (objektiewe) redelike man. In President Versekeringsmaatskappy Bpk v Trust Bank van 13 Soos gemeld supra voetnoot 7 rus die openbaringsplig (teoreties altans} co~ op die versekeraar en behoort die remedies oak tot die beskikking van die versekerde te wees. 14 Sien Mutual & Federal Insurance Co v Oudtshoorn Municipality 1985 (1) SA 419 (A) 433A-B; President Versekeringsmaatskappy Bpk v Trust Bank van Afrika Bpk 1989 (1) SA 208 (A} 216E-F. In Qilingele v South African Mutual Life Assurance Society 1993 (1) SA 69 (A) 73E, 'n saak wat oar waarborgbreuk handel, word die posisie bestendig deurdat die hof 'n aparte toets daarstel wat betfef openbaring. Vgl oak Van der Merwe "Uberrima fides en die beraming van die risiko voor sluiting van 'n versekeringskontrak" (1977) 40 THRHR Vgl Carter v Boehm (1766) 3 Burr 1905, 97 ER 1163 aanvaar in Malcher & Malcomess v Kingwilliamstown Fire & Marine Insurance & Trust Co (1883) 3 EDC 271 op 288; MacGillivray and Parkington on Insurance Law 8ste uitg (1988) deur Parkington, Legh-Jones, Longmore & Birds par 544 (hierna MacGillivray & Parkington). 16 Sien Gordon & Getz on the South African Law of Insurance 4de uitg (1993) deur Davis 112 (hierna Gordon & Getz). 17 Mutual & Federal Insurance Co v Oudtshoorn Municipality supra 433A-B en die gesag aangehaal supra voetnoot 14. Van Niekerk "Enke le opmer-kings oar die openbaringsplig by versekeringskontrakte" supra 91, steun die siening dat so regspli9 ex lege geld (maar nie dat dit 'n aparte regsfiguur is nie). Reinecke & Becker "Die openbaringsplig by versekering: uberrima fides aorboord" 1985 TSAR $6-92 steun weer die siening dat die bona fides ten grondslag van die plig le. Hulle steun oak nie die siening dat dit 'n aparte regsfiguur is nie. 18 Mutual & Federal Insurance Co v Oudtshoorn Municipality supra 435F-G.

10 5 Afrika Bpk 19 word die toets verduidelik (en uitgebou) as synde of die redelike man sou geoordeel het dat die inligting 'n effek mqg he op 'n voornemende versekeraar se besluit om te kontrakteer. 20 In die Engelse reg is die toets of die inligting 'n redelike versekeraar kon beynvloed in sy besluit om die risiko te aanvaar. 21 In die Qilingele-saak 22 is verklaar dat artikel 63 ( 3) 23 'n spesif ieke wesenlikheidstoets daarstel wat toegepas word by waarborgbreuk (soos in die saak die geval was). Dit is egter duidelik uit die appalhof se uitspraak dat die toets ook van toepassing is by (positiewe) foutiewe voorstellings 24 en is daar al betoog dat dit ook by nie-openbaring (verswygings) behoort te geld. 25 Vol gens die Qilingele-saak is 'n f ei t 19 Supra 216E-G. 20 Vgl ook Van Niekerk "Enkele opmerkings oor die openbaringsplig by versekeringskontrake" supra en Reinecke & Van der Merwe "Openbaarmaking van wesenlike inligting: die inhoud van "Pandora se kissie" 1989 TSAR vir besprekings van die toets vir wesenlikheid. Daar is ook ve~l te se vir die toets voorgestel in Joubert (red) The Law of South Africa vol 12 par 135, 123 (hierna LAWSA) naamlik of a redelike man in die posisie van die betrokke versekeringsaansoeker sou meen die inligting sou 'n redelike versekeraar se besluit om te kontrakteer (en op watter terme), beinvloed. 21 MacGillivray & Parkington supra par 658. Sien ook nou Pan Atlantic Insurance Co Ltd v Pine Top Insurance Co Ltd [1994] 3 All ER 581. Sien ook vn 277 infra hieroor. 22 Supra 73E-F. 23 Van die Versekeringswet 27 van Reinecke "Wesenlikheid by versekeringswaarborge en voorstellings" (1993) TSAR , 773 wat oor 'n bespreking van die Qilingele-saak handel, bevestig so 'n afleiding. 25 Die standpunt, socs in die Pillay-saak supra 3678-C gehuldig dat artikel 63(3) nie op verswygings van toepassing is nie, oortuig nie. Die siening in die Qilingele-saak supra 730-E dat die Oudtshoorn-toets 'n afsonderlike toets is wat by verswygings geld, is ook onoortuigend. Daar behoort tog een toets te geld, beide vir positiewe valse voorstellings en verswygings. Reinecke "Wesenlikheid by versekeringswaarborge en voorstellings" supra 774 argumenteer dat die Qilingele-toets vir positiewe voorstellings en verswygings behoort te geld (hetsy die voorstellings of verswygings gewaarborg was al dan nie). Vgl egter ook Havenga "The materiality of representations and non-disclosures in insurance contracts" (1995) 7 SA Mere LJ wat argumenteer dat Qilingele nie gesag is vir die siening dat die toets daarin neergele ook na verswygings uitgebrei meet word nie. Oat verswygings nie

11 6 wesenlik indien die betrokke versekeraar waarskynlik by die berekening van die risiko deur die foutiewe voorstelling (verswyging) bel.nvloed is. 26 Die toets is vermoedelik ook toegepas in die onlangse beslissing van De Waal NO v Metropolitan Lewens Bpk. 27 Verbreking van die versekerde se openbaringsplig maak die kontrak vernietigbaar 28 en nie nietig soos soms in die regspraak vermeld word nie. 29 Die versekeraar moet sy keuse tussen instandhouding of kansellasie binne 'n redelike tyd nadat hy van die nie-openbaring bewus geword het, uitoefen 30 en sy versuim kan tot gevolg he dat hy aan die kontrak gebonde gehou word. 31 Indien die versekeraar kies om die kontrak te kanselleer, moet wederkerige restitusie geskied. 32 Of skadevergoeding, hetsy as alternatief tot kansellasie of as selfstandige remedie geeis kan word, is onseker. Alhoewel ons regspraak die openbaringsplig as 'n aparte regsfiguur beskou, 33 is oortuigende argumente al aangevoer wat aan- 'n aparte regsfiguur is nie, maar 'n vorm van wanvoorstelling sal infra bespreek word. 26 Supra 75G-H (1) SA 818 (0) waar bevi~d word 'n feit is wesenlik indien dit waarskynlik die berekening van die risiko wesenlik (sic) be1nvloed het. Uit die beslissing is dit onseker of art 63(3) van die Versekeringswet 27 van 1943 van toepassing was. Indien nie moes die Oudtshoorn-toets ( soos uitgebrei in die President-saak supra) toegepas gewees het. Volgens Havenga, "The materiality of representations and non-disclosures in insurance contracts" supra 96, is dit onseker of die Qilingele-toets toegepas is. 28 Sien Gordon & Getz supra 128; Carter v Boehm supra. Sien ook MacGillivray & Parkington supra par Soos wat verkeerdelik in Bodemer & American Insurance Co 1960 (4) SA 428 (T), 1961 (2) SA 662 (A) 668 gese is. 30 Gordon & Getz supra 128; LAWSA vol 12 par Gordon & Getz supra LAWSA vol 12 par Sien die gesag aangehaal supra voetnoot 14.

12 7 toon dat die openbaringsplig bloot 'n rnanifestasie van wanvoorstelling en wel wanvoorstelling per omissionem deur die versekerde is. 34 Daarteenoor word die opsetlike, nalatige of onskuldige verstrekking van foutiewe wesenlike feite wel deur die howe as wanvoorstelling per commissionem beskou. 35 Ons reg beskerm partye tot 'n kontrak teen die nadelige gevolge van 'n wanvoorstelling gernaak deur 'n kontraktant tydens voorkontraktuele sarnesprekings tussen die partye. 36 Wanvoorstelling is 'n delik en rnoet daarorn aan die algernene vereistes voldoen wat vir deliktuele aanspreeklikheid geld. 37 Wat die handeling betref, kan dit 'n positiewe aksie (commissio) wees, soos die rnaak van 'n valse verklaring of dit kan 'n late (omissio), soos 'n verswyging (nie-openbaring) wees. 38 Voordat 34 Oelofse Die Uberrima Fides-leerstuk in die versekeringsreg (1983) ongepubliseerde LLD-proefskrif Stellenbosch; LAWSA vol 12 par 120; Van der Merwe "Uberrima fides en die beraming van die risiko voor.sluiting van 'n versekeringskontrak" supra 1-18; Van Niekerk "Enke le opmerkings oar die openbaringsplig by versekeringskontrakte" supra 91; Gordon & Getz supra 116 voetnoot 30 verwys oak met goedkeuring na Van der Merwe supra welke siening nie in die 1989 byvoegsel tot die 3de uitg van die werk (sien 14-17) of in die 3d~ uitg self (sien ) voorkom nie. 35 De Vos "Skadevergoeding en terugtrede weens bedrog by kontraksluiting" 1964 Acta Juridica 26-52; De Vos "Opsetlike wanvoorstelling by kontraksluiting" in Gauntlett (red) JC Noster - 'n Feesbundel (1979) 63-73; Mac Gillivray & Parkington supra par Vgl Van der Merwe "Uberrima fides en die beraming van die risiko voor sluiting van 'n versekeringskontrak" supra 2; Van der Merwe "Insurance and good faith: exit uberrima fides - enter what?" (1985) 48 THRHR , 459. De Wet & van Wyk Die Suid~Afrikaanse Kontraktereg en Handelsreg vol l 5de uitg (1992) 41 ev (hierna De Wet & van Wyk). 37 Naamlik 'n handeling, onregmatigheid, skade, veroorsaking en skuld (by opsetlike en nalatige wanvoorstelling). Sien LAWSA vol 12 par ; Neethling, Potgieter & Visser Law of Delict 2de uitg (1994) 286 (hierna Neethling ea); Van der Merwe & Olivier Die Onregmatige Daad in die Suid Afrikaanse Reg Sde uitg (1985) 222 ev (hierna Van der Merwe & Olivier). 38 Vgl LAWSA vol 12 par 132; Neethling ea supra 26 ev; Van Niekerk "Enkele opmerkings oar die openbaringsplig by versekeringskontrakte" supra toon tereg aan dat die onderskeid tussen 'n commissio en omissio soms vaag (en kunsmatig) is.

13 8 'n commissio of 'n omissio as 'n wanvoorstelling bekend sal staan, moet dit onregmatig wees. 39 'n Handeling sal as onregmatig beskou word as dit 'n reg van die ander party skend of op pligskending neerkom. 40 Positiewe handelinge sal as onregmatig beskou word as dit onredelik volgens gemeenskapsopvattinge (boni mores) is 41 en dit sal die geval wees as dit op wesenlike feite betrekking het. 42 Positiewe handelinge (voorstellings) word gewoonlik as terme van die kontrak beskou deurdat dit in die versekerde se aansoekvorm vervat is, synde as sy antwoorde op die versekeraar se vrae en dan word dit gewoonlik deur 'n basis-klousule 43 tot 'n waarborg verhef. Indien 'n positiewe handeling opsetlik gemaak word, lyk dit meer korrek om steeds te verwag dat dit op 'n wesenlike feit betrekking moet he alvorens dit as onregmatig beskou word. 44 Wat 'n late betref, sal dit as onregmatig beskou word as daar ook volgens. die gemeenskapsopvattinge 'n plig op die ander party rus om positief op te tree. 45 Natuurlik rus daar geen algemene plig op voornemende kontraktante om feite wat die ander party mag 39 Daarbenewens moet dit ook kousaal verbonde wees aan die nadelige gevolg. Indien skuld vereis word (opset of nalatigheid), moet dit ook teenwoordig wees. Sien ook die gesag aangehaal supra voetnoot LAWSA vol 8 par 20; Neethling ea supra Van Niekerk "Enkele opmerkings oor die openbaringsplig by versekeringskontrakte" supra LAWSA vol 12 par Sien infra par Vgl MacGillivray & Parkington supra par 610. Dit sluit egter nie die moontlikheid uit dat die goeie trou wat in die algemeen by kontrakte vereis word in gegewe omstandighede 'n verweer dat die voorstelling nie wesenlik is nie, mag uitsluit - sien Novick v Comair Holdings Ltd 1979 (2) SA F. 45 Dws om feite te openbaar. Sien van Niekerk "Enkele opmerkings oor die openbaringsplig by versekeringskontrakte" supra 92; LAWSA vol 12 par 134.

14 beynvloed, te openbaar nie In bepaalde gevalle bepaal die boni mores egter dat daar so 'n plig rus en sal stilswye (nieopenbaring) as onregmatig en dus as wanvoorstelling per omissionem beskou word. 47 So 'n regsplig bestaan as die versuim om positief op te tree volgens die gemeenskapsopvatting op onredelike optrede en dus onregmatigheid neerkom. 48 Onregmatigheid word dus bepaal deur 'n judisiele ex post facto afweging van belange van beide die versekerde en versekeraar sowel as openbare belange te maak. 49 Die maatstaf wat gebruik word om die belange-afweging te bewerkstellig, is die redelikheid. 50 Hiervolgens sal daar 'n regsplig aanwesig wees as die feite wat nieopenbaar is, wesenlik is. 51 Die wesenlikheidsvraag is dus in wese 'n vraag na die onregmatigheid van die handeling (synde 'n omissio). Die wesenlikheidstoets is soos toegepas in die Oudtshoorn-saak, 52 synde 'n vraag na die objektiewe redelikheid en dus onregmatigheid van die handeling. Die moontlike wysiging van 46 Oelofse "Die omvang van 'n versekerde se voorkontraktuele openbaringsplig" (1984) MB Sien Orban v Stead 1978 (2) SA 713 (W) 718B-C; Reinecke & Becker "Die openbaringsplig by versekering: uberrima fides oorboord" supra Minister van Polisie v Ewels 1~75 (3) SA 590 (A) 597B; LAWSA vol 8 par Van der Walt " 'Duty of care' : tendense in die Su id-afr ikaanse en Engelse regspraak" 1993 (56) THRHR ; LAWSA vol 8 par 22. Dit kom dus neer op 'n judisiele waarde-oordeel of die aangetaste belang ooreenkomstig die boni mores beskermingswaardig is. Contra egter Qilingele v South African Mutual Life Assurance Society supra 74F waar bevind is dat die vraag na wesenlikheid, itv art 63 van die Versekeringswet 27 van 1943, nie op 'n waarde-oordeel neerkom nie. Dit skep die indruk (ten onregte) dat die hof nie besig was met die bepaling van die objektiewe onregmatigheid nie, maar eerder met kousaliteit. 50 Regal v African Superslate (Pty) Ltd 1963 (1) SA 102 (A) llf; van der Walt "'Duty of care': tendense in die Suid-Afrikaanse en Engelse regspraak" supra Vgl Van der Merwe "Uberrima fides en die beraming van die risiko voor sluiting van 'n versekeringskontrak": supra 9; Van Niekerk "Enke le opmerkings oor die openbaringsplig by versekeringskontrakte" supra Supra en verduidelik in President Versekeringsmaatskappy Bpk v Trust Bank van Afrika Bpk supra.

15 10 die wesenlikheidstoets soos wat in die Qilingele-saak 53 gebeur het, naamlik deur te vra of die betrokke versekeraar waarskynlik by die berekening van die risiko deur die foutiewe voorstelling (verswyging) beynvloed is, is waarskynlik nie meer 'n toets na die onregmatigheid van die handeling nie, maar eerder vir kousaliteit. Onregmatigheid behels 'n objektiewe belange-afweging tussen die partye wat nie slegs die eff ek van die verswyging op die betrokke versekeraar bepaal nie, want dit dui op 'n onaanvaarbare subjektievering van die (objektiewe) onregmatigheidstoets. 54 So 'n benadering beklemtoon (en beskerm) die belange van die versekeraar ten onregte en kan lei tot onbillike resultate. 55 Die probleme random die Qilingele-saak 56 onderstreep die noodsaaklikheid om die hele kwessie van verswygings (nie-openbarings) as wanvoorstelling per omissionem te beskou. So sal die werklike vraagstuk, naamlik na die onregmatigheid van die handeling, binne die konteks van die deliktereg ondersoek en 53 Supra; Sien ook die bespreking supra teenoor voetnoot 25. Vgl egter ook MacGillivray & Parkington supra par 663 wat beklemtoon dat dit nie gaan om die opinie van die betrokke versekeraar nie. 54 Dat die effek van die handeling (hetsy as omissio) op die versekeraar bepaal moet word as synde deel van die belange-afweging ten einde die redelikheid te bepaal, kan egter nie ontken word nie. In Qilingele supra 74F word egter ontken dat 'n belange-afweging ter sake is en is dit dus twyfelagtig of die hof se werkwyse op die beoordeling van onregmatigheid neerkom. Ook Havenga "The test of materiality in insurance law: another look at Qilingele v South African Mutual Life Assurance Society" (1995) 7 SA Mere LJ ( ) 256 meen dat die hof kousaliteit beoordeel het. 55 Dit sal so wees indien die objektiewe redelikheid nie meer ter sake is in die beoordeling van die effek van die foutiewe voorstelling (verswyging) op die versekeraar nie, soos wat in Qilingele supra 74F gese is. Die hof verklaar nie hoe daar gewaak moet word teen onredelike beinvloeding by die betrokke versekeraar (deur die valse voorstelling) nie. 56 Supra. Van die vernaamste probleme is die versuim van die hof om die onregmatigheid van die foutiewe voorstelling te bepaal en ook die kunsmatige onderskeid wat daar tussen verswygings ('n omissio) en positiewe voorstellings ('n commissio) getref word.

16 ontwikkel kan word So 'n siening sal ook daartoe lei dat die ander deliktuele vereistes soos kousaliteit, by kontrakte wat as gevolg van nie-openbarings gesluit word, toepassing vind. 58 Dit sal ook lei tot die toepassing van ander deliktuele remedies as kansellasie, soos skadevergoeding en die weg baan vir die ontwikkeling van die of verdere remedies. 59 Wanvoorstelling, hetsy as 'n commissio of omissio wat aanleiding tot 'n versekeringskontrak gee, behoort daarom te voldoen aan dieselfde deliktuele beginsels wat sou geld as dit aanleiding tot enige ander kontrak sou gee. 60 Wanvoorstelling in versekeringskonteks is dan ook nie onbekend nie. 6 1 Die gewone remedies wat beskikbaar is wanneer wanvoorstelling 'n kontrak tot gevolg het, naamlik kansellasie met gepaardgaande restitutio in integrum en skadevergoeding, behoort dan ook van toepassing te wees as dit 'n versekeringskontrak tot gevolg het. 62 'n Kansellasiereg bestaan vir die onskuldige party, hetsy daar opset, nalatigheid of geen skuld aan die kant van die misleier was nie. 63 Wat skadevergoeding betref in geval van 57 So 'n siening sal ook die ongeregverdigde invoering van vreemde regsreels makliker kan herken en vermy. So sou die ongeregverdigde invoering van die Engelse reel, dat premies deur 'n versekerde verbeur moet word in geval van opsetlike wanvoorstelling, vermy kon word, sien hieroor LAWSA vol 12 par Sien in die algemeen LAWSA vol 12 par Sien infra par waar regshervorming bespreek sal word. 60 Tans stel die positiewe reg nie kousaliteit as 'n aparte vereiste by die toepassing van nie-openbaring as aparte regsf iguur nie, vgl Gordon & Getz supra hfst Vgl Gordon & Getz supra 199; LAWSA vol 12 par ; Widiss Insurance Materials on Fundamental Principles, Legal Doctrines and Regulatory Acts (1989) (hierna Widiss). 62 Van der Merwe & Olivier supra 222; Neethling ea supra 293. Sien ook Malcher & Malcomess v King Williamstown Fire & Marine Insurance and Trust Co supra. 63 Sien LAWSA vol 12 par 138; Preller v Jordaan 1956 (1) SA 483 (A) Ingeval van onskuldige wanvoorstelling sien Viljoen v Hillier 1904 TS 312, Wiley v African Realty Trust 1908 TH 104 en die onlangse beslissing van Labuschagne v Fedgen Insurance Ltd 1994 ( 2) SA 228 (WLD). De Wet & Van Wyk kritiseer egter die uitsprake wat 'n kansellasiereg ook by onskuldige wanvoorstelling verleen aangesien daar

17 12 verbreking van die versekerde se (ex lege) openbaringsplig, is dit onseker of dit as 'n selfstandige of alternatiewe remedie verhaal kan word. In La Banque Financiere v Westgate Insurance Co, 64 is skadevergoeding, in die. afwesigheid van skuld 65 aan die kant van die versekeraar, nie aan 'n versekerde toegeken nie. Birds wys ook daarop dat 'n skadevergoedingseis nie toegestaan behoort te word nie waar skuld afwesig is. 66 Ook Clarke 67 wys daarop dat daar geen gerapporteerde saak in Engeland is nie waarvolgens skadevergoeding in die geval van nieopenbaring toegeken is. Die rede hiervoor kan moontlik daarin li dat versekeraars dit geriefliker vind om eerder van hulle kansellasiereg gebruik te maak as om skadevergoeding te bewys. 68 Daarbenewens word voorkontraktuele voorstellings gewoonlik tot waarborge verhef met "basis van die kontrak"-klousules en steun versekeraars ook grootliks op hulle gepaardgaande (ooreengekome) kansellasiereg. 69 Nog 'n verklaring is dat nieopenbaring nie volgens ens positiewe reg as 'n verskyningsvorm van wanvoorstelling beskou word nie. Skadevergoeding is 'n algemene remedie by deliktuele eise en di t word algemeen gee is (buite die versekeringskonteks) waar opsetlike of nalatige wanvoorstelling tot kontraksluiting lei. 70 Indien nie-openbaring nie sprake van 'n "wangedrag" aan die kant van die misleier is nie. 64 [1988] 2 Lloyds Rep 513 (CA). 65 Hetsy as opset of nalatigheid. 66 "Insurers not liable in damages for failure to disclose" 1988 Journal of Business Law Birds Modern Insurance Law 3de uitg (1993) (hierna Birds) steun self nie die standpunt nie. 67 The Law of Insurance Contracts (1989) Omdat versekeraars dit waarskynlik moeilik vind om 'n kousale verband tussen die nie-openbaring en die risikoverwesenliking te bewys. Sien oak LAWSA vol 12 par 138 en Gordon & Getz supra Die kwessie sal infra par 3~1 volledig ondersoek word. 70 Sien Administrateur Natal v Trust Bank van Afrika Bpk 1979 (3) SA 824 (A) 832H-833A; Kern Trust (Edms) Bpk v Hurter 1981 ( 3) SA 607 (K); Bayer South Africa (Pty) Ltd v Frost 1991 (4) SA 559 (A); Standard Chartered Bank of Canada v Nedperm Bank Ltd 1994 (4) SA 747 (A) en O'Brien "Deliktuele remedie op grand van nalatige wanvoorstelling binne

18 13 wel as wanvoorstelling beskou word, behoort skadevergoedingseise ook algemene toepassing te vind. Die wyse waarop skadevergoeding by wanvoorstelling bereken word, geskied deur die benadeelde se posisie te bepaal as die wanvoorstelling nie gepleeg was nie. 71 Tans erken ons reg nie 'n skadevergoedingseis ingeval van onskuldige wanvoorstelling nie Kritiek teen die versekeraar se kansellasiereg 73 Die kansellasiereg van 'n versekeraar 74 in geval van nie-openbaring van 'n wesenlike feit deur die versekerde is al ondersoek en grondig gekritiseer. 75 Dieselfde kritiek kan ook geopper word teen die verlening van 'n kansellasiereg wat van toepassing is indien nie-openbaring as 'n verskyningsvorm van wanvoorstelling erken word. 76 Die volgende punte van kritiek kan aangestip word. kontraktuele verband" 1992 TSAR Hy kry dus sy sg negatiewe interesse, vgl ook Van der Merwe & Olivier supra Van der Merwe & Olivier supra 202; LAWSA vol 12 par 138. Onskuldige wanvoorstelling by 'n koopkontrak kan, indien dit op dicta et promissa neerkom, tot prysvermindering lei dmv die aediliese remedies, sien Phame (Pty) Ltd v Paizes 1973 (3) SA 397 (A) en sien De Vos "Opsetlike Wanvoorstelling by Kontraksluiting" supra se kritiek teen die beslissing. 73 Aanbevelings en regshervorming sal later volledig bespreek word, sien infra par en Die remedie kan natuurlik ook tgv 'n versekerde geld, sien supra voetnoot Vgl Trakman "Mysteries surrounding material disclosure in insurance law" (1984) 34 University of Toronto LJ ; Merkin "Insurance Law and the Law Commission" 1981 Lloyds Maritime & Commercial LQ ; Borrowdale "Non-disclosure and breach of warranty in insurance law: The report of the Law Commission, October 1980" (1981) 3 MB ; Australiese Law Reform Commission Report 20 oor Insurance Contracts (1982) par 6, Soos wat in hierdie skripsie geargumenteer word.

19 14 Kansellasie is 'n uiterste remedie wat op 'n "alles-of-niks" benadering neerkom en behoort nie sondermeer as remedie van eerste instansie te geld nie. 77 Mindere remedies behoort ook van toepassing te wees en kansellasie behoort slegs in ernstige gevalle toegelaat te word. 78 Dit is ook anomalies om in die afwesigheid van skuld 'n kansellasiereg toe te staan, maar nie 'n skadevergoedingseis nie. 79 Die mees grondliggende beswaar is egter dat 'n versekeraar 'n kansellasiereg verleen word selfs al sou hy (waar die valse voorstelling80 nie gemaak was nie) nogtans kontrakteer, maar dan op ander terme. 81 Die onbillikheid hiervan het duidelik na vore gekom in die Pi11ay-saak 82 waar Didcott R bevind het 83 dat 'n versekeraar nie behoort te kanselleer waar hy nogtans sou kontrakteer nie. Ook in die onlangse Labuschagne-saak, 84 'n geval van onskuldige wanvoorstelling, is die versekeraar toegelaat om 77 Vgl Trakman "Mysteries surrounding material disclosure in insurance law" supra Sien infra par vir 'n volledige bespreking hiervan. Skuld is nie 'n vereiste by die toestaan van 'n kansellasiereg by nie-openbaring nie, sien Mac Gillivray & Parkington supra par 643 en Gordon & Getz supra 128 en is ook nie 'n vereiste vir 'n kansellasiereg by wanvoorstelling nie. 79 Vgl Van der Merwe & Olivier supra Ek verwys spesifiek nie net na wanvoorstelling nie omdat ens positiewe reg dit nog nie uitdruklik so beskou nie vgl Qilingele v South African Mutual Life Assurance Society supra. 81 Sien ook Van der Merwe & Reinecke "When can an insurer cancel a contract on the grounds of misrepresentation or breach of warranty?" TSAR ; 684; Van Niekerk "Section 63(3) of the Insurance Act and the remedies for breach of a warranty in an insurance contract" (1991) 3 SA Mere LJ , Pillay v South African National Life Assurance Co Ltd 1991 (1) SA 363 (D). Die saak het wel oor die verlening van 'n kansellasiereg in geval van waarborgbreuk gehandel, maar die kritiek in die saak geopper, is ook geldig tov 'n kansellasiereg in die algemeen. 83 Op 371C-D. 84 Labuschagne v Fedgen Insurance Ltd supra. Sien ook hieroor Havenga "The materiality of representations and non-disclosures in insurance contracts" supra.

20 15 te kanselleer al is bevind dat die versekeraar nogtans sou kontrakteer, maar vir 'n verminderde bedrag. Wat regshervorming betref, sal dit saam met voorstelle vir die wysiging van die versekeraar se kansellasie by waarborgbreuk behandel wora Infra par en

21 16 HOOFSTUK 3 WAARBORGE As gevolg van die beperkte omvang van die skripsie sal daar kortliks en oorsigtelik na sommige aspekte van waarborge verwys word voordat die remedies by waarborgbreuk bespreek word. 86 Daar sal ook aanvanklik na die betekenis en totstandkoming van waarborge in die Engelse reg gekyk word. Die rede hiervoor is dat die gebied in ons reg grootliks deur die Engelse reg beynvloed is Die betekenis van waarborge in die Engelse versekeringsreg Volgens die Engelse versekeringsreg is 'n waarborg 'n term van die kontrak waarvolgens die versekerde waarborg dat 'n voorstelling oor die verlede of hede akkuraat 88 of (volgens sy kennis) waar is, 89 (die sogenaamde bevestigende waarborg) 90 of dat 'n feit of omstandigheid in die toekoms sal bly voortbestaan (die sogenaamde promissoriese of deurlopende waarborg) Vir 'n volledige bespreking sien MacGillivray & Parkington supra par ; ; LAWSA vol 12 par ; Birds supra ; Australiese Law Reform Commission Report 20 oar Insurance Contracts (1984) hfst 6 & 8; Gordon & Getz supra Sien LAWSA vol 12 par 161; Lewis Ltd v Norwich Union Fire Insurance Co Ltd 1916 AD Dws "warranties of fact" (feitewaarborge) waar die akkuraatheid van die inligting gewaarborg word, vgl MacGillivray & Parkington supra par Birds supra Dws "warranties of opinion" (kenniswaarborge) waar bloat die versekerde se kennis aangaande 'n feit gewaarborg word. Sien hieroor Mac Gillivray & Parkington supra 762; Birds supra Die term word nie deur skrywers socs MacGillivray & Parkington supra en Birds supra gebruik nie, maar word wel deur Suid-Afrikaanse skrywers gebruik, vgl Gordon & Getz supra Sien MacGillivray & Parkington supra par 765; Ivamy General Principles of Insurance Law 6de uitg (1993) 321 (hierna Ivamy).

22 17 waarborge word geskep as 'n kontraktuele beding 'n absolute verpligting bevat, dit wil se wat streng nagekom moet word en dit oak 'n "vital term" (wesenlike beding) is. 92 Indien die inhoud van die beding die risiko raak, sal so 'n beding as wesenlik ("vital") beskou word. Indien dit die risiko nie raak nie, kan dit nogtans as 'n wesenlike beding beskou word as die partye woorde gebruik om aan te dui dat die beding deur die partye as wesenlik beskou word. MacGillivray en Parkington 93 wys ook daarop dat waarborge dieselfde betekenis het as wat "conditions" in ander kontrakte het, naamlik 'n term van die kontrak wat by verbreking daarvan die verontregte kontraktant geregtig maak om die kontrak te kanselleer. 94 Die aanspreeklikheid van die versekeraar word so afhanklik gemaak van die bestaan 95 of die waarheid 96 van die feite wat gewaarborg word. Die gebruiklike wyse in so 'n situasie 97 is om van die versekerde te verwag om die korrektheid 98 van sy antwoorde wat in sy aansoekvorm verstrek is, te waarborg. Gewoonlik word daar dan van die versekerde verwag om al sy gemelde antwoorde so te waarborg en word sy antwoorde beskou as die basis (of grondslag) van die kontrak tussen qie partye - die sogenaamde "basis van die kontrak" klou- 92 MacGillivray & Parkington supra 545; Reinecke "'Conditions' en 'Warranties' in versekeringskontrakte" in Joubert (red) EM Hamman - gedenkbundel (1984) ; Sutton Insurance Law in Australia 2de uitg (1991) 457 (hierna Sutton); De Hahn v Hartley (1786) 1 Term Rep 343; 99 ER 1130; Pawson v Watson (1778) 2 Cowp 785, 98 ER Supra par Dikwels word dan oak so na "conditions precedent to the validity of the policy" verwys, vgl Sutton supra 458; MacGillivray & Parkington supra par 741. Dit is natuurlik nie korrek om te praat van geldigheid ( "validity") nie, want die kontrak is geldig tot tyd en wyl die verontregte party sy keuse tot kansellasie uitgeoefen het, vgl ook MacGillivray & Parkington supra par Sien MacGillivray & Parkington supra par Sien Kelly & Ball Principles of Insurance Law in Australia and New Zealand (1991) par (hierna Kelly & Ball). 97 Dit wil se as die beding nie die risiko raak nie. 98 Hetsy dit 'n waarborg is wat akkuraatheid of bloot net kennis of opinie van 'n versekerde verg. Vgl infra par 3.1 en 3. 2 vir 'n bespreking oor die tipes waarborge.

23 18 sule, kortweg basis-klousule genoem. 99 Daarbenewens sal die gebruik van so 'n basis-klousule (op sy eie) volgens die Engelse reg voldoende aanduiding wees dat die partye bedoel het dat die versekerde al sy antwoorde waarborg. 100 Die ouer Engelse beslissings dui daarop dat versekeringswaarborge aanvanklik nie op onbenullighede betrekking gehad het nie en oor wesenlike aspekte gehandel het. 101 Daarbenewens was die wyses waarop waarborge geskep kon word ook beperk 102 en wys Hasson 103 daarop dat waarborge, wat in 'n aparte dokument vervat was, nie sonder meer deel van die versekeringspolis geag kon word nie. Die beperking wat daar gestel was op die wyse waarop waarborge geskep kon word, is in skerp teenstelling met moderne algemene gebruik onder versekeraars, naamlik om van die versekerde te vereis om al sy antwoorde in sy aansoekvorm te waarborg, welke antwoorde dan as basis van die kontrak beskou word, en dan boonop die aansoekvorm (met die gepaardgaande waarborg) deur verwysing daarna in die versekeringspolis in te lyf Sien Hasson "'The basis of the contract clause'" supra 29; LAWSA vol 12 par 163; MacGillivray & P~rkington supra 728, Sien Dawsons Ltd v Bonnin supra; MacGillivray & Parkington supra par Soos in De Hahn v Hartley supra en Ross v Bradshaw (1761) 1 Wm Bl 313; 96 ER 175; Hasson "'The basis of the contract clause"' supra Contra egter Vance "Resuscitation of the warranty in fire insurance" (1911) 20 Yale LJ en Vance "The history of the development of the warranty in insurance law" (1911) 20 Yale LJ wat ontken dat die beslissings oor wesenlike bedinge gehandel het. 102 Hasson "'The basis of the contract clause'" supra 29; Reinecke "'Conditions en warranties' in versekeringskontrakte" supra Supra Sien eek MacGillivray & Parkington supra par Sien Birds "Warranties in insurance proposal forms" (1977) Journal of Business Law ; MacGillivray & Parkington supra par 728. Die gebruik is eek geed gevestig in die Suid-Afrikaanse versekeringsbedryf, sien Yorkshire Insurance Co Ltd v Ismail 1957 (1) SA 353(T) 3550-E; Heslop v General Accident, Fire & Life Assurance Corp Ltd 1962 ('3) SA 5ll(A) 514F-G; Pillay v South African National Life Assurance Co Ltd supra 365A.

24 19 Indien die polis uitdruklik bepaal dat ander dokumente, soos die a~nsoekvorm, 105 deur verwysing daarna by die polis ingelyf word, moet die twee dokumente saamgelees word. Moeiliker is egter gevalle waar die aansoekvorm waarborge skep (gewoonlik met 'n basis-klousule) en dan verder bepaal dat die aansoekvorm ingelyf is en saamgelees moet word met die polis sonder dat die polis uitdruklik die waarborge inlyf (deur verwysing daarna). Daar bestaan gesag vir die standpunt dat die aansoekvorm nogtans deel van die polis uitmaak, 106 soos in die Engelse reg, asook vir die siening dat die aansoekvorm nie deel van die polis uitmaak nie, 107 soos in die Australiese reg. 108 In Australie sal die vraagstuk nou nie meer voorkom nie aangesien waarborge (ongeag die wyse hoe dit geskep is) as voorstellings beskou word. 109 Wat die aspek in die Suid-Afrikaanse reg betref sal die Engelse standpunt waarskynlik gevolg word. Die redes hiervoor is dat die polis streng gesproke nie 'n versekeringskontrak is nie, maar bloot :n dokument waarin die versekeringskontrak (of 'n deel daarvan) beliggaam is. Verder voorsien artikel 63(3) van die Versekeringswet 110 so 'n moontlikheid waar dit verwys na bepalings vervat in 'n polis "of in enige dokument wat op daardie polis be trekking het... ". 111 Die aangehaalde gedeel te voorsien 105 Of endossemente tot die polis. 106 Sien Joel v Law Union Insurance Co [1908] 2 KB 863 (CA); MacGillivray & Parkington supra par Deaves v City Mutual Life Assurance Soc [1971] VR 140 (S c Victoria) 57; Kelly & Ball supra par Dit was die posisie veer hulle Insurance Contracts Act 80 van 1984, vgl oak hieroor Marks & Balla Guidebook to Insurance Law in Australia 2de uitg (1987) (hierna Marks & Balla.) 109 Sien art 24 van die Australiese Insurance Contracts Act 80 van Vergelyk oak die bespreking infra oar sommige aspekte van die Australiese versekeringsreg. 110 Wet 27 van My kursivering.

25 20 by implikasie dat 'n aansoekvorm op die polis betrekking kan he sender dat die polis noodwendig na die aansoekvorm verwys. Die praktyk ender versekeraars, om waarborge in die aansoekvorm deur verwysing daarna in die polis in te sluit, of nog erger om dit in te sluit bloot deur so in die aansoekvorm te bepaal, benadeel die versekerde veral omdat dit vir die versekerde moeiliker is om sy verpligtinge, wat nie in die polis uitgespel word nie, te bepaal. 112 Moontlike regshervorming van die en ander aspekte van basis-klousules sal later bespreek word. 113 Basis-klousules het hulle verskyning gedurende die negentiende eeu gemaak 114 en het die eerste keer in die gerapporteerde beslissing van Ducket v William 115 ter sprake gekom. Volgens Hasson 116 was die doel met basis-klousules aanvanklik om die versekerde se aandag daarop te vestig 117 dat die inligting wat verskaf is vir die versekeraar belangrik was. Volgens Kelly en Ball 118 was die aanvanklike doel om aan te dui dat die inligting wat die versekerde verskaf het die versekerde tot kontrakslui ting oorreed het. Die howe het egter kart na Ducket.v Williams119 beslis dat basis-klousules wesenlikheid as vereiste verwyder 120 (in 'n aksie om die kontrak te kanselleer), en in 112 Sien ook hieroor MacGillivray & Parkington supra par Vgl infra Sien Hasson "'The basis of the contract clause'", supra 32-33; Khan, "Insurance Law: Statutory changes to the 'Basis of the Contract' clause and materiality with particular reference to the West Indies" ( 1987) 36 International & Comparative LQ (1834) 1 C&M 348, 149 ER Supra Hasson praat van 'n "educative" rol. 118 Supra par Supra. 120 Sien Anderson v Fitzgerald (1953) 4 HLC 483, 10 ER 551. In Thompson v Weems ( 1884) 9 App Cas 6 71 ( HL) 683 is bygevoeg dat die part ye enigiets wesenlik kan maak.

26 21 Dawson v Bonnin 121 is beslis dat basis-klousules alle antwoorde wat die versekerde verstrek het, kontraktueel wesenlik maak. Alhoewel daar verskeie tipe basis-klousules is, 122 is die mees algemene soort die wat die akkuraatheid 123 van die inligting wat die versekerde verskaf het, waarborg. 124 Basis-klousules was grootliks gebruik deur Britse versekeraars.125 In Engeland sal die gewildheid van basis-klousules waarskynlik afneem, in die lig van die riglyne wat die versekeringsbedryf neergele het 126 vir versekeraars wat lede van die Association of British Insurers and Lloyd's is. Hiervolgens onderneem versekeraars om nie meer basis-klousules te gebruik nie Supra. In die saak was die verbreking van die waarborg nie wesenlik nie en het dit juis die risiko verminder! Volgens Hasson supra 35 is die saak 'n voorbeeld van hoe waarborgtegniek ontaard bet en tot misbruik aaoleiding kan gee. Na die Dawson-saak bet soortgelyke beslissings gevolg vgl McKay v London General Insu-rance Co [1935] 51 Lloyd's Rep 201 (KB) en Australian Widows' Fund Life Assurance Society Ltd v National Mutual Life Association of Australasia Ltd [1914] AC 634 AC. 122 Een tipe waarborg dat die versekerde sy openbaringsplig nagekom het en (of) horn nie aan wanvoorstelling skuldig gemaak het nie. Sulke waarborge bevestig die versekeraar se gemeenregtelike posisie om die kontrak te kanselleer indien wesenlike feite nie openbaar is nie of foutief voorgestel is. 'n Ander tipe waarborg dat die versekerde se antwoorde (volgens sy kennis) waar is. Vgl ook hieroor Kelly & Ball supra par Die trefwydte van basis-klousules is tot nadeel van versekerdes uitgebrei toe die Engelse howe goedskiks aanvaar bet dat "truly stated" akkuraatheid beteken ongeag die versekerde se eie kennis omtrent die aangeleentheid, vgl Thompson v Weems supra. 124 Sien Kelly & Ball supra par Sien die opmerking van Wright R in Provincial Insurance Company v Morgan [1933] AC dat basis-klousules algemeen gebruik word. 126 Sien die Association of British Insurers and Lloyd's: Statements of Insurance Practice (1986). Die riglyne bet gevolg na grondige kritiek (waarop infra ingegaan sal word) teen waarborge (insluitende basisklousules) vervat in die Engelse Law Commission Report 104 oor Insurance Law: Non-disclosure and Breach of Warranty (1980). 127 Die probleme met die riglyne is dat dit nie regskrag het nie. Verder is alle versekeraars nie lede van die Association of British Insurers and Lloyd's nie. Daarbenewens kan die verbod op basis-klousules maklik

27 22 Waarborge skep absolute verpligtinge vir die versekerde en moet dus streng nagekom word. 128 Afwesigheid van skuld of onmoontl~kheid van prestasie sal dus nie die versekerde van kontrakbreuk verskoon nie. 129 Daarbenewens hoef die waarborg nie oor 'n wesenlike feit te handel nie 130 Volgens MacGilli vray en Parkington 131 is die implikasies hiervan dat die inhoud van die waarborg van geen belang hoef te wees by die berekening van die risiko nie, en verder hoef die verbreking van die waarborg nie kousaal verbind te wees tot die plaasvind van die gebeurtenis waarteen verseker is nie. 132 Verbreking van 'n waarborg gee ook per se aanleiding tot 'n kansellasiereg. 133 omseil word deur bloat al die versekerde se antwoorde in sy aansoekvorm as "conditions precedent" te beskou. Birds supra 144 toon aan dat versekeraars ook nog basis-klousules gebruik om kenniswaarborge ("warranties of opinion") ( sien voetnoot 89 supra) en voortdurende waarborge te skep. 128 Vgl MacGillivray & Parkington supra par ; Sutton supra ; Sutton supra 462; Birds supra Sien Birds supra 130; MacGillivray & Parkington supra 746; LAWSA vol 12 par 161; Khan "Insurance Law: Statutory changes to the 'Basis of Contract' clause and materiality with particular reference to the West Indies" supra 377; Baer & Rendall Cases on the Canadian Law of Insurance (1988) 384 (hierna Baer & Rendall). Sien verder ook die bespreking infra oor remedies by waarborgbreuk. 130 Sien MacGillivray & Parkington supra par 742; Thompson v Weems supra; Reinecke "'Conditions' en 'warranties' in versekeringskontrakte" supra 88-89; Baer & Rendall supra 382; Hasson "'The basis of the contract clause'" supra 38; Boberg "Insurance warranties are trumps" (1966) 83 SALJ ; Widdis supra 701; Clarke supra 429. Sien egter oak art 63(3) van die Versekeringswet 27 van 1943 en die bespreking hiervan infra. 131 Supra par 742. Sien ook Yorkshire Insurance v Campbell [1917] AC Daar sal infra par kortliks ingegaan word op die wesenlikheidstoets by waarborge. 133 MacGillivray & Parkington supra par 545; De Hahn v Hartley supra. Die rede waarom 'n kansellasiereg verleen is, is natuurlik omdat waarborge aan "conditions", wat "vital terms" was, gelyk gestel is; sien Fawson v Watson supra asook bespreking teenoor voetnoot 94 supra.

28 23 Die kumulatiewe effek van al die regsbeginsels 134 wat van toepassing is op versekeringswaarborge, het dit verhef tot kragtige middels in die hande van versekeraars wat kan lei tot benadeling van versekerdes. 135 Aanbevelings is ook al gemaak om van die besware teen waarborge uit die weg te ruim 136 en het dit ook reeds gelei tot regshervorming in Engeland Die betekenis en doel van waarborge in die suid Afrikaanse reg Volgens algemene beginsels van ons kontraktereg is 'n waarborg 'n term van 'n ooreenkoms wat 'n absolute verpligting skep sodat afwesigheid van skuld of onmoontlikheid van prestasie geen verskoning hied vir die nie-nakoming van so 'n waarborg nie. 138 Of 'n kontrak wat 'n waarborg bevat, gekanselleer kan word in die geval van verbreking van so 'n waarborg, hang daarvan af of die kontrakbreuk van so 'n ernstige aard is dat daar nie redelikerwys van die onskuldige party verwag kan word om horn aan die ooreenkoms te hou en met 'n skadevergoedingseis tevrede te wees nie. 139 Daar sal aan die vereiste voldoen word as die waarborg 134 Te wete die skepping van waarborge dmv basis-klousules; streng (strikte) nakoming van waarborge; dat waarborge oor nie-wesenlike sake kan handel en die verlening van 'n kansellasiereg by verbreking. 135 Sien Hasson "'The basis of the contract clause'" supra; Birds supra ; Kelly & Ball supra par ev; Sutton supra Vgl die Engelse Law Commission Report no 104 oor Insurance Law supra. Daar sal infra par volledig na moontlike regshervorming gekyk word. 137 Sien die selfreguleringsmaatreels vervat in die Statements of Insurance Practice supra. Daar sal infra hierop ingegaan word. 138 Sien Cilliers "Waarborge en garansie in die Suid-Afrikaanse kontraktereg" (1962) 25 THRHR ; LAWSA VOL 5 par 187; Van der Merwe, Van Huyssteen, Reinecke, Lubbe & Lotz Contract General Principles (1993) 212 (hierna Van der Merwe ea); Reinecke "'Conditions' en 'warranties' in versekeringskontrakte" supra 87; Cole v Bloom 1961 (3) SA 422 (A); 139 Cilliers supra 247; LAWSA vol 5 par 238; van der Merwe ea supra 255; Norris v Legal & General Assurance Soc 1962 (4) SA 743 (K).