Tryggð viðskiptavina við banka í kjölfar bankahrunsins Þórhallur Guðlaugsson dósent Friðrik Eysteinsson aðjunkt
Rannsóknarspurningin Treystir fólk sínum viðskiptabanka betur en öðrum og gæti það verið skýringin á því að fólk skiptir ekki um viðskiptabanka þrátt fyrir aukið vantraust? Á sér nokkurn aðdraganda
Ímynd banka og sparisjóða Lagt mat á ímynd banka og sparisjóða með sömu aðferðafræði frá 2003 (perceptual mapping). Greinar, málstofur og nokkrar BS/MS ritgerðir um efnið hafa litið dagsins ljós (sjá nánar á www.hi.is/~th).
Ímynd banka og sparisjóða Febrúar 2009 (n=573) Gamaldags Leggur góðum málum lið Spilling Persónuleg þjónusta Traust Samfélagsleg ábyrgð Ánægðir viðskiptavinir Framsækni Er nútímalegur Fyrir unga fólkið Eysteinsson, F. and Gudlaugson T. (2011). How the banking crisis in Iceland affected the image of its banking sector and individual banks. Journal of International Finance Studies, 11, pp 34-39.
9 8 7 6 5 4 3 2 1 Þróun trausts og spillingar í bankakerfinu 2007 2008 2009 2010 2011 Traust spilling
50% 45% 40% 35% 30% Hversu líklegt eða ólíklegt er að þú skiptir um aðalviðskiptabanka á næstu 6 mánuðum? 47,6% Rúm 66% telja mjög eða frekar ólíklegt að skipt verði um banka næstu 6 mánuði. 25% 20% 18,9% 17,6% 15% 10% 5% 6,4% 9,6% 0% Mjög ólíklegt Ólíklegt Hvorki né Líklegt Mjög líklegt
Hefur þú skipt um aðalviðskiptabanka sl. 6 mánuði? (spurt eftir hrun) 5,2% Nei Já Þetta er einnig nánast sama niðurstaða og kom fram fyrir hrun. 94,8%
Helstu ástæður sem nefndar hafa verið fyrir því að fólk skiptir ekki um banka: 1. Allt bankakerfið hrundi, enginn annar góður kostur í boði. 2. Er fastur í bankanum mínum vegna skuldbindinga og viðskiptakostnaðar. Hér er ekki gerð tilraun til að draga þetta í efa! Getur þó verið að það séu einnig aðrar ástæður fyrir þess?
Rannsóknarspurningin (aftur!) Treystir fólk sínum viðskiptabanka betur en öðrum og gæti það verið skýringin á því að fólk skiptir ekki um viðskiptabanka þrátt fyrir aukið vantraust?
Aðferðafræði Undirbúningur og framkvæmd Tvær kannanir í janúar febrúar 2009. Sú fyrri 8. til 16. janúar, n=960, þrjú úrtök, almenningur, 5-stiga kvarði. Sú seinni 7. til 17. febrúar, n=533, nemendur HÍ, hluti af ímyndarrannsókn, 9-stiga kvarði. Greining gagna og úrvinnsla Skoðað hvort munur væri á trausti til banka eftir því hvar svarendur voru í viðskiptum (öryggisbil um hlutfall/anova.
Niðurstöður, fyrri könnun Spurt er: Hversu mikið eða lítið traust berðu til bankakerfisins á Íslandi? Aðeins 7,5%(+/-1,7%) bera mikið traust til bankakerfisins. 7,4%(+/-3,3%) viðskiptavina Arion banka bera mikið traust til bankakerfisins, 27,6%(+/-10,1%) þeirra bera mikið traust til Arion banka. 10,1%(+/-3,5%) viðskiptavina Íslandsbanka bera mikið traust til bankakerfisins, 41,6%(+/-9,1% þeirra bera mikið traust til Íslandsbanka. 6,4%(+/-2,9%) viðskiptavina Landsbanka bera mikið traust til bankakerfisins, 32,8%(+/-11,8%) þeirra bera mikið traust til Landsbanka.
Niðurstöður, fyrri könnun 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% Traust viðskiptavina til eigin banka 7,4% 10,1% 41,6% 6,4% 32,8% 27,6% 20,0% 10,0% 0,0% Arion IB LB
Niðurstöður, seinni könnun Kannað er hversu vel eða illa fólk tengir hugtakið traust við viðkomandi banka. Notaður 9 stiga kvarði þar sem 1 táknar á mjög illa við um þetta vörumerki á meðan að 9 táknar á mjög vel við þetta vörumerki.
Niðurstöður, seinni könnun 4 3,5 3 2,5 2 1,5 3,39 Traust til Arion banka 2,8 2,49 1 Viðskiptavinir Arion Viðskiptavinir LB Viðskiptavinir IB Niðurstaða dreifigreiningar sýndi mun á milli hópa (p<0,05) varðandi það hversu sterkt svarendur tengdu traust við Arion banka [F(5, 500)=5,161, p=0,000]. Eftirápróf (Post-hoc) þar sem notað var Tukey sýndi að munurinn var á milli viðskiptavina Arion banka (M=3,39, SD=2,36) annars vegar og viðskiptavina Íslandsbanka (M=2,49, SD=2) hins vegar.
Niðurstöður, seinni könnun 4 3,5 3 2,5 2 1,5 3,62 Traust til Íslandsbanka 3,11 2,95 1 Viðskiptavinir ÍB Viðskiptavinir LB Viðskiptavinir Arion Niðurstaða dreifigreiningar sýndi mun á milli hópa (p<0,05) varðandi það hversu sterkt svarendur tengdu traust við Íslandsbanka [F(5, 502)=3,857, p=0,002]. Eftirápróf þar sem sýndi að munurinn lá ekki á milli þeirra þriggja banka sem hér eru til umfjöllunar og því ekki meira fjallað um hann hér.
Niðurstöður, seinni könnun 4 3,98 Traust til Landsbankans 3,5 3 2,5 2 1,5 2,63 2,53 1 Viðskiptavinir LB Viðskiptavinir Arion Viðskiptavinir ÍB Niðurstaða dreifigreiningar sýndi mun á milli hópa (p<0,05) varðandi það hversu sterkt svarendur tengdu traust við Landsbankann [F(5, 505)=9,730, p=0,000]. Etirárpróf þar sem notað var Tukey sýndi að bæði viðskiptavinir Arion banka (M=2,63, SD=1,87) og viðskiptavinir Íslandsbanka (M=2,53, SD=2,12) gáfu Landsbankanum lægri einkunn en viðskiptavinir Landsbankans.
Umræða Treystir fólk sínum viðskiptabanka betur en öðrum og gæti það verið skýringin á því að fólk skiptir ekki um viðskiptabanka þrátt fyrir aukið vantraust? Í fyrri rannsókninni kemur fram að fólk treystir bankanum sínum betur en bankakerfinu í heild sinni. Í seinni rannsókninni kemur fram að viðskiptavinir tiltekins banka eru tilbúnari að tengja traust við hann en viðskiptavinir annarra banka. Af niðurstöðum er dregin sú ályktun að almennt treysti fólk bankanum sínum betur en öðrum bönkum. Því má halda því fram að niðurstaðan eigi sinn þátt í að útskýra af hverju fólk hefur ekki skipt um banka í ríkara mæli en raun ber vitni.