Renewed Appr oach to Pr ogramme 3

Transcription

1

2 Renewed Appr oach 3

3 Handbók sveitarforingja drekaskáta Bandalag íslenskra skáta Bandalag íslenskra skáta, Reykjavík 2011 Ritstjórn; Benjamín Axel Árnason og Ólafur Proppé Hönnun og umbrot: Guðmundur Pálsson Íslensk myndvinnsla: Sigrún Karlsdóttir Hönnun forsíðu: Birgir Ómarsson Bókin er þýdd og staðfærð útgáfa bókarinnar Guía para dirigentes de Manada (Handbook for Cub Scout Leaders) og gefin út með heimild The World Organization of the Scout Movement og WOSM - Interamerican Scout Office. Teikningar og myndskreyting; Mariano Ramos 1. prentun ágúst 2011 Öll réttindi áskilin. Bók þessa má eigi afrita með neinum hætti, svo sem ljósmyndun, prentun, hljóðritun eða á annan sambærilegan hátt, að hluta eða í heild, án skriflegs leyfis ritstjóra og útgefanda. ISBN: Bandalag íslenskra skáta Hraunbæ Reykjavík sími: skatar@skatar.is 4

4 Ágæti skátaforingi Formáli Þessi bók er handbók fyrir þig. Hún útskýrir þá hugmyndafræði sem skátahreyfingin um víða veröld byggir á. Fyrst og fremst er hún þó til leiðbeiningar um notkun þeirrar aðferðafræði sem nauðsynlegt er að hafa á valdi sínu til að skátastarf þjóni þeim uppeldismarkmiðum sem stefnt er að. Skátahreyfingin er uppeldishreyfing sem stefnir að því að hver skáti læri smám saman á þroskaferli sínum frá barnsaldri til fullorðinsára að vera sjálfstæður, virkur og ábyrgur einstaklingur sem lætur gott af sér leiða í því samfélagi sem hún eða hann tilheyrir, ekki einungis meðan á formlegu skátastarfi stendur heldur einnig þegar fullorðinsárum er náð. Ef rétt er á málum haldið er skátastarfið skemmtilegt og aðlaðandi ævintýri sem aðlagast hverju aldursskeiði og þroska skátanna. Þessi handbók er fyrir sveitarforingja drekaskáta. Inntak bókarinnar, tungutak og öll uppsetning er sett fram með það í huga að hvetja lesandann til að hugsa um hvað það merkir að ala upp börn. Í bókinni er lögð áhersla á mikilvægi þess að stuðla að heildarþroska einstaklingsins og öllum víddum persónuleikans. Skátastarf er óformlegt uppeldisstarf sem byggir á því að nýta tómstundir barna til uppbyggjandi verkefna. Bókin fjallar um börn og þroska þeirra. Hún er skrifuð fyrir fullorðna einstaklinga sem vilja leggja sitt af mörkum til að styðja á ábyrgan hátt við þroskaferli barna ánægjunnar vegna, en um leið að vaxa sjálfir og þroskast í samstarfi við aðra fullorðna af svo veigamiklu verkefni. Mikilvægt er að öðlast skýra mynd af heildarferli skátahugsjónarinnar og umgjörðinni sem mótar skátastarf í heildstætt uppeldislíkan. Bókin er hugsuð sem handbók til að fletta upp í þegar vanda ber að höndum og þörf er dýpri skilnings á verkefnum. Þó að í bókinni sé að finna hagnýtar leiðbeiningar fyrir sveitarforingja sem hjálpa henni eða honum að ná betri árangri í skátastarfinu, þá er gildi hennar ekki síður fólgið í því að fá lesandann til að hugsa um það sem við gerum. Sé skátahugsjónin ljós í hugum okkar verður framkvæmd þeirra gefandi verkefna sem stuðla að auknum þroska einstaklingsins ánægjulegri. Lykillinn er því að fylgjast stöðugt með því hvernig skátastarf stenst samanburð við samtímakenningar í uppeldis- og menntunarfræði án þess að missa sjónar á þeim gildum sem eru undirstaða skátastarfsins. Það er einungis ein skátaaðferð til og hún einkennir skátastarf um allan heim. Hún er útskýrð ítarlega í bókinni. Aðferðin er aðlöguð aldri og þroska skátanna. Þess vegna er táknræn umgjörð skátastarfs breytilegt fyrir ólík aldursstig. Þrátt fyrir ólíka táknræna umgjörð fyrir aldursstigin er grunnurinn hinn sami fyrir alla skáta. Skáti merkir í raun könnuður og sem könnuður er skátinn alltaf að kanna ný svið og nema nýjar lendur í hópi jafningja sama á hvaða aldri hann er sem barn, unglingur, ungmenni eða fullorðinn einstaklingur. Þessi handbók fyrir sveitarforingja drekaskáta er afrakstur margra ára samstarfs, ígrundunar og gagnrýnnar umræðu fjölmargra skátaforingja, leikra og lærðra, í mörgum löndum. Tekist hefur verið á um sjónarmið, þau krufin til mergjar og niðurstaðan er þessi bók. 5

5 Nú, þegar rúm öld er liðin frá því að skátastarf hófst í heiminum starfa tæplega 30 milljónir skáta innan vébanda skátahreyfingarinnar í meira en 200 þjóðríkjum og á sjálfstæðum landsvæðum. Árið 2012 verður ein öld liðin frá því að skátastarf hófst á Íslandi. Íslenskir skátar horfa því fram til nýrrar aldar eftir eitt hundrað ára skátastarf. Með útgáfu á þremur handbókum fyrir sveitarforingja í skátastarfi lýkur löngu endurskoðunarferli og við tekur innleiðing ferskrar skátadagskrár í öllum skátafélögum landsins. Það er von okkar og trú að ný skátadagskrá, handbækur sveitarforingja og starfsbækur skátanna sjálfra, muni endurnýja og efla skátastarf á Íslandi um langa framtíð til gæfu fyrir þá einstaklinga sem þess njóta og samfélagið allt. Gerð hefur verið þriggja ára áætlun um innleiðingu og endurskoðun á foringjaþjálfun BÍS. Mikill fjöldi sjálfboðaliða innan og utan skátahreyfingarinnar hefur komið að útgáfu þessara bóka og er þeim þakkað fórnfúst starf í þágu skátahreyfingarinnar. Þá er starfsfólki BÍS og stórum hópi fagfólks á fjölmörgum sviðum þakkað mikilvægt framlag. Menntamálaráðuneytinu, Alþjóðaskrifstofu drengjaskáta, WOSM - Europe og Interamerica Region og Scouting Ireland er þökkuð fjárhagsleg og fagleg aðstoð. Handbókin er skrifuð fyrir þig til að styðja þig í því mikilvæga starfi sem þú hefur tekið að þér. Skátakveðja, með ósk um velgengni í starfi. Benjamín Axel Árnason og Ólafur Proppé Ágúst

6 Efnisyfirlit Inngangur Skátahreyfingin er uppeldishreyfing kafli Strákar og stelpur frá sjö til níu ára kafli Sveitarstarfið kafli Táknræn umgjörð kafli Hóparnir flokkakerfi drekaskáta kafli Hlutverk sveitarforingja kafli Uppeldishlutverk skátahreyfingarinnar kafli Skátalögin og skátaheitið kafli Þroskasviðin kafli Áfangamarkmið drekaskáta kafli Verkefni í drekaskátastarfi kafli Dagskrárhringurinn kafli Sveitarstarfið metið og verkefnatillögur undirbúnar kafli Verkefnatilboð og verkefnaval kafli Verkefnin eru skipulögð, útfærð og undirbúin kafli Framkvæmd og mat verkefna kafli Mat á persónuþroska kafli Hátíðir sveitarinnar kafli Aðgæsla, umsýsla og eignir

7 Skátahreyfingin er uppeldishreyfing Robert Baden Powell ( ) stofnandi skátahreyfingarinnar kom heim til Englands árið 1903 eftir áratuga dvöl á Indlandi og í Afríku. Við heimkomuna blasti við honum borgarsamfélag þar sem stærstur hluti ungs fólks virtist alast upp fyrst og fremst sem áhorfendur og neytendur. Frá hans sjónarhóli var um hættulega þróun að ræða því að sú var bjargföst skoðun hans að það sem skipti mestu máli, bæði fyrir einstaklingana og samfélagið allt, væri að sem allra flestir lærðu að vera sjálfstæðir, virkir og ábyrgir samfélagsþegnar. Baden Powell hafði langa reynslu sem herforingi í breska hernum. Hans sérþekking var fólgin í því hvernig hægt væri að komast af við óþekktar aðstæður í ókunnu landi. Nokkru fyrir aldamótin nítján hundruð hafði hann gefið út lítið fræðslurit, Aids to Scouting, sem ætlað var að kenna hermönnum sjálfstæða hugsun, nota eigin hugkvæmni og bjarga sér í óbyggðum. Við heimkomuna 1903 var Baden Powell fagnað sem þjóðhetju, m.a. eftir hina frægu vörn borgarinnar Mafeking í Búastríðinu. Honum varð ljóst að litla bókin hans var orðin metsölubók og að fjöldi kennara og æskulýðssamtök, eins og t.d. samtökin Boys Brigade, notuðu hana til að efla sjálfsbjargarviðleitni unglinga og ungs fólks við erfiðar aðstæður. Baden Powell varð líka fyrir áhrifum frá Ernest T. Seton sem hafði stofnað Woodcraft hreyfinguna í Bandaríkjunum árið Þeir hittust 1906 og gaf Seton Baden Powell eintak af bók sinni The Birch Bark Roll of the Woodcraft Indians. Á grundvelli langrar reynslu og eftir mikla ígrundun og samskipti við fjölmarga leika og lærða hafði Baden Powell mótað sér hugmynd um hvað mestu máli skipti við uppeldi ungs fólks. Mikilvægust væri virk þátttaka þess sjálfs í litlum hópum jafningja sem saman uppgötvuðu heiminn með því að kanna ný svið og nema nýjar lendur. Hann ákvað að gera tilraun með hugmyndir sínar og safnaði saman tuttugu og tveimur ára drengjum úr ólíkum þjóðfélagshópum í fyrstu skátaútileguna á Brownsea-eyju í ágúst Baden Powell var hvattur til að endurskrifa bókina Aids to Scouting sem áður var nefnd, en nú fyrir unga lesendur. Allt varð þetta til þess að hann gaf út bókina Scouting for Boys (sem þýðir Könnunarstarf fyrir drengi ) árið Bókin kom út í sex heftum og varð þegar afar vinsæl. Beðið var eftir hverju nýju hefti og fljótlega höfðu þúsundir drengja og litlu síðar fjöldi stúlkna gripið boltann og stofnað skátaflokka víða í Bretlandi og í mörgum öðrum löndum. Í fyrstu störfuðu þessir skátaflokkar hver á sínum forsendum með bók Baden Powell sem leiðarljós. Þegar árið 1911 voru starfandi skátar í heiminum orðnir yfir Scouting for Boys hefur verið þýdd á fjölmörg tungumál. Hún var ein af mest seldu bókum á tuttugustu öldinni, seldist í um 150 milljón eintökum. Bókin kom út á íslensku árið 1948 undir heitinu Skátahreyfingin. Með sanni má segja að skátastarf hafi orðið til í grasrótinni. Baden Powell fylgdist með þróun þessarar nánast sjálfsprottnu hreyfingar. Hann sá að tímabært var að 8

8 stofna formlegar höfuðstöðvar skátastarfs í hverju landi fyrir sig og seinna alþjóðasamtök skáta til að tengja alla skátaflokka í skátasveitir og svara þannig vaxandi þörf fyrir skipulag og leiðbeiningar. Aðkallandi var einnig að fá fullorðið fólk til að starfa og styðja við bakið á ungu skátunum. Var Baden Powell hvattur, m.a. af Játvarði konungi VII, til að helga alla krafta sína skátahreyfingunni sem hann gerði frá 1910 til dauðadags. Baden Powell hafði mikil samskipti við ítalska lækninn og uppeldisfræðinginn Mariu Montessori ( ). Montessori setti fram byltingarkenndar kenningar um uppeldi og menntun barna. Þær setti hún fram eftir umfangsmiklar rannsóknir sem fóru fram í skólastofum þar sem kennarar fylgdust með og skráðu athafnir barna í þeim tilgangi að öðlast þekkingu á námsleiðum hvers barns fyrir sig. Niðurstöðurnar sýndu að börn hafa innbyggða þörf til að læra með því að framkvæma sjálf og á grundvelli þeirra setti Montessori fram tilgátur og kenningar um næmi barna. Niðurstöður rannsókna hennar leiddu í ljós fjögur þroskaskeið sem skarast og dreifast frá 0-18 ára. Þessi skeið einkennast í fyrsta lagi af næmi fyrir tungumálum, smáatriðum í skipan hluta og fyrirbæra og í samskiptum. Í öðru lagi af hvöt til að beita skynsemi, byggja upp siðferði, þróa félagatengsl og þörf fyrir að ná valdi á röksemdum og ímyndum. Í þriðja lagi af ójafnvægi, líffræðilegum breytingum og kynþroska, skynjun á réttlæti og persónulegri sómakennd og í fjórða lagi af þörf fyrir sjálfstæði og löngun til skilja menningarlegt umhverfi, standa á eigin fótum og vinna fyrir sér. Uppeldisaðferðir Baden Powell byggja að verulegu leyti á þessum kenningum Montessori. Athafnanám (learning by doing) er hluti af skátaaðferðinni eins og Baden Powell lýsti henni. Bandaríski heimspekingurinn og uppeldisfræðingurinn John Dewey ( ) setti fyrstur manna fram kenningar um slíkt nám á seinni hluta nítjándu aldar. Baden Powell þekkti vel til kenninga Dewey. Skátaaðferðin hefur líka fræðilegan stuðning af kenningum Jean Piaget ( ) um vitsmuna- og siðgæðisþroska, þroskakenningu Lev Vygotsky ( ) og kenningum um félagslega hugsmíðahyggju (social constructivism). Augljóslega bar Baden Powell gæfu til að kynna hugmyndir sem féllu í góðan jarðveg hjá börnum, unglingum og ungu fólki um heim allan. Sjálfsagt hafa þau almennu gildi sem hann kynnti ungmennum með skátaheitinu og skátalögunum haft sitt að segja en meginskýringin á vinsældum skátastarfsins meðal ungs fólks var í upphafi og er enn sannarlega önnur. Unglingar og ungt fólk í öllum löndum, öllum samfélögum, þjóðfélagsstéttum og menningarsvæðum, þrá vináttu og samfélag innan lítilla hópa jafningja sem saman uppgötva heiminn í kringum sig. Það er galdurinn sem fólginn er í kenningum Baden Powell um uppeldi og honum tókst með þessum hugmyndum að koma til móts við þrá ungs fólks og þarfir barna og unglinga. Skátaaðferðin er hugmynda- og aðferðafræði skátahreyfingarinnar felld í eina heild. Táknræna umgjörðin sem Baden Powell valdi fyrir skátastarfið var sjálfur skátinn 9

9 sem könnuður og táknrænu fyrirmyndir skátans eru því allir þeir karlar og allar þær konur sem hafa kannað ný svið og numið nýjar lendur hvort heldur þessi nýju svið eða nýju lendur eru innan vísinda, lista, daglegs lífs eða í eigin hugarfylgsnum. Markmið skátahreyfingarinnar er að gefa ungu fólki tækifæri til að verða sjálfstæðir, virkir og ábyrgir einstaklingar að verða eiginlegir skátar, þ.e. könnuðir, fyrir lífstíð. Margt hefur gerst á hundrað árum í sögu skátastarfs, bæði hér á landi og í öðrum löndum. Stöku sinnum hefur skátahreyfingin misst sjónar á einhverjum mikilvægum atriðum í skátaaðferðinni, stundum vegna misskilnings um markmið hreyfingarinnar en oftast með því að rugla saman markmiðum og leiðum. Síðastliðin fimmtán ár hefur mikið endurskoðunarstarf farið fram hjá skátabandalögum í mörgum löndum sem og hjá alþjóðasamtökum skáta. Bandalag íslenskra skáta (BÍS) gaf út bók, Skátastarf markviss menntun, árið 1999 en hún var þýðing á bókinni Scouting: An Educational System sem World Scout Bureau hafði þá nýlega gefið út. Mikil endurskoðunarvinna fór fram hjá Evrópusamtökum skáta, RAP-Europe (Renewed Approach to Programme), Suður- og Mið Ameríkusamtökum skáta, MacPro (Method for Creation and Continuous Updating of the Youth Programme) og Alþjóðaskrifstofu skáta (World Scout Bureau). Íslenskur vinnuhópur (RAP) var skipaður og skilaði metnaðarfullri greiningarskýrslu á Skátaþingi Stjórn BÍS samþykkti svo á fundi sínum 7. ágúst 2010 að gefa út Handbækur fyrir sveitarforingja drekaskáta, fálkaskáta og dróttskáta ásamt stoðefni. Þær bækur styddust að verulegu leyti við bækurnar Handbook for Cub Scout Leaders og Handbook for Leaders of the Scout Section sem gefnar voru út sem kynningar- og stuðningsefni fyrir skátabandalög af World Organization ot the Scout Movement (WOSM) og unnar af WOSM-Interamerica og WOSM-Europe. Mörg einstök skátabandalög víða um heim hafa sett í gang sambærilega vinnu. Írska skátabandalagið er þar framarlega í flokki og hefur vinnan hér á landi notið stuðnings af samstarfi við það. Hér er um að ræða nýjan starfsgrunn fyrir skáta á Íslandi. Grunn sem leitar til upphaflegra gilda skátastarfsins en á nýjum og breyttum forsendum sem eru í takti við samtímann. Eins og segir í formála að útgáfu WOSM á Handbook for Cub Scout Leaders er þetta í fyrsta sinn í langan tíma sem við höfum handbærar raunhæfar uppeldisfræðilegar leiðbeiningar sem byggja á faglegum og fræðilegum grunni. Í handbókunum má á aðgengilegan hátt finna útskýringar á hugmynda- og aðferðafræði skátahreyfingarinnar. Skátadagskrá handbókanna endurheimtir hina upprunalegu skátahugsjón sem Baden Powell kynnti fyrir rúmri öld. Hún endurlífgar þá táknrænu umgjörð sem hann mótaði þegar hann bauð því unga fólki sem í upphafi gekk skátahreyfingunni á hönd að kanna ný svið og nema nýjar lendur. Ný skátadagskrá gerir okkur kleift að endurheimta og virkja hið raunverulega mikilvægi flokkakerfisins. Sé unnið eftir því kerfi verður óformlegur hópur vina virkt lærdómssamfélag, - samfélag sem byggist á sjálfstæðri, virkri og ábyrgri þátttöku skátanna sjálfra. Dagskráin undirstrikar líka merkingu athafnanáms með því að bjóða ungu fólki tækifæri til sköpunar, virkrar þátttöku og að þroskast af eigin reynslu. Handbækurnar leggja til áhugavert kerfi til sjálfseflingar. Kerfið grundvallast á því að veita hverjum skáta tækifæri til að setja sér persónulegar áskoranir til að ná tilteknum áfangamarkmiðum á þroskaferlinum. Dagskráin undirstrikar einnig þau lífsgildi, lífsfyllingu og farsæld í mannlegum samskiptum sem fólgin eru í skátaheiti og skátalögum. 10

10 KAFLI 1 strákar og stelpur frá sjö til níu ára

11 Án þess að velta því sérstaklega fyrir okkur höfum við flest nokkuð góða, almenna þekkingu á því hvað einkennir börn á aldrinum sjö til níu ára Flestir vita nokkurn veginn hvernig börn eru á aldrinum sjö til níu ára. Við munum best eftir þeim aldri og þegar við tölum um barnæsku erum við yfirleitt með þennan aldurshóp í huga. Fyrir því eru nokkrar ástæður: Skýrustu bernskuminningarnar okkar eru frá þeim tíma. Yfirleitt eru það notalegar minningar þar sem ástin og umhyggjan sem við nutum veldur því að í minningu flestra er þetta eitt besta tímabil ævinnar. Á þessum tíma fara foreldrar að sjá margt líkt með sér og eigin börnum og fylgjast því ennþá betur með þroska þeirra. Þetta aldursbil er mjög stöðugt og börnin eru í góðu jafnvægi bæði andlega og líkamlega eftir hraða vaxtarskeiðsins sem á undan fór. Með örfáum undantekningum lýkur þessu aldursskeiði ekki fyrr en um 10 ára aldur hjá stelpum og 11 ára hjá strákum. Börnin eru mjög geðþekkur og skemmtilegur félagsskapur og veita þeim sem umgangast þau ómælda gleði og ánægju. Börn á þessum aldri hafa nær takmarkalausa orku og reyna oft að fá sínu framgengt. Þess vegna þurfum við stöðugt að fylgjast vel með hugmyndum þeirra og hættu sem þau gætu óafvitandi stofnað sér í. 1. kafli Strákar og stelpur frá sjö til níu ára 12

12 Flestum er þetta kunnugt og telja sig því vel undirbúna til að gerast sveitarforingjar eða aðstoðarsveitarforingjar drekaskátasveitar. Börn eru líka oftast mjög opin á þessum aldri og næstum alltaf til í að taka þátt í að gera það sem við stingum upp á, þótt einstaka börn séu stundum feimin eða að okkur mistekst að telja í þau kjark. Þetta styrkir okkur í þeirri trú að við skiljum þau og stöndum okkur prýðilega. Þessi almenna þekking kemur að góðum notum, en nægir ekki Við vitum svo margt um þennan aldurshóp að við höldum oft að það nægi til að geta unnið með börnum, jafnvel þó að við gerum okkur grein fyrir því að okkur skortir dýpri skilning á vissum sviðum. Það er því nauðsynlegt, til þess að öðlast fullan skilning á áhugamálum barnanna og meta persónulegan þroska þeirra að afla sér nánari þekkingar á strákum og stelpum á aldrinum sjö til níu ára. Slík þekking þarf að ná yfir alla þætti persónugerðar barnsins; líkamsvöxt, vitsmunaþroska, skapgerð, tilfinningar og kenndir. Viðhorf til annarra, hugmyndir um tilgang lífsins og margt annað sem hjálpar okkur að skilja börn á þessum aldri. Þessar upplýsingar er hægt að finna í mörgum bókum. Bókin Barnasálfræði frá fæðingu til unglingsára eftir Álfheiði Steinþórsdóttur og Guðfinnu Eydal veitir góða grunnþekkingu og ætti að vera til í öllum skátaheimilum. Þangað til þú hefur lesið þér til og dýpkað þekkingu þína á þroska og einkennum 7-9 ára barna, geturðu stuðst við stuttu samantektina hér á eftir um ýmsa þætti í persónuleika barna á þessum aldri. 13 Strákar og stelpur frá sjö til níu ára 1. kafli

13 Fáein orð um sjö til níu ára stelpur og stráka Börnin í drekaskátasveitinni eru alltaf virk og full af orku. Þau vilja ekki fara að sofa þótt þau hafi hlaupið um og leikið sér allan liðlangan daginn og svo nenna þau ekki á fætur, nema þegar þig langar að sofa aðeins lengur. Hver kannast ekki við þetta úr útilegum? Þau stækka ekki sérstaklega hratt, borða hóflega, þvo sér ekki nema þeim sé skipað að gera það, standast aldrei freistinguna að prófa eitthvað nýtt og dettur aldrei í hug að þú sért kannski þreyttur eða þreytt þegar þau fá hugmynd að einhverju nýju ævintýri. Hluti af lífsleiknum á þessum aldri er að spyrja nýrra spurninga og fá ný svör. Óvæntar uppákomur, uppgötvanir og nýjar og gagnlegar staðreyndir eru hluti af daglegu lífi. Börn taka vel eftir náttúrunni og umhverfinu, finna upp tól og tæki, reyna að smíða hvað sem er og vilja alltaf fá forvitninni svalað. 1. kafli Strákar og stelpur frá sjö til níu ára 14

14 Þau verja af alefli það sem þeim finnst vera réttlátt og sanngjarnt út frá hlutlægum atriðum sem þau skilja. Þau fyrirgefa ekki svindl í leikjum eða þegar einhverju er skipt ójafnt. Sá eða sú sem finnst á sér brotið hikar ekki við að benda á óréttlætið. Smátt og smátt læra þau að taka tillit til skoðana og áhuga annarra og átta sig á því að þau fá ekki alltaf sínu framgengt. Þau byrja að taka að sér minni verkefni og reyna að standa við skuldbindingar sínar. Þótt þeim mistakist kannski oft, læra þau smám saman hvað það merkir að standa við orð sín. Þegar þessu tímabili lýkur leita þau ekki lengur til yfirvalds til að fá svör við spurningum af því bara að viðkomandi er yfir þau settur. Þau leita frekar til fólks sem þau bera virðingu fyrir vegna þess að þau vita að þar fá þau heiðarleg og hreinskilin svör. Börn eru yfirleitt í góðu jafnvægi og stöðuglyndi er fastur þáttur í þróun persónuleika þeirra. Stöðugleikinn riðlast ekki nema í tilfinningatogstreitu en jafnvel ólíkar tilfinningasveiflur líða fljótt hjá. Þau segja fjölskyldu sinni, vinum og skátaforingjunum óþvingað og hiklaust frá gleðinni sem þau upplifa á skemmtilegri stundu. Einnig dapurleika eða gremju yfir mistökum, spenningi yfir nýjungum og leiða á hversdagsverkum, stundum meira að segja af algjöru tillitsleysi! Börn eiga til að taka sjónarmiðum fullorðna fólksins misvel. Almennt má segja að afskipti fullorðinna hafi einungis skammtímaáhrif á tilfinningar og hegðun barns. Oft þarf síendurtekin afskipti. 15 Strákar og stelpur frá sjö til níu ára 1. kafli

15 Þó að einstaklingshyggja sé oft áberandi hjá börnunum geta þau leikið sér saman og þrifist í sátt og samlyndi innan þeirrar umgjarðar af reglum og viðteknum venjum sem einkennir hópinn. Þau viðurkenna smám saman þessar reglur og venjur og fylgja þeim sjálf eftir með hjálp fullorðinna. Fullorðna fólkið verður auðvitað líka að vera reiðubúið að fara eftir þeim. Reglurnar eru notaðar um minnstu smáatriði og við ótrúlegustu aðstæður. Þegar þeim hefur verið komið á heimta börnin að þeim sé fylgt, ekki síst ef þær hafa jákvæð áhrif á þeirra eigin málstað. 1. kafli Strákar og stelpur frá sjö til níu ára 16

16 Það er einnig nýlunda fyrir börnin að uppgötva að sumir í hópi vina, foreldra og kennara hafa ekki sömu skoðanir og þau. Að málamiðlanir og almenn sátt eru óaðskiljanlegur þáttur tilverunnar, eins og að uppgötva náttúruna, nánasta umhverfi og fjarlægari staði. Grundvöllur þess að tileinka sér umburðarlyndi og virðingu fyrir öðrum og annars konar lifnaðarháttum er að uppgötva þessi ólíku viðhorf. Mörg börn eru forvitin um guð á þessum aldri, en það fer að mestu eftir heimilisaðstæðum og viðhorfum til trúmála heima fyrir hvernig skoðanir barnanna mótast. Umburðarlyndi er mikilvægt. Það er ekki hlutverk sveitarforingja að móta eða breyta trúarskoðunum barna. 17 Strákar og stelpur frá sjö til níu ára 1. kafli

17 Stelpur og strákar eru alveg eins en samt ólík Á stelpum og strákum frá sjö til níu ára er lítill líkamlegur munur annar en kynfærin, eða að minnsta kosti er hann nánast ósýnilegur í fljótu bragði. Börn eru líka lífeðlisfræðilega svipuð á þessum aldri. Það er ekki fyrr en við lok aldursskeiðsins við 10 til 11 ára aldur sem hormónabreytingar marka upphaf gelgjuskeiðsins og grundvallarmunurinn á konum ogkörlum fer að koma í ljós. Þó að stelpur og strákar séu í meginatriðum lík er dálítill munur á útliti, hegðun, viðhorfum og áhugamálum þeirra. Það er endalaust hægt að velta fyrir sér hvað veldur. Sumir halda því fram að gróf og árásargjörn hegðun stráka sé meðfædd og erfðaeiginleikar stelpna séu að vera ljúfar og blíðar. Nú á dögum er almennt viðurkennt að hvort tveggja er áunnin hegðun sem á næstum eingöngu rætur að rekja til umhverfisins þar sem börnin alast upp og þeirra staðalímynda um hegðun kynjanna sem þau taka sér til fyrirmyndar. Sterkar menningarlegar rætur þessa munar eru nátengdar staðalímyndum í þjóðfélaginu. Þó að baráttunni fyrir jöfnum réttindum og tækifærum karla og kvenna hafi miðað verulega að minnsta kosti í orði eru fastmótaðar staðalímyndir um hvað telst karlmannlegt og hvað kvenlegt ennþá mjög ríkjandi. Mikilvægt er að láta ekki stjórnast af þessum staðalímyndum í skátasveitinni og reyna að koma í veg fyrir aðstæður sem ýta undir þær, til dæmis að strákar sjái um spennandi leiðtogaverkefni á meðan stelpurnar halda sig til hlés og sinna verkum undirmanna. Þó að við ættum að reyna að forðast áhrif staðalímynda er augljóslega viss kynjamunur á körlum og konum, en á þessum aldri er sá munur lítill. Þess vegna segjum við að strákar og stelpur séu eins en líka ólík. Þess vegna ættum við að forðast að reyna að skapa samskonar lærdómsumhverfi fyrir bæði kynin. Þótt áherslan sé á jafnrétti kynjanna megum við ekki gleyma muninum á þeim og hvernig þau bæta hvort annað upp. 1. kafli Strákar og stelpur frá sjö til níu ára 18

18 Mikilvægt er einnig að undirstrika þennan mun og fella hann inn í fræðsluna, benda á og undirstrika hina óendanlegu möguleika sem felast í því að vera karlmaður eða kvenmaður. Þó að munur sé á körlum og konum merkir það ekki að þau séu óvinir og jöfn tækifæri þýðir ekki endilega að allir eigi að vera nákvæmlega eins. Stelpur og strákar eiga að njóta sömu réttinda í skátastarfi og fá sömu tækifæri til að þroska hæfileika sína til hins ýtrasta. Því ætti að hvetja stráka og stelpur til að fræðast betur hvort um annað, bera virðingu fyrir muninum sem er á kynjunum og skilja hvernig þau bæta hvort annað upp. Auk þess ætti þeim öllum að vera frjálst að sinna eigin áhugamálum án þess að tiltekin hegðun sé talin óviðeigandi fyrir þeirra kyn. Í skátastarfi ber að taka tillit til þess líkamlega munar sem er á körlum og konum og virða hann eins og við ætlumst til að alls konar annar munur á fólki sé virtur. Til að hægt sé að skipuleggja lærdómsumhverfi sem felur í sér sömu virðingu fyrir jafnrétti og mismun, er mikilvægt að foreldrar, kennarar og skátaforingjar séu samstíga. Það er gagnlegt að hafa almenna þekkingu á strákum og stelpum frá sjö til níu ára og skilja að þau eru eins en líka ólík, en það er samt ekki nóg, þú verður líka að kynnast hverjum og einum Almenn þekking á hegðun sjö til níu ára stelpna og stráka er tæplega nóg til að geta skilið tiltekið barn. 19 Strákar og stelpur frá sjö til níu ára 1. kafli

19 Þú verður einnig að skilja hann eða hana sem einstaklinga. Barn er einstök mannvera og þó að almenn einkenni aldurshópsins sé að finna í skapgerð þess hefur það líka sín sérkenni. Einkenni sem gera það einstakt og fara eftir erfðum, heimilislífinu sem barnið elst upp við, stöðu þess innan fjölskyldunnar, skólanum sem það sækir, vinum og því sem það hefur upplifað um ævina. Allir eiga sér sína sögu og persónulega sýn á tilveruna. Hvorki bækur eða námskeið geta veitt þér þekkingu á einstökum börnum í skátasveitinni. Eina leiðin er að verja með þeim tíma og fylgjast með þeim. Kynnast umhverfi þeirra, upplifa með þeim ólíka viðburði, sjá viðbrögð þeirra, skilja vonbrigði þeirra og gremju, hlusta á hvernig þeim líður, komast að því hvað þau langar að gera og verða - í stuttu máli uppgötva hvernig þau eru sem einstaklingar. Þetta er fyrsta verkefnið þitt. Hvernig þér tekst síðan til fer eftir því hversu vel þér gengur að mynda tengsl við öll börnin. Þetta er uppeldissamband sem krefst áhuga, virðingar og væntumþykju þinnar. 1. kafli Strákar og stelpur frá sjö til níu ára 20