Tren da xet lai lich si? Viet Nam Can Tham Binh Lai GIA TRI CUA ONG NGO DINH DIEM VA CHE DO VIET NAM CONG HOA I Ong Diem do Chinh phu Phap dwa len cam quyen va dwac Phap ung ho? Thuyet Nh&n Vi phu nhan ca nhan, cot loi cua dan chu? TON THAT THEN Sau cuoc dao chanh ngay 1-11-1963, so' sach bao noi ve Ong Ngo Dinh Diem, gia dinh Ho Ngo, va che do Viet Nam Cong hoa I nhieu co the noi dem khong het. Trong nhttng nam gan day van de xet lai lich sir" Viet Nam dtfdc dat ra va cang ngay cang ducfc htfdng tfng. Trong su" xet lai nay, giai doan 1954-1963, giai doan Ong Ngo Dinh Diem cam quyen, la mot giai doan rat soi dong nhung lai chtfa dtfcfc khao xet day du va. dttng dan, va. nay ctn du"dc chu y nhieu hdn. Ve diem nay co the nhac den nhung tac pham: Nhd lai nhitng ngay d canh Tong thong Ngo Dinh Diem, cua Dal ta NguySn Hi?u Due. Dong hp Ngo Dinh, XJdc ma chua dat, cua ong NguySn Van Minh. De nhat Cong hod Viet Nam, 1954-1963, Mot cuoc cdch mang, ciia Tien si Pham Van Luu, va Tien si NguySn Ngoc Tan. Nht?ng tac pham tren day dang danh gia cao vi cac tac gia. cua no hoi du nhung dieu Men can thiet ve vo hi va chfnh xac. Nhffng tac pham nay ra ddi diing liic. No co tac dung gop mot phan quan trong vao sii doi anh sang mdi vao lich su- giai doan 1954-1963. Dac Met nhat la no da noi len nhttng dieu ma, dang le, chinh anh em ho Ngo phai noi len trong hdn 50 nam qua de tra ldi nhttng cong kich chi trich ve ho va. che do Viet Nam Cong hoa. I. Anh em Ho Ngo da im lang. Ho da im lang, vi ho da bi sat hai. Nay mdi co ngtto'i noi thay ho. Bai nay chi ban ve tac pham cua TS Pham Van Luu va TS NguySn Ngoc Tan, vi, khac vdi cac tac pham cua Dai Ta NguySn Httu Dug va cua ong Nguyen Van Minh, no khong thuoc ve loai hoi k^/hoi ttc, ma la mot cong trinh su"hoc, diing nghia ciia no, nghia la thoa man nhttng tieu chuan ve khoa hoc cua nhttng trtfdng dai hoc lcra cua the gidi: khao sat tttcfng tan, hoan toan khach quan, dtt Men dtfdc can nhac Mem tra ky ltfdng, tiinh bay mot cdch binh tinh, vo ttf, ngon ngtt dttng dan. No thoa man nhttng dieu Men tren vi no trich ttt nhttng luan an tien si cda hai tac gia. Hai tac gia tren day da tot nghiep ttt Dai hoc Monash University d Melbourne, Uc, va da tttng la giao stf cua cac dai hoc do. Ho da chon Viet Nam va giai doan Ngo Dinh Diem lam de tai luan an tien si, va nhttng bai ho viet dttdc trich ttt c c luan an ciia ho. Nam nay ho deu 62 tuoi, nghia la trong thdi gian 1954-1963 ho con la hoc sinh nen Miong co hen he gi vdi che do Cong hoa I. Ho cung khong c6 quan he gia dinh gi vol ho Ngo. Sau khi den Uc, ho theo hoc cac dai hoc noi tren, va ho da bo rat nhisu cong di stfu khao tai rat nhieu ndi co chtta tai lieu d6i dao E6n quan den Viet Nam: Bao tang vien chien tranh Uc; East-West Center, Dai hoc Hawaii; Archives of mdochina, Dal hoc Berkeley, CA.; Thtfvien cua Austin University, Texas; Dai hoc Harvard; Dai hoc Cornell, Ithaca, N.Y.; Thtt vien Elsenhower, Thtt vien Kennedy, Thif vien Johnson; va Library of Congress, Washington D.C. Cuol cung, sau km tot nghiep, ho da giang day d nhttng dai hoc Uc, va vi the nay bat buoc ho phai vo ttf de gitt uy tin dttng 40 - THE "KY 21 - SO 205 THANG 5 NAM, 2C
clan cua minh va... khoi maftviec. Nhtf the ta c6 the chac ve tlnh chat kha tin cua nhttng gi ho viet: chfuh xac, vo ttt, va clttng dan. Quyen De nhs't Cong hoa Vi6t Nam 1954-1963 (DNCHVN I), 229 trang, cd 5 chtfdng. Hai chttdng 4 va 5 khong quan he lam vi no chi chtta mot so' hinh anh ve cac cuoc vis'ng tham cac quo'c gia ban, hay dang lai m6t sd" diin van ciia Tong thong Diem. Ba chttdng con lai la nhttng chtfdng dang chii ^. Chtfdng 1, "Nhttng thach thttc nghist nga khi ve chap chanh",cua P.V.Lttu, noi ve nhttng thach thttc ma Ong Diem gap phai trong hai nam 1954-1955 se dtfdc ban den mot each kha chi tie't, vi no chtta dttng nhieu dieu mdi ma ngtfdi Viet Nam can biet. Chudng 2, "CM nghia Nhan Vi, Con dtfdng mdi, Con dtfdng tien bo", ciia N.N.Tafn, noi ve thuyet Nhan Vi cung vay vi day la lan dau ma thuyet nay dtfdc trinh bay mot each ttfdng tan, dty du, va nhat la trung thtfc khach quan. Chtfdng 3, "Thanh qua chin nam cam quyen", ciia TS Ltfu, noi ve thanh tich chin nam cai tri ciia Ong Diem cung la mot cai gi mdi. Trong qua khtt, sach bao noi ve Ong Diem va che' do Ong thtfdng chii tarn vao khia canh chinh tri, ca nhan va gia dinh ong do c tai, gia dinh tri, nhtfng khong he de cap den nhttng thanh qua ldn ma Chinh phu Ong dat dttdc trong chin nam ong lanh dao: Men toan doc lap lay lai chu quyen quo'c gia trong tat ca cac lanh vtfc: chinh tri, ngoai giao lan quan stf va kinh te tai chinh cai tmen ddi song ciia dan chiing bang each ph t trien tat cac lanh vtfc hoat dong ky nghe, nong thon, ngtf ngmep, chuyen ch6\o due... Chtfdng nay rat phong pm vs thong ke, cho doc gia mot y niem ro rang ve nhttng thanh tich ldn lao ma Viet Nam da dat dtfdc dtfdi che" do Viet Nam Cong hoa I. Trong 50 nam qua, sach bao ve Viet Nam rat nhieu, nhtfng phln ldn trong loai 'Tchao cttu" xua't phat ttt cac gidi lay phudng, dac biet la Hoa Ky, thtfcfng xuyen tac stf thtfc boi xau Viet Nam, va dac biet la Ong Diem. Do la vi, nhtf David Horrowitz, lanh tu phat dong trao phan cms'n "sit in" ctta Dai hoc Berkeley, C.A., trong thsp ni6n 1960 thu nhan sau khi da bo va cho'ng lai phong trao nay trong thap nien 1980, nhttng gidi dai hoc va truyen thong Hoa Ky da bi cac to chttc phan cme'n va cong san mang danh "each mang" xam nhap, chi pho'i va dp dat quan die'm "politically correct" ciia ho. Ong Diem bi cong Mch boi xau dac biet vi ong cho'ng thttc dan ca Phap lan My da gat gao ma cho'ng cong san con gat gao hdn ntta. Phan khac, tren nhttng ke sach ciia cac thtt vifn vang bong nhttng tac pham loai "khao cttu" ciia ngttdi Viet co du tarn thuyet phuc phan bac lai cac tac phjim ciia nhttng gidi phan chi6'n va "c ch mang" tren day. Co nhieu tac gia lai vo tinh a dua ngttdi Tay phtfdng lap lai nhttng luan dieu boi xau Viet Nam va lanh tu Viet Nam, nhttt la lanh tu cho'ng cong httu hieu nhtf Ong Diem. Vi ly do tren day, khong it ngttdi Viet phe "quo'c gia" thudng co mac cam xau ho hay nghi hoac ve xtt sd, dan toe, va cac lanh dao cua Viet Nam km nghi hay ban ve thdi stf. Rieng ve Ong Ngo Dinh Diem, thi ho lai cang che bai, ke't toi hdn ntta, va nhttng gi td't ve Ong thi khong noi den. Khuyet diem tren day cung de hieu. Do'i vdi nhieu ngttdi Viet, But nha khong thisng! Trong chtfdng 1, TS Ltfu da dung nhttng ttt ngtt "thach thttc" va "ngmet nga" de noi vl nhttng trd ngai ma Ong Diem gap phai khi ve ntfdc chap chanh va trong hai nam dau de gitt chinh quyen. Hal ttt ngtt nay ra't dttng. Ong Diem da gap vo van tr5 ngai. Nhtfng nhttng trd ngai ldn nhat la do CMnh phu Phap 3 Paris hoac Washington, nhttng vien chttc Phap va nhttng gidi tai pmet Phap d Viet Nam gay ra trong viec tim each lst 3.6 Ong, mot dang bang each THE KY 21 - SO 205 THANG 5 NAM, 2006-41
42 - THE KY 21 - SO 205 THANG 5 NAM, 2006 I xtii due nhtfng ngtfdi Viet cho'ng do'i Ong dung du moi each, ke ca quan su", de gfiy baft on, mot dang bang each thuyet phuc loi k6o dai dien chinh phu Hoa Ky 6" Paris, cf Sai Gon, va ngay ca Ngoai trtfdng va Tong thong Hoa ky d Washington dtfng iing ho Ong ay ntfa, vi ong ay khong co kha nang. Tuyen truyen cong san va c&c gidi phan chien "pohtically correct" lay phtfdng da khong ngdt qua quyet rang Ong Diem la "ngtfdi ciia My," dtfdc Chinh phu My ltfa chon va dtfa len lam Thu ttfdng va. yem trd he't minh. Phtn kha c, gan day lai co tac gia qua quyet rang "Ngo Dinh Diem do chanh phu Phap dtfa len cam quyen va dtfdc Phap h trd." Ca hai luan ctf tren deu la nhtfng qua quyet vu vd, va da bi TS Pham Van Ltfu phan bac vdi nhtfng dtf Men rat vffng chac khong the phu nhan dtfdc, vi nit ra ttf cac dien van mat trao doi gitfa nhiing toa dai stf My d Paris, Saigon, Bo Ngoai giao My va Toa Bach Oc, va vdi chinh phu Phap. Cac dien van do dtfdc bach hoa va pho Men trong nhiing nam gan day da cho ta biet dtfdc stf thtfc dich xac ve nhtfng gi da xay ra d Viet Nam trong nhiing nam 1954-1956, thdi gian ma Ong Diem chap chanh va on dinh tinh hinh. Ong Ltfu da cho ta thay rang ngay ttf ngay dtfdc Ctfu Hoang Bao Dai bo nhiem lam Thu ttfdngngay 16-6-1954, va ngay ca trtfdc d6 ntfa, cho den cuo'i nam 1956 ong da bi nhan vien dan stf cung nhtf quan stf Phap 5 Sai Gon va chinh phu Phap, du la Men ta nhtf Mendes- France, hay thien htfu nhtf Edgar Faure 5 Paris noi xau va rim du moi each lat do. Va trong co' gang thtfc Men f do nay, ho da he't minh thuye't phuc cac dai dien My d Sal Gon, Paris, Bo trtfdng Ngoai giao J.F.Dulles, va ngay ca Tong Thong Eisenhower chap nhan giai phap loai bo Ong Diem, va da suyt thanh cong trong stf van dong nay. Ngay 13-6-1954, ba ngay trtfdc km Ong Diem dtfdc chinh thtfc bo nmem lam Thu ttfdng, ong Dejean, Pho Cao liy Phap d Sal Gon, noi vdi ong McClintock, dai dien My tai Sai Gon, rang Ong DiSm "khong co cd may de lap mot chinh phu htfu Meu cho Viet Nam." Ngay 15-6- 1954, mot tuan trtfdc km Ong Diem btfdc chan xuo'ng Sai Gon va ba ruin trtfdc km Ong Diem trinh dien Chinh phu. cua Ong, Ttfdng Ely, Cao uy Phap 5 Sai Gon cung noi vdi ong McChntock rang Ong DISm khong du kha nang lanh dao. Ngay 20-6-1954 tai Paris, ba ngay trtfdc km Ong Diem dap may bay di Sai Gon, hdn hai man trtfdc ngay Ong Diem trinh dien chinh phu cua Ong (7-7-1954), Thu ttfdng PMp Mendes- France noi vdi Dai stf My Dillion rang Ong Diem la mot ngtfdi cuong tin va nhd Hoa Ky ngan can khong cho Ong lam hong Hoi nghi Geneve. Ong Mendes France khong dat van de kh6ng cho Ong Diem lam Thu ttfdng vi ban tarn cua ong ta (Mendes) luc do la phai ky cho dtfdc Mep dinh noi trong ngay 20-7, ne'u khong ong ta pha.1 ttt chtf c, vi km nhan chtic Thu ttfdng ong da cam ket vdi Quo'c hoi Phap nhtf vay! Trong nhtfng cuoc tiep xiic khac vdi dai dien My, lire Ong Diem quyet dinh dung binh dtfdng dau vdi thach thtfc quan stf cua Binh Xuyen, Ttfdng Ely noi Ong Diem la ngtfdi "mac chtfng hoang ttfdng ttf dai" (megalomane), hoac "dien khtfng." Trong cuoc hoi nghi vdi cac ngoai trtfetog My, Anh, d Paris ngay 8-5-1955, Thu Ttfdng Phap E.Faure da Mch Ong Diem nang ne, goi ong la "dien khung". Trong nhtfng buoi hop vdi dai dien Hoa ky de ban ve" Viet Nam, luan de dtfdc dai dien Phap luon luon dtfa ra la "giai phap" Ngo Dinh Diem cm la mot cuoc tm ngmem, "thdi gian tm ngmem da qua," Ong Ngo Dinh Diem da to ra "khong co kha nang tap hop cac ltfc ltfdng chinh tri," khong dtfdc quan doi yem trd, khsng on dinh dtfdc tinh hinh, gay han thu do'i vdi Phap, cho nen phai thay the" Ong bang mot ngtfdi, hay nhom ngtfdi, co kha nang hdn. Ngtfdi, hay nhdm ngtfdi "co kha nang hdn" nay tat nmen M'y trong nhtfng nhan vat ma Phap cm pho'i. Nhtfng dai dien My 6" Sai Gon cac co' van McClintock va Kidder, Dal stf Heath, Dac stf Collins, cung nga xieu theo quan chiic Phap, nhat la nhtfng quan chtfc nay co uy tin nhtf Pho Cao uy Dejean, va Ttfdng Ely, va nmeu lln de nghi vdi Chinh phu Hoa Ky nen thay the Ong Diem. Ngay ca Ngoai trtfcfng Dulles va Tong tho'ng Eisenhower cung chap nhan nguyen tac nay sau km nghe phuc trinh cua Dac stf Collins ve vu ong Diem ra lenh cho quan doi quo'c gia dep Binh Xuyen, va ngay 27-4- 1955 da dien cho Toa Dai stf Sai Gon chi thi ve quyet dinh nay. Ho btfc boi vdi Ong Diem vi ong ttf cho'i nhtfng giai phap ma ho cho. la c6 kha nang on dinh tinh hinh. L^ do that stf cua thai do nay la stf btfc boi
ciia ho trtfdc thai 36 ctfng ran, khong nhan nhtfdng cua Ong Diem. N6i cho diing, quan chtfc Phap cung nhtf quan chare My d Sai Gon hoi do btfc boi vdi Ong Diem vi ong to ra mot ngtfdi khong de bao. Noi trang ra, Ong Diem khong chiu lam bu nhin, du la cua Phap hay cua My, nhat la khi nhtfng de nghi cua ho vi pham doc lap, danh dtf, va ttfdng lai cua Viet Nam. Vi du: sau nhtfng xao dong d Thu. do do Binh Xuyen va Ttfdng Hinh gay ra trong mua thu 1954, Dai stf Heath de nghi Ong Diem ltfu Ttfdng Hinh lai trong quan doi, nhtfng Ong Diem khong chap nhan. Dai stf ben quys't dinh la Ong Diem phai ra di, va 6ng ttfdng trinh ve Washington nhtf sau: "CMng ta phai tranh thu thdi gian de chuan bi dieu ma Mendes- France goi la 'mot cd cau chinh quyen khac'... Tat ca moi ngtfdi d Toa Dai Stf tin chac rang ong Diem khong the to chtfc va diiu hanh mot chinh quyen vtfng manh." Dac stf Collins da nhieu lan, dac biet la ngay 13-12-1954 va ngay 31-3-1955,^dien cho Toa Bach Oc & nghi thay the" Ong Diem vi ong DiSm "qua cling Ngo Dinh Nhu ran." Cac de nghi ciia ong khong dtfdc chap nhan. Nhtfng ha tuan thang 4-1955, sau vu cham siing gitfa Binh Xuyen va quan doi quo'c gia, mot buoi hop quan trong dtfdc to chtfc tai Toa Bach 6c de nghe ong phiic trinh, mot giai ph&p do ong de nghi dtfdc chap nhan: loai 6ng Diem khoi chtfc vu Thu ttfdng, dtfa ong Tran Van D thay the" 6ng, va ctf Bac sy Phan Huy Quat lam Ph6 Thu ttfdng. Trong nhtfng ngtfdi chap thuan co ca Ngoai trtfdng Dulles va Tong thong Eisenhower. Lap trtfdng nay dtfdc thong bao cho Toa Dai stf My cr Sai Gon ngay 27-4-1955. Stf chap nhan tren day cua Ngoai trtfdng Dulles cung kha la, vi ong la ngtfdi ung ho giai phap Diem manh nhat. Nhtfng that ra, ong cung da phong xa. Trong mot van thtf gdi cho Dac stf Collins ngay 20-4-1955, trtfdc khi ong nay ddi Sai Gon di Washington, ong neu ra hai dieu Men de quyet dinh stf 6* lai hay ra di cua Ong Diem: 1/ Ong Diem co can dam va quye't tsm di hanh dong va 2/ Ong ta co dtfdc stf trung thanh cua quan doi khong? Neu Ong Diem that bai mot trong hai dieu Men nay thi ong phai ra di. Nhtfng ngay 28-4-1955 quan doi Binh Xuyen lai tan cong quan doi qu6'c gia. Ngay 29-4-1955, bat chap stf khuye'n cao cua Ttfdng Ely, 6ng Diem ra lenh cho quan doi danh tra, va quan doi quo'c gia da thing. Chinh phu My Meu rang nhiing dtf doin ciia Ttfdng Ely ve Ong Diem kh6ng co kha nang dich lai Binh Xuyen la sai lam, va lam cho Dac stf Collins cung Chinh phu My quye't dinh sai lam. Tri" nay ho khong con tin vao nhan dinh cua Phap ntfa. Ngay 1-5- 1955 nhan lenh Tong thong Eisenhower, Ngoai trtfdng Dulles gdi dien den Paris va Sai Gon huy bo dien tin ngay 27-4-1955. Ngay 8-5- 1955, tai hoi nghi Anh-My- Phap d Paris Ngoai trtfdng Dulles tuyen bo' rang ve Viet Nam, ttf nay se khong con thoa hiep chung My-Phap ntfa. Ong Diem thang. Cai thang cua Ong Diem la stf thang cua can dam, va ctfdng quye't bao ve chinh nghia quo'c gia Viet Nam. Dac biet hdn ntfa, no la mot cai thang cua chinh Ong, du 6ng bi Phap can trd va khong co stf ung ho cua Hoa Ky. Stf thang nay dtfa den nhtfng quye't dinh can ban mang lai do c l$p that stf cho Viet Nam trong vong chi mot nam: ve chinh, tri Viet Nam ra khoi Lien Hiep Phap ttf chon quy chs' cho minh che do cong hoa ; thau hoi chu quyen vi ngoai giao: bang giao gitfa Viet Nam va Phap qua Bo Ngoai giao Phap thay vi Bo Cac Quo'c Gia Lien Ket ntfa va Cao uy Phap d Sai Gon va Cao uy Viet Nam tai Paris thanh Toa Dal stf, THE KY 21 - SO 205 THANG 5 NAM, 2006-43
cham dirt 16 thuoc ngoai giao Viet Nam vao Phap; thau hoi chu quyen ve quan stf: ngay 26-4-1956 quan doi Phap nit he't khoi Viet Nam, quan doi Viet Nam khong con 18 thug c va o Phap ntfa, vien trd Hoa Ky cap trtfc tiep cho Viet Nam; chu quyen Mnh te" tai chinh: cuol thang 12 nam 1955, Viet Nam ra khoi khu Phat lang; giao due: Viet Nam ttf do nhan giao stf, chuyen vien ttf bat ctf ndi nao, va gdi sinh vien ra bat ctf ndi ngoai quo'c nao. Nhtf TS Ltfu nhan manh: nhtfng chuyen bie'n tren "mang theo y nghia chinh thtfc cham dtft 72 nam che do Phap bao ho Viet Nam (1884-1956)." Ngtfdi thtfc Men dtfdc disu nay cho Viet Nam la OngNgo Dinh Diem. Vdi tac pham De nhat Cong hoa Viet Nam 1954-1963 TS Pham Van Ltfu da giiip ta thay ro dieu nay. Cung nhtf vdi TS P.V.Ltfu, nhtfng stfu khao cua TS Nguy6n Ngoc Tan dong gop mot phan quan trong vao viec soi sang giai doan lich su" 1954-1963, thdi gian Ong Diem cam quyen. Nhtfng stfu khao nay nham vao chu thuyet Nhan Vi. Theo TS Tan, trong 40 nam qua, "chtfa co cuo'n sach nao viet ve chu ngma Nhan Vi dtfdi kma canh han lam [khoa hoc] cung nhtf danh gia ve tarn quan trong cua no nhtf la mot chu thuyet chinh tri" du rang chu thuyet nay la chu thuyet khai sanh ra nen Cong hoa dau tien tai Viet Nam, DSy la "mot van de lich stf con ton dong" trong the' ky qua. Bai ciia ong tim Meu van de nay, dac biet la trm giai dap cho nhtfng "ngm van lich stf" sau day: 1/ chu ngma Nhan Vi la gi? 2/Quan Mem Nhan Vi ve cac If ttfdng cua cuoc each mang quo'c gia ra sao va the Men qua cac dtfdng 16'i chinh sach nhtf the' nao? 3/ Vi nguon go'c trie't hoc Nhan Vi la mot thuyet ngoai lai hay mang ban chat chinh tri van hoa cua Viet Nam? Ong Tan noi: nhtfng cau tra ldi cho cac ngm van tren day "se dat nen mong cho cong viec tham dinh phlm cha't lanh dao va nhtfng dong gop lich stf cua Tong thong Ngo Dinh Diem trong chin nam cam quyen... Bai khao luan cua TS Tan "CM ngma Nhan Vi, Con Dtfdng Mdi, ConDtfdng cua Tien Bo"chtfa ratnmeu dtf Men, suy di n, va phan tich rat ti mi, buoc doc gia phai doc ky va ngmen ngam, khong the ke cm tiet d dsy. Bai nay cm de cap den mot so' kma canh can dtfdc doc gia dac biet cm tarn. Ve Nhan Vi la gi, TS Tan da dtfa tren nhtfng ldi cua chinh Ong Di6m de giai tmch: Nhan va Vi la hai hoc thuyst Nho giao. Nhan - do chit Nhan va chitnhi hap thanh - co nghia Id Idng thuang ngudi, dao ly lam ngudi; Vi - do chit Nhan vd chit Lap hap thanh - ffij co nghia la ngubi co cai vi tri cua ho, diing giita vd ngang hang vdi Trcfi va Dat. Hai chtf nay hdp lai de disn ta y ttfdng: vi tri va pham gia con ngtfdi trong cong dong nhsn loai va trong vu tru. Ong viet: 'Tom lai, cm thuyet Nhan Vi la mot trie't If nham de cao gia tri ciia con ngtfdi trong ttfdng quan vdi vu tru, Trdi va Dat, vdi ngtfdi khac trong xa hoi. Ly thuyet Nhan Vi cm trtfdng rang: vi con ngtfdi co mot gia tri to'i thtfdng nen moi sinh hoat tren ddi nay deu phai htfdng ve viec phuc vu con ngtfdi. Chu ngma Nhan Vi lay CON NGUOl biet ta than (vtta tinh vtfa dong) lam nen tang de giai quye't cac man thuan trong sinh hoat cua con ngtfdi." Ve nguon go'c, TS Tan nhan xet rang trong sud't 40 nam qua khong may ai chii f tim Meu Ly' thuyet Nhan Vi vi cho rang ly thuyet do la ngoai lai, cho rang "NhanVi cua cac OngDiem- Ong Nhu la cua MouMer, la cua Cong Giao." Nhtfng ldi phe binh nay hoac a) mang mdt cm dich chinh tri nao do, hoac b) tmeu Meu Met ve Chu NgMa NhanVi. Trong so'nhttng ngtfdi loai (a) co nhtfng ngtfdi nhtf Nguyen Thai. Trong tac pham Is South Vietnam Viablel, Ong noi rang Ong Nhu da say me thuye't dan chu xa hoi dtfa tren long bac ai va gia tri nhan ban mang danh Personnahsme ciia Emmanuel MouMer, va "moi hen he cua no vdi xa hoi ma ong Nhu co vo chang co gi la mdi me, va cai thuye't NhanVi "Personnahsme" cung chang co gi xa la vi trong mot trtfdng phai trie't hoc Phap trong do co Emmanuel MouMer va Jacques Maritain da he't minh co vo cho no..." Trong so" nhtfng ngtfdi loai (b) tm co the ke ong Nguy n Gia Kieng. Gin day, trong mot bai phe phan Ong Ngo Dinh Diem, ong viet: "NS'u dtfa tren nhtfng gi ong Nhu da viet [sic!] ve chu ngma Nhan vi tm co the' noi la chinh ong cung cm Meu Id md [sic!] Co le [sic!] ong da du nhap cm ngma nhan vi vao Viet Nam vi do la luc do no dtfdc coi la giai phap TMen chtta giao cho hoa binh Cong giao cua the'gidi. No co tham vong la mot vu km ttf ttfdng cho'ng lai chu ngma cong san. Tren thtfc ti, no la mot btfdc lui ldn, gan nhtf mot stf dau hang, bdi vi no pm nhan ca nhan [sic!], c6t loi cua dan chii." 44 - THE KY 21 - SO 205 THANG 5 NAM, 2006
TS Tan da bac bo de dang nhiing nhan dinh sai lam nang ne va nhiing phe phan hdi heft tren day. Ong da trich dan nhiing tuyen bo", phat bieu cua cac Ong Diem-Nhu, va nhttng khao lusn cua nhttng nha hoc gia Viet Nam co uy tin de chttng minh rang "Nhan Vi la mot ly thuye't chinh tri mang mot ban sac dan toe ro ret," va "vdi bien chttng mach lac ro ret cua Trie't gia Kim Dinh, G.S. Nghiem Xuan H6ng, va hoc gia Dinh Van Khang, Chu Nghia Nhan Vi (Tarn hnh, Dong phtfdng) ciia Ong Ng6 Dinh Diem va Ong Ngo Dinh Nhu bat nguon ttt nen tang van hoa ciia Viet Nam, khong the nao lam lan vdi Personalisme ciia Mounier (Duy tarn Tay phttdng) dttdc," Ong noi: "Moi viec da dttdc sang to va cuoc dieu tra lich stt nay cham dttt vdi ket luan: Chu Thuye't Nhan Vi cua hai Ong Diem-Nhu mang mot ban chat van hoa va chinh tri hoan toan ViSt Nam" (In dam cua cmnh TS Tan). TS Tan da minh chttng them xac quye't ciia ong vdi nhttng trich din trtfc tiep ttt mot so'tuyen bo' cua Ong Diem va Ong Nhu: Ong Ngo Dinh Diem: "Nham mat bat chudc nude ngoai khdc gi nhan trudc su bao ho cua ngoai bang" (noi vdi ky gia Marguerite Higgins) Ong Ngo Dinh Nhu: "Chu thuyit [Nhan Vi] dat nen tang tren quan niem ton trong pham gia con ngudi vd day manh su phat trien den mice do cao nhiit. Quan niem nay... d ngay trong truyen thong dan gian Viet Nam." (Dai hoi van hoa Quo'c gia, 11-1-1957) "Toi phai ndi ngay rang: 'Chu thuyet Nhan Vi' ciia toi chang cd dinh dang gi den cai Nhan Vi Cong giao dang duac giang day bdi cac to chuc Cong giao tai mien Nam Viet Nam... Hien nay cai hoc thuyet nhan vi md toi co vo la mot nen dan chu dau tranh trong do tu do khong phai la mt?t mdn qua cua Ong Gia Noel, nhicng md la kit qua cua mot cuoc chinh phuc bin bi vd sang sud't trong ddi sd'ng thuc ti', khdngphai trong mot khung canh ly~ titdng, md trong nhitng dieu kien dia ly chinh tri da duac dinh san." Phong van vdi bao Toronto Globe and Mail, trong Nguyet san Gio Nam, 5-5-1963) TS Tan ket lusn: "Giai phap Nhan Vi md Ong Diem vd Ong Nhu da cd vd 40 nam ve trudc la mo hinh 'Xa hoi Ddn Chu Nhan Vi' da duac thi nghiem d Mien Nam tic 1954 den 1963: kinh tethi trudng vdi su mem deo ciia mot chinh phti phiic lai, thuc hien cong bang xa hoi vd ddn chii thuc su d ha tang ca sd vdi dinh hildng dan chii tren thuang tang cdu triic... Chii Nghia Nhan Vi chi duac thic nghiem trong mpt thdi gian ngdn d Mien Nam Viet Nam, nhung trong lanh vice b) thuyet hdn lam, Chii Nghia Nhan Vi cd mot gia tri dong gop lau ddi vd quan trong vao cong cuoc phat triin con ngudindichung vd dac biet tai cac quo'c gia ngheo ddi Men nay." va: "Ong Diem da ha quye't tarn, 'chpn con dudng hy sinh de benh vice pham gia con ngudi:... ngudi ta cd thi huy diet Ong Diem, nhicng khong thi cudp di nhitng gia tri thuoc ve Ong ay. Do do tren can ban dao dice nghe nghiep, cac sic gia cd bsn phan dem tra lai cho Ong Diem nhitng gi thuoc ve Ong ay va nen De Nhd't Cong Hod. Hay tra lai cho lich sic nhitng gi thupc ve lich sic." Ottawa, thang 3, 2006 THE KY 21 - SO 205 THANG 5 NAM, 2006-45