Gerð einstaklingsbundinna áætlana um stuðning, byggðar á niðurstöðum um mat á stuðningsþörf (SIS) Tryggvi Sigurðsson, sviðsstjóri

Gerð einstaklingsbundinna áætlana um stuðning, byggðar á niðurstöðum um mat á stuðningsþörf (SIS) Tryggvi Sigurðsson, sviðsstjóri

Umfjöllun 1. Stutt lýsing á Mati á stuðningsþörf: SIS 2. Einstaklingsbundnar áætlanir um stuðning út frá niðurstöðum SIS 3. Nokkur dæmi um mismunandi mynstur stuðningsþarfar út frá niðurstöðum SIS. 4. Það líkan sem framkvæmd áætlana um stuðning byggir á. 5. Mat á lífsgæðum fatlaðra.

Hvað er Mat á stuðningsþörf: SIS? Mat á stuðningsþörf er staðlað matskerfi sem gefið var út árið 2003 af AAIDD (American Association on Intellectual and Developmental Disabilities). Þessi virtu samtök hafa verið leiðandi á heimsvísu í skilgreiningum á þroskahömlun og skyldum fötlunum og þróun matstækja og matskerfa á undanförnum áratugum.

Hvað er Mat á stuðningsþörf: SIS? Tilgangur með gerð SIS var tvíþættur: 1. Skilgreining á þörfum fólks með þroskahömlun og skyldar fatlanir fyrir stuðning og í framhaldi af því gerð og framkvæmd einstaklingsbundinna áætlana um stuðning. 2. Aðferð til að útdeila fjármagni til þjónustu við fatlaða á markvissan og hlutlægan hátt.

Hvað er Mat á stuðningsþörf: SIS? Höfundar SIS (James R. Thompson o.fl.) leggja mesta áherslu á fyrrnefnda notagildið sem þrátt fyrir það fellur oft í skuggann af hinu síðarnefnda. Hugmyndafræði sú sem SIS byggir á er annars vegar að auka lífsgæði fólks með fötlun og hins vegar að stuðla að auknum mannréttindum þeim til handa.

Hvað er Mat á stuðningsþörf: SIS? Markmið með hönnun SIS er því fyrst og síðast að meta á hlutlægan hátt stig og eðli þess stuðnings, sem fólk með fötlun þarfnast til að geta lifað eðlilegu lífi með fullri þátttöku í samfélaginu (t.d. Tribble og Wrigley, 2008).

Innihald SIS Mat á stuðningsþörf skiptist í þrjá hluta: 1. Mat á þörf fyrir stuðning: Um er að ræða 6 hluta, sem byggjast á 49 atriðum. Þessir hlutar eru: Viðfangsefni á heimili, Viðfangsefni utan heimilis, Viðfangsefni tengd símenntun, Viðfangsefni tengd starfi, Viðfangsefni tengd heilsu og öryggi og Félagsleg virkni.

Innihald SIS 2. Vernd og hagsmunagæsla. Metin eru 8 atriði, sem ekki snerta endanlegan útreikning á þörf fyrir stuðning. 3. Sérstök þörf fyrir stuðning tengd heilsu og hegðun. Metin eru 16 atriði tengd heilsu og 13 atriði tengd hegðun sem auka þörf fyrir stuðning.

Innihald SIS Á öllum hlutum SIS er þörf fyrir stuðning metin út frá þremur víddum: 1. Tíðni: Hve oft er þörf fyrir stuðning. 2. Daglegur stuðningstími: Hvað þarf langan tíma á dæmigerðum degi. 3. Tegund stuðnings: Hvers konar stuðnings er þörf.

Líkan vegna stuðningsþarfa Það líkan um mat á stuðningsþörf fólks með fötlun sem AAIDD setur fram snertir samspil á milli einstaklingsbundinna þátta og félagslegra þátta. Samkvæmt þessu líkani er hvorki nóg að horfa á færni einstaklingsins né það félagslega umhverfi sem hann/hún lifir og hrærist í.

Kröfur umhverfisins Bilið!! Færni einstaklingsins

Niðurstöður SIS Niðurstöður SIS-matsins eru settar fram í formi heildarútkomu, svonefndri stuðningsvísitölu auk stuðningsþarfar á þeim 6 undirþáttum sem metnir eru. Þessar niðurstöður gefa upplýsingar um stuðningsþörf fatlaðs einstaklings í samanburði við aðra fatlaða í stöðlunarúrtaki.

Hvers vegna einstaklingsáætlanir? Einstaklingsbundinn stuðningur leikur mikilvægt hlutverk í að auka færni einstaklingsins og að stuðla að auknum lífsgæðum (Buntix og Shalock 2010). Mikilvægt er þó að hafa í huga, að með því að auka færni er ekki átt við það að laga þær takmarkanir sem einstaklingurinn býr við.

Hvers vegna einstaklingsáætlanir? Einnig er mikilvægt að hafa í huga, að að það líkan um stuðningsþörf fatlaðra sem AAIDD setur fram metur mynstur og magn þess stuðnings sem einstaklingur þarf til að vegna betur og taka þátt í þeim athöfnum sem metin eru með SIS (7 svið). Þessi svið eru nátengd líkönum sem skilgreina lífsgæði.

Hvers vegna einstaklingsáætlanir? Stuðningur sem felldur er í kerfi felst í björgum og aðferðum sem stuðla að aukinni mannlegri færni (Buntix og Shalock, 2010). Þarfir fólks fyrir stuðning eru hins vegar misjafnar, bæði hvað varðar eðli og magn.

Hvers vegna einstaklingsáætlanir? Teymi sem vinna að gerð áætlana um stuðning eru best til þess fallin að skilgreina þessar þarfir eins og fjallað verður um hér á eftir. Í þessu teymi er það hinn fatlaði sem ræður framvindunni (AAIDD, 2008).

Hvers vegna einstaklingsáætlanir? Mikilvægt er einnig að hafa það í huga að niðurstöður SIS-matsins veita ekki upplýsingar um óskir hins fatlaða og markmið í lífinu. Því þarf að tengja niðurstöður SIS við aðrar upplýsingar um hinn fatlaða, til dæmis það við hvaða aðstæður hún nýtur sín best og hvaða athafnir eru henni eftirsóknarverðar.

Einstaklingsbundnar áætlanir um stuðning 1. hluti: Skilgreina væntingar og óskir í lífinu 2. hluti: Athugun á mynstri og magni stuðningsþarfa 3. hluti: Gerð einstaklingsbundinnar áætlunar um stuðning Niðurstöður SIS ásamt öðrum upplýsingar til að forgangsraða vali og greina stuðningsþarfir Athugun á þeim aðferðum sem nota þarf og þær sem notaðar eru við stuðning Rita einstaklingsbundna áætlun sem skilgreinir mynstur og tegund þess stuðnings sem þörf er á til þátttöku við ákveðnar aðstæður og í ákveðnum athöfnum 4. hluti: Mat á framförum Að hve miklu leyti hafa markmið náðst? Að hve miklu leyti væntingar og markmið eiga enn við Að hve miklu leyti einstaklingsbundin áætlun var framkvæmd Mat á einstaklingsbundinni stuðningsáætlun (farið til baka í liði 1 og 2 ef þörf er á)

Lífsgæði fatlaðra Tengingin á milli gerðar einstaklingsbundinna áætlana um stuðning út frá niðurstöðum SIS og lífsgæða fólks með fötlun er sérstaklega mikilvæg. Allar slíkar áætlanir verða að hafa aukningu á lífsgæðum að leiðarljósi.

Lífsgæði fatlaðra Það er vegna þessa sem við stöðlun SIS var lagt fyrir hluta hópsins nýtt matskerfi yfir lífsgæði fatlaðra (Mat á persónulegri stöðu: POS). Á þennan hátt fást bæði mikilvægar upplýsingar um lífsgæði einstakra fatlaðra og tengsl á milli lífsgæða og stuðningsþarfar.

Lokaorð Markmið okkar hér í dag er að deila með ykkur upplýsingum um það á hvern hátt niðurstöður SIS geta nýst við gerð einstaklingsbundinna áætlana um stuðning. Það er hins vegar ykkar að búa til nauðsynlega reynslu hér á landi um framkvæmd slíkra áætlana.

Lesefni Aligning Quality of Life Domains and Indicators with SIS Data (Jos van Loon: AAIDD, 2008). Mat á Stuðningsþörf: Aðdragandi - Framkvæmd Niðurstöður. Tryggvi Sigurðsson og Guðmundur B. Arnkelsson, 2011. Supports Intensity Scale: Users Manual (AAIDD, 2004) Relating Supports Intensity Scale Information to Individual Service Plans (Jan K. Ivey, James A. LeVelle, James R. Thompson o.fl.: AAIDD, 2008). Utilizing the Supports Intensity Scale with Direct Links to Individual Supports Planning (Alain Tribble og Steve Wigley: AAIDD, 2008). Wil H.E. Buntix og Robert L. Shalock: Models of Disability, Quality of Life and Individualized Supports: Implications for Professional Practise in Intellectual Disability. Journal of Policy and Practise in Intellectual Disabilities, desember 2010.