SISTEM ZA INTERNET KOMUNIKACIJU KORISNIKA MEDICINSKOG INFORMACIONOG SISTEMA

Transcription

1 SISTEM ZA INTERNET KOMUNIKACIJU KORISNIKA MEDICINSKOG INFORMACIONOG SISTEMA Petar Rajković, Saša Mladenović, Dragan Janković Elektronski fakultet u Nišu I UVOD Pojava standardnih medicinskih informacionih sistema (MIS) doprinela je efikasnijem radu zdravstvenih institucija i boljem iskorišćenju njihovih resursa. Međutim ovakvi sistemi nisu mogli načiniti bitniji napredak u komunikaciji između klinika, kao ni na relaciji pacijent-lekar. Zbog toga je prelazak sa klasičnih na web-orijentisane medicinske informacione sisteme (WOMIS) nenimovan. U ovom radu je prikazan podsistem za komunikaciju putem interneta (Internet Communication Subsystam skr. ICS), realizovan kao dodatak MIS-u, koji ima za cilj efikasniju razmenu podataka između pacijenata i medicinskog osoblja. Takođe, ovaj podsistem, omogućuje komunikaciju i razmenu podataka sa lekarima i istraživačima sa drugih klinika, instituta i medicinskih fakulteta. II STRUKTURA SISTEMA I ASPEKTI REALIZACIJE Realizacija web aplikacija za poboljšanje međukorisničke komunikacije je jedan od osnovnih poslova u procesu nadgradnje standardnih medicinskih informacionih sistema. Drugi značajan posao je implementacija različitih mrežnih servisa u cilju efikasnijeg korišćenja medicinskih podataka. Slika 1. Osnovna struktura ICS-a ICS je upravo jedno takvo softversko rešenje koje ispunjava pomenute zahteve. On se sastoji od osnovnog korisničkog servisa i servisa za zakazivanje pregleda, dijagnostika i terapija, a oslanja se na već realizovani MIS [1]. Delovi osnovnog korisničkog servisa su forum, message board i data providing moduo koji služi da preuzima i filtrira podatke sa MIS-a i šalje ih korisnicima. Struktura ICS-a je prikazana na slici 1. Za realizaciju ovog podsistema korišćena je PHP 4.3. tehnologija koja se oslanja na Apache web-server i Interbase kao server baze podataka. Ova kombinacija je odabrana zbog njene platformske nezavisnosti [2]. Sistem je trenutno u fazi testiranja i u trenutnoj konfiguraciji na serveru su aktivni Apache 1.3, Interbase 6 i kao operativni sistem Microsoft Windows Celokupni server side scripting obavlja se pomoću PHP-a, dok su stranice koje stižu do klijenta unapređene korišćenjem JavaScript-a (client side scripting). Klijenti pristupaju sistemu preko web-browsera na uobičajen način. Tražene podatke oni mogu pročitati sa web-strane ili ih dobiti u vidu XML dokumenta. Sa druge strane mogućnost dobijanja podataka preko interneta uz mogućnost zakazivanja pregleda doprinosi znatnom smanjenju troškova. Takođe, korisnici ne moraju instalirati nikakav poseban softver mimo web pretraživača, što je dodatna povoljnost po njih. III KORISNIČKI PROFILI Definisanje skupova podataka, koji će biti dostupni različitim vrstama korisnika, realizuje se kreiranjem odgovarajućih korisničkih profila. Ovo je urađeno sa ciljem očuvanja privatnosti pacijenata i sprečavanja mogućnosti objavljivanja podataka koji se smatraju poverljivim. Očuvanje privatnosti pacijenata, tj. restriktivno prikazivanje određenih podataka se podrazumeva i realizovano je u skladu sa standardima propisanim od strane referentnih međunarodnih institucija [1][3]. ICS definiše više vrsta korisničkih profila kojima su na raspolaganju različite specijalizovane opcije, dok je izvestan broj opštih zajednički za sve. Sledećim korisničkim profilima ICS omogućava sledeće opcije: pacijentima: pristup ličnim podacima, tj. rezultatima izvršenih analiza kao i preuzimanje kompletnog elektronskog zdravstvenog kartona lekarima: pristup podacima vezanim za njihove pacijente, kao i mogućnosti formiranja raznih izveštaja i učešće u stručnom forumu istraživačima: generisanje različitih statističkih izveštaja, ali bez mogućnosti saznavanja imena pacijenata čijim se podacima pristupa, kao i učešće u forumu celokupnom osoblju klinike: pristup rasporedima rada i dežurstava koje na sajt postavljaju šefovi odseka i odeljenja

2 budućim pacijentima: mogućnost zakazivanja svih vrsta dijagnostičkih, kontrolnih i laboratorijskih pregleda i terapija svim ostalim korisnicima: pristup opštim podacima o klinici, mogućnost prijavljivanja na mail-listu i mogućnost upućivanja pitanja određenom lekaru određenim članovima osoblja: administratorske privilegije lekarima sa drugih klinika: preuzimanje podataka o pacijentima putem XML dokumenata Dakle, različiti podaci koji se preuzimaju iz baznog informacionog sistema imaju različite nivoe prioriteta, tako da nisu u istom obimu dostupni svim korisnicima. Dostupnost podataka vezanih za pacijente prikazana je na slici 2. Slika 2. Klase korisnika i njihove pristupne privilegije u odnosu na podatke vezane za pacijente IV KORISNIČKI SERVIS Korisnički servis je centralni deo sistema i on vrši distribuciju podataka korisnicima koji ih zahtevaju, obezbeđujući, u isto vreme, potreban nivo sigurnosti i privatnosti [4]. Korisnički servis ima nekoliko delova za čije je pristupanje neophodna autorizacija. On se sastoji od delova koji su okrenuti pacijentima, osoblju klinike i istraživačima. Članovi korisničkog servisa za pacijente mogu biti svi bivši i sadašnji pacijenti koji imaju otvorenu istoriju bolesti i čiji su podaci upisani u bazu. Unošenjem svog matičnog broja, broja zdravstvene knjižice i broja istorije bolesti, pacijenti, nakon verifikacije, dobijaju svoje korisničko ime i lozinku. Pošto se registruju pacijenti mogu da (slika 3): vide sadržaj svih analiza i izveštaja koji se odnose na njih Slika 3. Funkcije korisničkog servisa dostupne pacijentu Najveći nivo pristupnih privilegija ima osoblje klinike (slika 4). Uz opcije koje su dostupne svim lekarima, realizovane su i one kojima se može služiti jedino privilegovana grupa korisnika administratori. Posebne administratorske opcije su: mogućnosti dodavanja i oduzimanja pristupnih privilegija korisnicima mogućnost brisanja kategorija, tema i poruka na forumu, kao i poslatih fajlova pristup apsolutno svim podacima u bazi mogućnost kreiranja i ukidanja raznih mail-listi. Inače svi ostali lekari imaju privilegije da pristupe sledećim opcijama: pristum dnevnim, nedeljnim i mesečnim rasporedima rada i dežurstava pristup listama sa pacijentima koji su se prijavili za odgovarajuće preglede, dijagnostiku i terapije mogućnost prikaza podataka vezanih za dekurzuse i rezultate analiza pacijenata mogućnost korišćenja svih osnovnih opcija foruma mogućnost korišćenja svih istraživačkih opcija zakazuju i otkazuju preglede vide sadržaj lekarskih dekurzusa koji su njima od interesa dopunjuju svoje demografske podatke i podatke o osiguranju slanjem odgovarajućeg zahteva vide iznos materijalnih troškova lečenja koje sami snose

3 Slika 4. Funkcije korisničkog servisa dostupne osoblju klinike Istraživači, kao posebne vrsta korisnika web orijentisanog medicinskog informacionog sistema, registruju se kao korisnici tako što popunjavaju najpre veoma složen formular. Ti podaci se kasnije proveravaju kod njihovih matičnih institucija, na osnovu čega oni dobijaju korisničko ime i lozinku. Ova naizgled nepotrebna složena aktivnost je urađena u cilju zaštite privatnosti podataka koji se odnose na pacijente. Privatnost pacijenata se dodatno štiti i na taj način što istraživači mogu dobiti rezultate upita, ali nikako ne mogu dobiti demografske i socijalne podatke pacijenata čije su medicinske podatke dobili. Opcije koje su njima na raspolaganju su (slika 6): mogućnost formiranja, pregledanja i štampanja različitih statističkih izveštaja čiji je rezultat broj pacijenata sa navedenim osobinama mogućnost arhiviranja izveštaja korišćenje foruma na isti način na koji ga koristi i osoblje klinike kreiranje sopstvene mail-liste Sem svih ovih pobrojanih opcija vezanih za određene korisničke profile, svi korisnici se mogu prijaviti na glavnu mail-listu kako bi dobijali edukativni materijal iz oblasti medicine putem elektronske pošte. Forum, realizovan u okviru ICS-a, olakšava komunikaciju između lekara, kliničkog osoblja, istraživača i pacijenata. Lekari mogu komunicirati sa kolegama i pacijentima i u potpunosti biti sigurni u efikasnost komunikacije. ICS je projektovan po standardnom protokolu tako da može bez problema komunicirati sa bilo kojim sistemom[1][4]. Načini komunikacije među različitim klasama korisnika dati su na slici 6. Komunikacija među pomenutim klasama korisnika obavlja se pomoću realizovanih standardnih funkcija za rad sa elektronskim porukama. Realizovani forum omogućava: dodavanje novih kategorija, tema i poruka kreiranje, promenu, slanje, prosleđivanje, primanje, brisanje i pregled prispelih poruka manipulacija mail-listama primanje i slanje različitih vrsta attachment fajlova uključujuči i HTML dokumente sortiranje prispelih poruka po više različitih kriterijuma V SERVIS ZA ZAKAZIVANJE PREGLEDA, TERAPIJA I DIJAGNOSTIKA Važan deo celokupnog ICS-a je i servis kome je, gledano sa strane pacijenta, zakazivanje pregleda, dijagnostika i terapija osnovna funkcija. Sem toga, ovaj servis uključuje i izvestan broj opcija koje su dostupne isključivo lekarima sa Dečije klinike. Što se lekara tiče, ovaj servis omogućuje lakše organizovanje pregleda pacijenata u bilo kom odseku klinike. U kombinaciji sa korisničkim servisom, funkcionalnost servisa za zakazivanje pregleda smanjuje potreban broj dolazaka u medicinsku ustanovu. Slika 5. Funkcije korisničkog servisa dostupne istraživačima Takođe, svi korisnici mogu postaviti pitanje nekom od lekara sa klinike. U ovom slučaju neophodno je da ostave svoj e- mail kako bi im doktor odgovorio. Pitanje se može postaviti direktno jednom doktoru ili se može uputiti na forum tako da bude dostupno svima. Slika 7. Opcije koje servis za zakazivanje nudi pacijentima Slika 6. Vidovi komunikacije među klasama korisnika Prilikom zakazivanja pregleda pacijentu je omogućeno da izabere neki od slobodnih termina Pacijentu je na raspolaganju i grafički kalendar na osnovu koga on može videti koliko je zauzeće određenog resursa u toku prikazanog meseca. Pacijent ima na raspolaganju i opciju za automatsko zakazivanje kada servis pronalazi prvi slobodni termin i predlaže ga pacijentu (slika 7). Takođe servis pacijentu nudi : mogućnost pronalaženja nekoliko alternativnih termina za pregled grafički kalendar i prikaz slobodnih i zauzetih termina mogućnost zakazivanja niza pregleda i to na različitim mestima

4 mogućnost otkazivanja zakazanih pregleda Servis podržava i mogućnost izbegavanja različitih konflikata koji se mogu javiti prilikom zakazivanja. U prvom redu to je izbegavanje konflikata vezanih za upravljanje materijalnim i ljudskim resursima klinike. Servis onemogućuje preklapanje termina za preglede i analize na istom aparatu ili kod istog lekara. U isto vreme, mod automatskog zakazivanja vodi računa o ravnomernom opterećenju osoblja. Slika 8. Opcije koje servis za zakazivanje nudi lekarima Na osnovu zakazanih pregleda, servis formira liste pregleda koje su dostupne lekarima. Lekari takođe imaju na raspolaganju i nekoliko dodatnih opcija (slika 8) u cilju unapređenja komunikacije sa pacijentima i izbegavanja nesporazuma, kao što su: automatski podsetnik za lekare, koji ih obaveštava o prijavljenim i otkazanim pregledima mogućnost komunikacije lekar-pacijent putem elektronske pošte mogućnost otkazivanja neneophodnih, kao i zakazivanja novih pregleda i obaveštavanje pacijenata o tome mogućnost provere listi čekanja na odgovarajuće preglede. U slučajevima kada broj pacijenata prijavljenih na određenu vrstu pregleda premašuje mogućnosti za njihovu realizaciju formiraju se liste čekanja. One se formiraju kao liste sa prioritetom i osoblju omogućuju da: na osnovu njih uređuje svoje dnevne liste obaveza vide statistiku vezanu za vreme koje pacijenti provode na listi čekanja vide statistiku vezanu za vreme čekanja na odgovarajući pregled prebace hitne slučajeve sa liste čekanja u dnevnu listu obaveza preko reda. Pobrojane opcije servisa za zakazivanje pregleda predstavljaju unapređenje osnovnog korisničkog servisa i samim tim doprinose boljoj komunikaciji na relaciji pacijentlekar kao i efikasnijem radu klinike. VI ZAKLJUČAK Ovim radom je predstavljen sistem za internet komunikaciju korisnika informacionog sistema Dečije interne klinike u Nišu. Sistem je trenutno u fazi testiranja i kada bude u potpunosti realizovan predstavljaće značajno unapređenje osnovnog medicinskog informacionog sistema i jedan od koraka u prelazu sa klasičnih na web orijentisane informacione sisteme. Klasični zdravstveni informacioni sistemi čine proces zdravstvene nege u okviru date ustanove efikasnijim. Počev od zakazivanja pregleda, preko vođenja dokumentacije i obračuna troškova lekova pa do sistema za telemedicinu evidentno je poboljšanje svakog aspekta u procesu pružanja medicinskih sluga. Međutim, iako uprošćuju i olakšavaju svaki korak u vođenju poslova u zdravstvu, u današnjem vremenu, medicinski informacioni sistemi gube na svom značaju ukoliko nisu u stanju da obezbede razmenu informacija sa drugim sličnim sistemima. Najveća prednost opisanog ICS-a je to što osoblju u različitim klinikama pruža mogućnost korišćenja podataka prikupljenih na jednom mestu, što u hitnim slučajevima može biti od presudne važnosti. Takođe, ovaj sistem omogućava medicinskim radnicima sa više različitih klinika razmenu informacija preko foruma i mail-listi. Povezivanje različitih medicinskih informacionih sistema putem interneta i realizacija, u tom cilju, različitih integrisanih komunikacionih sistema, koji bi u sebi sadržali i druge vidove prenosa elektronskih podataka, doprineće boljem kvalitetu pruženih medicinskih usluga. Korišćenje web orijentisanih MIS uz razvoj zdravstvenih ekspertskih sistema trebalo bi da unapredi zdravstvo u našoj zemlji u godinama koje dolaze. LITERATURA [1] Commission of the European Communities: eeurope 2002: Quality Criteria for Health Related Websites, Brussels 2002 [2] David Vaskevitch: Client/Server Strategies (2nd edition), IDG Books, San Francisko 2002 [3] U.S. Congress, Office of Technology Assessment: Protecting Privacy in Computerized Medical Information, OTA-TCT-576 (Washington, DC: U.S. Government Printing Office, September 1993). [4] Jeffrey S. Blair: An Overview of Healthcare Information Standards, IBM Healthcare Solutions, Atlanta 2003, Georgia Zahvalnica: Rad na ovom projektu finansiran je sredstvima Ministarstva za nauku i tehnologiju Republike Srbije (Projekat broj IT A). Abstract: The use of Internet technology as an effective tool for communication continues to expand within the health care sector of society. Development of health care information system implicit relevant need for software applications that allow patients and medical staff to access crucial information from wherever they can connect to the Web. Utilizing a browser-based format, internet access for patients and staff applications organize relevant data from the health care information system in a secure and easily accessible manner. Also, system provides report generator facility as well as forum. All comuncative applications are realized using PHP 4.3.

5 MEDICAL INFORMATION SYSTEM USERS' INTERNET COMMUNICATION SYSTEM Petar Rajković, Saša Mladenović, Dragan Janković