Die Geskiedenis van Kos

Transcription

1 Die Geskiedenis van Kos Frik Lombard

2 Indeks 1. Voorwoord 2. Oorspron van Kos 3. Die Ete 4. Begrafnismaal 5. Sushi 6. Slaaie 7. Arm Kos 8. Van Groot Gat na Maer Gat 9. Die Olifant as Ete 10. Appelasyn 11. Appelasyn I 12. Bybelkosenpoletiek 13. Wyn 14. Uiteet 15. Kokke se kombuis geheime 16. Nog kombuis geheime 17. Blatjang 18. Esau se sop 19. Gebed en ander kosstories 20. Nog kosstories 21. Kompetisie eet 22. Aankoop en berê van voedsel 23. Deur die eeue 24. Asyn asseblief 25. Asyn vir wat? 26. Die dag daarna 27. Die koek 28. Knoffel 29. Avokado's 30. Aartappels 31. Marshmallows 32. Hamburgers 33. Heuning 34. Ceaser's slaai 35. Kaap Maleiers en hulle kos 36. Kos en trane 37. Die blikkies 38. Braaivleis 39. Coke 40. Potjiekos 41. Gekondenseerde melk 42. Geskiedenis van souse

3 43. Ongewone kosse 44. Kremetart 45. Suiker 46. Suiker die ander kant 47. Aag hoe mooi lyk jy nou 48. Jogurt 49. Tabasco sous 50. Ai hoe koud is dit nou 51. Die Pizza 52. Koeksoda 53. Whiskey of Bourbon 54. Mangonaysie en Eende 55. Kolonel Sanders 56. Waar kom die borrels vandaan 57. Wat is in 'n naam 58. Suurlemoene 59. Sommer kosstories 60. Tamaties 61. Tamatiesous 62. Welsh Rarebit 63. Aspersies 64. Koffie 65. Groen Tee 66. Lui lekke lewe 67. Weer kombuis geheime 68. Sjokolade 69. Pasta 70. Rissies 71. Rooibos o Rooibos 72. Cocktails 73. Enige iemand vir tee 74. Moneky Gland Sous 75. Sampioen Brood 76. Die Rooi ronde ding 77. Die Groen Druif 78. Hot Cross Buns 79. Sout van die aarde 80. Springmielies 81. Vegetariër 82. Die Griekse eetgewoontes 83. Smaak Verskil 84. Eet en gesondheid 85. Van koeke tot pasteie tot souse 86. Vet feite oor kos

4 87. Worcestershire sous 88. Die Lewe is soos 'n resep 89. Feite wat min mense weet 90. Kos in die nuus 91. Kos en drank 92. Boontjies met vele baaidjies 93. Kook met alkohol 94. Maak daardie foute reg 95. Wenke vir wen resepte 96. Danksegging kosse in Amerika 97. Watter wyn by watter kos

5 Voorwoord Eerstens kom alle lof en eer aan my Skepper en God toe vir al die talente wat Hy vir my gegee het. Ek het my liefde vir kook by my Ma geërf. Sy kon die heerlikste kos kook. Die boerpampoen was uit die boonste rakke. Tot vandag weet ons nie hoe sy dit gaargemaak het nie. Sy het later jare Alzheimer gehad en het baie keer vergeet of sy sout, suiker of speserye in die kos gegooi het. Ons het nogal partykeer kos gekry wat te sout of te soet was. Haar laaste paar maande op die aarde, was sy in ʼn inrigting gewees. Wanneer ons haar gaan besoek het, het sy nie geweet wie ek is nie, maar sy het altyd gevra kan ek vir julle kos maak. Ma Ies Lombard So paar jaar gelede sit ek en wonder waar kom kos vandaan soos bv. Hamburgers. Sekere disse, kossoorte het ʼn interessante begin en ek hoop julle geniet die reis saam met my. Die voorblad foto het ek gaan leen op Chef Chantel Dartnel se webtuiste. Chef Chantel het ʼn ongelooflike manier van kook en haar disse wat sy skep is werklik iets besonders. Gaan soek haar gerus op, op die Internet.

6 Oorsprong van kos Baie welkom hier by die eerste artikel oor kos. Wat lekker saamgaan met kos is ook natuurlik iets te drinke. Maar kos gesels sal ons hier doen. Dit is my visie om hierdie ʼn lekker kos gesels rubriek te maak. Geen kos rubriek sal volledig wees sonder om te kyk na die oorsprong van kos nie. Wanneer ons kyk na die oorsprong van kos moet ons gaan na die Bybel. Dit bevat die vroegste verwysings na kos en die kookkuns. Reg aan die begin van Genesis sien ons dat op die derde dag die plante aan ons gegee is. Op die vyfde dag is die seediere aan ons gegee. Diere is aan ons gegee op die sesde dag. Die eerste opdrag aan die mens was om te eet van al die bome in die tuin van Eden. So kan ons dan aflei dat Adam en Eva aan die begin van vrugte geleef het. Hoe wonderlik kon dit nie gewees het nie om elke dag vars vrugte te eet nie. Vrugte wat behoorlik op ʼn organiese wyse gekweek is. Vrugte wat nie weke of dalk maande gelê het om met chemiese stowwe ryp gemaak te word nie. Indien ons verder gaan kyk na Kain en Abel sien ons dat Abel ʼn veeboer was en Kain ʼn saaiboer was. So die oudste beroepe wat bestaan het is boerdery. Aan die begin van die skepping was dit al ʼn edele beroep en vandag is dit nog so. Daar word egter nie verwys na wat hulle geëet het nie. Met verwysing na die sondvloed kom daar ʼn ander aspek na vore en dit is wyn. Noag was die eerste boer in die geskiedenis wat ʼn wingerd geplant het. Hy het van sy eie wyn gedrink en dronk geword. Die vroegste verwysing na ʼn ete, of soos ons vandag seker sal se ʼn spyskaart kom in Genesis 18 voor, waar Abraham 3 besoekers gekry het. Daar het hy aan Sara toe gegaan en aan haar 16 kilogram meel gegee met die opdrag om dit te knie en roosterkoeke te bak. Vader het hy na ʼn slaaf gegaan ʼn kalf gegee en vir die slaaf gesê hy moet die kalf voorberei. Nadat die kalf voorberei was het Abraham die kalf met botter en melk na die 3 mans geneem om te eet. ʼn Ander interessante byvoegsel tot die vroeë mense se dieet is sop. Hierdie kom uit die welbekende verhaal van Esau en Jakob. Wat hier verder ook genoem word is die eerste verwysing dat die mens wildsvleis begin eet het. ʼn Hele paar jaar na Esau en Jakob se bestaan het die vroeë volk al vleis gebraai. Dit kan gesien word met die opdrag wat aan hulle gegee is met die instelling van Paasfees. Hulle moes een jaar oud lammers neem hulle slag en dan braai. Die opdrag aan hulle was "Julle

7 moet dit gebraai eet, saam met ongesuurde brood en bitter kruie. Julle moet dit nie rou of in water gekook eet nie, maar oor die vuur gebraai, met die kop, pootjies binnegoed en al." Hierdie opdrag bring by my ʼn klompie vrae op soos Het hulle vleis rou gee-eet op ʼn stadium? Was dit hulle gewoonte om hulle vleis in water te kook? Onthou hier dat hulle al die vleis moes eet wat hulle gebraai het. Dit laat ʼn lekker lang gril hier teen my ruggraat afgaan as ek net dink aan die kop en pootjies. So sien ons dan dat die mens begin het om vrugte te eet en namate die tyd gevorder het, het hulle oorgegaan na graan en vleis. Toe ek so ʼn bietjie navorsing gedoen het, het ek gesien dat die mens daardie tyd lank geleef het en baie hoë ouderdomme bereik het. Nou kom die vraag op was die grootste rede nie dalk hulle dieet nie. Was dit nie dat hulle in die meeste gevalle rou en organiese voedsel eet-eet het nie? Moet ons nie dalk terugkeer na ʼn meer growwe en natuurlike dieet nie? My Pa was ʼn slagter van beroep, hierdie was sy gunsteling vers in die Bybel: 1 Kor 10:25 "Alles wat in ʼn slaghuis verkoop word, kan julle eet sonder om ter wille van die gewete navraag te doen." Hierdie aanhaling het altyd gevolg nadat ek nie afval wou eet nie. Pa Jan Lombard

8 DIE ETE Kersfees Dit is nou al amper weer daardie tyd van die jaar waar ons voorbereidings begin tref vir Die Ete van die jaar. Die ete wat ek hier van praat is natuurlik ons Kersete. Ek het so gesit en dink waar kom al die tradisies en die baie eet vandaan. Daarom het ek gaan kyk waar kom Kersfees vandaan. Met Kersfees vier ons die geboorte van Christus. Eeue gelede was die dag nooit gevier of herdenk nie. In die jaar 274 AD het die Romeinse Keiser Aurelian Desember 25 verklaar as Natalis Solis Invicti, wat nou vir ons gewone mense maar net beteken die fees van die geboorte van die onoorwinlike son en wat ʼn heidense gebruik was. In die jaar 354 AD het ʼn man genaamd Philocaluas ʼn Christen geskryf wat die geboorte van Jesus plaas op 25 Desember. Hy het ouer werke aangehaal om sy punt te bewys. Sedert die jaar 355 AD is daar bewyse dat die kerk van daardie tyd Kersfees gevier het. Ander bronne beweer dat Kersfees op 6 Januarie gevier is volgens die Julian kalender. In 1734 toe daar oorgeskakel is na die Grigorian kalender is daar finaal besluit op die 25ste Desember. Daar word beweer dat Pous Julius I die 25 ste Desember gekies het as Kersdag om ʼn teenkanting te bied teen die Pagan s se fees Natalis Solis Invicti. Kersvader of te wel Santa Claus Santa Claus of te wel Kersvader gaan eindelik oor die lewe van Saint Nicholas. Hierdie man was ʼn Roomse Biskop in die 4de eeu in Asia. Soos die storie gaan het Saint Nicholas eendag anoniem ʼn sak goud deur ʼn skoorsteen gegooi om ʼn man se dogter te help om haar bruidskat aan te skaf. Hy het ook so die tweede dogter gehelp. Met die derde dogter word hy uitgevang. As erkenning van sy goedhartigheid het die mense begin om geskenke deur skoorstene te gooi. Kersboom In 1841 was Kersfees iets besonders in Engeland. Dit is toe Prins Albert, Koningin Victoria se man die eerste Kersboom na die Kasteel toe gebring het. Van daar af het die Amerikaners ook die gebruik oorgeneem. Die tradisie is oorgeneem na Amerika in 1842 deur Dr C F Minnegerode. Kos en Kersfees Met al die navorsing het ek nog nie op ʼn rede afgekom waar kom die groot eet vandaan nie. Maar my mening is dat op die dag wat ons SY geboorte herdenk wil ons net naby aan ons geliefdes en families wees. Dit is die eendag wanneer ons die beplanning doen vir die ete ons nie spaarsamig is nie.

9 Elke familie het sy eie manier wat hy op sy spyskaart sit vir daardie dag, maar wees verseker dit sal ʼn spesiale spyskaart wees. By ons is dit die tonge, soutvleis en ham wat voorkeur kry. Daarby is daar nog ʼn paar lekker slaaie, veral skoonma se rys slaai. Dan natuurlik so ietsie om te drink en vir na ete lekkers, doop souse skyfies en allerhande peusel goed. Die middag is nie volmaak sonder die Kersfees koek wat al in Oktober bestel is nie. Nou die dag het ek so stukkie gelees oor navorsers wat gesê het dat Jesus moontlik in April gebore is en nie in Desember nie. Dit is en bly maar ʼn wonderlike dag om te vier. Rustig en saam met geliefdes.

10 Begrafnismaal Iemand wat baie tyd op sy hande gehad het, het eendag uitgewerk dat ʼn mens in sy leeftyd sowat ure spandeer aan eet. Dit is ongeveer 834 dae, net meer as 2 jaar van jou lewe eet jy. Dit is eindelik astronomies as mens daaraan dink. Dit is geen wonder dat die dag as ons die tydelike met die ewige verwissel mense ook eet nie. In die ou Germaanse tye is daar offergawes op die grafte geplaas. Hierdie dode-offers is later vervang met lijkmaal. Die Germaanse lijkmaal is by die graf gehou. So is die gebruik ook oorgedra Nederland toe. Teen die 17de eeu is daar buitensporige en uitspattige begrafnis etes gehou. By vername boere is die maal sommer 2 dae lank gehou. So het die tradisie ook oorgewaai na Suid Afrika toe. Adam Tas maak in sy dagboek melding van ʼn Stellenbosch begrafnis op ʼn buurplaas. Hy het die volgende na die buurplaas gestuur : 5 emmers wyn, 1 ham, 3 stukke skaapvleis en 3 brode. Hy het gemeen dat die oorledene in goede fatsoen begrawe is. Die verskeidenheid voedsel en veral die hoeveelheid het aangetoon hoe welaf die oorledene was. Daar is verskeie begrafnis rekeninge in die Kaapse argief wat aantoon dat brood en koekies ook geëet is tydens begrafnisse. In die begin van die 18de eeu is die etes by die sterfhuis gehou met brood en wyn. Tydens die 18de eeu is daar ook begin om begrafnisrys, rys gekook met borrie en rosyne, saam met vleis voor te sit. Daar is natuurlik ook nie net by eet gehou nie maar waar kos is, is drank ook. Gewoonlik is by die etes wyn en bier gedrink. Later het wyn begin om ʼn al hoe belangriker rol te speel, soveel so dat die mense beskonke (wat ʼn mooi woord) huis toe gegaan het In die ou dae is daar aangevoer dat die mense van vêr gekom het en na die begrafnis en dan na die begrafnis is hulle dan vir ʼn ete genooi by die oorledene se huis. Die ete is ook gesien as eerbetoon aan die oorledene en dan is daar ook nog gevoel dat die oorledene dit so sou wou gehad het aangesien die mense sou dink hy is suinig as daar nie ʼn ete by sy huis was nie. In latere tye het die begrafnis maal sommer in ʼn feesmaal ontwikkel. Met ʼn begrafnis is skape geslag en bure het eetgoed saamgebring. Die tafels het gekreun onder die frikkadelle, sousboontjies, rys en aartappels. Dit was ook tradisie dat ʼn goeie beleë wyn saam met die ete bedien moet word. So het mense dan ook vaatjies wyn bo op die solder saam met hulle kiste gebêre. In 1907 is daar gemeld dat ʼn Kotze van Redelinghuys se begrafnis wyn 53 jaar gestaan en verouder het. Blykbaar in daardie jare het die predikante gesukkel om die mense te oorreed om nie wyn saam met die maal te bedien nie. Want blykbaar het dit te lekker gegaan op die etes.

11 Soos die tye verander het, het die begrafnis maal ook verander. Aangesien mense nie meer dae lank moet rys na ʼn begrafnis toe nie, word daar nog geëet maar op ʼn baie kleiner skaal. Maar eet moet ons eet op ʼn begrafnis al is dit net ʼn toebroodjie.

12 Sushi ʼn Mens se lewe is so vol kosbare ervarings en gedagtes. Partykeer kos dit net ʼn woord of reuk om ʼn wonderlike en onvergeetlike gedagte op te roep en te herleef. So ʼn paar jaar gelede besluit ons om een aan Sjinese kos te gaan eet. By die restaurant aangekom sien ek op die spyskaart dat hulle ook Sushi het. Vol avontuurlus en bravade kondig ek aan dat ek Sushi gaan eet vir die eerste keer in my lewe. My seun, toe so 13, sê dat hy ook Sushi wil eet. My eks het aan hom gevra of hy weet wat Sushi is. Ja ek weet, was sy antwoord. Ons twee porsies Sushi het aangekom sowel as my eks se Sjinese kos. Ons spring daar weg met die stokke en begin eet. My seun het so een hap van sy Sushi geneem en was nie baie beïndruk nie. My vrou sê toe aan hom wat Sushi is. Net daar het hy ander kos bestel en ek was so gelukkig om sy Sushi die volgende oggend te eet. Sushi het ook ʼn ryk en lang geskiedenis. Sushi is baie ouer as wat die meeste lande in die wêreld is. Die eerste teorie is dat Sushi na Japan toe gekom het van Sjina af, sowat in die jaar 700. In daardie tyd het die mense nog geen manier gehad om kos en veral vis vir lang periodes te hou nie. Vandag is dit maklik want jy maak net die vrieskas se deur oop en haal jou vis daaruit. Maar wat die mense gedoen het was om vis, veral karp, te neem en in lae te pak met sout tussen die lae vis. Die vis is dan gepers deur swaar klippe op hulle te sit om sodoende die vis so plat as moontlik te kry. Na ʼn paar weke is die swaar klippe afgehaal en vervang met ligter klippe. In die hele proses het die vis begin fermenteer. Die vis het ʼn baie sterk smaak gehad en het glad nie soos vis geproe nie. Maar dit was die enigste manier gewees wat die mense vis kon stoor vir die winter. Vandag word Sushi nog so op ʼn kleiner skaal gemaak. Dit word genoem Narezushi. ʼn Sjef genaamd Yohei het die storie so gekyk en besluit om Sushi te maak deur rou vis en rys te gebruik. Dit is soos dit ook vandag aan ons voorgesit word. Die mense was mal oor die nuwe manier van Sushi. Daar is twee definitiewe verskillende style van Sushi in die wêreld. Die eerste styl is Kansai en die tweede styl is Edo. Dit klink vir my eerder soos iets wat jy sal sê as iemand jou met ʼn karate hou slaan. In die Kansai styl word gegeurde rys met ander bestanddele gemeng en word saam met die rou vis gevorm in dekoratiewe eetbare skeppings. Hierdie styl is baie mooi om na te kyk en ook baie heerlik om te eet. Die Edo styl word vandag die Tokio styl genoem. Hierdie styl lê meer klem op die vis as die dekoratiewe. Aangesien Tokio aan die see grens het hulle ʼn groter verskeidenheid van vis om Sushi mee te maak. Hier word die rou vis opgedien saam met gegeurde rys. Hierdie Edo styl word ook die Nigirsushi genoem.

13 Sushi is nie net smaaklik nie maar ook baie gesond. 7 tot 9 stukke Sushi bevat sowat 450 kalorieë. Die vis is natuurlik ʼn proteïne bron. Die groente verskaf vitamines. Die seewier is ook ʼn bron van yster. Vandag se Sushi word ook van gaar vis sowel asook net van groente gemaak. Saam met die Sushi word Soja sous en Wasabi bedien. Wees net gewaarsku Wasabi is baie warm. Jy moet jou Sushi met die Soja sous en Wasabi meng tot jy die regte smaak het en dan eet. Saam met die Sushi kom ook ingelegde gemmer. Ons kan ook sekerlik nie gril vir Sushi nie want ons eet rou gedroogde vleis. Met kennis kom mag. Noudat u ʼn redelike kennis van Sushi het kan ʼn gerus by ʼn Sushi restaurant gaan eet en die Sushi belewenis ervaar. Dit is nou wat ek ʼn smaak ontploffing in die mond noem. Neem daardie stap u sal nie spyt wees nie.

14 Slaaie ʼn Slaai is iets wat baie keer eie aan ʼn huis of huisgesin is. En elke huisgesin het sy eie spesiale slaai wat voorberei word en wat met trots voorgesit word wanneer die gaste kom kuier. Die verslankers eet net slaai om hulle maer te kry en ander hou weer van slaaie op ʼn heerlike warm dag. Maar vir my is slaai iets wat daardie kunstigheid en kreatiwiteit van jou na vore kan bring. Met enige kosmaak en nie net met slaai nie is daar een geheime bestanddeel wat jou kos spesiaal kan maak en dit is die liefde waarmee jy die kos voorberei. Dit het al baie met my gebeur dat ek ʼn resep moet maak wat ek al by iemand geëet het en dan proe dit net nie dieselfde by my nie. Maar dan onthou ek die geheime bestanddeel en siedaar werk die resep. Om ʼn heerlike slaai voor te berei kan jy begin met ʼn basis slaaiblare. Indien jy so bevoorreg is om vars kruie in jou tuin te hê kan jy gerus van dit ook in die slaai gooi. Aan die begin sal ek voorstel dat jy spaarsamig moet wees want party kruie kan nogal geniepsig op die tong wees. Daarby kan jy groente byvoeg of partykeer sommer kaas of neute of droë vrugte of net wat jy in die huis het. Wat nog mooi kleur aan ʼn slaai kan gee is roosblare. Die blare is soeterig en ruik heerlik. Viooltjie blomblare kan ook gebruik word. Nasturtiums proe peperrig en kan ook by ʼn slaai gevoeg word. In plaas daarvan om ʼn slaaisous te maak kan jy gerus probeer om so ʼn bietjie sitrus sap oor te gooi. Onversoete lemoen sap, lemmetjie sap, pomelo sap of suurlemoen sap kan wondere verrig aan ʼn doodgewone slaai. Vervang asyn met lemmetjie sap in jou slaaisous. Lemmetjie sap verander die smaak van ʼn seekos, hoender of groente slaai van doodgewoon na ʼn smaak sensasie. ʼn Maklike slaai of heerlike voorgereg kan vinnig gemaak word deur avokado blokkies met en pomelo segmente te meng en dan strokies hoender of gekookte garnaal by te voeg. Bedien net op gesnyde slaaiblare. Lemoen segmente saam met gesnyde beet smaak vorentoe en is ʼn heerlike gesonde slaai. Lemoen segmente saam met pasta of rysslaai is heerlik. As jy die slaai eers so saam met lemoen geëet het sal jy nie sommer weer jou beet, pasta of rysslaai maak sonder lemoen nie. ʼn Gunsteling slaai van my is biltong slaai. Dit is ʼn heerlike en kleurvolle slaai wat ek graag met julle wil deel. Vir die slaai het julle 6 tot 9 gekookte eiers, ʼn bottel Miracle Wip,

15 slaaiblare en ʼn botteltjie fyn biltong nodig. Kerf die slaaiblare fyn en plaas ʼn derde van die slaaiblare in ʼn bak. Neem nou miracle wip en smeer oor die slaaiblare. Gooi nou fyngedrukte en gekookte eier oor en rond af met ʼn lagie fyn biltong. Herhaal 2 of drie maal. Gebruik ʼn deurskynende glasbak want die slaai sal baie beter daarin vertoon. Gee julle kreatiwiteit vrye teuels wanneer dit by die maak van slaai kom. Probeer om al die ou gunstelinge op te kikker met een of twee onbekende bestanddele. 7 Laag Slaai

16 Arm Kos Om arm te wees as dit nie jou skuld is nie, is nie vir my ʼn skande nie. Mens kan maar sê dat ek eersterangse ondervindinge het van die saak. As die armoede jou vang en jy afhanklik is van ander mense dan is die kos kaste maar aan die leë kant en jy moet doen met wat jy het. Daar is nie meer hierdie vreeslike braaivleise waar jy nog 2 dae na die tyd koue braaivleis eet nie. Wat gedoen as jy nie die begroting het om so ʼn ietsie ekstra in die kos kasse te sit nie? Op daardie stadium begin die innovasie eindelik met kosmaak. Dit is wanneer jy regtig begin kook met alles in jou en begin om alles wat jy tot jou besit het optimaal te gebruik. Een van my goeie vriende wat al ook so ʼn paar keur deur die meule van werkloosheid is (nie sy skuld nie), het sy arm resep gedeel met my gedeel. Hy braai ʼn ui in olie tot goudbruin. Dan kerf hy ʼn koolkop op (kleinerige een). Braai die koolkop saam met die ui. Dit is die basiese resep. Dan kom van alles en nog wat by van wat daar nog in die huis is. Aartappels kan in klein blokkies gesny word en bygevoeg word, of as jy gelukkig is kan jy ʼn green pepper byvoeg en saam met die ui braai. Wortels kan ook in klein blokkies gesny word en bygevoeg word. As daar dan ʼn ekstratjie in die beursie is word ʼn blikkie boeliebief of pakkie Weense worsies of frankfurters bygevoeg word. Nou kan die deksel opgesit word, en oor stadige hitte kan die spulletjie staan en prut. Die groente het genoeg vogtigheid in hulle om stoom te vorm en water hoef nie bygevoeg te word nie. Wanneer die groente sag is kom die sout, peper en ander geurmiddels by. Andries voeg ook Barbeque speserye by. Die kooksel kan alleen geeet word as hoofgereg, af as bygereg. Dit is heerlik saam met rys of pap. ʼn Heerlike 5 ster arm resep. Partykeer het mens net nie genoeg groente van een soort om gaar te maak nie. Toe kom my eks met die idee vorendag. Kook alle bietjies wat jy het saam. Ek het toe die groentes so gekyk en besef dit kort nog iets en ek het ʼn suur eier sous gemaak en saam met die groente voorgesit. Heerlik. Met maalvleis kan ek ook op ʼn goedkoop manier toor. ʼn Mens kan nie elke tweede aand net gewone maalvleis eet nie. So dit is wanneer ek die resepte boek nader trek en begin om weer frikkadelle te maak, of as ek alles het bobotie. Natuurlik so na aan die einde van die koskas kom daar ook sommer alles in die maalvleis in. Dit is nie te sê as mens nie geld en of kos het dat jy nie jouself so nou en dan kan bederf nie. Ek is mal oor braaivleis. As ek kon maalvleis gebraai het sou ek dit gedoen het. In plaas daarvan om hoender op elke moontlike manier gaar te maak, het ek partykeer ʼn paar stukkies hout in die braaier gesit en dit gebraai. Koningskos. Hoender is nou juis nie dieselfde as ʼn stukkie steak nie. As jy lanklaas so ʼn stukkie braaivleis geëet het, is hoender net so lekker as steak.

17 Van Groot Gat na Maer Gat So ʼn ruk gelede was daar ʼn Kompetisie in Cullinan gewees wat hulle genoem het die Groot Gat Godin. Dit was ʼn skoonheidskompetisie met ʼn verskil gewees, want al die dames wat aan die kompetisie deelgeneem het, was, wat sal ons nou sê, groot van gestalte gewees. Cullinan is natuurlik bekend daarvoor dat dit die plek was in Suid Afrika waar die eerste diamant opgetel was. Die groot gat kom seker van Cullinan se diamant gat af. Hier is nou ʼn paar stukkies wyshede om van die groot gat ʼn kleiner gat te maak. Myself is nie juis van die kleinste nie. Eet twee tot drie keer meer groente as vleis. Die groente sal jou gou versadig maak en jy sal dan so minder vetterige vleis eet. Laat die velle waai. Wanneer jy hoender gaarmaak, vermy die versoeking en trek die hoender se vel af. Jy sal so plus minus 15 kalorieë minder inkry. Drink minder 100% suiwer vrugtesappe en eet meer vars vrugte. Wanneer jy vrugtesappe drink kry jy meer gekonsentreerde kalorieë en baie min vesel. Hier is iets wat my geskok het, lemoensap bevat meer kalorieë as wat Coke bevat. Ja vrugtesappe is gesond. Maar hou net matigheid voor oë. Maak jou middag broodjie van volgraan brood. Volgraan brood bevat meer vitamines en ander goed wat gesond is. Probeer om meer groente saam met jou middag broodjie te eet. Maak ʼn slaai, of neem die slaai en sit dit in ʼn pita broodjie. Slaai sal die hongerpyne verdryf wat so in die laatmiddag pla. Probeer om lae vet kaas te eet. ʼn Lekker dik stuk kaas oor die burger kan meer kalorieë bevat as wat die burger self bevat. Onthou net altyd om die etiket te lees, veral wanneer jy lae vet kaas koop. Ek het dit al self ervaar dat sekere lae vet produkte meer vet bevat as die gewone produkte. Wanneer jy daardie toebroodjie maak, probeer om net blare en tamaties, of enige ander groente op te sit. Probeer om minder of geen koeldrank te drink nie. Onthou daardie blikke koeldrank bevat omtrent 145 teelepels suiker. Drink eerder water met ʼn skyfie suurlemoen daarin. As dit nog nie in jou smaak val nie, drink dan eerder gegeurde water. Om jou eie gegeurde water te maak meng 1 deel vrugtesap met nege dele water. Water, water en nog water. Probeer om van jou koffie en tee wat jy drink met water te vervang. In al die diëte wat ek al gesien het, beveel hulle aan dat jy min of meer 8 glase water per dag moet drink. Nou wonder ek of dit nie dalk die water is wat help met die gewigsverlies nie. Probeer om laevet melk te gebruik. Indien jy ʼn gesonde eetlus het, en daardie aandete behoorlik geniet en na die tyd nog peusel, probeer om rou groente voor jou aandete te eet. Dit sal jou versadig laat voel en dan sal jy nie meer so gretig wees om daardie bord aan te val nie.

18 Wanneer jy jou lus nie meer kan hou vir daardie burger nie, gaan koop vir jou een maar bestel dan die kiddies burger. Hy is net so lekker maar heelwat kleiner. Kleiner = minder kalorieë. Wees maar spaarsamig as jy slaaisous gebruik. Daar is nou ʼn vet bom. Probeer om sommer ʼn slaaisous te maak van asyn sout en peper. Of probeer om suurlemoensap oor jou slaai te gooi. Dit is heerlik en bring ʼn ander smaak dimensie na vore. Eet minder nagereg. Moet nie die hele bakkie eet nie, los sowat ʼn kwart van die nagereg oor. Jy kan dieselfde doen met kos. Leer jouself om minder te eet. Los daardie tweede aartappel of helfte van jou porsie rys in jou bord. Die bogenoemde is vir ons mense wat wil probeer om gesonder te leef. Maar vir die dames wat aan die Grootgat kompetisie deelneem, het ek net een stukkie raad voor en dit is eet, eet en nogmaals eet. Cullinan Se Gat

19 Die Olifant as Ete In my soeke na die oorsprong van kos het ek afgekom op ʼn boek geskryf deur Alexis Soyer ( ). In hierdie boek beskryf hy nogal in redelike detail die oorsprong van kos en hy gee ook ʼn paar resepte van hoe om sekere soorte voedsels gaar te maak. Graag sou ek van die resepte wou weergee maar die kruie en speserye wat hulle gebruik is onbekend en sal nie eindelik sin maak nie. Die Amerikaners en veral die van Texas af is geneig om te dink dat alles groter en beter is by hulle. In die boek van Alexis Soyer word iets beskryf wat groter en beter is hier in Suid Afrika en dit is die gaarmaak van olifante. Sekere nomadiese volke van Asia en Afrika word geglo om versot te wees op gebraaide olifante. Die Egiptenare het sovêr gegaan om hierdie delikatesse in die hande te kry dat Koning Ptolemy Philadelphus hulle verbied het deur streng wetgewing om olifante te jag. Dit het hulle egter nie afgesit nie. Al wat die wet veroorsaak het was dat die olifant se vleis nog ʼn groter aantrekkingskrag vir hulle gehad het. In sekere barbaarse volke het hierdie smaak ook byval gevind. Le Valliant, ʼn gesoute reisiger vertel die eerste keer toe hy die eerste keer ʼn Olifant se slurp ge-eet het wat deur die Hottentotte aan hom voorgesit is. Hy het besluit dat dit nie die laaste keer is wat hy die vleis gaan eet nie aangesien dit die mees eksotiese smaak is. Sy voorliefde is egter vir die voet van die Olifant. Le Valliant skryf soos volg: Hulle sny die vier voete van die Olifant af. Daarna het hulle ʼn gat in die grond gemaak van ongeveer 3 vierkante voet. Hierdie gat is gevul met houtskool en bo die houtskool is droë hout gesit. Die vuur was heelaand aan die gang gehou. Wanneer die Hottentotte gedink het dat die gat warm genoeg is gedurende die nag, het hulle die gat leeg gemaak. Binne in die gat is die vier pote van die Olifant gesit. Die gat is gevul met warm as, houtskool en droë takke. Die vuur is aan die gang gehou tot die volgende oggend. Hier skryf Le Valliant dat hy die volgende oggend deur sy bediendes bedien met vleis. Hy gaan aan om te beskryf dat nadat hy die reuk gekry het hy nie vinnig genoeg die vleis proe nie. Sy slot opmerking is dat hy nie kon verstaan dat ʼn dier so groot en lomp, so ʼn delikate en fyn voortbring nie. Hy noem ook dat die Hottentotte die ander dele van die dier ook gaargemaak en ge-eet het. Dit is seker nie baie van ons se wens om gebraaide Olifants voet te eet nie. Maar dit is seker ʼn ondervinding wat nie baie gou vergeet sal word nie. Soos op ʼn onlangse ATKV se kongres is daar ʼn krokodil gebraai. Hulle se nie hoe dit geproe het nie. Miskien sal ek eendag waagmoed kry om Olifant of Krokodil te eet.

20 Appelasyn Appelasyn word beskryf as ʼn wonder middel en baie mense glo dat appel asyn omtrent enige kwaal of skeet kan gesond maak. Ek staan nie skepties teenoor die wondere toegedig aan appelasyn nie, aangesien dit ʼn natuurlike produk is glo ek nie dat dit skade sal aanrig nie. A Apple a day keeps the Dr away. Hierdie ouvrou storie word baie keer deur ons moderne mens afgelag. Maar soos die wetenskap vorder hoe meer bewys die wetenskap dat die gesegde waar is, want in appels is daar nie minder as 10 elemente. Daar is ook ʼn hordes spoor elemente teenwoordig in appels. Wanneer appelasyn gemaak word dan gaan al die goedheid van die appels in die appelasyn in. Sommer so aan die begin van my navorsing het ek al agtergekom dat hulle sê dat appelasyn ʼn baie goeie detox middel is. Dit sorg dat sekere organe soos die lewer, niere en blaas gesond bly. Dit oksideer ook die bloed wat dan lei tot dunner bloed en ʼn laer risiko tot hartkwale. Daar is ook ʼn studie gedoen met ʼn groep mense waarvan die een helfte appelasyn saam met water voor hulle ete gedrink het en die nader helfte het net aangesit. Dieselfde ryk maaltyd is aan die mense voortgesit. Die mense wat die appelasyn gedrink het, was glad nie ongesteld nie. Dia ander mense daarteen het diarree gehad en het nie wel gevoel nie. Aangesien appelasyn so ryk is potassium help dit om die gebreke wat dit veroorsaak reg te maak soos bv. tandbederf en gesplete vingernaels. Appelasyn help ook van oorgewig tot artritis. Die beste manier om jou gesin gewoond te maak aan appelasyn is om dit gebruik in plaas van gewone asyn. Appelasyn saam met heuning is ook ʼn baie goeie plaasvervanger vir koffie en tee. Dit is ʼn besliste moet vir elke gesondheidsbewuste. Die appelasyn sal slegs die gewenste uitwerking hê as dit gereeld gebruik word. Persoonlik kan ek net vertel van my eie ondervinding met appelasyn. In die oggende wanneer ek opstaan uit die bed uit, het my een knie so gekraak dit het amper geklink asof ek op my laaste was. Nadat ek seker so ʼn week appelasyn in die oggende gedrink het is die gekraak weg. Daar is nog soveel wonderlike dinge wat ek graag oor appelasyn wil sê maar die spasie is beperk, so volgende keer skryf ek meer van die natuur se eie wonder produk.

21 Appelasyn II Hier is die beloofde opvolg die Appelasyn artikel. Ek val sommer dadelik met die huis in die met die deur met al die rate. Onthou net dat siektes baie oorsake het en as jy appelasyn gebruik en dinge word nog nie beter nie binne ʼn paar dae nie, gaan spreek eerder jou geneesheer. Onthou ook net dat ons hier met natuurlike produkte te doen het, en dat dit miskien ʼn rukkie langer sal neem om te werk. Artritis Gooi twee teelepels appelasyn en twee teelepels heuning in ʼn glas water (lou water), roer en drink drie keer per dag. Verder kan mens die aangetaste dele ook daagliks smeer met appelasyn. Asma Een teelepel appelasyn moet in ʼn glas water gegooi word. Die water moet dan drupsgewys vir die volgende halfuur gedrink word. Na ʼn verloop van ʼn vêrdere halfuur moet weer ʼn glas appelasyn water gedrink word. Hierdie sal ek net aanbeveel in ʼn noodgeval wanneer medikasie nie beskikbaar is nie. Bloedverlies Wanneer jou neus sonder enige rede begin bloei of jy bloei redelik lank as jy jouself gesny het kan dit beteken dat jou bloed se natuurlike stollings middel moet so ʼn bietjie opgebou word. Neem twee teelepels appelasyn in ʼn glas water drie keer per dag. Diarree Neem twee glase water met een teelepel appelasyn daarin voor en na elke ete. Duiseligheid Neem twee teelepels appelasyn saam met twee teelepels heuning drie maal per dag. Binnekort sal jy sommer weer perdfris wees. Hoes buie Hoes buie kan deur baie dinge veroorsaak word. Maar as dit net sommer ʼn irriterende hoes is neem twee teelepels appelasyn en twee teelepels heuning in lou water drie keer per dag voor etes of wanneer die hoesbui begin. Hou gerus so ʼn glas muti langs die bed ingeval jy in die nag begin hoes. Hooikoors Sowat twee weke voordat die hooikoors seisoen begin moet jy een teelepel heuning neem na elke maal. Daarna moet jy drie keer per dag na ete ʼn teelepel heuning saam met een teelepel appelasyn in ʼn glas lou water neem.

22 Haar verlies Neem een teelepel appelasyn in ʼn glas water, saam of net na etes. Binne twee maande sal die haar verlies sy moses teëkom. Moegheid en slaaploosheid Neem twee teelepels appelasyn saam met twee teelepels heuning sowat 1 uur voor jy gaan slaap. Voor jy jou oë uitvee is jy aan die slaap. Indien jy na ʼn uur nog wakker is moet jy weer die dosis herhaal.

23 Bybel, Kos en politiek Dit klink amper soos ʼn onderwerp wat op ʼn braai bespreek word, as jy so gedink het is jy heeltemal verkeerd. Omdat ek ʼn passie het vir kos het ek begin om stadigaan ʼn studie te maak van alles oor kos in die Bybel. Dit Is nogal interessant wanneer mens so alles kan sien wat die mense geëet het, wat hulle gedoen het en hoe die mense se eetgewoontes verander het. Daar is natuurlik al die bekende verhale van die lensiesop, die ete wat voorberei moes word net voor die uittog uit Egipte. In Joshua 9 praat hulle van padkos. Rut het byvoorbeeld toe sy koring are gaan optel het die middag saam met die werkers brood en wynsous geëet. Toe Dawid gevlug het vir koning Samuel het hy kos gekry vir 600 manne by Abigail. Die voorraad wat hy gekry het was 200 brode, 2 kruike wyn, 5 gaar gemaakte skape, 5 emmers gebraaide koring en 200 honderd koeke gedroogde vye. Dit was seker net genoeg gewees vir 1 ete. As julle gedink het dit is baie dan moet julle in 1 Konings 4 gaan lees wat was Salomo se daaglikse kasvoorraad gewees. Julle sal dink en jok maar gaan lees self as julle my nie glo nie. 5 Ton fynmeel, 10 ton broodmeel, 10 vetgevoerde beeste, 20 veld beeste, 100 stuks kleinvee behalwe nog takbokke, gemsbokke, ribbokke en vetgemaakte pluimvee. Dit is ʼn magdom kos. Ongelukkig weet ons nie hoeveel mense met die voorraad gevoer is nie. In 2 Konings praat hulle van die beleg van Samaria en die hongersnood wat met die beleg geheers het. ʼn Donkie kop het ʼn kilogram silwer gekos en ʼn skeppie duiwemis het sewe en vyftig gram gekos. Wat ook baie interessant is, is al die rein en onrein kos soorte wat in Levitikus bespreek word.. Soos ons almal weet is daar net sekere kosse wat die Jode eet. Soos varkvleis is natuurlik in hulle oë onrein en hulle eet dit glad nie. Jode wat in ons Westerse werke werk, eet ook nie sommer saam met ander mense nie. Vis van enige smaak en geur is vir hulle aanvaarbaar. As ek reg kan onthou eet die Jode ook nie die agterkwart van ʼn bees nie maar net die voorkwart. Al hulle vleis moet natuurlik kosher wees en moet afsonderlik voorberei word. Ons almal het natuurlik ʼn idee hoe dit werk. Aan die anderkant van die spektrum kry mens die Moslems. Hulle eet ook nie varkvleis nie, hulle vleis moet Halaal wees, ook op ʼn spesiale manier voorberei word. As hulle nie seker is of dit halaal is nie eet hulle dood eenvoudig nie. Hierdie klink vir my soos ʼn refrein maar volgens my is daar baie min verskille in die Jode en die Moslems se eetgewoontes. Ek weet dit is hier baie vereenvoudig, maar lyk my hoe vêrder hulle van mekaar af wil wees, hoe nader is hulle eindelik aan mekaar.

24 Wyn Waar daar goeie kos, goeie wyn en goeie geselskap is word daar natuurlik goeie herinneringe gemaak. ʼn Ruk gelede het ek so aan die geskiedenins van wyn geraak en wil nie nou verder daaroor uitbrei nie. Hier volg maar ʼn baie kort opsomming hoe wyn gemaak word. Die boer neem sy druiwe na die ko-operasie. Daar word die druiwe geweeg. Daar word dan ʼn monster van die druiwe geneem en dan getoets met ʼn Baling of Refracto meter getoets vir suikerinhoud. Die suurinhoud van die druiwe word dan ook hier bepaal. Die vrag word dan in die meule gegooi waar die druiwe so fyngemaak word dat die sous van die druif uitkom maar die druiwe pitte nie gekneus word nie. Indien die druiwe pitte gekneus word stel dit ʼn olie en suur vry wat ʼn byterigge smaak aan die wyn sal gee. Die druiwesap word nou verkoel en laat staan vir 24 uur om toe te laat dat sedimente na die boden toe kan sak. Die sedemente word op verskeie maniere verwyder. Die sedemente bestaan uit takkies, pitte en druiwe skille. Sodra die wyn sy graad van helderheid verkry het word dit na die fermetasietenks geneem. By die fermetasietenks word ʼn aktiewe gis bygevoeg. Die wyn word nou gelos om die natuurlikke proses van die omskakeling van die suiker na alkhol te voltooi. Hoe meer suiker in die wyn is natuurlik hoe soeter is die wyn, hoe minder suiker in is na die fermentasieproses hoe droër is die wyn. ʼn Droë wyn moet minder as 4 gram per liter suiker hê. Temperatuur speel ook ʼn baie belangrike rol in die wynmaak proses. Bo 32.2 grade gaan die gis se selle dood en onder 4.4 grade word die gisselle dormant. So die wynmaker moet altyd sorg dat die temperatuur reg is. Die wynmaker besluit op watter stadium hy die proses stop. Na die fermentasieproses word die wyn gebottel. Chardonias word op drie maniere verouder naamlik in ʼn staaltenk, of in ʼn staaltenk met hout daarin of in houtvate. Die manier van veroudering het natuurlik ʼn sterk invloed op die smaak van die wyn. Die groot verskil tussen die rooi- en witwyne is die kleur van die skil. Vir rooiwyne word die skil ingelos met die fermitasieproses. Die skil gee die kleur aan die wyn. Druiwesap is kleurloos. Meeste van die rooiwyne word in houtvate verdouder. Hout gee dan weereens daardie unieke smaak aan die wyn. Wat interessant is omtrent die druif is dat die druif so deur die Vader geskep is dat ʼn mens hom net soos hy is kan gebruik om wyn mee te maak. Om die druif is ʼn laag gis wat, sodra die skil gebreek word, in aanraking kom met die suiker in die sap om dan die suiker in alkohol te verander. Die sap van die druif is ʼn amper perfekte balans van nitrate om te verseker dat die gis kan groei. So sonder ʼn vreeslikke kennis van wynmaak kan ons begin eksperimenteer om ons eie wyn te maak.

25 Kos en wyn reëls bepaal watter wyn sal pas saam met watter tipe vleis of gereg. Maar gelukkig is daar van die meer moderne wynmeesters wat aanbeveel dat ʼn mens die wyn drink waarvan jy hou en nie juis moet steur aan die reëls nie. Daarom dink ek nog steeds dat ʼn goeie Cabernet goed saam met vis gaan. Daar is ook al baie gepraat dat mens rooiwyn moet drink teen kamertemperatuur. Hierdie kamertemperatuur is natuurlik die Europese kamertemperatuur wat so in die omgewing van 16 tot 18 grade C is. So daar is niks mee fout om ʼn bottel rooiwyn so vir ʼn uur of wat in die yskas te sit voor jy hom drink nie. Jy moet net sorg dat die temperatuur van die wyn nie onder 16 grade gaan nie. Ek glo ook verder daaraan dat rooiwyn moet so ʼn halfuur voor die tyd oopgemaak moet word sodat hy kan asemhaal. Witwyn se drinktemperatuur is so in die omgewing van 14 to 16 grade C. Wanneer u die volgende glas wyn skink dink net aan al die harde werk wat daar ingaan om vir ons die wonderlikste van alle dranke te gee.

26 Uiteet Daar is baie min dinge wat so lekker is as om te gaan uiteet. Die geselskap en atmosfeer en natuurlik die bottel rooiwyn maak altyd n uiteet iets besonders. Elke mens het maar sy spesiale restaurant waar hulle gaan eet. Om dit spesiaal vir my te maak moet ek na n restaurant gaan waar die eienaar self aan beheer van sake staan. Hierby sluit ek alle franchise restaurante uit. Al die sogenaamde familie restaurante en daarby ook die kitskos restaurante se kos is net vir my verbeeldingloos en smaakloos. Vra jy by so n plek vir iets eenvoudig, maar wat nie op hulle spyskaart is nie, dan is daar behoorlik kakofonie. Dan kan hulle ewe skielik nie dit of dat nie of jy wag n hele uur vir jou kos. By Suid Afrikaanse amptelike familie restaurant, vertrap die bestuur en kelners jou omtrent wanneer jy by die deure inloop. Net daar begin die dinge vir my skeefloop. Want soveel mense wat by die deure rondhang beteken net vir my een ding en dit is ongeorganiseerd. Wanner jy dan wil bestel het al die kelners ewe skielik soos mis voor die son verdwyn. Wat my dodelik grief is dat net wanneer jy n hap kos neem sal een van die honderd bestuurders wat op diens is jou kom vra of alles reg is. Gewoonlik is niks reg nie want wanneer ek n medium steak vra kry ek n well done een. Ek het al geleer om by die restaurante n rare steak te vra want dan kry ek hom medium. Net as die hap afgesluk is dan kom die kelner en vra dieselfde vraag aan jou. Dit is te sê as jy die kelner kan hoor deur die oordonderde musiek. Waaraan ek ook nog n kleintjie dood het is wanneer die tipe restaurant dan begin besig raak en jy klaar ge-eet het, en miskien nog net so n rukkie wil gesels en jou laaste slukkie wyn wil drink, dan kom dans die kelner om jou tafel rond om jou aan te jaag sodat hy jou sitplek vir iemand anders kan gee. Vir die tipe restaurante gaan dit net om een ding en dit is GELD en glad nie oor smaak en diens nie. Dit is die redes hoekom ek daarvan hou om na een restaurant te gaan. Wanneer ons daar geen sit, kom die kelner na ons. Hier moet ek byvoeg dat die kelner, as hy ons sien ons na een van sy tafels toe neem. Hy ken ons smake, grille en giere. As hy sien dat jy besig is en gesels, sal hy altyd in die agtergrond staan en wag tot jy klaar is. Hy vra ook hoe lank tyd wil jy hê voor die volgende dis moet aankom. Op die minuut sal hy dan die dis voor jou kom neersit. Nog nooit het die man ooit vir my kom vra of alles reg is terwyl ek kos in my mond het nie. Met uiteet is daar ook sekere reëls en regulasies. Wanneer jy n afspraak maak, sorg dat jy op die afgesproke tyd daar is. Kanselleer die afspraak vroegtydig indien jy dit nie kan maak nie. Indien daar iets is wat nie na jou smaak is nie, roep dan die kelner of bestuurder nader en bespreek die saak rustig. Ek wil sommer iets oorkom wanneer ek op my perfekte uiteet aand na iemand anders se bulderende klagtes moet luister.

27 Daar word gesê dat Suid Afrikaners die mense is wat die minste kla en alles net so aanvaar. As ons nie ons sê sê nie, hoe sal die restaurante dan weet waar om te verbeter. Maar waar geld en nie die kliënt die koning is nie sal dit nie eers help om te kla nie. Wanner ek nie van die diens of kos hou nie, sê ek dit aan hulle en dan bly ek net eenvoudig weg van daardie restaurant af, en nooit weer sal ek daar gaan eet nie. Dit is my stille rewolusie teen swak kos en diens. Dit sal nie daardie restaurant laat ondergaan nie, maar dit laat my beter voel as ek nooit weer daar gaan eet nie.

28 Kokke se kombuisgeheime Wanneer sop of bredie te sout is sny ʼn paar aartappels op en gooi in die sop. Wanneer die aartappels gaar is haal uit die sop of bredie, gooi dit weg. Die sop of bredie sal dan nie sout wees nie. Indien die hoofdis of groente te soet is gooi ʼn teelepel appel asyn by. As ʼn eier hardgekook is draai dit in die ronde. Hy sal eweredig draai maar wanneer hy rou is sal hy nie so eweredig draai nie. ʼn Vars eier sal sink indien jy dit in water dit terwyl die ou eier sal dryf. Trane stort en uie skil is sinoniem. Om daar by verby te kom moet jy die ui onder water skil of plaas die ui in die yskas om af te koel. Die ui kan ook gevries word, dit haal ook die traan uit die oog. Plaas verlepte slaaiblare in ʼn bak koue water waarin jy suurlemoensap gegooi het. Sit dit dan in die yskas vir so ʼn uur. Gooi ʼn klein bietjie suiker in die water waarin jy groente soos wortels, ertjies, beet of mielies kook. Die groente sal hul smaak beter hou. Plaas slaaiblare in ʼn papiersak en dan in die yskas. Moet nie die buitenste blare afhaal nie, los dit daar totdat jy die slaaiblaar gaan gebruik. Die slaaiblare sal langer hou. Hitte laat tamaties ryp word en nie sonlig nie. So as jy die tamaties wil ryp maak plaas hulle in ʼn warm plek. Bere ook tamaties met die steeltjies na onder en hulle sal ook langer hou. Bruinsuiker wat hard geword het kom sy moses tee wanneer jy ʼn vars snytjie witbrood in die pakkie sit en dan die pakkie toemaak. Binne ʼn paar uur is die suiker weer sag. Plaas groen vrugte in ʼn plastiek sak met gaatjies. Dit sal toelaat dat die lug sirkuleer en dat die ethylene gas wat die vrugte ryp maak behoue bly. Wat doen jy indien daar te veel vet in jou sop is. Neem ʼn paar ysblokkies en sit dit in die sop en roer. Voordat die ys gesmelt het haal die blokkies uit. Die vet klou aan die blokkies vas. ʼn Ander idee is om die sop in die yskas te sit vir so ʼn paar uur. Die vet word dan hard en kan maklik afgeskep word. So maak mens ook indien jy wegneem kerrie en rys koop. Plaas dit in die yskas tot die vet gestol is. Skep af en eet ʼn redelike vetvrye dis. Marshmallows droog nie uit as dit gevries word nie. By my huis sal ek nooit marshmallows vries nie want dit hou nie so lank nie. Indien jou bredie so ʼn bietjie aangebrand het gooi melk in want melk haal die brand smaak uit.

29 Nog Kombuis wenke Baie dankie aan almal wat hulle kombuis geheime met my deel. Hier volg nog so ʼn paar geheime wat julle gerus kan beproef. Moet nooit Appels en Wortels in dieselfde kompartement in die yskas bere nie. Appels stel ʼn gas vry wat die wortels bitter maak. ʼn Maklike manier on kiwis te skil is, sny die kiwi in die helfte en gebruik ʼn teelepel om die vrug uit te skep. Siedaar en jy het ʼn perfekte geskilde kiwi. Indien jy ʼn skottelgoedwasser het, gooi wit asyn in die afspoel kompartement in plaas van die duur afspoel middels. U sal verbaas wees hoe skoon u skottelgoed gaan wees. Wanneer mens mielies kook, kan dit taaierig raak en van sy smaak verloor. Kook ʼn pot water en gooi dan die mielies in die water. Wanneer die water weer begin kook is die mielies reg om te eet en te geniet. Die manier van gaarmaak, maak ʼn groot verskil. Partykeer het mens nodig om vleis dun te sny, maar dit is moeilik. Maar hier volg raad om dit dun te sny. Vries die vleis en haal uit vrieskas. Wanneer dit half ontdooi is sny dun. Wanneer mens boontjies kook moet bymiddels soos tamaties, asyn, suurlemoensap liefs aan die einde van die kooktyd bygevoeg word. Die suur laat die boontjies hard en ferm bly. Voeg liewers die bymiddels by sodra die boontjies gaar en sag is. Wanneer jy vleis in die oond braai, skil en sny twee uie in die helfte. Plaas die uie in ʼn oondpan. Plaas die vleis op die uie. Dit sal voorkom dat die vleis vasbrand en al die vet in die vleis drup af en trek nie in die vleis nie. Die uie kan ook geëet word. Wanneer kaas by ʼn dis gevoeg word moet dit aan die einde van die kooktyd bygevoeg word en moet teen baie lae temperature kook. Laevet kaas smelt nie maklik nie. Wanneer jy kaas met ʼn sagte tekstuur gebruik en jy kan dit nie rasper nie, kap dit dan eerder fyn. Maak ysblokkies deur stukkies suurlemoen skil, kersies of kruisement daarin te sit. Dit vertoon mooi en verleen atmosfeer aan die feestelike geleentheid. Wanneer jy pons maak, vries van die pons in ʼn ring vorm. Sit dan hierdie ring vorm onder in die pons bak. Dit sal die pons heerlik koud hou en voorkom dat die ys die pons waterig laat proe. Gooi appelasyn in plaas van melk in jou pannekoek deeg. Die asyn gee ʼn heerlike smaak aan die pannekoek. Gebruik sitrus suiker om jou drankies mee te versoet. Gebruik sodawater om jou vrugtesap mee aan te maak. Die drankie borrel dan sommer so op jou tong. Hoop hierdie wenke kan u verblyf in die kombuis ʼn meer aangename een maak.

30 Blatjang Al die jare was ek onder die indruk dat blatjang ʼn eg Suid Afrikaanse instelling is maar ek was heeltemal verkeerd. Die oorsprong van blatjang lê meer noord van ons. Blatjang het sy oorsprong in Indië gehad. Dit laat my nou net dink aan iets wat een Oosterse filosoof honderde jare gelede gesê het Alle goeie dinge kom op in die ooste en gaan dan na die weste. Kyk na die son. As ek aan blatjang dink sal ek met hom saamstem. In Indië het hulle chatni gemaak van vars vrugte en speserye. Dit was meer ʼn tipe van relish gewees. Die Engelse het die chatni teruggeneem na Engeland toe. As gevolg van die Engelse kolonialistiese uitbreiding het die chatni saamgegaan en dan ook so geland in Suid Afrika. Maar die chatni het so met die tyd saam verander van ʼn relish na ʼn gekookte mengsel. Major Grey se blatjang het die Britte se standaard blatjang geword. Die oorspronklike blatjang is gemaak van mango s, appels of pere. Daar word vermoed dat Major Grey slegs ʼn mitiese figuur was. Maar agter die mitiese figuur was daar seker ʼn Britse offisier wat daarvan gehou het om sy eie blatjang te maak om die kerrie wat hy geleer kook het in Indië, te komplimenteer. Vandag nog word chatni in Indië gebruik as relish saam met kerrie. Dit word ook gebruik as souse vir warm Indiese disse. Die gereg word gemaak met hoofsaaklik met mango s, appels en pere. Daar is ook verskeie ander bestanddele wat hulle ook gebruik om die gereg te maak. Partykeer word die sous of relish baie dun gemaak en ander kere kom dit in die lekker growwe vorm voor. Mrs Balls se blatjang het ook ʼn lang storie. Kaptein Adkins en sy vrou was op pad van Kanada na Australië gewees, toe hulle skip langs die Kaapse kus gestrand het. Mev Adkins het saam met haar, haar familie resep gehad van blatjang. Sy het die resep oorgegee aan haar dogter Amelia. Amelia het later getrou met Mnr H S Ball. Maar sy het nie stilgesit nie. Sy het blatjang gekook vir kerkbasaars, vriende en familie. Na die Eerste Wêreldoorlog het sy en haar man begin om die blatjang kommersieel te maak en te verkoop. Soos al ons vriende oorsee weet is Mrs Balls-blatjang die gewildste produk in die Suid Afrikaanse winkels oorsee. Daar word ook beweer dat Mrs Balls se blatjang ook die basis gevorm het vir ʼn Johannesburgse sjef se Monkey Gland Sous. Sodra ek bevestiging hiervan kry sal ek julle laat weet. Net hier dink ek kan ons ook dankie se aan die skip wat aan die Kaapse kus gestrand het. Kan julle julle self indink wat sou die selfvoldane Australiërs gemaak het as hulle Mrs Balls se blatjang ook nog moes gemaak het. Geniet maar Mev Balls se blatjang wat oor honderde jare heen toevallig een dag hier in ons skote geland het.

31 Esau se sop So ʼn rukkie gelede het ek weer die verhaal van Esau gelees en gewonder hoe het die sop geproe waarvoor hy sy eerste geboortereg verkoop het. Ek het deur al my resepte gesoek en op die volgende resep afgekom. 500 g Sopbene ʼn Bietjie spek 10 k water 2 uie fyn gekap 2 aartappels grof gerasper 1 wortel gerasper 2 pietersielie takkies 2 k lensies sout en peper na smaak Kook die sopbene en spek saam. Laat die aftreksel afkoel en verwyder die vet en bene. Plaas al die ander bestanddele in die aftreksel behalwe die geurmiddels. Verhit dit oor ʼn lae hitte tot op kookpunt. Prut vir 1 ½ uur. Roer af en toe om te voorkom dat dit aanbrand. Verwyder die pietersielie na 30 minute Wanneer die groente en lensie tot ʼn pulp gekook het geur met sout en peper. Voeg nog water by indien die sop te dik is. Geniet die sop

32 Gebed vir die aarde Daar lê so baie klein juwele in ons huishoudings en families wat wag om ontdek te word. Wat en hier van praat is Kos stories.. Hierdie stuk wat volg kom uit ʼn boek van Hennie Aucamp getiteld Borde Borde Boordevol. Die agtergrond gaan oor die droogte van ʼn paar jaar gelede. Die boere het gereeld bymekaar gekom en gebid vir reën. Dit gaan nie spesifiek oor kos nie, maar tog hier kom die uittreksel Chris Barnard Oom Jacob het eerste gebid. Dit was die langste gebed wat ek ooit (voorheen en daarna) moes aanhoor, maar ek het nie aan die slaap geraak soos ek dikwels voorheen het nie. Ek het geluister. En ʼn bietjie skuldig gevoel. Want dit was asof ek agter ʼn deur gestaan het an ʼn argument afgeluister het. Oom Jacob het die droogte posisie baie netjies vir die Here uiteengesit. Hy het by die vorige jaar se reënval begin, die winter se droogte posisie gaskets en die situasie toe op datum gebring deur ʼn oorsig te gee van die skade wat die droogte tot op hede veroorsaak het. Here het oom Jacob gesê, hierdie lemoen boompies onderkant die tweede dam die boompies wat ons laaste jaar geplant het ag daar leef omtrent nie meer een van hulle nie. En self die ou boorde. Ek stap vanmiddag juis deur die nartjies nie die by die rivier nie, Here, hulle kan nog gaan maar die nartjies bokant die klipplate, U weet? Hulle lyk sleg. Ek sê vanaand vir die vrou, Here, ek sê vir haar as dar nie hierdie week nog uitkoms is nie, dan weet ek nie. Here, ek wens ek kan U saam met my vat more vroeg oorkant die rivier toe. Daardie arme avos daar. Daardie avokado s moes nou dra. En hoe kan hulle dra as hulle nie water het nie? Daardie bome kyk heeldag vir my. Ek wens U kon sien hoe kyk hulle na my. Ek moet juis weer more daar laat skoffel. Ek sien amper nie kans nie. Nou vra ek vanaand ek vra reguit hoekom? Wat het ons dan vir U gemaak? Ek meen, ons praat nou ʼn slag reguit. Daardie nag het ek wakker geword van die reën op die dak. As dit nie vir die reën was nie sou ons nie kos gehad het nie. Nou ʼn ander kos storie. ʼn Man wat lank gelede saam met my gewerk het sê hy het een aand ʼn jonge dame uitgeneem vir ete. Alles moes natuurlik perfek gewees het, want hy wou haar graag ʼn baie goeie indruk op haar gemaak het. Hulle kyk so na die spyskaart en hy vra aan haar wat sy wil eet en sy antwoord hom toe Vis. Die kelner vra aan haar hoe wil sy haar vis gaargemaak hê, bedoelende gebak of gebraai en sy antwoord die kelner Well done please. Net daar het die verhouding geëindig.

33 Hierdie volgende kos juweel kom van Riekie af : My Oupa as ouderling en die predikant het jare terug maar huisbesoek gedoen soos wat die gewoonte was. Elke drie maande by elke huisgesin in die wyk omgegaan voor Nagmaal. Die jaar is dit slagtyd toe die groot huisbesoek tyd daar is. Oupa en Dominee besoek gemiddeld drie tot 4 huisgesinne elke aand. Soos dit in die slagtyd gaan en groot hoeveelhede vleis verwerk moet word, is die huisvrou maar besig en word gou 'n stukkie wors in die pan gegooi, saam met wat ook al - brood, pap en sous, aartappels. Toe Oupa en Dominee die vierde aand by huis nommer drie aankom en vir die hoeveelste keer genooi word om saam met die gesin aan te sit, kan hulle dit nie weier nie. Weereens is wors en wat ook al op die spyskaart. Toe die boervrou haar rug draai, sit dominee die ou stukkie wors in sy wit sakdoek en druk dit in sy sak maar o wee, van die speserye (seker maar peper) kry hy die groot nies, ruk sy sakdoek in 'n oomblik van waansin uit! Daar trek die stuk wors! Ek wens ek was 'n vlieg teen die muur... Riekie du Plessis Johannesburg

34 Nog Kos stories Hier volg nog so ʼn paar kos stories. So ʼn ruk gelede was ek en my vrou by ʼn buffet ete gewees. So in die ry gestaan met ons borde en gesels met vriende van ons wat voor ons gestaan het. Soos dit maar gaan het ek rys ingeskep met bitter min groente en net gewag tot ek by die vleis kan kom. Net voor die vleis is daar ʼn bak met sous in. Ons vriende skep toe van die heerlike sous waarin stukkies groente dryf oor hulle rys. Nadat hulle vleis gekry het staan die Chef daar en skud sy kop. Hy sê toe mense darem kyk daardie man het van my sop oor sy rys geskep. Nou nog as ons die vriende sien praat ons oor die sop oor die rys episode tot hulle ontsteltenis. In elke dorp is daar maar mos ʼn deel waar die sout van die aarde woon. Baie goeie mense maar die vernis is maar dun opgeverf. Op so ʼn trou hoor ek dat die bruid se ouers heerlike soetkoekies gebak het. Deel van die resep op een of ander manier was dagga gewees. Of dit nou fyngemaak was en in die deeg gegooi is en of hulle dit getrek het en die water gebruik het om die deeg aan te maak weet ek nie. Maar ek hoor die troue was ʼn sukses gewees want almal was blykbaar vrolik gewees. Nog ʼn oulike storie met ʼn les is die volgende. ʼn Pasgetroude vrou wil die Sondag haar man beïndruk en haal ʼn heerlike stuk beesvleis uit en braai dit in die pot. Voor sy die vleis in die pot sit om te braai sny sy egter ʼn stuk van die vleis af. Haar man hou haar dop en vra aan haar hoekom sy dit doen. Haar antwoord was ek weet nie ek het altyd gesien my Ma doen dit. Die eerste geleentheid wat sy kry vra sy haar Ma hoekom sny sy elke keer ʼn stuk vleis af voordat sy die vleis in die pot braai. Haar Ma se antwoord was sy het dit by haar Ma gesien. So kom die Ma by haar Ma aan en vra haar Ma hoekom het sy altyd ʼn stuk vleis afgesny voor sy die vleis gebraai het. Die Ma se antwoord was dood eenvoudig omdat my pot te klein was en die vleis nie daarin gepas het nie. Die les daaruit is ons moet nie net alles aanvaar nie maar vrae vra oor hoekom dinge op die manier gedoen word waarop dit gedoen word. Partykeer dink ek dat ons ons kinders faal met sekere dinge. So ʼn ruk gelede stop ek by ʼn kafee om vir ons koeldrank te koop. My seun vra my wat wil ek drink. Ek se aan hom limonade. Hy kom terug met Coke. ʼn Paar keer het dit gebeur. Eendag gaan koop hy weer koeldrank en kom terug met Sprite. Hy se toe aan my Pa die Coke was warm gewees toe koop ek maar vir jou ʼn Sprite. Toe ek vir hom sê dat Sprite eintlik Limonade is het hy lekker gelag.

35 Kompetisie Eet Kompetisie eet word deesdae gesien as die mees dinamiese sportsoort in die wêreld. Ja julle het reg gelees dit word geag om ʼn sport te wees. Daar word aangevoer dat die sport al sy ontstaan gehad het in die Neandertal tydperk. Die rede wat hulle aanvoer is nogal komieklik. Hulle sê as daar 30 Neandertallers in ʼn grot is en ʼn arme haas hop in die grot in sal mens werklik sien wat kompetisie eet is. Die sport word op groot skaal beoefen in Japan, Amerika, Kanada, Duitsland, Thailand Engeland, Skotland en Rusland. Daar is self ʼn organisasie wat die sport beheer en reëls neerlê. Die organisasie word genoem IFOCE, International Federation of Competitive Eating. IFOCE stel al die reëls en regulasies op. En bo aan die lys is veiligheid. Geen persoon onder 18 word toegelaat om aan ʼn eet kompetisie deel te neem nie. Die rede daarvoor kan ek verstaan as ek sien hoe eet my sewentienjarige seun ons uit die huis. IFOCE is seker bang dat die tienerseuns al die kompetisies gaan wen. Op ʼn meer ernstige noot dit kan baie gevaarlik wees. In Amerika is dié kompetisie om aan deel te neem die een wat op die 4de Julie elke jaar gehou word. Nathan s Restaurant in Coney Eiland hou die jaarlikse hot dog eet kompetisie. Die kompetisie begin stiptelik om 12 uur met 12 deelnemers en duur 12 minute. Die absolute wenner is nie ʼn Amerikaner nie maar ʼn Japannees wat 50 hot dogs geëet het in 12 minute. As my wiskunde my nie in die steek laat nie is dit so ongeveer 1 hot dog elke 15 sekondes. As daardie broodrolletjies droog is gaan hulle maar sluk. Verder is ek ook net baie bly ek hoef nie vir hom kos te koop elke maand nie. Van die rekords wat aangeteken is : ʼn 3 Pond 3 onse Beestong heel op geëet in 12 minute. Net onder die twee pond botter in 5 minute. 74 Hoender vlerkies, 2.65 pond vleis in 12 minute. 57 bees Breins, 17.7 pond, in 15 minute. 38 hardgekookte eiers in 12 minute. 11 ¼ pounder hamburgers in 10 minute. Sekerlik was dit nie McDonald s burgers nie. 152 Jalapeno s Rissies in 15 Minute. 6 pond 9 onse kool in 9 minute onse bakke mayonnaise in 8 minute. 168 Oesters in 10 minute.

36 Vir my om sekere van die van die rekords te gaan probeer sal daar ʼn groot sterk teenwoordigheid van alkohol moet wees, veral as ek kyk na die bees brein eet. Wie het nou gedink dat eet ook ʼn kompetisie kan word. Hierdie het ek so ruk gelede geskryf. Vir meer opgedateerde inligting gaan na se webtuiste. Beslis 'n besoek werd.

37 Aankoop en die Bêre van voedsel (ʼn Gids vir elke huis ) Ek lees ek kookboeke soos wat ander mense storie boeke lees. In die boeke, veral die ou boeke kom mens op baie snaaksighede af. Nou die aand lees ek weer Keurige Kos van Susan Naude. In die hoofstuk van aankoop en bêre van voedsel wil ek graag met julle deel. Melk Jy moet die melk nadat dit afgelewer is nie te lank op die stoep laat staan nie, aangesien lig die vitamiene in die melk verminder. Dit raak erger wanneer die son begin skyn. As jy die melk van die stoep afhaal moet jy dit in die huis sit in ʼn koel donker plek. As jy nie ʼn yskas het nie, kan jy die melk in donker bottels gooi, en die bottels in ʼn bak donker water sit sodat dit koel kan bly, vêrder moet jy ook ʼn lap oor die bottels sit sodat die lap water kan optrek en die bottels koel hou. Nou wonder ek wat sou Susan Naude gesê het as sy vandag se lang lewe melk gesien het. Botter Ja Botter en nie Margarien nie. Botter is ryk aan vitamiene A en moet ook in ʼn donker plek gebêre word. Want lig verminder die vitamiene A. Jy moet net genoeg botter afsny vir elke ete. Jy sal nie agterkom aan die geur en smaak dat daar ʼn verskil aan die botter is nie. Vandag is daar seker baie min mense wat nog botter gebruik. Eiers Eiers moet dadelik in die yskas gesit word want hulle verloor in 3 dae net soveel varsheid as eiers wat 3 weke in die yskas staan. Die deesdae se eiers staan al baie langer as 3 dae in die winkels. Kaas Kaas moet met waspapier toegedraai word en dan moet ʼn gomlastiekband om die kaas gesit word om dit vars te hou. Hoeveel geld sou ons gemaak het as ons in daardie tyd Tupperware aan die mense kon verkoop het. Geursel Hierdie stukkie moet ek woordeliks aanhaal : Die prettigste bevrediging van die smaak sentrums word verkry wanneer ʼn mengsel ʼn aangename balans tref tussen die vier belangrikste soorte smake, nl. sout, soet, suur en bitter. As ek kyk na die woordgebruik kry ek skoon skaam. Maar ek moet se die mense van die 50 s het net geweet hoe om met woorde te toor.

38 Bottels souse Die Tannie het beslis nie gehou van gebottelde souse op tafels nie, sy het gesê die souse moet eerder in die kombuis gebruik word met die gaarmaak proses. Witsous se geur en smaak kan verbeter word met die byvoeging van die gebottelde souse. Verslanking Die beste deel het ek vir laaste gebêre. Hier moet ek ook gedeeltelik aanhaal, Om gewig te verloor, moet mens minder eet, want daar is net een ding wat oormatige liggaamsvet laat vorm : te veel kos.

39 Deur die eeue Soos die tye gevorder het, so het ons eetgewoontes ook verander. Danksy die Bybel is daar redelik aan ons bekend oor wat die mense in die antieke tye geëet het. Die Apostel Johannes het redelik lank in die woestyn oorleef deur sprinkane en heuning te eet. Daar is ander geskrifte ook bewaar, waarin genoem word dat die slawe wat die piramide van Gizeh gebou het, sowat voor Christus, van uie, radyse en knoffel geleef het. Dit is seker hoekom hulle nou nog, as hulle piramides oopmaak, versigtig moet wees vir die gasse. Vroeë rekords toon ook aan dat granate en olywe ook bestaan het. Granate se skil is gebruik om wol te kleur. Die pitte (vrug) was in daardie tye gesien as ʼn simbool van vrugbaarheid. Sowat tot voor Christus word daar beweer dat die Romeine die fermentasie proses uitgevind wat hulle aangewend om bier en wyn te maak. Volgens die Bybel was die eerste persoon om wyn te maak Noag gewees. Die Egiptenare het weer die fermentasie proses gebruik om brood mee te bak. Dit het meegebring dat die mense se dieet meer graan georiënteerd geword het. Die nomade van daardie tyd het hulle vleis gepreseveer deur die vleis te sout en droog te maak. (En ons het gedink ons het Biltong uitgevind). In die Middeleeue het die mense gewoonlik drie geregte geëet. Die eerste gereg wat gewoonlik bedien was, was sop gewees. Daar is ook groente en vrugte bedien. In die eerste gereg is daar redelik kruie en speserye gebruik. Dit was om, so is geglo, die spysverteringsstel aan te help. Na die eerste gereg het die vleis sy verskyning gemaak saam met neute. Vir nagereg is allerhande soetighede bedien. In hierdie tydperke het pasta ook sy verskyning gemaak. So terloops pasta is die Italiaanse woord vir deeg. Wanneer ons terugkyk na al die periodes in die geskiedenis en dan kyk wat die mense in daardie periode geëet het, is die Renisaanse periode seker die mees opwindendste tydperk in die geskiedenis van kos gewees. Dit is in die tydperk dat al kleure geure en smake van die nuwe wêreld Europa getref het. Die ontdekkings reisigers het meel, aartappels, sjokolade, vanilla en verskeie ander nuwe smake aan die mense bekend gestel. In die Elizabethaanse era (Elizabethan era) Het die mense net twee maaltye ge-eet. So 12 uur en dan weer so ses uur die aand. Wat die tydperk so besonders maak is dat die mense van soet kos gehou het en dit is die rede hoekom hulle vrugte saam met die vleis gaargemaak het, om die vleis soet te kry. Suiker in die tyd was baie duur en skaars gewees. Die Baroque era het die Engelse weer hande uitgeruk. Hulle het begin on 4 etes per dag te eet wat hoofsaaklik uit brood, vleispasteitjies, vars vrugte, lekkers en nageregte bestaan het. Dit is ook in die era waar die Engelse begin leer het om met vurke te eet. Die vurk kom oorspronklik van Italië af. Voor die koms van vurke het die Engelse lepels, messe en hulle hande gebruik om mee te eet.

40 Nooit het ek geweet daar is so baie eras nie. Daar was nog ʼn Grigorian era ook gewees. Voor die Grigorian era het die mense meestal hulle kos gaargemaak op oop vure of spesiale kook areas. Maar met die koms van die Gregoria era, het toe oonde ook hulle verskyning gemaak. Met die Regency era is die maak van kos oorgelaat aan die huishulpe, want die mense van daardie tyd het gedink dit is ietwat barbaars om kos te staan en maak. In hierdie tyd is ook een van die groot mis konsepsies van die tyd opgeklaar. Aangesien die tamatie so mooi rooi was het die mense gedink dat die tamatie giftig is. Kolonel Johnston het in ʼn hof opgestaan en ʼn tamatie geëet sonder om dood te gaan. Met die ryk erfenis van kos wat ons ge-erf het, sit ek en wonder wat gaan ons kleinkinders eendag oor ons kos erfenis skryf. Dit is belangrik dat ons aan ons kinders en kleinkinders ook iets moet agterlaat. Dit is vir my ʼn belewenis om deur ʼn ou handgeskrewe resepte boek te blaai. Dit bring soveel mooi en pragtige herinneringe by my op. Ek sal sorg dat my kleinkinders eendag nie met ʼn ou gedrukte MacDonalds spyskaart voor hulle sit nie.

41 Asyn Asseblief Die Franse noem dit vinaigre suur wyn. Dit is hoe asyn per ongeluk ontdek is. Die maak van asyn is ʼn eenvoudige proses. Eerstens word natuurlike suiker met die byvoeging van gis verander na alkohol. Daarna is Acetobacter bakterieë verantwoordelik vir die verandering van die alkohol na suur. Hierdie tweede fermentasie proses vorm die asyn. Deur die eeue heen is asyn gemaak van die molasse, sorghum, vrugte, heuning, bier, stroop, aartappels, beet, malt en graan. Die proses van twee fermentasie bly presies dieselfde. Eers van suiker na alkohol en dan van alkohol na asyn. Daar is verskillende tipes asyn wat ons vandag gebruik en elke tipe het sy eie storie. Balsamiese asyn word gemaak deur die druif te kook en dan gaan dit deur ʼn natuurlike fermentasie proses deur die asyn in verskillende vate van verskillende hout te plaas. Daar word geen ander kruie of spesery bygevoeg nie. Met die maak van mout asyn word die stysel eers verander na suiker en daarna gefermenteer. Rooi- en witwynasyn word gemaak van geselekteerde rooi- en witwyne wat dan ʼn tweede keer gefermenteer word. Die asyne neem gewoonlik so ʼn bietjie van die smaak en geur van die wyn aan. Dan kry mens ook rys asyn. Wat rys asyn uniek maak is dat dit ʼn redelike sagte smaak het en dat dit gegeur kan word met kruie en speserye. Daar is ook nog appel asyn wat vir verskeie redes in ons huis is. Deur die eeue is asyn gebruik vir baie dinge. Die Babiloniërs het asyn gebruik om kos in te preserveer. Roomse legioene het asyn gedrink as ʼn verfrissings drankie. Tot Cleopatra het al ʼn weddenskap oor asyn gewen. Sy het blykbaar iemand gewed dat sy ʼn fortuin kan uit drink saam met ʼn ete. Wat sy toe gedoen het was om pêrels in asyn op te los en toe te drink. Sy het die weddenskap gewen. Hippokrates het asyn se medisinale waarde ook raakgesien en in die Bybelse tye is asyn ook gebruik vir helende eienskappe. Toe Hannibal oor die Alpe getrek het, het hy vuur om die rotse wat in sy pad is, gemaak. As die rotse dan baie warm is het hy asyn op die rotse gegooi. Dit het veroorsaak dat die rotse kraak en verkrummel. Asyn kan omtrent vir ewig hou. Aangesien asyn suur is, is dit self preserverend en dit het ook nie verkoeling nodig nie. Gekleurde asyn kanmiskien sy kleur begin verloor maar nie sy smaak nie. Probeer gerus om verskillende tipes asyne in die huis aan te hou en begin eksperimenteer met die verskillende smake. U kan dalk verras word.

42 Asyn vir wat? Met my eerste artikel oor asyn het ek so baie inligting afgekom dat ek noodgedwonge weer ʼn artikel oor asyn moes skryf. In hierdie artikel kan ek nie anders as om asyn se kwaliteite te besing nie. Asyn kan aangewend word vir omtrent enige iets, van skoonmaak tot medisyne. Om te toets of jy die regte multi vitamines drink moet jy net die vitamien pil in ʼn halwe koppie asyn gooi. Indien die pil oplos in 20 minute kan jy maar aanhou om die vitamines te gebruik. Indien dit langer as 20 minute neem kan jy maar ʼn ander vitamiene gaan soek om te gebruik want dan sal die vitamiene nie sy werk behoorlik doen as jy dit drink nie. Ek het op letterlik honderde gebruike vir asyn afgekom en ek geen net die mees interessantes hier mee. Spoel jou hare af met asyn nadat jy dit gewas het. Die asyn neutraliseer die alkalië wat die sjampoe agter laat. Gooi asyn in water om vensters mee skoon te maak. Maak jou eie lugverfrisser deur 1 teelepel bakpoeier, 1 eetlepel asyn en twee koppies water te meng. Wanner dit klaar geskuim het gooi in ʼn spuit bottel en gebruik. Om gras-, tee-, koffie- en vrugte vlekke uit klere te kry week net die klere in volstrekte asyn. Gooi warm asyn op gras en bossies wat deur die stene kom. Binne ʼn paar dae vrek die gras en bossies en sal nie weer binne ʼn paar maande hulle verskyning maak nie. Om gewig te verloor drink ʼn glas lou water, voor elke ete, waarin een teelepel appel asyn en een teelepel heuning in opgelos is. Gooi so ʼn paar eetlepels asyn by jou marinade om die marinade meer effektief te laat werk. Gooi wit asyn in jou skottelgoed water, dit sal jou skottelgoed laat blink. Om koper skoon te kry maak ʼn pasta van sout en asyn, vryf oor die koper en vee af. Hierdie een moet met omsigtigheid probeer word. Indien jy allergies is vir seekos, doop die seekos in asyn en eet. Jy sal geen allergiese reaksie kry nie. Gooi ʼn eetlepel asyn in water waarin vleis gekook word. Die vleis sal so sag word dit sal van die been afval. Vir sonbrand doop ʼn handdoek in asyn en water en lê oor die brandplekke. Slaap so met die handdoek. Om weer oemf in ʼn seer lyf te kry gooi 2 koppies appelasyn in die badwater. Drink ʼn lepel of twee asyn per dag en die muskiete sal nie naby aan jou kom nie. Een teelepel heuning plus een tepel appelasyn is goed vir rumatiek. Indien jou motor in die winter buite moet staan maar ʼn mengsel van 3 dele asyn en een deel water. Was dan die venster met die kombinasie. Dit sal voorkom dat ys en ryp op die venster saampak. Daar is nog honderde sulke rate. Van dit het ek al probeer en dit werk. Omdat mens met ʼn natuurlike produk sit kan dit nie skade aan doen om te probeer nie.

43 Die dag daarna Daar is seker baie min mense wat op moeder aarde loop wat nie een of ander tyd in hulle lewe een oggend wakker geword het en gevra het Watter trein het my getrap. Dit is wanneer jy wakker word met daardie onbeheerbare kloppende hoofpyn, wat erger word met elke geluid wat jy hoor. Wanneer jy so snaakse nasmaak in jou mond proe en jou maag wat omgekrap is, dan weet jy, jy het ʼn meneer van ʼn babbelas. Daar is natuurlik baie teorieë oor wat die oorsaak van ʼn babbelas is, maar die geharde manne wat weet sê natuurlik vir my dat dit die Coke wat in die dop is wat die babbelas veroorsaak. Dit is ook heerlik om te kyk na mense wat te veel Coke gedrink het om te sien wat hulle aanvang. Vandag wil ek nie oor die oorsake of die gevolge van veel drink praat nie, want ons almal besef wat die gevare daaraan verbonde is maar vandag wil ek kyk wat veroorsaak die babbelas en hoe dit vermy kan word. Ek het al die uitdrukking gehoor Die drankie het teen my hakskene vasgeslaan en is nou reguit na my kop toe. Dit gebeur natuurlik wanneer jy iets drink op ʼn leë maag. Die alkohol word binne minute in jou bloedstroom opgeneem. Wanneer jy dus weet dat jy ʼn drankie of twee gaan geniet, eet iets vetterigs soos bv. sardientjies, kaas of vleis. Wat dan gebeur is dat die alkohol eers die vet moet afbreek voordat dit in die bloedstroom kan inkom. Alles word dan ook nie gelyk in die bloedstroom opgeneem nie. Alkohol is mos geneig om jou redelik gereeld te laat gaan water afslaan. Dit veroorsaak een of ander onuitspreekbare reaksie in jou liggaam. Die volgende oggend sit die brein uit om die gaping te vul wat die water wat uit die liggaam is agter gelaat het. Die liggaam het natuurlike meganisme teen alkohol wat kan help om die inname van alkohol te beperk. Wanner mens ʼn skoon brandewyn drink, kry jy daardie brandgevoel in jou keel. Wanner jy ag slaan op die brandgevoel sal jy natuurlik ophou drink. Maar nou het ons mense maar ons eie idees. Om die probleem van die brandende keel te oorkom gooi ons Coke of vrugtesap of enige ander koeldrank by die drankie. Wanneer ons dit doen dan omseil ons hierdie belangrike meganisme. Om te voorkom dat daardie babbelas jou die volgende oggend tref moet jy net die volgende in gedagte hou : Eet iets voordat jy begin drink. Drink een drankie per uur. Drink baie water tussen drankies. Probeer om jou drankies nie te meng nie. Hier kom koeldrank ook ter sprake. Gas koeldrank het ʼn geneigheid dat wanneer dit saam met alkohol gedrink word, jou maag om te krap.

44 Probeer eerder om droë wyne te drink. Hou by dieselfde tipe drankie. Bestel en drink Rock shandy. Dit lyk eksoties maar die paar druppels alkohol wat daarin is kan jou geen skade aanrig nie. En die beste van alles is jy kan heerlik heelaand daarop kuier sonder dat iemand agterkom dat jy eindelik niks drink nie. Elke mens het maar sy eie geneesmiddel teen die babbelas maar tyd is die enigste geneesmiddel wat ʼn babbelas laat verdwyn. Van die kure wat gedrink word is natuurlik ʼn Bloody Mary. Party mense drink Lemon Twist en alle ander snaakse konkoksies. Een wat ek nie uitgetoets het nie maar wat blykbaar werk is Jogurt. Drink ʼn glas jogurt die aand net voor jy gaan slaap en dit sal verhoed dat jy met die hoofpyn sal opstaan. Maar die beste geneesmiddel teen babbelas is bly weg van die drankies af of andersins hou matigheid voor oë.

45 Die Koek As ek so in die tydskrifte sit en blaai, sien ek dat daar een ding is wat die moderne man die meeste vrees en dit is toewyding, in Engels klink dit vir my half beter en dit is die groot C, naamlik Comittment. Saam met die groot C kom daar baie ander dinge saam waarop ek nie nou wil ingaan nie. Maar een van die dinge met n lang geskiedenis wat saamkom is die Troukoek. Die troukoek het n familie geskiedenis amper langer as Adam se familie. Toe die Romeine nog koning gekraai het in die wêreld het hulle koekies gekrummel en die krummels dan oor die koppe van die Bruid en die bruidegom gegooi. Dit was gedoen as teken dat die bruid vrugbaar is. Die gaste het dan die krummels opgetel as n teken van goeie geluk. In Victoriaanse tye het hulle linte met gelukbringers (charms) tussen die laag koeke gesit. Elke strooimeisie het dan n lint getrek en die gelukbringer sou dan aantoon wat in hulle lewens gaan gebeur. Die een wat die ring getrek het sou dan die volgende een gewees het was gaan trou het. Vandag se tyd gooi hulle mos die kousband. Nog een bygeloof is dat jy die boonste laag van jou troukoek moet bere en as die troukoek dan langer as n jaar gaan hou, dan gaan jy n gelukkige huwelik beleef. Uit n man se oogpunt dink ek dat as jou vrou jou nie binne een jaar met die stuk koek gegooi het nie is jy vir n lang ruk veilig. Deur die koek saam met haar man te sny toon dan ook aan hoe bereidwillig die vrou is om haar rol as huisvrou te aanvaar. Dames moet my net nie nou afslag nie, maar dit is waar. Ek kan onthou hulle het ook altyd toe ek jonk was gesê dat as jy n stukkie troukoek onder jou kussing sit voor jy gaan slaap sal jy droom met wie jy eendag gaan trou. Ek het dit ook probeer maar dit het nooit met my gewerk nie want ek het voor ek aan die slaap geraak het, was ek al so lus vir die stukkie koek, dat ek dit sommer net daar en dan opgeëet het. Dit maak nie saak watter geloof jy is nie en of waar jy in die wêreld is nie, jy sal altyd êrens op n bruilof een of ander koek sien pryk op n tafel. Die koeke het natuurlik begin met klein koekies en later het die mense vrugte koeke begin bak as troukoeke. Vir baie jare het die vrugtekoek koning gekraai as die troukoek. Maar in ons meer moderne en gejaagde lewe sien ek dat die sponskoek en tot roomys koeke nou moet die plek volstaan as n troukoek. Vir my is n troukoek eintlik nie n troukoek as Dit nie n vrugtekoek is nie. In China ontvang die gaste saam met die huweliks uitnodiging n stukkie boontjie pasta koek. Jig. Met die troue ontvang hulle darem n stukkie eg tradisionele Westerse troukoek om te eet. In Liberië is dit gebruik om die troukoek oor die bruidegom se huis te gooi aangesien dit belangrik is vir die sukses van die huwelik. In die Joodse tradisie word die troukoek streng volgens die kosher reëls gebak. Al die toerusting en die tafel waarop die koek staan word geseën. In Duitsland maak hulle troukoeke van sjokolade koeke. Maar die koeke is swaar gelaai met sjokolade en room. Maak nie saak waar troukoeke vandaan kom nie, dit is altyd pragtig en lekker.

46 Maar mans wees gewaarsku is julle n troukoek op n tafel sien staan, dan is dit al klaar te laat en dan is die strop alreeds om julle nekke.

47 Knoffel Seker die eerste of vroegste verwysing na knoffel kom in die Bybel voor waar die Israeliete kla dat hulle moes trek van Egipte af waar hulle vleis en knoffel geëet het. Ons geagte minister van gesondheid beweer dat knoffel goed is om die vigs teen te werk. Sy het blykbaar hierdie uitlating gemaak sonder dat enige navorsing gedoen is. Baie kundige mense sê dat dit nie waar kan wees nie. Maar ek wil graag saam met ons geagte minister stem, dat as iemand Knoffel geëet het wil en sal niemand saam met hulle slap nie en sodoende sal hulle ook nie aids kry nie. Die opmerking van my is meer tong in die kies, maar knoffel het baie meer in hom as net ʼn slegte asem die volgende oggend. As jy knoffel nie as voorbehoed middel gebruik het nie, kan jy gedurende jou swangerskap gerus so ʼn teelepel of twee knoffel eet, dit sal sorg dat jy en jou baba gesond bly, want knoffel verlaag jou bloeddruk as jy hoë bloeddruk het en dames wat knoffel op ʼn daaglikse basis eet se babas is ook gesonder en hulle weeg ook ʼn bietjie meer as die ander babas. Hierdie is nie net versinsels nie maar feite wat verkry is met navorsing. Daar is ook bewyse dat persone met hoë cholesterol ook baat vind by die gereelde eet van knoffel. Hulle slegte cholesterol verlaag drasties binne die bestek van 16 weke. Soos ek ook alreeds gesê het is dat mense wat aan hoë bloeddruk ly baie baat vind by knoffel, want knoffel verlaag ook bloeddruk. Wat ook nog gebeur is dat wanneer jy knoffel eet dit jou bloedsirkulasie verbeter. Daar is ook bewyse dat ʼn mense wat geneig is om bloedklonte te kry ook baat kan vind by die wondermiddel. Knoffel liefhebbers kry ook nie sommer verkoue en griep nie. Ek dink ook dat die stank hulle weghou. Die stank kom van ʼn ensiem en ʼn suur wat meng sodra die knoffelhuisie gebreek word. Wat nou gedoen as jy knoffel geëet het? Tyd is maar die beste om jou van ʼn ruikende asem te genees. Daar is tydelike kure en dit is om pepermente te eet asook om pietersielie te kou, maar dit hou nie lank nie. Wat ook blykbaar werk is om suurlemoen tee vroeg in die oggend te drink. Ander mense beweer wat hulle help is om koffiebone of karmadon sade te kou. Met al die voordele is daar ook nadele wat mens in gedagte moet hou wanneer jy baie knoffel eet, en die nadele is omgekrapte maag, gas en in mans se geval ʼn lae sperm telling. Maak nie saak watter kant toe nie, knoffel is en bly maar lekker.

48 Avokado s Avokado s het ʼn vreeslik onuitspreekbare Latyns Amerikaanse naam waarvan die betekenis in die Afrikaans nie so goed klink nie. Avos is ongeveer 291 voor Christus in Mexiko ontdek. Vandaar het die Spanjaarde die vrug wat soos ʼn groente proe na die Engelse geneem. So het die Avo oor die wêreld heen versprei. Avokado s word vir baie dinge gebruik. Die Indiërs hier by ons maak ʼn nagereg van die avo. Die avo word met suiker en melk verpulp. Die Pulp word dan in die yskas geplaas. Die Taiwannese eet weer die avo met melk en suiker en die Indonesiërs gebruik die avo om ʼn nagereg te maak met melk, koffie en rum. Vir die skoner geslag onder ons word die Avo natuurlik ook gebruik as ʼn gesigsmasker. Natuurlik weet ons almal dat die beste avos groen gekoop en dan self ryp gemaak word. Hierdie is van die beproefde metodes wat ek gehoor het: Draai die avo toe in koerantpapier en plaas in ʼn warm plek waar daar nie direkte sonlig is nie. ʼn Volgende manier is om avos in ʼn bruin papiersak te sit en dan die papiersak in ʼn donker plek te plaas. Ander maniere is om avos sommer net so in die oond se warm laai te sit. Ons Swart bevolking plaas hulle avos in meel om ryp te word. Die meel verskaf natuurlik donkerte en hitte wat die Avos dan lekker sag en ryp maak. Sowat twee maande gelede koop my vrou so ʼn paar en draai dit toe in koerantpapier. Sy hulle toe in die stoompot. So ses weke later haal ek die stoompot uit en sien toe snaakse goed daarin. Dit was definitief nie meer avos gewees nie. So as u dit bêre onthou net om gereeld daarna te kyk. Avos is nie net lekker om op verskeie maniere te eet nie maar het ook ʼn paar ander voordele. Hulle is ryk aan vitamiene E. Soos die gesondheidsbewustes weet is vitamiene E ʼn sterk anti-oksidant. Goeie dosisse vitamiene E help om die risiko van kanker en hartsiektes te verminder. Avos het ook ʼn goeie hoeveelheid vitamiene C. Omdat daar soveel vitamiene E in avos is maak dit ook ʼn goeie gesigsmasker wat die vel voed. Vir ʼn maklike en vinnige gesigsmasker, neem ʼn ¼ koppie verpulpte Avo en suurroom, meng dit goed en smeer aan die nek en gesig. Laat staan vir 15 minute. Spoel die masker af met lou water. Die volgende stap is om die gesig te masseer om al daardie wonderlike olie in jou vel te kry. Avos is ook natuurlik die hoofbestanddeel in die beroemde en berugte guacamole. Daar bestaan natuurlik ook baie verskillende guacamole resepte. Maar die basiese resep is avos, ʼn Rooi ui, 2 Jalapeno s, slaaiblare, lemmetjiesap en sout en peper.

49 Vir my is die avo op sy lekkerste wanneer ek hom oopsny, dit pit uithaal en dan sout en peper oorgooi met suurlemoensap of asyn. Dan eet ek hom net so uit die skil uit. Op watter manier ook al hy geëet word of ryp gemaak word, ʼn avo bly maar lekker. Naas tamaties dink ek dat avos die gesondste en lekkerste vrug is. Op watter snaakse manier eet u of maak u, u avos ryp?

50 Aartappels Wanneer ons die gevreesde woord hoor dan dink ons net stysel en vet. Maar daar steek meer in ʼn aartappel as wat ons dink. Aartappels is seker een van die groentes wat ʼn mens die meeste mee kan doen. Dink maar aan Simba skyfies, slap tjips, kapokaartappels, gekook en gebraai. ʼn Gemiddelde aartappel bevat 45 % van ʼn mens se daaglikse vitamien C behoeftes. 21 % van ʼn mens se daaglikse Potassium behoeftes en 3 gram vesel en slegs 100 kalorieë. Die aartappel bevat ook geen vet nie. Daar is ook bereken dat jy 11 kg aartappels sal moet eet om 1 kg gewig aan te sit. Aartappels is die eerste keer deur Inka Indiane gekweek in Peru sowat 200 VC. Toe die Spanjaarde in 1536 Peru oorneem het hulle aartappels teruggeneem Spanje toe en vandaar af het die aartappels versprei oor die hele wêreld. Dit is nie net in die wêreld waar aartappels beroemd is nie maar ook in die ruimte. Daar is in Oktober 1995, ʼn aartappel in die ruimte gekweek deur NASA. Dit is die eerste groente wat suksesvol in die ruimte gekweek is. Die Inkas het nie net die aartappels geëet nie maar hulle het ook ander gebruike vir aartappels gehad. Soos hulle in baie TV Programme sê Don t try this at home. Rou skywe aartappel skywe word op gebreekte bene geplaas om die aangroei proses te verhaas. Hulle het ook aartappels saam met hulle gedra om rumatiek te voorkom. Dit is ook gebruik om tyd mee te meet. Eenhede van tyd is bepaal deur te kyk hoe lank kook aartappels. Dit is nie net die Inkas wat snaakse dinge gedoen het met aartappels nie. ʼn Fransman genaamd Louis Lumiere het mikroskopies stysel gedeeltes van die aartappels geneem en op glas plate gesmeer om autochromes te maak. Die plate is dan gebruik in fotografie. Hier volg nou ʼn paar boererate met die gebruik van aartappels: Was jou gesig daagliks met aartappelssap om ontslae te raak van al die puisies op jou gesig. Gerasperde aartappels moet gesit word op plekke waar jy sonbrand het om die seer van die sonbrand te verlig. Om tandpyn te verlig dra ʼn aartappel in jou sak. Om ʼn seerkeel gesond te kry, sit ʼn gebakte aartappel in ʼn kous en draai die kous om jou nek. Ek kan nie sien hoe dit kan werk nie. Om liggaamspyn te verlig kook aartappels en gebruik dan die water om op die seer plekke te smeer. Van die aartappeldisse wat ons vandag geniet is per toeval ontdek. ʼn Spoorwegmagnaat C Vanderbilt het in die Saratoga Springs vakansie oord gaan vakansie hou. Het een aand sy

51 bord kos terug gestuur en gekla dat die aartappels te dik is. Die Chef George Crum neem toe ʼn aartappel of twee en sny hulle in papierdun en braai dit in olie. Hy gooi toe sout daaroor en neem Vanderbilt se kos terug na hom toe. Almal was verbaas toe hy hou van sy Saratoga Crunch Chips. Die Saratoga Crunch Chips het gou posgevat en oor die hele wêreld versprei. Die heerlike gereg is beter bekend by ons as skyfies soos wat Simba maak en versprei. Maak nie saak wat mens dink van ʼn aartappel nie dit bly ʼn wonderlike groente. Ek kan nog onthou dat my ouma brood gebak het en aartappelsuurdeeg gebruik het. Sy het altyd gepraat van die aartappelplantjie.

52 Marshmallows Wie ken nie daardie smelt in die mond wit en pienk sagte lekkergoed nie? Almal sal seker nie daarvan hou nie maar dit is een van die tydlose treffers. So nou en dan kom daar ʼn variasie marshmallows uit met vrugte geure. Of hulle maak sulke gedraaide marshmallows. Maar die toets van die tyd is maar die beste beoordelaar van smake, en natuurlik seëvier die wit en pienk marshmallows nog altyd. Die heerlikste slaai (of dalk is dit nagereg) wat ek nog geëet het is Marshmallow slaai. In die 1800 s het dokters die sap van die marshmallow plant se wortels geneem en die sap onttrek. Hulle het dan die sap gekook saam met eier witte en suiker. Hulle het dan die konkoksie geklits totdat dit ʼn skuimerig meringue gevorm het. Die mengsel het dan verhard. Hierdie mengsels is dan vir kinders gegee om te eet as hulle kele seer was. Maar dit was nie al waarvoor die konkoksie gebruik was nie. Dit het ook gehelp om hoes buie te onderdruk, die immuun stelsel te versterk en ook om wonde gesond te maak. Dit is hoe die marshmallow plant lyk Dit is nie net in die 1800 s wat die sap van die Marshmallow plant se sap gebruik is nie. Die eerste gebruik en die maak van marshmallows dateer terug na die ou antieke Egipte toe. Daar het hulle heuning lekkergoed verdik met die sap van die marshmallow plant. Ek het, toe ek begin navorsing doen het oor marshmallows, lang tand begin byt aan die plant storie. Ek kon nie glo dat daar so plant was nie. Maar hier is die bewys. Dit is hoe ʼn marshmallow plant lyk.