Plastiek. Namakwaland Wetenskap Klub 1 GRAAD 7: MATERIE EN MATERIALE

Size: px
Start display at page:

Download "Plastiek. Namakwaland Wetenskap Klub 1 GRAAD 7: MATERIE EN MATERIALE"

Transcription

1 OpenStax-CNX module: m Plastiek Namakwaland Wetenskap Klub This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 Iets op plastiek vir graad 7 Abstract 1 GRAAD 7: MATERIE EN MATERIALE 1.1 PLASTIEK keuse onderwerp LEERUITKOMSTE: (Onderwysers kan self hierdie uitkomste selekteer afhangende van watter van die materiaal hul uit die module gebruik.) Beplan ondersoek. Beplan eenvoudige ondersoeke en vergelykings Voer ondersoeke uit en versamel data. Teken data aan Evalueer data en kommunikeer bevindinge Onthou betekenisvolle inligting Kategoriseer inligting. Vergelyk kenmerke van verskillende kategorieë Interpreteer inligting Pas kennis toe Verstaan wetenskap as `n menslike aktitiwiteit Verstaan volhoubare gebruik van die aarde se hulpbronne. KERNKENNIS EN KONSEPTE binne KONTEKS (Onderwysers kan self besluit watter van hierdie kennis/konsepte hul wil oordra maak `n keuse. Die aktiwiteite en vaardighede wat daarmee gepaard gaan sal dus verskil volgens die onderafdelings wat gekies word. Klassikasie waar sal ons plastieke plaas wanneer ons materie en materiale bestudeer? Polimeermateriaal mensgemaak en natuurlike produkte Eienskappe van plastieke en gebruike Termoplastiek en Termogesette plastiek Poliëtileen (ook genoem politeen) as voorbeeld van `n polimeer met baie algemene gebruike Die volhoubaarheid van plastiek as materiaal Version 1.1: Sep 17, :45 am

2 OpenStax-CNX module: m RIGLYNE VIR DIE ONDERRIG VAN HIERDIE MODULE AKTIWITEIT INSAMELING VAN ALGEMEEN GEBRUIKTE PLASTIEK-ITEMS EN PLASTIEKROMMEL(A) Materiaal: Leerders versamel en bring artikels wat hulle as plastiek beskou na die klas. Leerders bespreek waarom hulle hierdie artikels as plastiek geklassiseer het. Leerders onderskei tussen items wat herbruikbaar is en items wat as rommel weggegooi word. Konsepte: Leerders word gevra om die volgende konsepte af te lei en in hul eie woorde te verduidelik: 1. Wanneer kan `n materiaal as plastiek geklassiseer word? 2. Wanneer word `n item/stuk materiaal as rommel beskou? INLIGTING: Ons studie van MATERIE (vaste stowwe, vloeistowwe en gasse op die PERIODIEKE TABEL) het ons bekendgestel aan METALE en NIE METALE. Ons weet reeds dat elemente/stowwe met mekaar kan reageer onder bepaalde kondisies om nuwe stowwe te vorm (CHEMIESE REAKSIE). Ons sal later uitvind dat elemente (veral METALE en die nie-metaal KOOLSTOF), se atome met die element se eie atome kan reageer/verbind op `n manier om `n baie, baie groot molekuul te vorm. Hierdie baie, baie groot molekules vorm dan stowwe/materiale wat ons op aarde in ons daaglikse lewens kan gebruik. Voorbeelde van sulke materiale is bv al ons bekende METALE: yster, koper, sink, aluminium om net `n paar bekendes te noem. Hierdie metale kan dan weer onder bepaalde kondisies met mekaar verbind om ALLOOIE te vorm (bv vleklose staal, brons, geelkoper (brass) ens. Wanneer die NIE METAAL KOOLSTOF se atome verbind om reuse molekules te vorm, hang dit ook van bepaalde manier van bind af watter soort materiaal gevorm sal word. So kan bv gewone brikette (vir braai) of steenkool gevorm word en die graet in ons potlood se punt is ook `n vorm van koolstof. Hierdie vorme van koolstof is redelik sag en gee af aan ons hande of die papier as daar druk op geplaas word. MAAR: daar is ook `n vorm van koolstof waar die atome van die element baie baie sterker aan mekaar gebind is en dit vorm dan een van die hardste stowwe/materiale op aarde diamant! AKTIWITEIT Materiaal: ` n Stukkie graet (potloodpunt, houtskool, steenkool of braaibriket). Ma/Jurou se diamantring of Pa se glassnyer met `n diamantpunt. `n Vel wit papier. Skryf met die graet op die papier. Probeer skryf met die diamant op die papier. Verklaring: Verduidelik in jou eie woorde waarom jy meen daar met graet/houtskool/steenkool/braaibriket op die vel wit papier geskryf kan word. Vergelyk jou antwoord met jou waarneming toe jy met die diamant probeer skryf het gee `n verklaring vir jou waarneming. Koolstof is `n baie interessante element. Gewoonlik gee `n koolstof 4 armswaaraan `n ander koolstofatoom of `n ander element dan kan bind. (Valens/bindingsmoontlikheid is 4. Ons sal dit later in graad 9 verduidelik!) Die koolstofatoom wat aanhaak het ook weer 4 arms wat gebruik kan word en so gaan dit aan en aan...so kan koolstof stof dus `n vreeslike lang ketting vorm deur net eenvoudig meer koolstofatome of soms ook ander elemente of groepe aan te hak. Miljarde ter miljarde van hierdie vreeslike lang kettings vorm uiteindelik dan die materiaal wat ons op aarde in ons daaglikse lewe kan gebruik.

3 OpenStax-CNX module: m AKTIWITEIT Materiaal: Klein gekleurde papierspelde Prosedure Haak papierspelde van dieselfde kleur aanmekaar as model van hoe `n lang kettingmolekuul van dieselfde element gevorm word. Haak nog papierspelde van dieselfde kleur aan elk van die papierspelde sodat elkeen aan 4 ander van dieselfde kleur verbind is. (Hierdie manier van binding is baie sterk.) Fokusvrae: Watter van die twee stowwe graet of diamant word deur hierdie model voorgestel? Beskryf in jou eie woorde wat jy verstaan `n wetenskaplike model is. Sal jy graet of diamant as plastiek beskryf? Gee `n rede vir jou antwoord deur die eienskappe van hierdie twee stowwe te vergelyk met die eienskappe van die artikels wat jy vroeër as plastieke beskryf het. Die woord plastiek is `n term wat gegee word aan `n groot verskeidenheid van meesal mensgemaakte stowwe/materiale wat die eienskap besit om in enige vorm vervorm of gegiet te word m.a.w. dit kan baie maklik vervorm word. Koolstofatome kan egter ook met mekaar en ander soorte atome (meesal waterstof, verbind om kleiner molekule te vorm. Hierdie kleiner molekules (MONOMERE) kan dan as geheel met ander molekules (MONOMERE VAN DIESELFDE SOORT) verbind en weer BAIE lang kettings vorm. Elkeen van hierdie stowwe wat so gevorm word, sal nou baie spesieke, eiesoortige eienskappe hê wat sal afhang van met watter stowwe en hoe die koolstof atome verbind het. Materiale/stowwe wat gevorm word wanneer hierdie baie, baie lang koolstof molekules verbind, word POLIMERE genoem. Poli = baie monomere en `n monomeer is `n sekere soort molekuul/deeltjie waar koolstofatome op `n bepaalde manier met ander atome (meesal waterstofatome) verbind het. Voorbeeld: eteen (ook soms etileengenoem) is die naam van `n monomeer waar 2 koolstofatome met 4 arms elk, as volg met mekaar en met waterstofatome (wat een arm het om mee te kan bind), verbind het: Figure AKTIWITEIT Materiaal: Groot skuifspelde

4 OpenStax-CNX module: m Haak nou hierdie groot papierspelde aanmekaar om `n baie lang ketting (reusemolekuul) van MONOMERE te vorm. Verklaring: Elkeen van die groot papierspelde stel nou `n MONOMEER (bv `n eteen-molekule) voor. Die baie, baie lang reusemolekuul stel dus nou `n POLIMEER voor. Die naam van die POLIMEER wat bestaan uit monomere van eteen word nou POLITEEN / POLIëTILEEN genoem. (Dit beteken BAIE ETEEN). Verskillende monomere kan so verbind en sodoende kan verskillende stowwe/materiale met verskillende eienskappe dus gemaak word. Die wetenskaplike kan dus stowwe met mekaar laat verbind om bepaalde eienskappe te kry soos benodig. Wanneer hierdie monomere dan verbind en polimere vorm, word mensgemaakte / sintetiese materiale met bekende eienskappe dus gemaak! Die meeste van hierdie materiale sal nie met ander stowwe chemies reageer nie. Dit beteken byvoorbeeld dat alkohol, seep, petrol, ens. Alles in plastiese houers gestoor kan word sonder dat hierdie vloeistowwe met die houers sal reageer. (Wat `n verbetering op glas wat wel nie sal reageer nie, maar baie swaarder is en so maklik kan breek...). Hierdie soort binding tussen sekere monomere het oor eeue ook in die natuur gebeur en natuurlike polimere is so gevorm, waarvan rubber, sy, katoen, stysel, sellulose, proteïn en DNA voorbeelde is. (Polimere dus ook in stowwe soos hout en wol gevind. Hierdie stowwe word al vir duisende jare deur die mens gebruik as materiale.) Mensgemaakte / sintetiese polimere het egter `n baie korter geskiedenis. Die Tweede Wêreldoorlog was ongeveer in die tydperk toe die oupas en oumas van die onderwysers gebore is! Hierdie oorlog het tot gevolg gehad dat die wetenskaplikes navorsing gedoen het sodat spesieke materiale geskep kon word om in die oorlogsituasie te gebruik. Na die oorlog is hierdie moderne tegnologie gebruik om `n verskeidenheid van huishoudelike materiale wat van plastiek gemaak is, op die mark te plaas. As julle in die tydskrifte van die 1950's kon blaai, sal julle sien wat alles daarin geadverteer word: plastiekborde, eetgerei, kamme, houers ens. En wie van ons oumas sal nie die era van die crimpelene rokke onthou nie! ook `n polimeer. Mensgemaakte / sintetiese polimere is dus eers in die 20ste eeu ontwerp. Die eerste sintetiese polimeer is in 1909 gemaak deur `n skeikundige met die naam Leo Baekeland. Dit is dus Bakeliet genoem. Dit is `n polimeer wat as dit warm is, gegiet kan word in `n verskeidenheid vorms en nadat dit dan afgekoel word, `n harde plastiek vorm wat `n isolator vir hitte en elektrisiteit is. Dit maak dit dus baie geskik vir gebruik as handvatsels, telefone, motoronderdele, asook selfs meubels en juweliersware! (Dis `n harde swart stof waarvan bv. die ou swart telefone gemaak was.) Nylonis weer `n polimeer wat in 1930 ontwerp is. Dis `n polimeer wat nadat dit gevorm is, uitgerek kan word as baie lang vesels (soos sy, wat `n natuurlike polimeeris). Dit is lig, sterk en duursaam en word dus gebruik vir klere, seile, tente, bagasie-sakke en toue. [Indien die nodige chemikalieë beskikbaar is, kan die vervaardiging van Nylon `n baie goeie demo wees om die maak van polimere (polimerisasie) mee te verduidelik. ] Ander bekende polimere wat daagliks gebruik word is bv. Dacron (`n soort materiaal bekend is die klerebedryf), polistireen (veral vir isolasie), poliëtileen/politeen (Glad Wrap), viniel (kunsleer), PVC (pype), poliëster (klere), polipropileen (koeldrankstrooitjies), PET (Coke bottels), ens. ens. Sintetiese polimere bied heelwat voordele as `n materiaal. Dit is goedkoper as natuurlike polimere, dit het `n langer leeftyd as natuurlike polimere en dit is maklik om te versorg en te onderhou (bv kan maklik gewas/gestryk word en krimp nie indien dit vir klere gebruik word nie.).. Plastieke word dus gebruik vir klere, speelgoed, huishoudelike benodigdhede, bottels, bedrading motors en selfs kougom! Die koms van plastiek het dus ons alledaagse lewe en die wêreld verander. Let Wel: Alle plastieke is dus polimere, maar alle polimere is nie plastieke nie! Natuurlike polimere kan nie as plastieke beskryf word nie. Stysels is bv polimere van suikers, proteïne is polimere van aminisure en DNA is polimere van nukleotides. (Dit is ook belangrik om te onthou dat daar wel polimere bestaan wat bros is, maw dit sal breek as jy `n hart genoeg krag daarop uitoefen vergelyk bv bakeliet.) Daar is egter `n morele saak verbonde aan die vervaardiging van sintetiese polimere. Dit word van ru-olie (`n fossielbrandstof) vervaardig en dus word van die aarde se natuurlike hulpbronne in die proses gebruik

5 OpenStax-CNX module: m en eindig uiteindelik op die rommelhoop. Is dit dus `n volhoubare produk? Kan dit herwin word? Hierdie inligting verplig ons dus om met nuwe oë te gaan ondersoek en besin wat ons as plastiese rommel by ons huise weggooi...asook op watter manier ons van ons verskeidenheid van plastiese rommel ontslae raak! Figure 2 AKTIWITEIT Benodigdhede: Maak gebruik van die verskeidenheid gebruiksartikels wat reeds na die klas gebring is. Gebruiksartikels wat van plastiek gemaak word, word gewoonlik van `n driehoekige simbool met `n nommer binne-in, voorsien. Bv.

6 OpenStax-CNX module: m Figure 3 Elke nommer identiseer die polimeer waarvan die artikel gemaak is. Die kode is as volg: 1. PET (Politeen Terefalaat) 2. HDPE (Hoë digtheid politeen/poliëtileen) 3. PVC (Polivinielchloried) 4. LDPE (Lae digtheid politeen/poliëtileen) 5. PP (Polipropileen) 6. PS (Polistireen) 7. Ander stowwe... GROEPSWERK Leerders probeer die kenmerkende driehoek op elk van die artikels opspoor en gebruik dan die kode om die tipe plastiek/ sintetiese polimeer waarvan die artikel gemaak is, te identiseer. Die klas probeer om gesamentlik ten minste 2 gebruiksartikels vir elk van die eerste ses polimere te identiseer. Die leerders teken die alledaagse gebruik vir elk van die artikels aan. Die leerders vind 2 spesieke eienskappe wat elk van die polimere moet besit om as `n geskikte materiaal vir die vervaardiging van die spesieke voorwerp te kan kwalisseer. Voltooi dan die onderstaande tabel: Kode Voorwerp Polimeer Gebruike Eienskappe 1 Coke-bottels PET Ziplock sakkies 2 Melkbottels HDPE (sink in `n alkohol-water mengsel) Hula-hoops Houers- emmers, bekersisolasie van onderwater kabels. continued on next page

7 OpenStax-CNX module: m Loodgieterspype PVC 4 Glad LDPE(dryf in `n WrapPlastieksakkiesIsolasie oplossing van alkohol vir TVkabelsBottels in water) vir huishoudelike skonnmaakmiddels wat gedruk word.wit inkopiesakke Voedselhouers Vullissakke 5 Plastiese afwerking motors Koeldrankstrooitjies Battery-houers 6 Wegneemetes Koelsakke Meubels PP Table 1 Baie want dis nie `n duur produk nie. Duursaam,lig in gewig,buigbaar,maklik gietbaar,deursigtig, maklik kleurbaar, goeie isolator van elektrisiteit, reageer nie chemies met water, alkalieë of sure nie. ANDER: Nylon... Gevolgtrekking: Verskillende polimere / plastieke besit verskillende eienskappe. Hierdie spesiale eienskappe van elke polimeer maak die materiaal geskik vir die vervaardiging van spesi- eke gebruiksartikels wat hierdie eienskappe benodig om suksesvol gebruik te kan word Dit lyk dus asof verskillende soorte plastieke benodig word om verskillende verbruikersartikels van te maak. Bv: Die plastiekbeker moet nie smelt wanneer dit gevul word met warm water nie; Die plastiekpunte van die haarborsel moet nie jou kopvel seermaak as jy jou hare borsel nie; Die plastiekliniaal moet nie breek as jy dit per ongeluk in jou skoolbank vasknyp nie; Die plastiektou moet nie breek as jy `n vrag tuinvullis daarmee vasmaak nie; Die omhulsel waarin jou rekenaar se elemente/stroombane/elektroniese skyes ingebou is, moet dit voldoende beskerm teen stampe en stote; Die plastiekmes moet nie breek as jy jou broodjie by die wegneem-eetplek daarmee sny nie; Jy wil kan sien deur die plastieksakkie waarin jy voedsel vries sodat jy weet wat in jou vrieskas gestoor word; Die plastieklense van jou bril moet nie breek wanneer jy per ongeluk val nie sodat jy nie jou oë beseer nie, maar jy moet baie duidelik daardeur kan sien. Die dikte van die lense moet egter maklik aangepas kan word by die vereistes wat jou oë aan die brandpunte daarvan stel; ens.ens. ens.

8 OpenStax-CNX module: m Daar is dus `n menigte plastiek materiale wat verskillende siese eienskappehet en wat ontwerp/vervaardig word deur wetenskaplikes om bepaalde gebruike suksesvol te hanteer. (Fisiese eienskappe: dinge wat ons daagliks kan waarneem en doen.) Dit is dus werklik verskillende soorte van plastiese materiale wat op verskillende maniere gemaak word sodat hulle hierdie eienskappe wat ons wil hê vir sekere gebruike, aan ons kan bied. Die plastieke wat ondersoek is, kan in twee kategorieë geplaas word: Termoplastieke en Termogesette Plastiek. Hierdie eienskap bepaal/beïnvloed of so `n plastiek herwin kan word en dus `n volhoubare produk is TERMOPLASTIEKE: Die reusemolekules wat kettings vorm is op `n manier gerangskik wat dit vir die stowwe moontlik maak om sag te word met verhitting. Dit kan dan sonder moeite in enige verlangde vorm gegeiet word en verhard weer wanneer dit afgekoel word. Die proses kan so dikwels as wat nodig is herhaal word sonder dat die eienskappe van die polimeer (bv politeen) noemenswaardig beïnvloed word. Dit kan dus herverwerk word TERMOGESETTE PLASTIEKE: Die reusemolekules wat die kettingsvorm, rangskik in in `n permanente posisie met verhitting. Die produk is dus hard en rigied. Hierdie stowwe kan net eenmalig verhit word wanneer die chemiese samestelling dan ook permanent verander word. Dit kan dus nie herverwerk word nie. Bv bakeliet, formica. Word veral vir elektriese benodigdhede gebruik (bv muurproppe) omdat dit belangrik is dat die stof nie moet smelt indien dit sou warm word nie DIE VOLHOUBAARHEID VAN PLASTIEKE AS MATERIALE Ons het reeds genoem dat sintetiese polimere van ru-olie (`n fossielbrandstof) vervaardig word en dus word van die aarde se natuurlike hulpbronne in die proses gebruik en eindig dan uiteindelik op die rommelhoop. Is dit dus `n volhoubare produk? Kan dit herwin word? Hierdie vraag se antwoord verskil vir die verskeidenheid van bekende polimere. Polimere wat van olie afkomstid is, kan nie bio-degradeer nie. `n Verskeidenheid van soorte (bv PP, LDPE, HDPE, PET en PVC kan egter hersirkuleer word. `n Baie groot hoeveelheid van ons plastiese rommel is politeen / poliëtileen produkte. Die rede hiervoor is omdat dit `n goedhoop, tog duursame produk is. Identiseer en verwyder die politeen uit die mengsel van plastiese rommel AKTIWITEIT Hoe kan ons Politeen-produkte van al die ander plastiekrommel identiseer en dan ook skei en sinvol herwin of hergebruik? Benodigdhede: `n Voorraad plastiekrommel wat die leerders by hul huise se weeklikse rommel gehaal het. `n Sinkbadjie met water `n Water-Alkohol mengsel. Sny ongeveer gelyke grootte monsters van al die plastieke wat as rommel geeïn is. Gooi genoeg water in die sinkbadjie sodat die monsters met gemak daarin sal kan dryf. Gooi die monsters van plastieke in die water. Verwyder al die stukke wat met gemak op die water dryf. Identiseer die politeen aan die hand van die volgende inligting: Slegs politeen (LDPE en HDPE), asook polipropileen (PP) sal op die water dryf.

9 OpenStax-CNX module: m PP kan maklik geïdentiseer word (die sakkies waarin aartappelskyes en lekkergoed in verpak word). Verder sal ` HB potlood `n merk op hierdie produk kan maak. (Dit kan nie met LDPE en HDPE gedoen word nie.) Tussen LPDE en HPDE kan ook as volg onderskei word: LDPE sal dryf op `n mengsel van alkohol in water; HDPE sal sink in `n mengsel van alkohol en water AKTIWITEIT Ondersoek die verband tussen die prys van ru-olie en die prys van politeen. (Sodoende kan die verwantskap tussen hierdie natuurlike hulpbron en politeen as deel van ons rommelprobleem, ondersoe [Dis ook interessant ook om die prys van ru-olien 30 jr gelede te vergelyk met die prys van ru-olie vandag dus `n bewys dat hierdie natuurlike hulpbron besig is om skaarse te word op aarde.] JAARTAL PRYS VAN OLIE ($/vat) PRYSINDEKS VAN POLITEEN Table 2 Die prysindeks van politeen is vasgestel met die prys van 1975 as uitgangspunt en hierdie prys is as 100 geneem PRYS VAN RU-OLIE 2010? Trek `n graek van die data wat in die tabel gegee word. Verklaring: Verduidelik watter verwantskap daar tussen die prys van die ru-olie en die prys van politeen uit die graek afgelei kan word DIE VERVAARDIGING VAN POLITEEN Ru-olie word by die ranaderye (Milnerton en Durban) deur `n proses van fraksionele distillasie geneem (Graad 8). Die stowwe word dus geskei weens `n verskil in hul kookpunte. So word onder meer petrol, nafta, paraen, dieselolie en bitumen (teer) uit hierdie proses verkry. Die paraen-fase word onderwerp aan `n proses wat chemiese kraking genoem word. Die gas eteen (dws die monomeer wat as H-CH = CH H geskryf kan word)word hieruit verkry. Hierdie gas is kleurloos met `n eense soet reuk. Tussen 500 en 1500 molekules van die monomeer (eteen) sal onder bepaalde toestande met mekaar chemies reageer om `n reusemolekuul van politeen (die plastiese materiaal) te vorm. INTERESSAN- THEIDSHALWE:

10 OpenStax-CNX module: m die regte toestande vir so `n reaksie om te kan plaasvind, behels onder meer die temperatuur van tussen grade Celsius. Die proses word polimerisasie genoem. Twee verskillende tipes van politeen word vervaardig: LDPE (Lae Digtheid Politeen) HPDE (Hoë Digtheid Politeen) DIE HERWINNING EN HERGEBRUIK VAN POLITEEN (as termoplastiek). HDPE is tans een van die enigste twee plastieke wat `n redelike mark as herwinde produk het.dit kan maklik deur die verbruiker geïdentiseer en sorteer word. Die herwinde produk verkoop vir heelwat minder as die oorspronklike, hoewel die sortering en skoonmaak van die artikels ook koste vermeerder. Die plastiek wat herwin word, gaan deur die volgende proses: Dit word geselekteer sodat geen verkeerde tipes plastiek of besoedelde produkte ingesluit word nie; Word gewas en drooggemaak; Skeiding volgens digthede; Drooggemaak; Gesmelt; Intensief deur lters gestuur om enige besoedelong naal uit te skakel; Afgekoel en in pellets verwerk; Weer verkoop aan maatskappye wat plastieke gebruik. Politeen (as termoplastiek) kan ook teoreties afgebreek word sodat die energie (vanuit die aardolie) wat daarin opgesluit is, vrygestel kan word. Dit word egter nie op industriële skaal gedoen nie. `n Interessante klein eksperiment wat hierdie proses gebruik, kan in die klas aangepak word AKTIWITEIT Die smelt van inkopiesakke om blokkies blitz wat braaivleisvure aanhelp, te vervaardig. Benodigdhede: Inkopiesakke van politeen in blokkies gesny / alternatief, maak gebruik van politeenkorrels ` n Gietvorm van metaal (`n oudtydse ysbakkie van metaal uit ouer modelle yskaste werk goed.) Bunsenbranders en vuurhoutjies Ghries / mineraalolie Geskikte staander om die metaal tydens die verwarmingsproses op te laat rus Porseleinteël Politeen is brandbaar wees dus baie versigtig vir brandgevaar. Smeer die binnekant van die ysbakkies deeglik met die olie. Pak die snysels / korrels dig binne elk van die kleiner afskortings in die bakkie. Plaas die bakkie op `n geskikte staander en verhit versigtig met 2 of 3 Bunsenvlamme totdat die politeen gesmelt het. (Vul die inhoud op indien nodig.) Wenk: Dit neem ongeveer 30 min ir die smelt van `n enkele blokkie. Sorg dus dat daar genoeg vlamme beskikbaar is. Pas op egte dat jy nie oorverhit sodat die politeen nie aan die brand slaan nie. Laat dit afkoel en stol. Verwyder dit egter uit die bakkies voordat dit heeltemal afgekoel het om te verhoed dat die blokkies in die bakkies vassit. Gooi daarna die blokkies in koue water vir vinnige totale stolling wat daaraan dan `n waswit voorkoms gee. Ontwerp `n geskikte vorm van verpakking vir die blokkies en gebruik!

Die wonder van water *

Die wonder van water * OpenStax-CNX module: m21133 1 Die wonder van water * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad

More information

Elektriese stroombane: Weerstand (Graad 11) *

Elektriese stroombane: Weerstand (Graad 11) * OpenStax-CNX module: m39203 Elektriese stroombane: Weerstand (Graad * Free High School Science Texts Project Based on Electric Circuits: Resistance (Grade by Free High School Science Texts Project This

More information

Speel met battery elektrisiteit *

Speel met battery elektrisiteit * OpenStax-CNX module: m24199 1 Speel met battery elektrisiteit * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 TEGNOLOGIE 2 Graad

More information

Wat is elektrisiteit? *

Wat is elektrisiteit? * OpenStax-CNX module: m24760 1 Wat is elektrisiteit? * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 TEGNOLOGIE 2 Graad 7 3 STELSELS

More information

Die atmosfeer * Siyavula Uploaders. 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad 5 3 DIE AARDE EN DIE HEELAL 4 Module 25 5 DIE ATMOSFEER

Die atmosfeer * Siyavula Uploaders. 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad 5 3 DIE AARDE EN DIE HEELAL 4 Module 25 5 DIE ATMOSFEER OpenStax-CNX module: m21096 1 Die atmosfeer * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad 5 3 DIE

More information

Maak 'n waterwiel * Siyavula Uploaders. 1 TEGNOLOGIE 2 Graad 7 3 STELSELS EN BEHEER: WATER 4 Module 8 5 MAAK `N WATERWIEL 6 Opdrag 1: 7 8 Opdrag 2:

Maak 'n waterwiel * Siyavula Uploaders. 1 TEGNOLOGIE 2 Graad 7 3 STELSELS EN BEHEER: WATER 4 Module 8 5 MAAK `N WATERWIEL 6 Opdrag 1: 7 8 Opdrag 2: OpenStax-CNX module: m24741 1 Maak 'n waterwiel * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 TEGNOLOGIE 2 Graad 7 3 STELSELS

More information

Die wind as bron van energie *

Die wind as bron van energie * OpenStax-CNX module: m20986 1 Die wind as bron van energie * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 NATUURWETENSKAPPE

More information

Om die werking van steenkool-aangedrewe kragstasies as sisteme te kan demonstreer

Om die werking van steenkool-aangedrewe kragstasies as sisteme te kan demonstreer OpenStax-CNX module: m20785 1 Om die werking van steenkool-aangedrewe kragstasies as sisteme te kan demonstreer Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative

More information

Atoomkombinasies: elektronegatiwiteit en ioniese binding *

Atoomkombinasies: elektronegatiwiteit en ioniese binding * OpenStax-CNX module: m39158 1 Atoomkombinasies: elektronegatiwiteit en ioniese binding * Free High School Science Texts Project Based on Atomic combinations: Electronegativity and ionic bonding by Free

More information

1. PRAISE EN WORSHIP 2. BATTLES: 3. DIE LEUENS VAN SATAN 4. WIE KAN DAN GERED WORD?

1. PRAISE EN WORSHIP 2. BATTLES: 3. DIE LEUENS VAN SATAN 4. WIE KAN DAN GERED WORD? JEUGLES Battle Wie kan gered word? 1. PRAISE EN WORSHIP 2. BATTLES: Die doel van die battles is dat n span of meer as een moet wen. Daar moet ook n prys sak lekkers vir die wenspan wees. As jy die battle

More information

Die Entrepreneur * Siyavula Uploaders

Die Entrepreneur * Siyavula Uploaders OpenStax-CNX module: m25941 1 Die Entrepreneur * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE

More information

HERWINNING. Siyavula Uploaders. 1 LEWENSVAARDIGHEDE 2 Graad 2 3 BOME 4 Module 5 5 HERWINNING 6 HERWINNING

HERWINNING. Siyavula Uploaders. 1 LEWENSVAARDIGHEDE 2 Graad 2 3 BOME 4 Module 5 5 HERWINNING 6 HERWINNING OpenStax-CNX module: m27843 1 HERWINNING Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 LEWENSVAARDIGHEDE 2 Graad 2 3 BOME 4

More information

Visuele Kuns: 'n Dieremasker *

Visuele Kuns: 'n Dieremasker * OpenStax-CNX module: m25097 1 Visuele Kuns: 'n Dieremasker * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 KUNS EN KULTUUR 2

More information

Om veld- en atletiekbaantegnieke aan te leer *

Om veld- en atletiekbaantegnieke aan te leer * OpenStax-CNX module: m25751 1 Om veld- en atletiekbaantegnieke aan te leer * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 LEWENSORIËNTERING

More information

Daniël en die Leeukuil

Daniël en die Leeukuil Bybel vir Kinders bied aan Daniël en die Leeukuil Geskryf deur: Edward Hughes Ge-illustreer: Jonathan Hay Aangepas deur: Mary-Anne S. Vertaal deur: Gert Badenhorst Vervaardig deur: Bible for Children www.m1914.org

More information

Whispers from the Past Kopiereg: Helen Shrimpton, 2016.

Whispers from the Past Kopiereg: Helen Shrimpton, 2016. Whispers from the Past Kopiereg: Helen Shrimpton, 2016. Alle regte voorbehou. Deur: Helen by www.crystalsandcrochet.com Deel 3 VS terme reg deur gebruik. Afkortings St, ste Steek, steke Kb Kortbeen Vierslb

More information

Plekwaardes van heelgetalle *

Plekwaardes van heelgetalle * OpenStax-CNX module: m30621 1 Plekwaardes van heelgetalle * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 WISKUNDE 2 Graad 4

More information

Musiek: Toets jou kennis *

Musiek: Toets jou kennis * OpenStax-CNX module: m26022 1 Musiek: Toets jou kennis * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 KUNS EN KULTUUR Graad 4

More information

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde GRADES 6 AND 7 GRADE 6 EN 7 31 July 5 Aug 2017 31 July 5 Aug 2017 TIME: 2 HOURS TYD: 2 URE 2012 OUTEURSREG

More information

GESONDE KOS * Siyavula Uploaders. 1 LEWENSVAARDIGHEDE 2 Graad 1 3 EK IS GESOND! 4 Module 5 5 GESONDE KOS 6 VOEDSELPIRAMIDE

GESONDE KOS * Siyavula Uploaders. 1 LEWENSVAARDIGHEDE 2 Graad 1 3 EK IS GESOND! 4 Module 5 5 GESONDE KOS 6 VOEDSELPIRAMIDE OpenStax-CNX module: m26630 1 GESONDE KOS * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 LEWENSVAARDIGHEDE 2 Graad 1 3 EK IS

More information

OOREENKOMS AANGEGAAN DEUR EN TUSSEN:

OOREENKOMS AANGEGAAN DEUR EN TUSSEN: OOREENKOMS AANGEGAAN DEUR EN TUSSEN: IRONEL LOTTER Identiteitsnommer 630407 0028 08 9 wie handel dryf as AVANTGARDE KENNELS Grootfontein WILLOWMORE Tel: 044 956 1011 Sel: 084 516 8317 Epos: ironel@vodamail.co.za

More information

VERANTWOORDELIKHEID Vir elke aksie van onverantwoordelikheid moet iemand verantwoordelik my rekening betaal. Die WET van SAAI en MAAI

VERANTWOORDELIKHEID Vir elke aksie van onverantwoordelikheid moet iemand verantwoordelik my rekening betaal. Die WET van SAAI en MAAI VERANTWOORDELIKHEID Vir elke aksie van onverantwoordelikheid moet iemand verantwoordelik my rekening betaal Die WET van SAAI en MAAI Lukas 6:46 46 En wat noem julle My: Here, Here! en doen nie wat Ek sê

More information

GRADE 7 - FINAL ROUND QUESTIONS GRAAD 7 - FINALE RONDTE VRAE

GRADE 7 - FINAL ROUND QUESTIONS GRAAD 7 - FINALE RONDTE VRAE GRADE 7 - FINAL ROUND QUESTIONS - 2007 GRAAD 7 - FINALE RONDTE VRAE - 2007 1 QUESTION/ VRAAG 1 John can dig the garden in 30 minutes while Jack takes 20 minutes. How long should it take if they work together?

More information

Classwork Klaswerk. Classwork Lesson 5 Klaswerkles 5. Monday Maandag

Classwork Klaswerk. Classwork Lesson 5 Klaswerkles 5. Monday Maandag Classwork Klaswerk Classwork Lesson 5 Klaswerkles 5 Monday Maandag 1. Draw a picture using tens and units and write the number name for 79. Teken 'n prentjie deur tiene en ene te gebruik, en skryf die

More information

Sterk Persoonlike- en Swak Persoonlike Eienskappe

Sterk Persoonlike- en Swak Persoonlike Eienskappe 1 Sterk Persoonlike- en Swak Persoonlike Eienskappe Vraag 1: Verbind die woorde aan die linkerkant met die korrekte beskrywings aan die regterkant: (5) Vaardighede Swakheid Sterk eienskap Persoonlikheid

More information

EKURHULENI NOORD DISTRIK NOVEMBER EKSAMEN TEGNOLOGIE GRAAD 8 AFDELING MOONTLIKE PUNT PUNTE BEHAAL GEMODEREERDE PUNT A 30 B 50 C 20 TOTAAL 100

EKURHULENI NOORD DISTRIK NOVEMBER EKSAMEN TEGNOLOGIE GRAAD 8 AFDELING MOONTLIKE PUNT PUNTE BEHAAL GEMODEREERDE PUNT A 30 B 50 C 20 TOTAAL 100 EKURHULENI NOORD DISTRIK NOVEMBER EKSAMEN TEGNOLOGIE GRAAD 8 PUNTE : 100 TYD : 1 uur 30 min SPESIFIEKE DOELWITTE TEGNOLOGIESE PROSES EN VAARDIGHEDE 50% TEGNOLOGIESE KENNIS 30% TEGNOLOGIESE IMPAK OP DIE

More information

Handleiding vir die gebruik van SAEF Registrasie Stelsel

Handleiding vir die gebruik van SAEF Registrasie Stelsel Handleiding vir die gebruik van SAEF Registrasie Stelsel 1 P a g e (Kliek op een van die inhouds opgawe items om daarna te spring) INHOUDS OPGAWE Handleiding vir die... 1 gebruik van... 1 SAEF Registrasies

More information

UNIVERSITY OF PRETORIA Department of Mechanical and Aeronautical Engineering MACHINE DESIGN MOW323

UNIVERSITY OF PRETORIA Department of Mechanical and Aeronautical Engineering MACHINE DESIGN MOW323 Copyright reserved UNIVERSITY OF PRETORIA Department of Mechanical and Aeronautical Engineering MACHINE DESIGN MOW323 November 2003 External Examiner: Dr E Terblanche Time: 2h30 Internal Examiners: P.R.

More information

AFRIKAANS AS A SECOND LANGUAGE 0548/3, 0556/3

AFRIKAANS AS A SECOND LANGUAGE 0548/3, 0556/3 Centre Number Candidate Number Candidate Name International General Certificate of Secondary Education UNIVERSITY OF CAMBRIDGE LOCAL EXAMINATIONS SYNDICATE in collaboration with MINISTRY OF BASIC EDUCATION,

More information

Ondersoek twee-dimensionele vorms *

Ondersoek twee-dimensionele vorms * OpenStax-CNX module: m30779 1 Ondersoek twee-dimensionele vorms * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 WISKUNDE 2 Graad

More information

PRIMARY SCHOOL GRADE 4 MATHEMATICS FORMAL ASSESSMENT TASK (FAT) 3. 3 JUNE 2016 EXAMINATIONS NAME & SURNAME GRADE 4 INSTRUCTIONS

PRIMARY SCHOOL GRADE 4 MATHEMATICS FORMAL ASSESSMENT TASK (FAT) 3. 3 JUNE 2016 EXAMINATIONS NAME & SURNAME GRADE 4 INSTRUCTIONS PRIMARY SCHOOL GRADE 4 MATHEMATICS FORMAL ASSESSMENT TASK (FAT) 3. 3 Marks: 30 JUNE 2016 EXAMINATIONS Time: 1 hour NAME & SURNAME GRADE 4 INSTRUCTIONS 1. Write your name, surname and class in the spaces

More information

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde GRADES 8 AND 9 GRADE 8 EN 9 30 July 3 Aug 2018 30 Julie 3 Aug 2018 TIME: 2 HOURS TYD: 2 URE 2012 OUTEURSREG

More information

Die ekologiese sisteem *

Die ekologiese sisteem * OpenStax-CNX module: m20879 1 Die ekologiese sisteem * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad

More information

SKRYFBEHOEFTELYS GRAAD 7

SKRYFBEHOEFTELYS GRAAD 7 SKRYFBEHOEFTELYS GRAAD 7 2019 Die volgende algemene skryfbehoeftes word deur die skool verskaf: Alle skrifte 1 x HB Potlood 1 x Liniaal 1 x Uitvëer 1 x Skêr 1 x Skerpmaker 1 x Eksamenblok 1 x Blou pen

More information

Kragte en wrywing * Siyavula Uploaders. 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad 9 3 ENERGIE, KRAGTE EN MASJIENE 4 Module 19 5 KRAGTE EN WRYWING

Kragte en wrywing * Siyavula Uploaders. 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad 9 3 ENERGIE, KRAGTE EN MASJIENE 4 Module 19 5 KRAGTE EN WRYWING OpenStax-CNX module: m20927 1 Kragte en wrywing * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 NATUURWETENSKAPPE 2 Graad 9

More information

Energie as 'n bron van hitte *

Energie as 'n bron van hitte * OpenStax-CNX module: m21135 1 Energie as 'n bron van hitte * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 NATUURWETENSKAPPE

More information

INGENIEURSTATISTIEK BES 210 ENGINEERING STATISTICS BES 210

INGENIEURSTATISTIEK BES 210 ENGINEERING STATISTICS BES 210 UNIVERSITEIT VAN PRETORIA UNIVERSITY OF PRETORIA Departement Bedryfs- en Sisteemingenieurswese Department of Industrial and Systems Engineering INGENIEURSTATISTIEK BES 210 ENGINEERING STATISTICS BES 210

More information

Hoe om brood te bak *

Hoe om brood te bak * OpenStax-CNX module: m24183 1 Hoe om brood te bak * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 TEGNOLOGIE 2 Graad 6 3 BAK

More information

4 Operasies Op Data 4.1. Foundations of Computer Science Cengage Learning

4 Operasies Op Data 4.1. Foundations of Computer Science Cengage Learning 4 Operasies Op Data 4.1 Foundations of Computer Science Cengage Learning Doelwitte: Nadat hierdie hoofstuk bestudeer is sal jy kan: Lys die 3 kategorieë van operasies wat op data uitgevoer word. Voer unêre

More information

FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING. Volpunte: Full marks: Instruksies / Instructions

FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING. Volpunte: Full marks: Instruksies / Instructions FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING Elektrotegniek 143 Electrotechniques 143 Tydsduur: Duration Eksaminatore: Prof H C Reader Prof J B de Swardt Mnr AD le Roux 1.5 h 1 Beantwoord al die vrae.

More information

Graphical Communication MGC 110 Grafiese Kommunikasie MGC 110

Graphical Communication MGC 110 Grafiese Kommunikasie MGC 110 UNIVERSITY OF PRETORIA UNIVERSITEIT VAN PRETORIA Copright reserved Kopiereg voorbehou Department of Mechanical and Aeronautical Engineering Departement Meganiese en Lugvaartkundige Ingenieurswese Graphical

More information

UNIVERSITEIT VAN PRETORIA / UNIVERSITY OF PRETORIA DEPT WISKUNDE EN TOEGEPASTE WISKUNDE DEPT OF MATHEMATICS AND APPLIED MATHEMATICS

UNIVERSITEIT VAN PRETORIA / UNIVERSITY OF PRETORIA DEPT WISKUNDE EN TOEGEPASTE WISKUNDE DEPT OF MATHEMATICS AND APPLIED MATHEMATICS UNIVERSITEIT VAN PRETORIA / UNIVERSITY OF PRETORIA DEPT WISKUNDE EN TOEGEPASTE WISKUNDE DEPT OF MATHEMATICS AND APPLIED MATHEMATICS WTW 218 - CALCULUS EKSAMEN / EXAM PUNTE MARKS 2013-06-13 TYD / TIME:

More information

TrumpetNet, 31 May 2007

TrumpetNet, 31 May 2007 Subject: Seminar: Dreams & Visions. ----- Original Message ----- From: Trumpet Call To: Trumpet Call Network Sent: Thursday, May 31, 2007 3:20 PM Subject: Seminar: Dreams & Visions. Hearing God through

More information

Afronding * Siyavula Uploaders. 1 WISKUNDE 2 Ontmoet vir Bonnie en Tommie 3 OPVOEDERS AFDELING 4 Memorandum

Afronding * Siyavula Uploaders. 1 WISKUNDE 2 Ontmoet vir Bonnie en Tommie 3 OPVOEDERS AFDELING 4 Memorandum OpenStax-CNX module: m31862 1 Afronding * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 WISKUNDE 2 Ontmoet vir Bonnie en Tommie

More information

Trigonometrie: Trig identiteite (Graad 11)

Trigonometrie: Trig identiteite (Graad 11) OpenStx-CNX module: m988 Trigonometrie: Trig identiteite (Grd ) Free High School Science Texts Project Bsed on Trigonometry: Trig identities (Grde ) by Free High School Science Texts Project This work

More information

Troeteldiere - 02 * Siyavula Uploaders. 1 AFRIKAANS HUISTAAL 2 Troeteldiere 3 OPVOEDERS AFDELING 4 Memorandum

Troeteldiere - 02 * Siyavula Uploaders. 1 AFRIKAANS HUISTAAL 2 Troeteldiere 3 OPVOEDERS AFDELING 4 Memorandum OpenStax-CNX module: m30249 1 Troeteldiere - 02 * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 AFRIKAANS HUISTAAL 2 Troeteldiere

More information

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde GRADES 8 AND 9 GRADE 8 EN 9 31 July 5 Aug 017 31 July 5 Aug 017 TIME: HOURS TYD: URE 01 OUTEURSREG VOORBEHOU,

More information

LAERSKOOL HELDERKRUIN

LAERSKOOL HELDERKRUIN LAERSKOOL HELDERKRUIN JUNIE EKSAMEN 2016 (AFBAKENINGS) - GRAAD 4 AFBAKENING: 7 JUNIE 2016 Afdeling A: Begripstoets Afdeling B: Taalstruktuur Woordsoorte (Werkkaarte is in kwartaal 1 lêer en kwartaal 2

More information

TOM NEWBY SCHOOL EXAMINATION

TOM NEWBY SCHOOL EXAMINATION TOM NEWBY SCHOOL EXAMINATION Subject Afrikaans additionele Taal Examiner Mr. J Ellis Date 10 November 2016 Total marks 45 Session 1 Duration 2 ure Grade 5 Moderator Mrs. W Pienaar Special instructions/

More information

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde

Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde Department of Mathematics and Applied Mathematics Departement Wiskunde en Toegepaste Wiskunde GRADES 6 AND 7 GRADE 6 EN 7 30 July 3 Aug 2018 30 Julie 3 Aug 2018 TIME: 2 HOURS TYD: 2 URE 2012 OUTEURSREG

More information

Wat is vaskulêre demensie?

Wat is vaskulêre demensie? PBO 930022142 NPO 049-191 Wat is vaskulêre demensie? Hierdie inligtingsblad sit n paar oorsake en simptome uiteen van vaskulêre demensie en gee n paar voorstelle oor hoe om die risiko daarvan om die toestand

More information

LAERSKOOL RUSTENBURG

LAERSKOOL RUSTENBURG GRAAD 7 1. Penne 2 van elk: Blou, swart en rooi - nie "gel" penne nie (balpunt asb.) 2. Inkleurpotlode 3. 2 x Pritt 4. 2 x HB Potlode of Pacer (Onthou lood vir pacer) 5. 2 x A4 Skryfblokke 6. 1 x Sakrekenaar

More information

Advertensies * Siyavula Uploaders. 1 AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL 2 Graad 7 3 Module 15 4 ADVERTENSIES. 1. WAT laat ons besluit?

Advertensies * Siyavula Uploaders. 1 AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL 2 Graad 7 3 Module 15 4 ADVERTENSIES. 1. WAT laat ons besluit? OpenStax-CNX module: m23724 1 Advertensies * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL

More information

Johannesburg Cluster Common Examination Vraestel3 Kreatiewe Skryfwerk

Johannesburg Cluster Common Examination Vraestel3 Kreatiewe Skryfwerk education Department: Education GAUTENG PROVINCE Johannesburg Cluster Common Examination Vraestel3 Kreatiewe Skryfwerk November 2011 AFRIKAANS HT Hierdie vraestel bestaan uit 8 bladsye. GOO JOHANNESBURG

More information

Inkomstestaat en balansstaat *

Inkomstestaat en balansstaat * OpenStax-CNX module: m31781 1 Inkomstestaat en balansstaat * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE

More information

E-Klas handleiding Studente

E-Klas handleiding Studente E-Klas handleiding Studente Dickenson laan 1180 Waverley Pretoria 0083 Tel: 012 332 3227 Kopiereg voorbehou Inhoudsopgawe 1 Wat is e-klas?... 1 2 Teken aan op e-klas... 1 2.1 Wagwoordverandering... 2 3

More information

Dissipline en positiewe leerderdeelname. 23 Januarie 2016 SAOU Martin Botha

Dissipline en positiewe leerderdeelname. 23 Januarie 2016 SAOU Martin Botha Dissipline en positiewe leerderdeelname 23 Januarie 2016 SAOU Martin Botha Daaglikse siening oor dissipline? Formele strukture om dissipline te hanteer: Gedragskode/ Merietestelsel HOËRSKOOL GERRIT MARITZ

More information

Die Groot Geloofswoordeboek: Skepping; Skepping uit niks; Adam en Eva; Evolusie

Die Groot Geloofswoordeboek: Skepping; Skepping uit niks; Adam en Eva; Evolusie Die Groot Geloofswoordeboek: Skepping; Skepping uit niks; Adam en Eva; Evolusie Die Groot Geloofswoordeboek: Skepping; Skepping uit niks; Adam en Eva; Evolusie Skepping Skepping uit niks Adam en Eva Evolusie

More information

Hierdie vraestel is deel van InternetLearning se ExamKit pakket.

Hierdie vraestel is deel van InternetLearning se ExamKit pakket. Hierdie vraestel is deel van InternetLearning se ExamKit pakket. Die vraestelle word opgestel volgens die riglyne van die CAPS kurrikulum, sodat soveel moontlik van alle tegnieke wat in die eerste twee

More information

DIE AFRIKAANSE PROTESTANTSE AKADEMIE. (Association incorporated under Section 21) Registration number: 2002/031756/08

DIE AFRIKAANSE PROTESTANTSE AKADEMIE. (Association incorporated under Section 21) Registration number: 2002/031756/08 DIE AFRIKAANSE PROTESTANTSE AKADEMIE (Association incorporated under Section 21) Registration number: 2002/031756/08 Handleiding vir registrasie van studente en personeel - Papercut BEKNOPTE HANDLEIDING

More information

VINGERPOPPIES OM DIE KERSVERHAAL UIT TE BEELD

VINGERPOPPIES OM DIE KERSVERHAAL UIT TE BEELD VINGERPOPPIES OM DIE KERSVERHAAL UIT TE BEELD n Paar wenke: Hierdie volledige patrone en instruksies word gratis van ons webwerf afgelaai. Dit is oorspronklike patrone deur Pauline Matthee (met inspirasie

More information

Johannes 6:1-15; /07/2014

Johannes 6:1-15; /07/2014 Johannes 6:1-15; 22-36 20/07/2014 Ek begin vanoggend n reeks oor Jesus se, Ek is, uitsprake in die Johannes evange-lie. Dit gebeur nogal dikwels dat mense vir hulleself n Here skep waarvan hulle hou As

More information

serie- en parallelskakeling *

serie- en parallelskakeling * OpenStax-CNX module: m31701 1 serie- en parallelskakeling * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 TEGNOLOGIE Graad 8 ELEKTRISITEIT

More information

Materie en materiale: Intermolekulêre kragte

Materie en materiale: Intermolekulêre kragte Materie en materiale: Intermolekulêre kragte 1 Inhoudsopgawe 1. Tussenatoomkragte/Interatoomkragte/Intramolekulêre kragte... 3 2. Intermolekulêre kragte... 3 2.1 Soort kragte tussen molekules... 4 2.1.1

More information

Die badkamer en kombuis *

Die badkamer en kombuis * OpenStax-CNX module: m26171 1 Die badkamer en kombuis * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE

More information

Digitale Produkte. Katalogus

Digitale Produkte. Katalogus ... leer speel-speel! Digitale Produkte Katalogus www.lomi.co.za info@lomi.co.za Afrikaanse Produkte Die Somme(r) Pret reeks is propvol opwindende aktiwiteite om basiese wiskundevaardighede op n prettige

More information

Government Gazette Staatskoerant

Government Gazette Staatskoerant Government Gazette Staatskoerant REPUBLIC OF SOUTH AFRICA REPUBLIEK VAN SUID-AFRIKA Regulation Gazette 10023 Regulasiekoerant Vol. 579 Pretoria, 27 September 2013 36866 N.B. The Government Printing Works

More information

MAINTENANCE TECHNOLOGY TRANSFER IN THE SOUTH AFRICAN AVIATION INDUSTRY

MAINTENANCE TECHNOLOGY TRANSFER IN THE SOUTH AFRICAN AVIATION INDUSTRY MAINTENANCE TECHNOLOGY TRANSFER IN THE SOUTH AFRICAN AVIATION INDUSTRY by Leon Ian Ie Grange Submitted in partial fulfilment of the requirements for the degree M.Eng. (Technology Management) in the Faculty

More information

MIV/VIGS: Die gevreesde siekte van Afrika *

MIV/VIGS: Die gevreesde siekte van Afrika * OpenStax-CNX module: m24217 1 MIV/VIGS: Die gevreesde siekte van Afrika * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 SOSIALE

More information

Getalle - waar kom hulle vandaan?

Getalle - waar kom hulle vandaan? OpenStax-CNX module: m31941 1 Getalle - waar kom hulle vandaan? Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 WISKUNDE 2 Graad

More information

Basiese beginsels van meetkunde - Graad 10 [CAPS] *

Basiese beginsels van meetkunde - Graad 10 [CAPS] * OpenStax-CNX module: m38525 1 Basiese beginsels van meetkunde - Graad 10 [CAPS] * Free High School Science Texts Project Based on Geometry Basics - Grade 10 [CAPS] by Rory Adams Free High School Science

More information

Kaartjies. by dosyne. Inhoud. Fransie Snyman. Meer as 150 oorspronklike handgemaakte ontwerpe

Kaartjies. by dosyne. Inhoud. Fransie Snyman. Meer as 150 oorspronklike handgemaakte ontwerpe Fransie Snyman Kaartjies by dosyne Inhoud Inleiding 7 8 Terme en tegnieke 13 Veelsydige voue 17 Ponswerk 43 Stempelwerk 55 Papierkrulwerk 63 Mooie metaal 73 Bosselering 81 Irisvouwerk 95 Teesakkievouwerk

More information

Courses for March 2012

Courses for March 2012 Courses for March 2012 Beginners Lightroom 3 Course In this beginners course we will look at the importance of Lightroom as a powerful workflow tool. Explore catalogs and demystify the Library and Develop

More information

Familiediens Diens Dank en Deel:Eksodus 16: 1 5; 13-21

Familiediens Diens Dank en Deel:Eksodus 16: 1 5; 13-21 Familiediens Diens Dank en Deel:Eksodus 16: 1 5; 13-21 Votum: Psalm 8 Seëngroet: Vriende ek groet julle in die naam van die Vader, die Seun en die Heilige Gees, wat jou liefhet en aanvaar, net soos jy

More information

University Of Pretoria

University Of Pretoria University Of Pretoria Faculty Of Engineering, Built Environment And Information Technology Student Number: Name: Surname: Email: Contact Number: Signature: Student Information Test Information Subject:

More information

LAERSKOOL HELDERKRUIN

LAERSKOOL HELDERKRUIN LAERSKOOL HELDERKRUIN JUNIE EKSAMEN 2015 (AFBAKENINGS) - GRAAD 4 ENGLISH DEMARCATION: 8 JUNE 2015 Comprehension Test Language Proper nouns: (Susan, Roodepoort) and Common nouns: (desk, pencil, girl...)

More information

LAERSKOOL HELDERKRUIN

LAERSKOOL HELDERKRUIN LAERSKOOL HELDERKRUIN NOVEMBER EKSAMEN 2015 (AFBAKENINGS) - GRAAD 4 AFRIKAANS Kwartaal 3 - Hoofwerkwoorde, hulpwerkwoorde en deelwoorde - Selfstandige naamwoorde - eienaam / soortnaam (telbaar en ontelbaar,

More information

Ons verklaar oorlog teen rommel *

Ons verklaar oorlog teen rommel * OpenStax-CNX module: m26223 1 Ons verklaar oorlog teen rommel * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 AFRIKAANS EERSTE

More information

Ontwikkel 'n besigheidsplan en begroting *

Ontwikkel 'n besigheidsplan en begroting * OpenStax-CNX module: m25236 1 Ontwikkel 'n besigheidsplan en begroting * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 EKONOMIESE

More information

Sondag, 10 Februarie 2013 Leraar: Ds Attie Steyn Tema: The meeting of the waters Skriflesing: Rom 15:1-13

Sondag, 10 Februarie 2013 Leraar: Ds Attie Steyn Tema: The meeting of the waters Skriflesing: Rom 15:1-13 Sondag, 10 Februarie 2013 Leraar: Ds Attie Steyn Tema: The meeting of the waters Skriflesing: Rom 15:1-13 Metafoor: Google die natuurverskynsel: The meeting of the waters waar die Rio Negro en Rio Solimoes

More information

OEFENVRAESTEL VRAESTEL 2 WISKUNDIGE GELETTERDHEID GRAAD 11

OEFENVRAESTEL VRAESTEL 2 WISKUNDIGE GELETTERDHEID GRAAD 11 OEFENVRAESTEL VRAESTEL 2 WISKUNDIGE GELETTERDHEID GRAAD 11 100 PUNTE INSTRUKSIES 1. Hierdie is slegs n oefenvraestel met voorbeelde van die tipe vrae wat in n graad 10- jaareindvraestel verwag kan word.

More information

Pragtige Koningin Ester

Pragtige Koningin Ester Bybel vir Kinders bied aan Pragtige Koningin Ester Geskryf deur: Edward Hughes Ge-illustreer: Janie Forest Aangepas deur: Ruth Klassen Vertaal deur: Gert Badenhorst Vervaardig deur: Bible for Children

More information

FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING

FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING Elektriese Aandryfstelsels 324 Electrical Drives Systems 324 Tutoriaal 11 Tutorial 11 15/16 Mei 2014 15/16 May 2014 Tydsduur: Duration: 2.5h Totaal: Total:

More information

GRADE 10 / GRAAD 10 NOVEMBER 2015 ENGINEERING GRAPHICS & DESIGN TOTAL / TOTAAL INGENIEURSGRAFIKA EN ONTWERP PAPER 2 / VRAESTEL 2

GRADE 10 / GRAAD 10 NOVEMBER 2015 ENGINEERING GRAPHICS & DESIGN TOTAL / TOTAAL INGENIEURSGRAFIKA EN ONTWERP PAPER 2 / VRAESTEL 2 MPUMLNG PROVINCIL GOVERNMENT Department of Education IN S TR U C T ION S N D I N F OR M T ION. The paper consists of 4 questions. 2. nswer LL questions. 3. Use scale : unless stated otherwise. 4. ll questions

More information

Pret en plesier - 02 *

Pret en plesier - 02 * OpenStax-CNX module: m32511 1 Pret en plesier - 02 * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 AFRIKAANS HUISTAAL 2 Pret

More information

OEFENVRAESTEL VRAESTEL 2

OEFENVRAESTEL VRAESTEL 2 OEFENVRAESTEL VRAESTEL 2 WISKUNDE GRAAD 11 TOTAAL: 150 PUNTE INSTRUKSIES 1. Hierdie is SLEGS n oefenvraestel met voorbeelde van die tipe vrae wat n n Gr 11- jaareindvraestel verwag kan word. Dus is daar

More information

Trigonometrie: Die trig funksies vir enige hoek en toepassings (Graad 10) *

Trigonometrie: Die trig funksies vir enige hoek en toepassings (Graad 10) * OpenStax-CNX module: m39725 1 Trigonometrie: Die trig funksies vir enige hoek en toepassings Graad 10 * Free High School Science Texts Project This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the

More information

User perceptions related to identification through biometrics within electronic business

User perceptions related to identification through biometrics within electronic business iversity of Pretoria etd Giesing, I (2003) iversity of Pretoria etd Giesing, I (2003) User perceptions related to identification through biometrics within electronic business By Ilse Giesing 2003 Submitted

More information

FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING

FAKULTEIT INGENIEURSWESE FACULTY OF ENGINEERING FAKULTEIT INGENIEURSWESE FAULTY OF ENGINEERING Elektriese Aandryfstelsels 324 Electrical Drives Systems 324 Tutoriaal 11 Tutorial 11 15/16 Mei 2014 15/16 May 2014 Tydsduur: Duration: 2.5h Totaal: Total:

More information

Hoërskool Roodepoort

Hoërskool Roodepoort Hoërskool Roodepoort NUUSBRIEF/ NEWS LETTER 10 22/9/2018 Junie is jeug maand! Roodies se tema vir Junie was gelykheid. Ons het daarop gefokus, om elke leerder te verseker dat hy/sy gelyke waarde in ons

More information

SPELERS MET GESTREMDHEDE PLAYERS WITH DISSABILITIES

SPELERS MET GESTREMDHEDE PLAYERS WITH DISSABILITIES 2010 2015/16 2010 REGLEMENT D REGULATIONS D 2010 SPELERS MET GESTREMDHEDE PLAYERS WITH DISSABILITIES INHOUD / INDEX NR ARTIKELBESKRYWING / ARTICLE DESCRIPTION P 1 VOORWOORD PREAMBLE 3 2 ROLSTOEL GEBONDE

More information

WAT IS GESKIEDENIS? Daar is tw ee moontlike antw oorde.

WAT IS GESKIEDENIS? Daar is tw ee moontlike antw oorde. Jy gaan in die volgende paar jaar meer leer van die verlede. Jy gaan daaroor lees, jy gaan daaroor skryf en daaroor dink! Indien jy die verlede wil verstaan, moet jy die volgende drie vaardighede baie

More information

Nuusbrief Junie / Julie 2017

Nuusbrief Junie / Julie 2017 Nuusbrief Junie / Julie 2017 Ons wil graag dankie sê aan Toy Adventures, die trotse borg van die Kamcare Nuusbrief. Ondersteun hulle gerus by Byls Bridge Promenade in Highveld Centurion en The Grove winkelsentrum.

More information

TOM NEWBY SCHOOL EXAMINATION

TOM NEWBY SCHOOL EXAMINATION 1 TOM NEWBY SCHOOL EXAMINATION Subject Afrikaans additionele Taal Examiner Mrs M Gough Leesbegrip en taalwerk Date 8 June 2017 Total marks 45 Session 1 Duration 2 ure Grade 5 Moderator Mrs. W Pienaar Special

More information

Graphical Communication MGC 110 Grafiese Kommunikasie MGC 110

Graphical Communication MGC 110 Grafiese Kommunikasie MGC 110 UNIVERSITY OF PRETORIA UNIVERSITEIT VAN PRETORIA Department of Mechanical and Aeronautical Engineering Departement Meganiese en Lugvaartkundige Ingenieurswese Copyright reserved Kopiereg voorbehou Graphical

More information

Rigting en kontoerlyne *

Rigting en kontoerlyne * OpenStax-CNX module: m24472 1 Rigting en kontoerlyne * Siyavula Uploaders This work is produced by OpenStax-CNX and licensed under the Creative Commons Attribution License 3.0 1 SOSIALE WETENSKAPPE: AARDRYKSKUNDE

More information

God is altyd by jou. Dawid en Goliat. Ontmoeting 33. Welkom. Wyding. Woord. is ek nie bang nie. Hy lei my deur die donker tye en Hy versorg my.

God is altyd by jou. Dawid en Goliat. Ontmoeting 33. Welkom. Wyding. Woord. is ek nie bang nie. Hy lei my deur die donker tye en Hy versorg my. Ontmoeting 33 Teks: 1 Samuel 17 Jesaja 41:10 Moenie bang wees nie, Ek is by jou; moenie bekommerd wees nie, Ek is jou God. Ek versterk jou, Ek help jou, Ek hou jou vas, met my eie hand red Ek jou! Hulpmiddels:

More information

OEFENVRAESTEL VRAESTEL 1 WISKUNDE GELETTERDHEID GRAAD 10

OEFENVRAESTEL VRAESTEL 1 WISKUNDE GELETTERDHEID GRAAD 10 OEFENVRAESTEL VRAESTEL 1 WISKUNDE GELETTERDHEID GRAAD 10 75 PUNTE INSTRUKSIES 1. Hierdie is SLEGS n oefenvraestel met voorbeelde van die tipe vrae wat n n Gr 10- jaareindvraestel verwag kan word. Dus is

More information

Personeelontwikkeling Akademiese personeel Januarie 2018 BA, BTh, NGOS KWALITEITSVERSEKERING

Personeelontwikkeling Akademiese personeel Januarie 2018 BA, BTh, NGOS KWALITEITSVERSEKERING Personeelontwikkeling Akademiese personeel Januarie 2018 BA, BTh, NGOS KWALITEITSVERSEKERING Wat is kwaliteit-onderrig? Begronding van kwaliteit-onderrig As instelling op Bybelse grondslag kan ons nie

More information